XA QUE TEMOS A COMPOSTELA... -I-

Xa que temos a compostela...,

reflexionemos!

  

Xosé María Gómez Vilabella

 

O noso Santiaguiño

Xa que fomos, e xa que estamos acreditados, agora, que? ¡Iso, que? ¿A qué foi, a qué volveu Santiago, daquela, a Xerusalén? ¡A un Concilio, o primeiro de todos, o modelo de todos! ¿Para que? Reunidos en Concilio, para perfecciona-la didáctica do cristianismo, sen importarlles riscos. Aquela foi a primeira das Compostelas, así que, agora reflexionemos!

“Ruta feita con sentido cristián...” ¿Onde comeza? ¡Non é onde, senón, como! Comeza no bautizo, e segue, e segue, mentres Deus agarda de nós, e por nós!

¿Que agarda de nós? ¡Propaganda fide! ¿Espera, que? ¡Que a imitación súa, seguindo o seu exemplo, evanxelicemos, axudándolle á humanidade a interpreta-lo Camiño, ese Camiño que vai cara a Deus; un deles é o que pasa por Santiago, polo Santiago do Campo das Estrelas! Santiago, alumno do propio Mestre, veu ata o noso Fisterrae para transmitirnos, para compartir connosco as ensinanzas do Mesías, así que nós, á imitación súa, avante, avante toda..., comezando por nós mesmos, instruíndonos, educándonos, para predicar co propio exemplo! ¿Verdade, Señor Santiago, que esta é a mellor ofrenda das que de nós esperas?

Daquela, acreditados de cristiáns, comeza..., non comeza, segue, a nosa vocación cristianizadora, ¿ou todo vai ser recibir, recibir sen compartir?

“... Durante a última xornada en Xerusalén, súa nai, Salomé, acudiu ao Señor e díxolle: “Manda que estes dous fillos meus se senten, un á túa dereita e o outro á túa esquerda, no teu Reino” (Mt. 10,21). Daquela os dous irmáns, aínda que ignorantes da natureza espiritual do Reino Mesiánico, uníronse á súa nai nesta ávida ambición (Mc. 10,37). Á ambición de que estarían dispostos a beber do cáliz  que el bebese, e a ser bautizados co bautismo dos seus sufrimentos, Xesús aseguroulles que si que compartirían os sufrimentos (Mc. 10,38-39). Santiago gañou a coroa do seu martirio catorce anos despois desta profecía, 44 d. C..

Herodes Agripa I, fillo de Aristóbulo e neto de Herodes o Grande, reinaba nese tempo como “rei” sobre un dominio meirande có de seu avó. O seu gran propósito era compracer aos xudeus en tódalas formas, e mostraba un gran aprecio pola Lei Mosaica e polas costumes xudías. De acordo con esta política, durante a celebración da Pascua dos 44 d.C., perpetrou crueldades contra á Igrexa, cuxo crecemento enfurecía aos xudeus.

O carácter apaixonado de Santiago e mailo seu liderado entre as comunidades xudio cristiás probablemente fose o que conduciu ao Agripa a escollelo como primeira vítima. “Degolou a Santiago, o irmán de Xoán, coa espada”. (Feitos 12,1-2). De acordo con unha tradición, o acusador que conduciu ao Apóstolo ao seu xuízo, conmovido pola predicación do propio Santiago, converteuse ao cristianismo, e foron decapitados xuntos. O propio Clemente de Alexandría testifica que este relato lle foi dado “por aqueles que estaban fronte a el”, así que esta tradición ten un bo fundamento”.

-.-

Desde que nacemos estamos en Camiño, pero, agradecémosllo a quen nos ensinou a andar; e á vez, levamos de man, iniciamos, a quen o precise? Sobre o Camiño de Santiago non comecei onte a falar, que aquí me tedes, discutindo con Afonsus II, (ou máis exactamente co seu dobre), na escalinata de Vilabade (Castroverde):

Con esta foto (reproducida) dou testemuño disto, pero xa comezara antonte, no ano 1987 (El Progreso, 27-11-1987), nunha charla que din na “Espalladoira” de Castroverde, nun tempo en que só se falaba do Camiño Francés, pois o propiamente noso, o Antigo, o Primitivo, estaba esquecido! Sempre me chamou a atención este Camiño, o Camiño en xeral, e sempre me preocupou non saber andalo. Nel penso ao facer estas reflexións someiras:

