NON SÓ SE FAI CAMIÑO ANDANDO -II-

.../...
 

 

Señor Santiago, dous puntos:

(Este artigo, con debuxos de Augusto Trillo, publiqueino no núm. 6, de "Rúa Alta". Revista do Club de Jubilados (Caixagalicia) de Coruña. Abril do ano 1993)

Señor Santiago, se mo permite, vostede e mais eu imos botar unha parrafeada, aquí mesmo, nestas cadeiras da Caixa. Estoulle xubilado, ou sexa, sen présas, cos andares feitos; e vostede seica está de Xúbilo, ¡por iso de que este ano o seu día cae en domingo domingueiro!

E logo, ¿que tal lle foi desde..., desde que o visitou o Papa, co aquel da Xuventude? ... ¡Ao que chegou, Patrón, a ser máis papista có Papa, co sucesor de Pedro! E mais, de ben mirado, Pedro foi un covarde, ¡que mira ti que negar tres veces ao Mestre! Xa sei, xa, que despois diso arrepentiuse, pero..., ¡se lle puidese facer dano a Xesús aquel falso testemuño, feito ía, pois os arrepentimentos liberan a alma pero deixan sucios os corpos! ¡Tal cal! Por iso, o de declarar en falso, mala cousa é; ¡tan mala, que non hai galego que tal faga, que ese defecto por aquí non o temos! Claro que vostede, Fillo do Trono, Boanerges, para esas cousas é Santa Clara. ¡Bo Mestre temos, si señor!

Xa que falamos do ter e do ser, o malo é que na práctica, meu Sanct Iacobus, os galegos somos algo vergonzosos, e cando toca canta-las corenta, por exemplo, aos políticos, daquela..., ¡xa sabe!, cando mexan por nós, abrimos o paraugas e dicimos, mansamente, iso de que "chove miudiño, miudiño chove, pola banda de Laíño, e tamén, ¡tamén!, pola de Lestrove". Xa ve, Patrón, o que vostede queira; ou como lle dicían os alemáns ao seu Fhürer, que tamén son medio suevos, "¡Ja, mein Herr!".

Falamos, Patrón, de que para entrar xubiloso neste xubileu dos xubilados compre facer denantes o relevo da antorcha... ¡Pero iso xa o fixeron na Barsa, nesa olimpíada, coma quen di, onte! ¿Vostede refírese ao facho destes galegos finiseculares, nós, todos nós, estes que..., estes da xeración da Guerra? ¡Maldita guerra, que encima da fame, e do crequenas que saímos dela, agora os netos rinse de nós cando llela contamos, e téñenos por mentireiros! Todo sexa por eles, a ver se escarmentan en cabeza allea..., ¡e teñen un XXI en paz, polo menos en paz!

Agora, nas liortas entre esquerdas e dereitas, zúrranse a pracer, ¡pero, iso si, coa lingua!, que así amplían vocabulario, sobre todo nas picardías, pero nós vimos daquelas confrontacións coa pólvora na man. ¡Xa sabe, outros tempos, outras armas!

Hai cousas que nin de vellos chegamos a saber, con todo o que neste país pasou, ¡pasou e pasamos! Direille: ¿Como é que vostede sempre presumiu de Matamouros, e non obstante, daquela do 36, ben que trouxo, ou permitiu traer, aos morangos, aqueles do Defuntiño, para que recobrasen a 'nosa' Covadonga? ... ¿Non quere que isto conste en Acta? ¡Ah, picarón! ¿Daquela tampouco poñemos iso de que Mizzián mandaba no trono da Coruña..., tanto ou máis que vostede no seu, no compostelán? ¿Que lles diremos aos netos se nos preguntan por iso? ...

¿Secreto de Estado? ¿Outro máis? ¡Vale; comprendo, si, que volve a haber mouros no Estreito; e mouros tamén, árabes, son eses que nos venden o petróleo; xa sabe, a gasolina dos peregrinos! ... ¡Ah, que vostede é un Economista, un deses que sempre están na escaleira! Pois, falando de petróleo: aquel da Coruña, o daquel buque que se arrastrou por esas agullas do fondo da badía, éralle Brent... ¡A quen se lle ocorre poñerse a nadar coa marea baixa! ¡Que cousas as de agora, pois antes, do Norte, polo mar só viñan as sereas, aquelas roibas, e agora veunos esta marea que..., nada, pois nada lle podo contar que vostede non saiba, que non o saiba quen volveu polo mar, de morto, nunha daquelas barcas de exporta-la pedra do noso Porriño!

Nas Hispanias xa tiveramos abondo con aquela pelexa de Hércules contra Gedeón, e agora vén Neptuno, ese do tridente, e trínchanos, embarrancando un petroleiro! Encima do caro, esta desfeita, aquí, no porto coruñés, neste paraíso das sete badías! E logo que ninguén tivo a culpa, polo que din uns e outros. O mundo, como é bo, fíxoo Deus; pero as malas, as dos homes, son anónimas. ¡Que cousas pasan, que nin que estivésemos deixados da man de Deus! Meu Señor Santiago, ten que pregar pola súa Galicia, pois, do que non..., ¡mal imos!

Teño outra dúbida: ¿Por que o Defuntiño consentiu que fose a do Ferrol a última estrada do Plan Redia? ... ¡Xa! Nós estamos castrados, desde os tempos daquela Isabel, aquela raíña ¿santa?, e cando os bens son escasos, é Razón de Estado satisfacer primeiro aos cataláns, aos vascos..., e incluso aos ástures, pois eses, todos eses, protestan..., mentres nós, católicos sentimentais, como dicía Valle Inclán, de protestantes, nadiña! Agora comprendo, si señor; ¡e grazas, Xefe, pola palma do martirio! Grazas tamén polo noso entendemento anubrado, ¡estas néboas fisterráns! E tamén pola auga, de paso, que xa sabemos que na súa Compostela, a chuvia é arte maior. ¡Paraugas, paraugas; vivan os paraugas!

¿Que deixemos a política e que falemos de Economía, de economía pura e dura? ¿Pero, oia, desde cando a Economía é pura? ... ¡O que queira, sempre o que vostede queira, don Santiago, meu Patrón, non sexa o demo que meta este ano, nas Ofrendas, o Despido Libre! ¡Que non o tente Satanás! ... Daquela, o que queira, que eu dou a todas; a todas, non, pois en cuestión de mulleres..., ¡xa sabe, estoulle casado! E logo vén iso, ¡de postos a falar...!, de que todo por aquí galean elas, de arriba abaixo, pois, de tanto que estudaron nas últimas xeracións, agora volvémoslle a ter matriarcado nesta suevia tan suave. ¡Deus, e que ben mandan, que listas son...; iso ademais de guapas, pois para guapas, estas suevas, estas galegas; como hai Deus que si!

(Voullo dicir cunha paréntese: Aquel machismo de que o home podía incluso vende-los gananciais sen a firma da muller, perdémolo no Código actual, pois antes non o quixo retirar don Francisco, ¡a pesares da súa encomiada Sección Feminina!, e desde aquela..., ¡que lle vou contar que vostede non saiba!)

Pero volvamos á Economía, que diso, por moito que se fale, nunca será abondo: ¿Cando vai ser o día no que vostede baixe do seu cabalo, e deixe en paz aos mouros? ¿Que por que? ¡Home, case nada: porque coido que sería bo venderlles auga, auguiña galega, a mellor do mundo..., a ver se dese xeito compensamos a factura do seu petróleo! Ben sabe, meu Xacobo, que mentres non consigamos fabricar, fabricar e vender, ¡incluso aos mouros!, o que sexa, toda clase de artigos, e con iso abrir mercados exteriores, con Maastricht ou sen Maastricht, aquí, na Gallaecia, todo serán bágoas..., ¡política de rueiro!

