CAMPO VERSUS CIDADE -II-

.../...

Castro, óvulo, da Punta de Muros, ou Lagosteira,

no que se xerou o Porto Novo da Coruña.

Obras do Porto.

Preguntoume un neno, ¡inocentes eles!, se era certo que os romanos, asustados polas ondadas do Mare Tenebrosum buscaron unha ingua, un abrigo costeiro, e así deron coa illa onde elevaron un faro, para que non se perdesen as lexións que viñeses detrás deles. Que despois esta cidade foi a máis, aínda que lentamente, agradecida ao seu porto de abeiro, pero que a lanzaron os emigrantes de Lugo ao retornar coa prata aforrada. Derretida esa prata, os propios coruñeses quixeron multiplicala insuflándolle ventos fantasiosos, que “servizos” lles chamaban, chegando co seu frenesí a trasladar de sitio o porto vello, para facer solares, ¡solares de rañaceos!, que locen máis se os colocan á beira do mar!

-¿Neniño, iso foi en clase de Literatura, ou na de Filosofía?

-¡Non tal, que foi na de Maxia, na dos Divertimentos! Pero máis nos dixeron: Que extra muros, alén dos Baños de Arteixo, na Lagosteira, nun sitio denominado Punta de Muros, de cando a Coruña optaba pola industria, séxase, antes de pasar aos servizos, alí, naquel poboado, tamén chamado o Castro, fabricábanse, e exportaban, manufacturas de cobre e de ferro, que llelas vendían aos fenicios, que daquela eran os importantes! Tamén nos dixo o Profesor que esa decisión, esa opción portuaria, foi acertadísima, pois agora están pensando en dedicar, en castigo, a eses que queiman os bosques galaicos, de por vida, a arrincar e transportar as rochas que deixan ao descuberto para facerlle ao porto novo un rompeolas, do tamaño da muralla da China, para abeirar ese porto das mareas Suroeste, que son as predominantes na zona. ¿Que che parece, matan dos paxaros dun tiro, que iso só o fan os intelixentes? 

Polo aplicado que demostrou ser, regaleille estas dúas fotos aéreas, para que entendese mellor, non as feitas, senón as desfeitas, da nosa cultura. Eu quedei abraiado, pero o rapaz sentiuse feliz por ter nado e se criado nunha terra tan intelixente.

-¿Intelixente, quen; a terra ou a xente?

-¡Avoíño, déixate de chistes verdes, pois, á miña idade, son contraproducentes, deformantes!

Como tiña razón, calei; ¡calei, pero, escribín, pois o que cala, outorga!

-.-

De profundis clamavi

J´implore ta pitié, Toi, l´unique que j´aime,

Du fond du gouffre obscur où mon coeur est tombé.

C´est un univers morne à l´horizon plombé,

Où nagent dans la nuit l´horreur et le blasphème;

Charles Baudelaire. Les Fleurs du mal.

(¿Do mal? ¡Do mal planificado!)

Imploro a túa piedade, a Ti, a única que amo,

dende o abismo escuro onde o meu corazón está caído.

É un universo triste de horizonte plúmbeo

onde nadan na noite o horror e maila blasfemia;

¡Iso, na noite, na noite escura da Santa Compaña! ¿Deus, cando aprenderemos que hai que andar polo dereito na vida, cando? ¡Olla que estamos no XXI, e seguimos abusando da Natureza! ¡Gozando, non; abusando! Queremos ser tanto coma Deus, fabricar as curvas ao noso xeito… ¡Claro, queremos imitar ao Creador das curvas perfectas, ao Creador da muller, pero isto é unha blasfemia, unha soberbia; é, como pouco, unha usurpación de funcións!

As curvas son tentadoras, e cáese con facilidade nelas; por iso compre levar unha vida recta, de liña recta, por cara que sexa; a recta é a nosa, a dos nosos saberes. ¿Daquela, por que llas deu Deus á muller? É moi simple: ela é/son máis prudentes! Saben, coma Deus, arar dereito con liñas torcidas! O home, coma o boi, turra de fronte, haxa ou non curvas, haxa ou non obstáculos, e así nós vai, que nos esnaframos de cando en vez, por non prever os lances, as consecuencias. Ben levo dito que se acabaron as diferenzas de caixa nos Bancos desde que substituíron, nelas, aos homes por mulleres. Outras virtudes temos, ou se nos supoñen, pero o que é na prudencia, niso de frear a tempo…!