¿Como se fai camiño? ¡Andando! ¿Non si, Antonio Machado, que así pensabas, ¡digo eu!, con aquilo de, “Caminante, no hay camino; sólo se hace camino al andar”! Entón, ¿cando, e onde, comeza a obriga de ser responsables, de estar dispostos a responder á chamada? Non é usual que nos leven no colo a Santiago, así que o normal é ir de adultos, e por tanto, adulterados, contaminados de tantos elementos negativos como adoitan circuncidarnos aos poucos de nacer; rodearnos en círculo, vaia, pois esoutro xa foi discutido, e rotundamente abolido, por superado, naquel Concilio, no de Xerusalén.

Ir a Santiago vén a ser ir á fonte limpa. ¿A qué? ¡A beber, a beber espiritualidade; e de paso, lavarnos, lavarnos a fondo, coa promesa, con propósito, de emenda, que non é pouco! Antes de chegar a Santiago, mesmo onde fixeron o aeroporto, aqueles peregrinos de antano, os do Este, ¡precisamente os que viñan, coma ti, da parte de Xerusalén!, comezaban por lavarse, ao completo, no físico, como un preparatorio para o seguinte, para o anímico; ¿ou de qué vén ese topónimo de Lavacolla?

Cando se repartiron as parroquias, os territorios, na noite de Pentecostés, Iacobus, lanzado el, que por Fillo do Trono o coñecían, díxose: ¡De Galilea á Gallaecia!, á fin do mundo, a comezar por arriba. E aquí se plantou! ¡Que Deus llo pague, por acordarse dos fisterráns!

Aquí estabamos, pois, medio romanizados, só a medias, así que seguíamos coas tradicións celtas, duros coma carballos! ¡Era o sitio axeitado para un Bonaerges!

-.-

Xustificación do Consello Internacional de Monumentos e Sitios (ICOMOS) para a inclusión de Santiago na lista de Patrimonio da Humanidade

...

Por ser un extraordinario conxunto de monumentos agrupados arredor da tumba de Santiago o Maior, e destino de todas as rutas da maior peregrinación da Cristiandade entre os séculos XI e XVIII, Santiago de Compostela é sen dúbida ningunha un dos máis indiscutíbeis bens patrimoniais da Humanidade. Esta cidade, debido á súa integridade monumental, reúne valores específicos e universais. Ao carácter único das súas obras mestras románicas e barrocas engádese a transcendental contribución estética que emprega elementos diacrónicos e dispares para construír unha cidade ideal que desborda á vez Historia e intemporalidade. A modélica natureza desta cidade de peregrinación cristiá, enriquecida polas connotacións ideolóxicas da Reconquista, ten o seu eco na enorme significación espiritual dun dos poucos lugares tan profundamente imbuídos de fe como para converterse en sagrados para toda a Humanidade. (...)

ICOMOS, maio 1985.

(*) O Camiño de Santiago foi, en efecto, declarado Patrimonio da Humanidade pola Unesco oito anos máis tarde, en 1993.

-.-

Albergue de Castroverde,

no Camiño Primitivo.

 

Pasemos do xeral ao particular. ¡Xa estou en Santiago, con Santiago, e agora, que? ¡Se el non está aquí, rodeado de pedras berroqueñas, no Ceo si, pisando estrelas; que por aquí andou, predicando a fe do seu Xesús, así que, estrelas, e estelas, deixou! Préstame unha, unha daquelas, e con ela nas mans, nos dedos, inspírame para que teclee algo axeitado aos tempos presentes. Ti predicaches como se facía daquela, abolindo os ídolos pagáns, imaxinativos, e por ende, inoperantes; pois agora tamén chos temos, iso, ídolos, outros: políticos enxalzados, ¡outros Herodes!, que pisan, que degolan, a pretexto de manter a ¿a democracia?; caciques que se lles fai curto o mundo fisterrán; soberbios que non cren en Deus, pero si no diñeiro; cristiáns, ¿cristiáns?, da raza dos fariseos, que abundan coma a nichela do trigo! ¡Señor Santiago, axúdanos a combatelos, e de paso a predicar..., para os seguintes!