Señor Iacobvs, parece mentira en vostede que, sendo xudeu de orixe, e galego de adopción, permita que nos fagan tantas xudiadas. ... ¿Quen nolas fai? ¡Está claro: Eses xudeus das multinacionais, eses de Bruxelas en definitiva! Por se iso fose pouco, o dito, que agora, naquel Mastrique do Duque de Alba, Señor de Monforte para máis inri, en vinganza das súas lanzas afeitan ás ovellas mansiñas, tal que nós, ¡con tesoiras converxentes!

Señor Iacobvs, noso Rabí, Titor e Mestre, pedimos de favor que nos ensine saberes xudeus, pois, do contrario, os nosos fillos, fillas incluídas, con tanto paro, inflación, noites na eira do trigo, pero sen trigo; droga...; ¡que sei eu!, van ter que emigrar de novo, e agora nin hai a onde; ¡nin sequera iso!

Xacobo bendito, mire dúas cousas, nada máis que dúas, que de chegados aquí, o resto é curto: Mire esta Cartilla da Caixa, que non a dou posto en cifras, ¡nin coa inflación! E de paso olle para este saco dos meus pecadiños; aconsélleme a forma, o xeito, de acabar con eles, que vou vello, que imos vellos, e non lles queremos deixar aos netos, en vez dun arca de caudais, este saquete de pedir esmola, de pedir polas portas..., por culpa dos nosos pecados, dos xeracionais! ¡Vostede xa me entende!

Se Galicia é, como de feito é, unha terra rica de xente pobre, ¡Señor Santiago, noso Patrón, basta xa de panos quentes! Ensínenos a ser xudeus cos xudeus, ou polo menos, ensínelles aos nosos netos, pois aló, na súa Xudea, naqueles desertos, aquela xente en vez de emigrar, inmigran, e fano con fartura, pois o pouco, de ben administrado, chega a moito! ¿Non é iso o que din os economistas? ¡Pois logo!

Como méritos, meu Iacobvs, só unha cousa, ¡unha soa!, pero, iso si, notable: ¡Ten que recoñecer a nosa paciencia, esta paciencia galaica, que é a meirande do mundo..., aguantando paraugas! ¿Firmamos o pacto, Patrón? ... ¿Que si? ¡Daquela vale a pena celebrarlle un Xacobeo en acción de grazas! Vide, galegos, vide todos a porfía, con flores a María, e con foguetes para o Fillo do trono, que por fin..., ¡por fin!, vainos ensinar a producir, a producir máis e a vender mellor; a partires diso a dignidade dun galego medirase en ouro, ¡por encima do ECU, que xa é dicir!

Señor Santiago, que non se diga que os vellos somos..., iso que din agora, pasotas, pois xa ve que, de postos a batallar, con ou sen dialéctica, queremos o mellor para os fillos, e para os fillos dos fillos, e por aí adiante, pois téndoo a vostede de man, e feitas estas Ofrendas, esta confesión, este arrepentimento, non nos deixara, ¡esperemos!, coas mans baleiras; do contrario, cando cheguemos a xunto de San Pedro xa verá que contencioso lle espera, e aquí non falo só por min, que somos moitos a querer, a esixir, se falta fixese, anos, moitos, de gloria e de esplendor para a nosa entrañable Galicia, ¡cousa que lle temos merecida, modestia á parte! ... ¿Xa non se lembra que lle cortaron o garneato na súa Galilea, e que nós, daquela, trouxémolo, venerámolo, e démoslle terra, unha Terra Santa, a mellor do mundo? ¡Pois iso, favor por favor, que estamos fartos da retórica literaria das súas Ofrendas!

De aquí en diante, nas lides económicas que se aveciñan, nesta guerra mercantil que nos espera, ímoslles ter que dicir aos fillos, e polos fillos aos netos, aquilo das nais espartanas, ¡E tân e epi tâs! ¿Sobre do escudo, dixen? ¡Non, sobre do ECU (euro), pois con menos non nos conformamos!

Agora, con estes pactos feitos, meu Patrón, de chegados a Compostela, ¡ao Campo da Stella!, cando vostede queira tiramos as vésperas na súa fachada mudéxar. ¡Ultreia, Señor Santiago, que a xente enténdese falando, e mellor aínda se falamos claro! ¡Amén!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

EN LUGO

Pola Porta Miñá, ou do Miño,

sáese do Lugo murado para continuar o Camiño Vello.

Iso si, despois de axeonllarse diante da Virxe do Camiño,

á que agora chaman, por unha inexplicable desviación,

Virxe do Carme.

19-12-1993 Fixemos un segmento do Camiño, tramo comprendido entre Castelo e Lugo, entrando en Lugo pola Porta Toledá e saíndo pola Miñá, para asistir seguidamente a unha Misa do Peregrino, que a oficiou don Nicandro Ares, e na que me encarguei de face-la Ofrenda. Isto foi o que dixen:

Virxe do Camiño, do Vello, do Prístino, pois Primitivo foi o marítimo, polas Baleares, que é por onde veu e volveu, e tornou de morto á nosa Galicia, pois aínda que todos levan a Santiago, -que é onde descansan os restos do Gran Xacobo, aquel enchufado de Galilea, case parente noso, polo menos de nome xentilicio, que tiña unha nai comenenciuda, tan política que quería dous choios para os seus fillos, ¿lémbraste, María?-, este que estamos facendo, pateando, en recollida peregrinación, entretidos en fondas meditacións, ¡tanto que temos en que pensar, con tantos problemas na mente!, esta andaina, este Camiño das Asturias, é tan noso, por herdanza histórica, que ben cho podemos ofrendar.

Facémolo coma quen lle brinda a un amigo da alma esta reliquia íntima, de familia, sacrosanta, e por tanto, valiosa, que se foi modelando e puíndo coas pegadas angustiosas dos nosos antepasados, pois todo por aquí, se algo sobrou, de sempre, de vello, foron as penas: duras, diamantinas; e iso que desde aqueles tempos da Roma insaciable, voraz, recadadora, mandona e mangante, que todo nolo pagou en lategazos, pero tamén en latixos, outorgándonos, tan só, e para iso cando lle conveu, unha cidadanía tardía, regateada, en prezo daqueles servizos de armas que lle prestamos nas súas lexións, por aló adiante, nos confíns do seu, ¡do seu!, Imperio, algo que nin os bárbaros lle aceptaban facer!

Xa que estamos de Camiño, coa venia, Señora, do Camiño falemos. Do Vello, por suposto. Por aquí, por aquí mesmo, por este bosque augustiano, por esta fraga amurallada, seguro que pasou, de volta para Roma, de paso que recollía o salvoconduto pretoriano, o pasaporte imperial, como peregrini alicuius civitatis, aquel atronado, aquel Fillo do trono do que falei antes, aquel Xacobo inquedo, desmoralizado, aburrido da pouca receptividade da súa audiencia, pois non estaba afeito, non entendía a parsimonia, a retranca, dos nosos antepasados. ¿Por onde ir, por onde volver, camiño da Tarraco nauta, que fose suave ás quenturas daquel verán? ¿Encaramarse á Pedra Fita, para perderse, despois, para esturruxarse, nas searas inxentes da meseta? ¡Ben sei ora que non, pois ao Fillo do Trono non había calime que o derretese, nin frío que o entumecese! A el non lle importarían as inclemencias ibéricas, pero o seu cabaliño branco ía mellor polos nosos vales, pasturentos e frescos, frondosos e norteños; así que, loxicamente, por aquí, por esta parte do país, o levaría, ¡aínda que con iso alargase o Camiño de volta á Tarraco!