Tamén a ti che predicaron naqueles tempos de desánimo... ¡Si, ho, aquilo que te levou a retornar a Roma por Zaragoza e por Tarraco, farto de que os galaicos che respondesen co seu / co noso: “Xa veremos”, “Teño que consultalo coa muller”, “Roma non paga a traidores, e co seu catecismo, señor Santiago, vanme tomar por tal...”! Pero en Zaragoza estaba a Virxe, aparecida nun pilar da súa basílica, que te invitou a volver, a desandar o camiño mal andado, que ese favor vos temos que agradecer; primeiro, a ela, por suposto, e despois a ti, por acatala, en favor noso! Grazas, María, desde aquí, do outro lado desta península sempre dubitativa!

O crime do teu Herodes parécese aos meus: Certas desviacións arraigadas, lagañas que non me deixan ver a verdade, a Nova, a Definitiva, que nola trouxo o propio Mesías en vista de que nos perdíamos nestes carreiros adxacentes da ruta vital! ¡Señor Santiago, córtame estas lagañas, dun tallo da túa espada emblemática, porque quero ver, sentir, impartir, o máis puro das verdades, á vez que renego das desviacións carnais, mundanas, profanas! E de paso, faime Fillo do Trono, irmán teu, con vontade suficiente para loitar a batalla satánica, que aquí se confundiu coa sarracena! Eles, ¡meus pobres!, foron á escola nestoriana, e por iso están un tanto desviados. ¡En lugar da espada, usa con eles un alustro de luz, polo ben seu, para abrirlles os ollos teoloxicamente, para que coincidamos nos teus Camiños!

-.-

 

O papa León XIII publicou, o 1-11-1884, a Encíclica “Deus Omnipotens” na que resume o que varios antigos documentos e códices dicían respecto da sepultura de Santiago: “Despois de morrer o Apóstolo Santiago en Xerusalén, foi recollido polos seus discípulos Atanasio e Teodoro, que embarcaron co Santo Corpo, arribando ás  costas de España, na rexión da Amaía, na que reinaba dona Lupe; esta raíña era idólatra e moi pérfida; pero os discípulos puideron librarse das maquinacións con que os perseguiu á súa chegada e tránsito, e, logrando internarse na rexión, déronlle sepultura ao Santo Corpo nun pequeno outeiro, fabricándolle un hipoxeo e unha pequena igrexa. Os seus discípulos permaneceron na súa custodia ata que, á súa morte, foron enterrados ao lado do Apóstolo polos naturais do país, que se converteron ao cristianismo”.

                                                                               -.-

Querido Santiago, déixame presumir de algo, unha simple coincidencia: Tiveches problemas coa raíña Lupa, que por fin te acolleu, e deu terra, unha terra estelar; pois eu véñoche da terra dos lobos, de Bergland, aló no Monte Cubeiro, e alí quero retornar..., se me trasladan as cinsas, pero terá que ser en auto, pois as lanchas tan arriba non soben, salvo as anfibias, as de desembarco! ¡Igual nunha delas...! No ínterim, predícame Santiago..., para ensinarme a predicar!

Xa que tanto nos queres, xa que tantos te queren, ¿por que é tan difícil de vender o noso galego alén da Pedrafita?¿Cando van deixar os Saavedra de disfrazarse de manchegos? ¿Cando deixarán de coarse aqueles que obrigaron a Colón a disfrazarse de Xenovés simplemente porque unha raíña ladroa lle negase o seu avoengo? ¿Que era fillo dun bispo de Mondoñedo? ¡E que, tamén á Rosalía a fixo un cura, e ben cantora que saíu! O hábito non fai ao monxe, pero a terra, si, que por algo somos así, lavadiños de cara e de feitos, con pouco sol na terra..., porque cobizamos o Ceo!

Este é o segredo da nosa forma de ser: Cobizamos o Ceo, a única cobiza decente! Señor Santiago, agora que pasaches pola proba do martirio, líbranos do noso, e séntanos contigo, sexa á destra ou á sinistra, que nas dúas estarase ben, satisfeitos de seguir o teu Camiño, o teu ensino. Estamos no país das meigas, pero con elas podemos; non tanto cós Agripas, pois segue habéndoos! ¡Líbranos, Señor, deles, deses homes, desas mulleres, que predican tradicións..., cando de verdade se refiren ás traizóns!