Deu chegado a Zaragoza, sen dúbida, predicando de porta en porta, nas calendas do Outono. ¡Claro que te lembras, Virxe do Pilar! Alí, naquel templo columnario da impía Caesare Augusta, de paso que santificabas coa túa presenza aquelas aras votivas dun Imperio trousante, vomitón, calmaches no Embaixador do teu Fillo, tan inquedo el, que xa estaba disposto a devolve-las súas credenciais de Apóstolo! Ti, con agarimos de Nai Celestial, alentadora destes fillos que se cansan da vida, fixécheslle recapacitar ao Zebedeo, cunha puntual lembranza de que os méritos, os ascensos, son máis guapos sen recomendación, de propio esforzo, e que por iso non era recomendable que abandonase á súa sorte, á escravitude dos mandamáis de entón, sen os seus oficios de Valedor do Pobo Galego, a tantos e tantos vencidos que tras súa deixaba, entre os que estaban aqueles labreguiños, aqueles gandeiros, que atendían polos xentilicios de albións, caporos, caranicos, célticos, cibarcos, curundas, lemavos, poemanos, zoelas, e algún outro que non se me achega ao ápice da lingua.

Ti, Virxe María do Pilar, lembrácheslle daquela, fixécheslle rememorar, ao teu, ao noso, Xacobo, a nosa historia, tremenda, tráxica, sufrida, caladiña, orixe e causa da nosa retranca, máis que xustificada: Aquel envelenamento do Medullius, coas teixoeiras. Aquela requisa do ouro, fose en areas ou xa traballado en fíbulas, en torques, en gargantillas ou en aros; tantas e tantas argalladas amarelas que realzaban a natural beleza daquelas avoas, tan coloradiñas de cara, seica, coma as mazas espariegas. ¡Adobiadas co ouro galego, figúrate! Aqueles trigos do noso Val Verde, que flammas eran para os romanos, e así lle chamaron, ¡Terra de Flammosos! Aqueles lategazos cos que nos facían arrinca-la pedra, aí mesmo, nesas canteiras do Monte Lapio. Aquela construción, forzada, urxente, desta cámara dos tormentos e dos tesouros rapinados á que chamamos, con orgullo e sen rancor, "muralla lucense", aínda renxe, e se esbarriga de cando en vez, ao ir afrouxando os ósos daqueles escravos que en vida traballaron, e de mortos serviron para o seu recheo.

Esta, miña Virxe do Camiño, que ti sábelo ben, que por algo te-los Ollos Grandes, espertos e comprensivos, admirados da nosa resistencia, nesta Cidade do culto permanente, que nada che pasa desapercibido, é unha terra de tributos e de tributarios, de quintos e de quintadas, sexa en mollos ou en cotas lácteas, así que, como boa Nai, como Nai previsora, coidaches que precisabamos, un pouco máis, daquel Xacobo tronante, daquel Apóstolo Santo, santo e rexo, que xa estaba afeito ás nosas rarezas, a convivir connosco; aquel padriño, aquel cabaleiro, ao que sempre lle botaron incenso na súa Compostela; cadora incensado, mais coido que perden o tempo pois estaba desenganado, xa en vida de súa nai, de túa irmá Salomé, de que o tráfico de influencias non leva ao Ceo, ¡nin pola dereita nin pola esquerda! Nós témolo por insubornable, e terémolo nese concepto polos séculos dos séculos, pero iso será se non demostra o contrario, pois daquela..., ¡uih daquela, daquela retirámoslle os votos! Como hai Deus que o facemos, pois nesta Gallaecia, de natural, somos mansos e humildes, aguantamos moito, con ou sen paraugas..., pero de metidos en aldraxes sómosche irmandiños, uns tronos, outros, Iacobvs auténticos!

¡Ai, Virxe, Virxe do Camiño, que pracer chegar ata aquí, e iso que nos levou vinte séculos! De presente acadamos unha certa culturiña, que non sobra para facernos respectar, algo, sequera algo, neste mundo da globalización e das multinacionais! Temos un terrón que nin Deus o mellora, ¡pois é o que nos deu el, El mesmo, en mellora! ¡Por algo llo encomendou a Santiago! O malo, o peor do noso ser, é que somos así, con este carácter tan suave e tan bo, de bo leite, e por iso reaccionamos tarde, lentamente, contra as inxustizas; ás veces demasiado tarde para remedia-las pragas, as cotas, os trabucos, o crequenismo industrial, o cachondeo das grandes empresas... Por iso, por todo iso, a Ti clamamos, Virxe María, Virxe do Camiño, Virxe do Socorro en definitiva! A Ti, e contigo ao teu Xacobo, ao teu sobriño, para que intercedades por nós..., aínda que non sexamos diso tan merecentes como selo debéramos! ¡Amén!

Xosé María Gómez Vilabella

Contos, parábolas e historias

¿Por que nos visitou Santiago?

Con debuxos de Susana e de Verónica Teixeira Recio, de 9 e de 11 anos, respectivamente.

Publicado no núm. 545 da Revista Irimia.

Preguntoumo, de visita nesta miña/vosa casa, un neno galaico-madrileño-galaico, que acababan de chegar seus pais, retornados a Galicia, ao verme a Biblia de Sept na mesa do despacho, evidentemente por unha simple asociación de ideas.

-Díxonos un Profesor que o Señor Santiago, de degolado, veuse para Galicia, definitivamente, nunha lancha de pedra...; ¿non será moi gorda?

-E teu pai, aquí presente, ¿que opina?

-¡Este galego aínda non me contestou!

O pai, ¡máis galego cá min!, fíxome o aceno de trasladarme aquela interrogante do seu neno. ¡Trágame terra! Desde que o meu fillo me preguntara aquilo de, -¿Papá, po que se tiran eses paracas?, eu non me vira noutra semellante, pero un galego ten a obriga de descubrir América, aínda que despois lle pisen o invento, ¡ou deixa de ser galego!, así que tirei por onde Deus me deu a entender:

-Mira, rapaz, a clave, se cadra, témola aquí, máis ou menos neste punto, en Mateo 2, 19: "En morrendo Herodes, o anxo do Señor aparecéuselle en soños a Xosé, en Exipto, e díxolle: -Érguete, colle o neno e maila súa nai e volve para a terra de Israel, que morreron aqueles que querían acabar con el".

O caso é que aínda reinaba Arquelao en Xudea, así que lles pareceu máis prudente ir directamente para Galilea, pero, ¿como, e por onde?, pois o anxo non entrara en detalles. Se ían polo Sinaí, era forzoso atravesar Xudea, e despois Samaría... Nisto, Xosé, que estivera traballando de carpinteiro en Alexandría, para uns navieiros fenicios, pediulles que os levasen nun daqueles lanchóns seus... -¿Para onde...? -¡Pois, dadas as circunstancias, mesmo para Galilea!

Resultou que aos fenicios saíulles un porte de pedras preciosas, ¡rosadas, granito do Porriño! Para a tumba do Faraón, obviamente. E tamén resultou que aqueles fenicios eran máis dados aos cartos que ao latín, así que, ¡por Galilea entenderon Gallaecia! E por culpa dese mal entendido, singradura vai e singradura vén, acabaron recalando en Galicia. Á Sagrada Familia nada lle custaba facer un milagre para desface-lo seu Camiño, tal que voando, pero como eran respectuosos coa vontade de Deus, que xa se di que ara dereito aínda que sexa con liñas torcidas, de chegados ás terras do finisterrae aquí se quedaron, uns días, agardando polo retorno das naves fenicias.

Entre tanto, ignorante de que xa os avisara un anxo, o vello Zebedeo, -que estaba casado con Salomé, a irmá da Virxe María-, díxolle ao seu fillo, ao Xacob: -Dáte unha volta por Alexandría para avisar aos parentes de que ao Herodes xa o papou o diabro. Daquela dilles que volvan tranquilos, pois aquí, coas obras do Templo, hai traballo de sobra para un carpinteiro da habilidade de Xosé!

Cando o Xacobe chegou a Alexandría, ao estaleiro daqueles fenicios, dixéronlle que ía tarde co aviso, que os parentes acababan de saír, precisamente nunha gabarra daquelas de importa-las pedras galaicas..., "nunha coma esa que está aí embaixo, nese peirao; ¡esa, esa que está levando as áncoras!"