Señor Santiago, esta Galicia, a imitación túa, supoño, de martirio e de asoballamentos leva séculos, así que, agora, dobrada a curva do XX, que entramos noutra era, por favor, albíscanos un pouquiño de gloria..., desa que tes anticipada no teu Pórtico..., ou é que aínda non a merecemos?

Xa cheguei, e subín ao Pórtico, pero é moita dose para unha soa visita, así que che prego que me ensines a ler..., a ler os Evanxeos! Ben sei que tes Curas espallados, pero..., son poucos para tanta sementeira! Tamén está que, na súa maioría, van vellos... ¿Iso, que? ¡Que tamén estamos os leigos, e algún, a nosa maioría, igualmente vellos, coma os camiños, coma os de minúscula! Outro problema: que as igrexas foron feitas para Deus, só para Deus, sen pensar nos homes; Deus óenos en silencio, por abaixo ou por lonxe que nos atopemos, ¡iso da oración mental!, pero os homes, entre nós, e cos homes, as mulleres? Os arquitectos veña subir as igrexas, restándolles fonía, e os cregos escatimando a enerxía dos altofalantes ...! ¡Vaia simbiose!

Matinando nisto, meu Señor Santiago, non sei se sería co fume do botafumeiro, ¡ou un sopro teu!, véuseme á cabeza, e de paso á punta dos dedos, de paso que paso por aquí, isto de teclear uns comentarios evanxélicos. ¿Para que, ou para quen? ¡Para os xordos, puñetas, ou é que non o veño dicindo!

-.-

¿Que me dixo o Camiño? ¡Oh, tantas cousas! A primeira é que descubrín que os Camiños falan, pero non só á orella, que tamén, senón e máis ben, ao corazón, ao traveso dos ollos: A Obra de Deus, a Natureza, interrompida de cando en vez polos feitos, ¡e tamén polas desfeitas!, do ser humano.

Camiño adiante imos deixando atrás o pasado, ¡pretérito!, internándonos no futuro. Facémolo con noxo, e á vez con ledicia: O noxo das nosas desavinzas cos dez, ¡cos dez Mandamentos!, dez amigos maltratados, ¡e co bos que eran, que son! A ledicia de que, descuberto, meditado, Camiño adiante, na soidade intimista do Camiño, a negrura do pecado tórnase en luz excelsa, ¡o sol do Camiño!, alumando a ruta verdadeira, a que leva a Santiago, e por Santiago, ao Ceo!

Nunca se está máis cerca de Deus que a soas, pois ata na Misa podemos distraernos, vagar coa imaxinación por lugares prohibidos; claro que no Camiño non temos comuñón, pero daránnola en Compostela, na Misa Grande, catedralicia. A soas, no espello da nosa soidade, tanto profundamos que nos vemos tal cal somos, tal cal vimos actuando; e diso ao arrepentimento, un paso, ou, por mellor dicir, un salto, porque saltamos da iniquidade á Gran Vía da Salvación.

Mirade os favores de Deus: ¡Concedeunos a liberdade, a opción, de salvarnos ou condenarnos, nós a nós mesmos, con só elixir, con só enfrontarnos ás tentacións! ¡Ata nos permite chamarlle de Ti, que non tódolos pais o fan, pero é que Deus é o Pai absoluto, o Perfecto! Aló atrás todos tivemos amigos, moitos ou poucos, pero bos amigos, pois os inimigos son da outra beiravía; con isto sabido, lembrado, ¡que doado de calibrar é Deus, o Amigo Grande, que nos creou, e nos salvou! ¿Teremos amigo máis grande, máis excelso, que aquel que nos leva de man, en todo tempo e lugar, mostrándonos o Camiño perfecto cada vez que erramos?

Errare humanum est, perseverare diabolicum.- Errar é humano; caer no mesmo error, diabólico. (Lucio Anneo Séneca). Errare humanum est sed in errore perseverare dementia.- Equivocarse é humano pero insistir no erro é de tolos. (Paulo – Julius Paulus Prudentissimus). Por só citar dous pensadores, dos que abundaron no tema. ¡Iso, abundaron, e abundan, pero, escarmentados, poucos!