Aquel rapaz do Zebedeo, aquel valente, tan lanzado que era talmente un fillo do trono, sen pensalo dúas veces embarcouse..., ¡para a Gallaecia!, en busca dos parentes, cumprindo así a misión que lle encomendara seu pai, o Zebedeo. Así foi como retornaron todos, e todos xuntos, rumbo a Alexandría, e desde alí fóronse, costeando o Mediterráneo, noutro barquiño, nun que ía a por cedros ao Líbano, tamén para a tumba do mesmo Faraón. Desta vez, desandando o Camiño, o náutico se entende, desembarcaron na Ptolemaida, e de alí a Caná, ¡dúas semanas! Xusto a tempo para asistir ás vodas dunha parente de María... ¡Pero iso é outra historia!

Tanto a Sagrada Familia como o Xacobe quedaron agradecidos polas atencións recibidas daqueles fisterráns, daqueles gallaicoes, así que, tempo adiante, despois da resurrección de Xesús por suposto, daquela que os Apóstolos, homes e mulleres, se repartiron as romanidades para anunciarlles a Boa Nova aos latinos, foi a propia Virxe quen lle encomendou a seu sobriño, ao Iacobvs, que se dese unha volta pola súa querida Gallaecia. O malo do caso foi que os galegos, coa nosa retranca habitual, medio toleamos ao Fillo do Trono, dun carácter tan distinto do noso: -Por unha banda, ¡vostede xa ve...! E pola outra..., ¿que quere que lle diga...? ... -Que si, don Xacobe, que ben o sei, pois iso que nos predica xeito leva, afellas que si, pero..., mire, para non andar con voltas, xa o verei engorde, pasiño a paso. Se cadra mañá mesmo, segundo faga o día, que o teño que consultar coa almofada, ¡e por suposto, coa miña dona, pois nestas cousas importantes, eu..., un simple servidor, dela e de vostede!

Xacobe, impaciente que era, colleu un cabreo de aquí te espero, e como tardaban en volver aquelas naves, as fenicias, rouboulles un cabalo branco aos propios gallaicoes, ¡que llelo tiña ben merecido! Do Lucus pasou a Castroverde, e pola Fonsagrada, Vía das Asturias adiante, feito un lóstrego, enfiou cara á Caesare Augusta (Zaragoza), disposto a embarcar na Tarraco, nun daqueles trirremes que facían a ruta Salou-Mallorca-Ostia, así, sen hache, que é ese porto que hai ás aforas de Roma. De chegado a Zaragoza detívose para admirar as columnas dun templo que estaban erixindo os romanos non se sabe a cal dos seus deuses, pero desviounos a Virxe María, que bendiciu o sitio, e desde o alto dunha columna, que de aí vén o de "Pilarica", botoulle unha rifada ao sobriño:

-¿Santiaguiño, como é que lle fas isto ao noso Xesús, co ben que o coidaron os gallaicoes, daquela, que ata lle ensinaron a pescar sen anzol? -Señora, é que estes galegos, eses da Fisterra, estanlle verdes, ¡máis aínda cós seus prados, que xa é dicir!

A Virxe axudoulle, mediou, intercedeu, porfiou..., tanto, e con tanto interese, que de alí en diante non houbo problema cos nativos. O malo foi que se tivesen que reunir os Apóstolos para celebrar unha reunión, unha xuntanza conciliar, preparatoria do I de Xerusalén, concretamente na Pascua do ano 44, concorrencia que aproveitaron os xudeus, os seus propios veciños, ¡outros desagradecidos!, para afeitarlle o garneato.

De morto, aqueles fenicios, os mesmos de antes, traficantes da pedra, ¡da pedra e de cantos minerais atopasen, ouro incluído!, recolleron o seu corpo e metérono nun fol, que así nos trouxeron os restos do Iacobvs; ¡nunha lancha das da pedra, que non de pedra, por suposto, pois as cousas hai que entendelas ao dereito!

O neno quedou convencido, coido que si, e seu pai agradeceume esta colaboración cativeira, que ata me dixo polo baixo: "Se non è vero, è ben trovato". ¿Maxistral? Non, coido que non, en absoluto, pero, a falta de inscricións, a falta de escrituras..., ¡o único que nos queda é a lóxica, maiormente para saír dos atascos infantís!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

Ano 1995

  

-.-

En ADIALA, núm. 37, 3er. trimestre de 1998

Camiño de Santiago / Camiño de Compostela

Despois de tantas colaboracións nesta Adiala, baixo o epígrafe "Aventuras turísticas", supóñovos habituados ás miñas peripecias, que oxalá vos resulten de lectura grata, pois, como dixo Horacio, angulus ridet! Iso, exactamente iso, que desde este ángulo, desde este curro, con expresión galaica, quero sorrir, e que os demais, de paso, sequera sexa por contaxio, tamén o fagan, que mellor será sorrir que rir, pois o de rir é de pallasos! Máxime se o motivo non o require. Hoxe deume pola seriedade, así que me vou permitir dúas variantes: Viaxar á terra dos ástures, nosos irmáns do Nordés, eses confrades da vella Gallaecia; e consecuentemente, contárvolo, se non en verso, que o sinto pero non me sae expresalo, así que o farei en prosas columnaria, que é un sucedáneo, ¡nesta época dos sucedáneos!

De tanto velos vir, aos ástures, digo, Camiño de Compostela, por aquí, polo Vello, polo meu Castroverde, metéuseme na chencha que non estaría mal ter con eles unha cortesía, devolverlles a visita, en dirección contraria, por suposto, ¡Camiño de Covadonga!, imitando ao fillo do Conde de Flammoso.

Daquela a miña ofrenda foi esta:

+

Donga es tu Cova,
Señora,
la más alta, la más grande,
esa que me tira del alma,
para dentro y para arriba,
¡al Cielo!
Dondo es el corazón de la mi Santina,
mi Santina de Covadonga,
tan Dona y tan Señora
que me prometió invitarme al Cielo,
¡a la propia Casa del propio Dios!
Cargado de aventuras, peregrino y macilento,
quise volver a Ti,
sin demora,
¡Santísima Virgen de la Cova!,
para que hagas buena tu promesa;
hoy, mañana,
¡cuando bien te parezca!
Infiel y peregrino soy, tardo y pecador,
que lo reconozco,
que bien lo comprendo,
bien;
desagradecido incluso,
mucho.
¡Todos los inclusos que se quieran,
y alguno más,
que por algo tardé en apandar,
en acogerme a la Mi Madrina Celestial,
esta de Covadonga, de Covadonga la Real!
Y menos mal que me guió el río,
y la vereda trillada de los peregrinos,
aquellos que fueron a Compostela...;
¡tuyos también!
Y la sinfonía del agua, y los avellanos linderos...
¡Menos mal que acerté!

Por tu ruta, a diestro y a siniestro, aquí y acullá,
por do quier,
he visto tus vaques en el pasteru...,
que aquí, en las Asturies,
ahora toda está en calma,
y todo abunda,
¡menos el trabajo cierto!
Hacia Ti me condujo la fe,
¿sabes?,
un residuo, la que resta de mi descrédito;
¡como mucho, cuartillo y medio!
¿Dónde estás, Madre, que de Coruña vengo,
del romano Finisterre?
A mis añus ya me fatigan los andares erráticos,
y las desorientaciones, y las contradicciones,
y el futuro, incierto, de los hijos de mis hijos,
pero Tu presencia me conforta
y me alienta,
¡mientras el Camino, bajo mis pies, vuela!
Menos mal, Señora, que te presiento,
que ya estás cerca,
¡mi Dona de la Cova d´Onga!

Que me estoy acercando lo dice, lo anuncia,
esa música celestial,
precisamente la que procede de tu gruta,
¡angelical y pura!
¿Serán las chirimías de tus pastores,
aquellos de Belén..., recuerdas?
¡No, no es posible, pues el Belén tuyo,
el de ahora,
le tienes bien cerquita,
al Occidente,
Camino de la Galicia Nueva,
de Luarca, verde y blanca, en su bisbarra,
por más señas,
que por allí pasé..., ayer!

También oigo tu llamada tierna,
convocante y materna,
¡oh María!,
desde aquí abajo, en el sendero, a ras del suelo;
en los verdes del pasteru,
en la flor del manzano y en el susurro del viento.
¿No serán las burbujas de tu sidrina,
refrescando al Neñu?
Veo tu Cielo, el nuestro,
el que me prometiste compartir:
mío por Promesa, por Adición, por Redención,
¡por herencia!
¡Compartido con los míos,
Madre,
que pongo a Juan por testigo de ello,
de testigo cierto!
Lo veo en el fulgor de tu peña...,
¡Santa Peña que te sirve de escabel!
¡Oh, Señora, qué trono tan magnífico tiés!
Deslumbrante y merecido, cómo tenía que ser;
ástur, por supuesto!
Y con tu Niñín en brazos,
¡qué siempre en brazos nos tiés!
¡Ay, si me tuvieres, Madre, que chiquitín fuí,
y quisiera seguir siéndolo!
Lo malo del casu es llevar mi fardo cuesta arriba,
que las penas, es decir, las piedras,
¡lo suyo pesan!
Claro, es que son la misma cosa:
¡dureza!
Mi Señora, mi Dona de la Cova d´Onga,
cansado y todo, según venía por tu sendero
en la pomarada subí al árbol,
y cogí fruta,
de la mejor, de la que Tu mereces,
Madre,
pues de la podre ya cogió Eva...
Para ti, Madre, y para ese guaje,
que es engendro, único, del Único Dios Verdadero,
de parte de este hijo pródigo, que el que suscribe lo es:
en amor mundano, malo;
¡malo y perverso!
Lo sé, ya lo sé, pero te la ofrezco con amor.
¡Con amor filial, del bueno!
Aquí tiés tus manzanes, que les otres,
aquellas,
las picadas, las de la sierpe,
esas nos las tragamos, todas y enteras,
en un descuido carnal, imitando a la abuela...,
¡aquella maldita Eva!
Ponlas, Señora, ahí arriba, en tu regazal de blonda,
mientras contemplo,
como siempre que vengo, y que paso, Camino de los Lagos,
la hermosura de tu persona,
poco a poco y desde abajo,
despacio...,
para acostumbrarme a tu galanura de Reina.
¡De Reina Celestial!

Primero subiré a la gruta, y después al lago,
pues quiero ver, desde lo alto, tu Casita de Nazaret.
Y de paso que paso,
aprender del Carpintero los hijos a criar.
Me refiero a los hijos de mis hijos, que ya empiezan a aflorar,
y por consiguiente,
a pecar!
Subiré, si me tiendes tu mano,
pues a las alturas es difícil de llegar.
A la vuelta del Enol, y del Ercina, y de los Picos de Europa,
de visto el mundo, y de visto el siglo,
Madre,
¡ya me puedes llamar!
¿Me echará una mano tu José bien amado,
ese putativo elegido para Santo?
Es posible, que ya le estoy oyendo, siempre exigente,
siempre,
¡como todos los elegidos!
-Tocayo, ven, sube, inicia la escalada,
que tendrás que elevarte de roca en roca,
y de pena en pena,
pero tú tienes aguante para eso y para más!
No es que te lo merezcas demasiado...,
mas,
por tu nombre de pila sea,
¡amén!
Por esos dos, que de nosotros prestados les tienes,
y con empaque los llevas.
Gallego y aventurero, aventurero y gallego,
viejo pariente de la vieja Galilea,
¡sube!
¡Sube, ven, que te invitamos a la casita de Jesús el Bueno,
el Nuestro;
colega tuyo en el oficio de la madera,
carpintero versus zoqueiro!
...

Ni por un instante vacilé,
ni lo haré,
si otra ocasión se presenta:
-¡Tocayo, -le diré a San José, -ya voy con vosotros
al Cielo,
sin otra espera,
pero déjame recoger mis herramientas,
aquellas de zoqueiro...,
que afilarlas he, presto y bien,
por si vuelven a ser precisas en la próxima invernía;
que las hallen a punto,
aixola, repenico y alegres,
todo ello,
pues yo, decidido y alegre,
yo también,
desde Covadonga quiero ir al Cielo,
al vuestro,
que desde aquí, de esta Cova, bien cerquita nos queda,
y máxime a nosotros,
a los vecinos,
estis gallegos, estis curmáns;
séase,
primos hermanos,
coherederos todos, de igual legítima,
de aquel fundo tan compacto y tan bien fundado,
de la Hispana Gallaecia!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

Ante as ruínas do Hospital de Montouto

Conservo estes apuntes que fixen para a charla

nunha peregrinación, pero non lles puxen a data.

O  Rei don Pedro I, sobre 1368, fundou este hospital de Montouto. Pero retrotraéndonos aos inicios dese Camiño como Vía de Peregrinación.

O 4 de setembro do ano 829, Afonso II doou á igrexa de Santiago e ao seu bispo Teodomiro, “tria millia in gyro tumbe”, e dá noticia de que no seu tempo descubriuse o corpo do apóstolo, de que foi coa súa corte a adoralo, e de haber trasladado ao lugar onde apareceu o corpo a sé de Iria. Hai unha copia, do século XVIII, no Tumbo nuevo, de Lugo, folio 322 r.

Os camiños son vellos coma os poboamentos; cada enxame da tribo era unha andaina, fose para ocupar terras nullius ou para enfrontarse aos veciños. A chegada dos romanos o que fixo foi melloralos, incluso, en certos sitios, calzando neles con grandes pedras, pontes e pontellos, protexendo o seu hinterland, en particular nos eixos roteiros, nas vías de certa longura; con iso cumpriron unha finalidade dual e complementaria: facer senti-la súa presencia, estratexicamente, e impoñe-los tributos, as rebatinas, e mailas prospeccións do minerais extraíbles.

Estas vías depredadoras, que non se lles pode chamar doutro xeito, tales que no noso caso esta do Lucus Augusti ao Lucus Asturum, Lugo de Llanera, e de alí á Gigia, onde tiveron unha cohorte, por certo que con uns baños magníficos, convertéronse en focos de romanización, e por ende, de cultura,

Termas romanas de Campo Valdés, en Gijón.

orixinando novos asentamentos, poboando, ou permitido baixar dos castros aos prerromanos, para aplica-las novas técnicas de arada nas terras máis feraces das contornas castrexas. Iso explica a prosperidade, o impulso, e por conseguinte a apetencia, que tiveron ao longo de toda a Idade Media os nosos vales do Castrum Viridis, (O Vilarciño de Castro Verde, paulatinamente convertido en burgo extra-muros) e mailos da Valeira; asentamentos do Burón, etcétera.

Estes camiños non sempre se consolidaron en estradas modernas pois ben sabido é que estas se trazaron, ás veces, con pouca lóxica xeo-económica; máis ben co tiraliñas de intereses particulares, e incluso foron dirixidas por enxeñeiros foráneos, -neste caso non, que o foi por Carlos Fernández, “Montoutiño”-, que non percibían as potencialidades económicas do país; porén, esta ruta ásturica debeu quedar tan trillada, e tiña un percorrido tan lóxico, ¡tan erótico, din os da Fonsagrada, polas súas curvas!, que deveu no famoso Camiño Santiagués, vinculando a realeza ástur coa sacralización compostelá, de paso que, coas súas idas e voltas, controlaban o acatamento condal lucense, que lles ten dado preocupacións, a feixe.

Á parte da dereitura deste Camiño, considerado en conxunto, compre ter presente que polo interior non tiñan os problemas costeiros do ancho dos ríos, e logo que gozaban da fartura da caza, o que lles permitía facer asados, incluso de milla en milla. ¿Os nevaríos? ¡En absoluto, pois nos días curtos daquela non se viaxaba, nin sequera para sufocar unha rebelión, só perigo de caer en escuras celadas.