Daquela, ¿quen nos saca do erro? ¡A reflexión, que para ser boa ten que ser comunicativa; quere dicirse: falando con Deus, pedíndolle consello, así que o Camiño, particularmente o de Santiago, vía segura!

O que estea limpo, que tire a primeira pedra... Limpos, limpos absolutamente, os bautizados, pero despois, enseguida, xa na infancia, vén a contaminación ambiental, que, entre a nosa debilidade innata e os aires impuros, pobres de nós! Os pecados límpanse, pero os remorsos quedan, e bo é que queden, por amargos que sexan, pois esa amargura é un depurativo, para non volver a caer!

As peregrinacións xa as tiñan no Antigo Testamento, proba evidente de que Deus, o propio Deus, as aconsellou. ¿Para que? ¡Para achegarnos a El, preparándolle a vida, a chegada persoal na persoa do seu Fillo Unixénito! Todo o que nos achega a Deus é bo, por incómodo que sexa o Camiño. ¿O de Santiago é incómodo? ¡Ten de todo, que tamén atopamos paisaxes edénicos, que nos devolven aos tempos da nosa avoa, Eva!

De propósito: Daquela que Xesús baixou aos infernos, ¡tres días de campaña!, acordaríase da avoa? ¡Seguro; un Redentor que redime ao bo ladrón, non lle ía perdoar á muller que roubou unhas mazás prohibidas? Ben que as tiña purgadas, tantos séculos agardando, aló abaixo, pola chegada do seu Redentor!

-.-

A xenealoxía do Mestre, en canto fillo de María, que así quedou rexistrada, baixa ata Abraham. Xosé, levado da man de Deus, fixo de putativo, de protector; ¡só iso, que non é pouco! Con isto sabemos abondo para situalo na terra; pero Mateo engade, para ilustrar aos incrédulos: “María, súa nai, estaba prometida a Xosé (¡só prometida!), e antes de vivir xuntos apareceu ela embarazada por obra do Espírito Santo. Xosé, aquel prometido, -recalca Mateo-, home xusto, non a querendo aldraxar, decidiu repudiala secretamente. Tal era a súa resolución cando o anxo do Señor se lle apareceu en soños, dicíndolle: -Xosé, fillo de David, non repares en levar contigo a María, túa prometida. O que nela se concibiu é obra do Espírito Santo. Dará a luz un fillo, e ti poñeraslle de nome Xesús (Salvador) porque salvará ó seu pobo de tódolos seus pecados”. Acordou Xosé do seu soño, e fixo tal como lle mandara o anxo do Señor, levando consigo á súa prometida; e sen que a tocase, ela deu a luz un fillo, único, o anunciado. Puxéronlle de nome Xesús, segundo lle fora ordenado”.

Neste punto da Historia Sagrada hai que descubrirse: ¡O propio Deus desdobrouse nunha terceira persoa para collernos da man, e tirar de nós cara ao Ceo; todo iso despois do farto que debía estar daquela humanidade infiel! María, concibida sen pecado, precisamente porque así entraba no plan de Deus, non opuxo a menor resistencia; ¡exemplaridade sublime! De par dela, Xosé, o primeiro, o patrón dos curas célibes.

Deus decidiuse por amor, que así o fai sempre; o que cabe preguntarse é o por que tardou en vir, en facerse home para salva-lo home. Os teólogos teñen as súas opinións ao respecto, pero eu, simple crente, e como tal, simple, penso que, na súa infinita sabedoría, desde o intre da nosa sublevación proxectou o remedio, mais concorrían dúas circunstancias: era preciso un historial previo de calamidades para que a humanidade valorase, ou polo menos intuíse, a importancia da perda, as consecuencias daquel mal uso da liberdade conferida no Paraíso; consecuentemente había que esperar que unha rama da familia disoluta, polo menos unha, adquirise unha certa madurez cultural, e tamén algo de cordura relixiosa para que fosen capaces de comprender a magnificencia redentora de Aquel, e só Aquel, que nola podía conferir: ¡O Dono e Señor de toda a Creación!

Aquí compre deternos no erro dos nestorianos: ¡Xesús foi xerado e non creado! Eles din o contrario; ¿por que? ¡Meus pobres, porque non tiveron luces para máis: ¿como se vai crear algo que xa o está? ¿Como se vai re-crear Deus a si mesmo, nin sequera para evanxelizarnos, para instruírnos; en definitiva, para salvarnos? Estes erros, estes absurdos, chegaron ata Muhammad, e as consecuencias xa se viron, e seguen!