Dese itinerario só hai unha dúbida, e para iso fóra do noso acoutamento xeográfico, como é a de concretar se a vía romana ía polo Burón ou polos cumes fonsagradinos. O profesor de Oviedo, José Manuel González, deixou aseverado que o documento coñecido como “Anónimo de Ravena” (século VII, copia doutro da época imperial romana), ao menciona-la Fontem Albei está metendo a fonte sacra no itinerario daquela rede viaria inter-lucus.

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

Addenda

A relixiosidade no condado de Flammoso

Montecubeiro, 24-5-1962

Procesión coa imaxe doada por Xosefina e por min

Aquí estamos á dereita da fotografía.

En IRIMIA, xuño do 2012, encabezado, “XXXV Romaxe”.

Ora et labora foi o lema monástico dos frades dominicos, pero no noso condado é evidente que esta vocación nos vén de atrás, se cadra da propia Cova da Valiña. Non sería aventurado opinar que comezaron os druídas dos nosos castros, tantos que temos, os castros, e druídas igual queda algún, aínda que medio esquecidos uns e outros.

A nosa particular idiosincrasia tamén ten algo, ¡ou moito!, de priscilianista, pois adoramos a natureza, o verde, que así os entregos bautizaron o noso castro, o principal, o central, a cabeceira do que logo sería Condado de Flammoso. Pero xa fóramos discípulos do apóstolo Santiago, ou de onde veñen os padroados de, Santiago de Castroverde, da Meda, de Miranda, de Adai..., anteriores ao século IX, e, por tanto, anteriores ao Camiño, anteriores a Afonso II?

Nesta vocación, seguimos facendo Camiño! Seguimos, estamos preparándonos para o gran evento anual. Cal é? Cal será? ¡A XXXV Romaxe de Crentes Galegos!

Todo isto non precisa retórica para a súa evidencia, para a súa demostración, pois chega, e basta, con deternos ante os pórticos das igrexas deste condado, comezando, se acaso, por Soutomerille.

Por riquezas que atesourase a Igrexa, século a século, sería posible levantar os monumentos que aínda conservamos, cruceiros, petos de ánimas, capelas, igrexas, conventos..., a cal máis traballado, sen unha fe arraigada e transcendente nas sucesivas xeracións deste país? É un orgullo e unha satisfacción inmensa vir de onde vimos, ser de onde somos, e seguir exemplarizando coas nosas celebracións. ¡Miúdo patrimonio o da nosa herdanza!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

ROMAXE

“É cousa de abri-lo paraugas?”, Xosé María Gómez Vilabella

Publicado en Irimia o 29/08/2012

Que mellor sitio que Castroverde para abri-lo paraugas o próximo 8 de Setembro! O escultor reflectiunos así, xuntos nunha aperta cordial, e co paraugas aberto. ¡Non están parados: están facendo Camiño, seguen facéndoo, e precisamente nun punto reflexivo do Vello, do de sempre, ou é que non é de sempre aquel mandato divino de, Amádevos como eu vos amo?

O problema está na memoria, que é, que adoita ser, falible. Mais para iso son providenciais as crises, invitándonos á reflexión, a volve-la vista atrás, a lembrarnos do parentesco terreal, e de paso, da nosa filiación divina. Daquela, se somos irmáns, por que nos odiamos, para que nos roubamos, por que nos difamamos reciprocamente? Se non chovese, igual pasaríamos de largo, oufanos, ignorándonos; pero as tormentas é o bo que teñen!, dannos ocasión para estes intres fraternos, para reciprocidades, para estes abrazos, para unha certa colaboración. A ver se se cumpre o día 8!

Nesas apertas pidámonos perdón, pois moito hai de que! E de paso fagamos unha fronte común para desenmascarar aos ladrón, aos abusóns, a eses que nos dan a paz mentres nos meten man á carteira coa outra. Ai aquelas irmandades dos primeiros cristiáns, que compartían a auga, o pan, e maila sal, todo canto tiñan! Na Veiga do Olmo haberá merendas, e compartiremos os filetes, pero, abriremos a porta do corazón para dicirlle ao próximo que pase, que entre, que con nós estarán na propia casa? Oxalá!

Tamén será  unha boa ocasión para levar con nós aos nenos, e cos nenos os rapaces, ¡botellón en familia! Despois queixámonos desta xeración … Hai que levala da man, en particular aos mellores sitios, nas mellores ocasións…,

A ver, logo, cantos nenos acollemos ao paraugas de Castroverde, na xa próxima, inminente, XXXV Romaxe! Ide preparando, de paso, a merenda, pois o sitio, para comela, para compartila, é mesmamente celestial, paradisíaco!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

Desandando o Camiño

San Miguel do Camiño (Castroverde)

Moito levo falado do Camiño, que comecei a entendelo cando souben que ese lugar de paso se chamaba / chámase “San Miguel do Camiño”, pero dos Camiños de Santiago nunca se dirá abondo mentres queden peregrinos, que por certo están indo a máis. ¿Aumenta a fe, ou é maiormente turismo, un turismo cargado de alicerces? ¡Aínda que só sexa por “turismo” facelo é san! Para conservar datos:

4-9-829 Alfonso II doa á igrexa de Santiago e ao seu bispo Teodomiro, “tria millia in gyro tumbe”, e dá noticia de que no seu tempo descubriuse o corpo do apóstolo, de que foi coa súa corte a adoralo, e de haber trasladado a sé de Iria ao lugar onde apareceron os restos. Hai unha copia, do século XVIII, no Tumbo nuevo, de Lugo, folio 322 r.

O Rei D. Pedro I, sobre 1368/9, fundou, neste Camiño, o hospital de Montouto.

Os camiños son igual de vellos cós poboamentos; cada enxame da tribo era unha andaina, fose para ocupar terras nullius ou para enfrontarse aos veciños. Aquí, na nosa bisbarra, a chegada dos romanos o que fixo foi melloralos, incluso, en certos sitios, calzando neles con grandes pedras, pontes e pontellas, protexendo o seu hínterland, en particular nos eixos ruteiros, nas vías de certa longura; con iso cumpriron unha finalidade dual, complementaria: facer sentir a súa presenza, estratexicamente, e impoñer os tributos, as rapinas, as prospeccións de minerais extraíbles, etc.

Estas  vías depredadoras, que non se lles pode chamar doutro xeito, tales que no noso caso a de Lucus Augusti a Lucus Asturum, Lugo de Llanera, (e de alí á Gigia, onde tiveron unha cohorte, por certo que cuns baños magníficos), convertéronse en focos de romanización, e por ende de cultura, orixinando novos asentamentos, poboando, ou permitindo baixar dos castros aos prerromanos, para aplicar as novas técnicas de arada nas terras máis feraces das contornas castrexas. Isto explica a prosperidade, o impulso, e incluso a apetencia, que tiveron ao longo de toda a Idade Media os vales do Castrum Viridis, o Vilarciño do Castro Verde, paulatinamente convertido en burgo extra-muros, e mailos da Valeira; asentamentos do Burón, etc.

Estes camiños non sempre se consolidaron en estradas modernas pois ben sabido é que estas trazáronse ás veces con pouca lóxica xeo-económica, máis ben co tiraliñas dos intereses particulares, e incluso dirixidas por enxeñeiros foráneos que non percibían as potencialidades económicas do país; porén, a rota ásturica debeu quedar tan trillada, e tiña un percorrido tan lóxico, (¡tan erótico, din os da Fonsagrada..., polas curvas!), que deveu no famoso Camiño Santiagués, vinculando a realeza ásturica coa sacralización compostelá, de paso que, coas súas idas e voltas, controlaban o acatamento condal lucense, que lles ten dado preocupacións a feixe.

Á parte da dereitura dereitura deste camiño, considerado en conxunto, compre ter presente que polo interior non tiñan os problemas costeiros do anchor dos ríos, e logo que polas montañas gozaban da fartura da caza, froitas, etc. ¿Os nevaríos? ¡En absoluto, pois daquela non se viaxaba nos días curtos, nin sequera para sufocar unha rebelión, só perigo de caer en escuras celadas.