No Concilio de Nicea, ano 325, quedou definido que, “... Xesús Cristo é da substancia do Pai, Deus de Deus, Deus verdadeiro de Deus verdadeiro, xerado non feito, consubstancial co Pai”. O Espírito Santo fecundou un óvulo de María, e con iso saíu..., o Unixénito de Deus! Así resultou que Xesús é Deus e home verdadeiro, o que dicimos vulgarmente, nunha peza! No Calvario mataron o home, pero o Deus que había nel, resucitou a ese mesmo home..., ao terceiro día, demorando, seguramente, para que a humanidade tivese clara a existencia real do feito. Xesús resucitou a Lázaro, a un terceiro; pero no seu caso, o Fillo de Deus acompañouse a si mesmo no Calvario, para volver a presentarse coa mesma figura, que así o recoñeceron os discípulos. En todo caso, non nos metamos en dogmas, non queiramos volver ás andadas..., aquilo de que, se comíamos non sei que froita igualaríamos a Deus. ¡Iso, ademais de fútil para a nosa fe, é soberbia, e chegou coa de marras! Deus, de mil maneiras, en particular utilizando aos apóstolos, aqueles mártires, compañeiros de andanzas, testemuñas súas, deixounos probas máis que evidentes, sobradas, irrefutables, da súa Divina Intervención; daquela, para que máis se aínda non nos paramos a meditar no elemental? O que teña dúbidas ao respecto, que non moleste, nin se moleste, que aí ten as actas do Concilio de Nicea, claras e rotundas!

-.-

Aquel Xoán Bautista, seu primo e precursor, facíanos falta actualmente, ¡moita!, co seu slogan, anticipado por Isaías: Unha voz que clama no deserto: Preparade o Camiño do Señor, endereitade os seus vieiros! ¡Xa o creo; e que ben nos viña! Claro que temos a Francisco, ¡Deus non deixa de ser Providente!, pero os avisos, as advertencias dos amigos, dos verdadeiros, nunca sobran, e por veces, non chegan, ou non chegan a tempo. Un Papa que nos di: -Rapaces, se non ides á Misa é que sodes tontos; facédeo, que vos convén!, está resultando outro Precursor, outro avisador, outro Xoán, pero nós, os comodóns, nin á terceira! (¿Nunca vos parastes a pensar a paciencia que ten Deus con nós? ¡Nin sumando a de tódolos pais deste mundo!).

O Reino do Ceo, aínda que soe a colectivo, é individual. Aquilo de, “Convertédevos, que chega o Reino do Ceo!”, tamén vai por min..., se teño interese en gozalo; do que non, como dixo Francisco, son outro tonto! Para iso había, e hai, que converterse, daquela coma hoxe, e mañá será o mesmo. O perigo dos aprazamentos está en que a Parca é súbita, e pode collernos sen alforxas!

A Xoán, ao Bautista, debéramos proclamalo Patrón dos Padriños, por aquela función súa: purificador, renovador, restaurador... ¿Facémolo? Ben nolo advertiu, ben: Eu bautízovos con auga..., pero El havos bautizar co Espírito Santo... Xesús non o precisaba, pero si precisaba, e quería, dar exemplo, porque quen ama, ensina; verdade que si? ¡Oh, Deus, que palpable é a túa doutrina, pero nós, nin con esas!

Outra advertencia de Xoán, que non é para botar en saco roto: -El havos bautizar co Espírito Santo e con lume (co lume purificador da graza divina), PORQUE (en símbolos), trae a forcada na man, para limpa-la súa eira, e na hucha recolle-lo trigo; vai queimar a palla nun lume que nunca se apaga. Disto tirou a Igrexa que hai un lume permanente para os malditos; sexa lume ou non, mal Deus sería se arrexuntase bos con malos, e malos con reincidentes, despois de tantas facilidades, despois de tantas prórrogas, despois de tantos indultos! Os premios son estímulos, e se os damos, se os repartimos entre nós, que nos levamos a matar, que non fará o Deus da Xustiza!

Pasa a

XA QUE TEMOS A COMPOSTELA...

-II-

Xosé María Gómez Vilabella