Deste itinerario só hai unha dúbida importante, e para iso fóra do noso acoutamento xeográfico, como é a de concretar se a vía romana ía polo Burón ou polos cumes fonsagradinos. O profesor de Oviedo, José Manuel González, deixou aseverado que o documento “Anónimo de Ravena” (século VII, copia doutro da época imperial romana) ao menciona-la Fontem Albei está metendo a fonte sacra no itinerario da rede viaria inter-lucus.

-oOo-

Patrón dos nosos emigrantes?

Moito peregrinar a Compostela, pero tamén son de Santiago os Camiños dos emigrantes, que, como non podía chegar a todos, a tódolos lugares, escribiulles! ¡Este galileo, este gallaécico de adopción, ben merece que o teñamos, tamén, por

Patrón dos nosos emigrantes.

¿Mostrade como?

Sinxelo:

¡Acudindo á súa carta, que ben traducida está na Biblia de Sept!

¿Discutimos cal dos Santiago foi realmente o seu Autor?

¡Iso non importa; o importante é o seu contido, que é indiscutible!

¿A que esperades para mercala?

“Santiago, o servidor de Deus e do Señor Xesús Cristo, saúda ás doce tribos que están na emigración.

As tentacións. Cando vos vexades envoltos en diferentes tentacións, meus irmáns, tédevos por moi ditosos, porque xa sabedes que aquilo que somete a proba a vosa fe xera paciencia. Pero cómpre que a paciencia vaia acompañada de boas obras, de xeito que sexades perfectos e completos sen fallardes en cousa ningunha.

Se algún de vós está necesitado de sabedoría, que lla pida a Deus, que llela dá a todos abondosamente e sen roñar, e a ese tal tamén lla ha dar. Pero cómpre que pida con fe e sen dubidar para nada, que quen dubida é coma as ondas do mar, que o vento abala e leva de aquí para acolá. Un home así non pense recibir cousa ningunha do Señor: é un indeciso e un inconstante en tódolos seus camiños.

Que o irmán de condición humilde se glorie da súa gran dignidade; e o rico, da súa humillación, porque pasará coma a flor da herba: soérguese o sol coa súa fogaxe e queima a herba, cáelle a flor e pérdese a súa fermosa aparencia; pois así mesmiño murchará o rico nas súas empresas.

Benia o home que resiste na tentación, porque, como a supere, recibirá o premio da vida, que Deus prometeu ós que o aman. Que ninguén diga ó se ver tentado: “Deus é quen me tenta”, porque nin o mal tenta a Deus nin Deus tenta a ninguén. A cadaquén téntao a súa cobiza cando o arrastra e engaiola: despois a cobiza concibe e pare o pecado; e o pecado, en consumándose, xera morte. Non vos trabuquedes, irmáns queridiños. Todo bo regalo e toda dádiva perfecta vén de arriba, do Pai dos luceiros en quen nin hai cambios nin tempos de sombras. Pola súa vontade tróuxonos á vida coa palabra da verdade, para que fósemos como as primicias das súas criaturas.

Escoita-la palabra e cumprila. Xa o sabedes, meus irmáns benqueridos: que todo home sexa espelido para escoitar, calmo para falar e calmo tamén para o asaño, porque o asaño do home non leva á conducta que Deus pide.

Polo tanto, rexeitando calquera lixume ou resto de ruindade, acollede docilmente a Palabra enxertada en vós, que pode salva-las vosas vidas. Sede cumpridores da Palabra e non vos contentedes con escoitala xustificándovos con razóns enganosas. Porque quen escoita a Palabra e non a pon en práctica é coma o home que se puxo a olla-la súa propia cara nun espello; mirouse ben nel pero, ó que deu media volta, esqueceulle como era. En cambio, quen afonda no coñecemento da lei perfecta, a que dá a liberdade, e quen se mantén nela, non para a escoitar e a esquecer deseguida, senón para a poñer en obra, ese será feliz na súa actuación.

Se alguén se tiver por home relixioso sendo un badueiro que engana ó seu propio corazón, a súa relixiosidade sería baleira. A relixión limpa e sen lixo ningún ós ollos de Deus Pai é esta: mirar polos orfos e polas viúvas nas súas coitas e gardarse da contaminación deste mundo.

Distingos nas comunidades. Meus irmáns, a fe que temos no noso Señor Xesús Cristo, o glorioso, non cada ben con certos distingos entre persoas. Entra na vosa asemblea –é un supoñer- un home cun anel de ouro, vestido con moita galanura, e entra un pobre vestido con farrapos; se vos fixades no que vai ben vestido, e lle dicides: “Ti acomódate ben aquí”, e ó pobre “Ti quédate de pé aí”, ou, “Senta no chan ós meus pés”, ¿non estades facendo distincións entre vós mesmos, converténdovos en xuíces de criterios inicuos?

Escoitádeme ben, meus irmáns queridiños: ¿seica non escolleu Deus os pobres deste mundo para seren ricos na fe e herdeiros do Reino que Deus prometeu ós que o aman? Vós, en troques, abafáste-lo pobre. ¿Seica non son os ricos os que vos asoballan e os que vos levan a xuízo? ¿Non son eles tamén os que aldraxan o fermoso nome que se invocou sobre vós? Facedes moi ben se, con todo, cumprides á perfección a lei rexia da Escritura que di: “Amarás ó teu próximo como a ti mesmo”. Pero se andades con favoritismos, pecades, e a lei havos acusar de transgresores. Porque quen garda toda a lei, aínda que só quebrante un mandado, ten que responder de todos, pois o que dixo: “non fagas adulterio”, tamén dixo: “non mates”.

E, se non adulteras pero matas, xa non cumpres coa lei. Falade e facede as cousas como acae a quen a lei da liberdade vai xulgar, pois terá un xuízo sen misericordia o que non foi misericordioso; a misericordia está por riba do xuízo.

A fe móstrase nos feitos. Irmáns benqueridos, ¿que proveito lle trae a un dicir que ten fe, se non ten feitos? ¿Acaso o poderá salvar esa fe? Se un irmán ou unha irmá andan espidos e necesitados do pan de cada día, e vai un de vós e dille: “Ídevos en paz, quentádevos e fartádevos”, pero non lles dá aquilo que lle cómpre ó seu corpo, ¿que proveito levan? Pois o mesmo pasa coa fe: se non ten feitos, leva a morte no seu cerne.

Pode dicir alguén: “Ti te-la fe, eu teño os feitos”. -Móstrame a túa fe sen feitos que eu polos feitos heiche de mostra-la miña fe.

¿Ti cres que só hai un Deus? –Fas ben, pero iso tamén o cren os demos e mais tremen.

¿Queres entender dunha vez, parvo, que a fe sen feitos está morta? Os feitos xustificaron ó noso pai Abraham, cando ofreceu o seu fillo Isaac enriba do alar, ¿non si? ¿Fíxaste como a fe colabora cos seus feitos e como polos feitos a fe chegou á súa madurez? Así se cumpriu a Escritura que di: “Abraham tivo fe en Deus e iso valeulle de xustificación”, de xeito que mesmo se lle chamou amigo de Deus. Xa vos decatades de como son os feitos os que xustifican o home e non so a fe. O mesmo podemos dicir da prostituta Rahab, ¿seica non a xustificaron os feitos, cando recibiu os mensaxeiros e os encamiñou logo por outros carreiros? O mesmo que un corpo sen alento está morto, así tamén a fe sen feitos morta está.

A verdadeira sabedoría. Meus irmáns, que non haxa moitos de vós a se poñeren de mestres; xa sabedes que ós mestres os han xulgar con maior severidade, porque todos pecamos moitas veces. Se hai alguén que non falte no falar, ese é un home perfecto, que pode refrea-lo seu corpo enteiro. Ollade: ós cabalos poñémoslles un freo na boca para que nos obedezan e así controlámo-lo seu corpo. E o mesmo os barcos: con seren tan grandes e iren empurrados por ventos tan fortes, gobérnanse cun temón pequeno cara a onde o temoeiro os quere levar.

Pois outro tanto pasa coa lingua: ser é un membro ben pequerrecho, pero pode gabarse de grandes cousas. Aí o tedes: ¡cunha fogueiriña cantas fragas poden arder! E a lingua é un lume, un mundo de ruindade. A lingua é unha parte dos nosos membros que contamina o corpo enteiro e, por estar inflamada polo inferno, fai arder ela tamén, pola súa banda, toda a nosa vida desde os comezos.

Calquera caste de bestas ou paxaros ou cóbregas ou peixes pode domeala o home e, de feito, doméaa; a lingua, en troques, ninguén a dá domeado: é un mal se acougo, cheo de solimán de morte. Con ela bendicimos a Deus, o noso Pai; e con ela maldicimos ós homes, creados semellantes a Deus. Dos mesmos beizos saen a bendición e maila maldición. E isto, irmáns, non debía ser así. ¿É que hai fonte que polo mesmo picho bote auga doce e auga amarga? Meus irmáns, ¿é que pode dar olivas a figueira, ou figos a videira? E tampouco unha fontela salgada pode dar auga doce.

¿Quen de vós ten bo xuízo e experiencia? Pois quen o teña que manifeste coa súa boa conducta as obras feitas con xuízo sa mansedume. Pero, se téde-lo corazón cheo de celos acedos e de liortas, deixádevos de fachendas e non andedes mentindo contra a verdade; esta sabedoría non vén de arriba senón que é da terra, animal, endiañada. Pois onde hai celos e liortas, dáse tamén alí o descontento e toda clase de ruindades. Pola contra, a sabedoría que vén do ceo é primeiramente pura e despois pacífica, sinxela, acolledora, chea de misericordia e de bos froitos, imparcial, en finximento. O froito da xustiza seméntana coa paz os que van facendo a paz.

As cobizas fan as divisións. ¿De onde veñen esas guerras e liortas que se dan entre vos? ¿Non será das vosas cobizas, que loitan no voso interior? Degoirades e non tedes; enrabechádesvos e andades cheos de envexa e non logrades cousa; combatédesvos e facédesvo-la guerra e non conseguides porque non o pedides e, se pedides, non recibides, porque pedides só co devezo de satisfacérde-las vosas cobizas.

¡Desleigados! ¿Seica non sabedes que a amizade con este mundo é inimiga de Deus? E así quen quere ser amigo deste mundo faise inimigo de Deus. ¿Ou é que coidades que a Escritura di sen razón aquilo de que “o Espírito que puxo en nós ten arelas fortes”? Pero meirande é a gracia que nel concede. E por isto di: “Deus arrepónselles ós soberbios, pero ós humildes dálle-la súa gracia”.

Sédelle, logo, ben mandados a Deus; facédelle fronte a Satán e arredará de vós. Achegádevos a Deus e El achegarase a vós. Lavade as mans, pecadentos, limpade os corazóns, homes falsos. Apalpade as vosas miserias, poñede o loio e chorade; que o voso riso se converta en pranto; e a vos alegría, en tristura. Abaixádevos no acatamento do Señor, que El vos ha soerguer. Non andedes falando mal uns dos outros, irmáns. Quen fala mal de seu irmán ou xulga a seu irmán, fala mal da Lei e xulga a Lei; e, se xúlga-la Lei, xa non es cumpridor da Lei, senón o seu xuíz. Só un lexislador e xuíz: o que pode salvar e perder. Pero, ¿quen es ti para xulgares ó próximo?

¡Pobres dos comerciantes e dos ricos! Reparade agora no que dicides: “hoxe ou mañá imos ir para esta ou aquela cidade, botaremos alí o ano, negociaremos e teremos beneficio. Pero, ¡se non sabéde-lo que vai ser de vós mañá! Porque, ¿que é a vosa vida? Unha fumaradiña que aparece e desaparece no mesmo intre. En vez diso debíamos dicir: “se Deus quere e chegamos alá, imos facer isto ou aquilo”. Pero vexo que vós sodes uns farfalláns e semellante fachenda é mala. O que coñece o ben que ten que facer e non o fai, comete pecado.

E vós, os ricos, chorade e berrade polas desgracias que van vir enriba de vos. A vosa riqueza está podrecida; a vosa roupa chea de couza; o voso ouro e a vosa prata, enferruxados; e a mesma ferruxe será testemuño en contra vosa e, coma se for lume, comerá as vosas carnes. ¡Estades atesourando na fin dos tempos! ¡Atención! O xornal que non lles pagastes ós obreiros que vos fixeron a seitura está clamando e o seu berro chega ós oídos do Señor dos exércitos. Vivistes na terra cheos de fartura e cebáste-los vosos corazóns nos praceres para o día da matanza. Condenáste-lo xusto e matástelo sen que el vos fixese fronte.

Saber agardar. Tede, logo, paciencia, irmáns, deica a volta do Señor. Reparade en como o labrego coa esperanza posta nos preciosos froitos da terra agarda con paciencia as augas temperás e as serodias. Tede tamén vós paciencia e collede folgos, porque o Señor axiña chegará. Non vos queixedes, irmáns, uns de outros, para que non vos sentencien; mirade que o xuíz está xa á porta. No sufrimento e na paciencia, irmáns, seguide o exemplo dos profetas que falaron no nome do Señor. Mirade que agora nós chamámoslles benaventurados ós que aturaron todo. Tedes oído falar da paciencia de Xob e xa véde-la fin que lle concedeu o Señor, porque o Señor é compasivo e misericordioso.

Sobre todo, irmáns, non xuredes: nin polo ceo nin pola terra, nin por cousa  ningunha; que o voso si sexa si e que o voso non sexa non, para que non vos sometan a xuízo.

A oración. ¿Anda magoado algún de vós? Que rece. ¿Séntese alegre? Que cante salmos. ¿Algún de vós ten unha doenza? Faga traer ós anciáns da comunidade, para que recen por el, unxíndoo con aceite no nome do Señor. E a oración feita na fe salvará ó enfermo; o Señor fará que se erga e, se tiver pecados, perdoaránselle. Así que confesádevos mutuamente os vosos pecados e rezade uns polos outros para que teñades saúde. Moito pode a oración teimosa do xusto. Elías era un home coma calquera de nós; pediu afervoadamente que non chovese e non choveu nada en tres anos e medio; volveu a pedir e  ceo mandou auga e a terra deu os seus froitos.

Meus irmáns, se algún de vós se arreda da verdade e outro o trae ó bo camiño, tede seguro que quen fai que un pecador volva dos seus camiños trabucados, salvará a súa alma, (¡a dos dous!, da morte e soterrará unha chea de pecados”.

¡Bravo, Señor Santiago; así se predica, con valentía e con exemplaridade!

-.-

Despois de lida e relida esta carta, fáiseme que a escribiu Santiago, si, pero o noso, e precisamente despois de coñecida a idiosincrasia dos aborixes deste país, que así, dese xeito, lles fai recomendacións axeitadas aos nosos emigrantes. ¡Por algo lle cortaron a cabeza: polo ben que discorría, polo ben que aconsellaba!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

Pero aínda nos quedaba outro apéndice,

que vén moito ao caso:

Antonio Machado

Caminante, no hay camino

Caminante, son tus huellas
el camino y nada más;
caminante, no hay camino,
se hace camino al andar.

Al andar se hace camino
y al volver la vista atrás
se ve la senda que nunca
se ha de volver a pisar.

Caminante no hay camino
sino estelas en la mar!

-.-

Os castiros de Soutomerille cánsanse de ver pasar peregrinos

pola que foi calzada romana.

-.-

Os raios da vieira indican, conducen, ao Campus da Stella, a Compostela, así que sobra a frecha...,

se está ben posta a vieira!

-.-

Xosé María Gómez Vilabella