¿Angrois? ¿Virá do xermánico: Agro de Rois, terra de xuncos? Se acaso iso foi, iso era, daquela, cando o labraban os suevos, pero, ao de hoxe? ¡Ao de hoxe, Agro das Ánimas! Requiescat in pace…; ¡amén! ¿Foi un atentado? ¡Foino, foi un atentado contra a virtude da prudencia, desafiando as leis da física, levándolle a contraria a Newton! Señores enxeñeiros, cando vos fagan firmar un absurdo, resistide; por favor, resistide; lembrádevos de que o propio Galileo, cando lle fixeron abxurar, deu unha patada no chan, e Deus oíulle dicir: Eppur si muove!

Benditos coches da miña praza, benditos con tal de que sigades así, quietos, estáticos, freados; freados e con unha marcha posta, ¡polo menos unha! Acordádevos de Newton, lembrade que nas estradas hai curvas, curvas infernais, imprevistas…, e poden resultar imprevisibles para a memoria humana! Cando a locomoción era dun só cabalo, nin Rocinante se esquecía de segui-la liña recta, a distancia máis curta entre dous puntos… ¡Ou se cadra, non, pois, polo visto, segundo os últimos experimentos, a distancia máis curta para subir ao Ceo, para subir antes tempo, é…, unha curva, a curva dos fouciños, a curva das gadañas, a curva de Leto…, que de aí vén o de “letal”!

Leto

-.-

Viaduto da Chanca. (Lugo)

Poucas cousas me irritan máis que ter que levantarme do ordenador para abrir a porta do piso, pero a miña dona saíra, concretamente á Misa de defuntos da nosa parroquia, ¡sete días de loito, sete Misas, un setenario!, así que…, de porteiro! Obviamente ollei pola trapela: ¡Tres, tres clases de mendigos, unha máis que de costume: Os que, desgraciadamente, sempre o foron, e non puideron, ou non quixeron, saír diso; os que comezan a selo por obra e graza desta maldita crise; por engado, os que se fan abrir as portas co truco da mendicidade! Dixen, “maldita crise”, pero estou arrepentido, borro: a crise non é maldita, as crises son boas…, polo que ensinan! Os malditos son aqueles que as xeran ao poñerse a gobernar sen saber, ou sen querer saber, que aínda é máis grave. Dicían meus avós, ambos, que, Non hai mal que por ben non veña; neste caso…, neste, veremos!

Falando de ver: O que vin pola mira deixoume abraiado: a miña dona, no relanzo, en animada conversa coa Eva e mailo Abel. ¡Esta periodista…!

-¿Que che custa leva-la chave…?

-¿Para que, con San Pedro na porta? Aquí os tés, que de compañeiros de banco, aquel día, aí no xardín, aceptáronme por amiga, por amigos, así que, que amigo non ofrece a súa casa aos amigos?

Saúdos e todo iso. Eva bicoume nas meixelas; ¡bicoume! ¡Que lonxe quedan aqueles tempos en que o bicador era o home, inclinándose cerimonioso á vez que a dama estiraba as súas uñas de nácara, limpiñas, sen un ápice de pintura! Abel ofreceume a súa man, toda a man, e apertoume forte. (¡Este home é xeneroso, que sabe dá-la man! –Así opinan os psicólogos).

-¡Fixeches ben en traelos, que me caen simpáticos, e logo que xa quedamos poucos vellos neste barrio…, que ata non hai con quen falar!

O Abel:

-Pois ten razón! ¿E sabe cal é o problema? Uns, que non temos fillos, e outros, que só tiveron un, fartos daquela recomendación franquista das familias numerosas, que así había emigrantes, e onde hai emigrantes, remesas veñen, viñan! Fillo único, casado con filla única, herdan dous pisos, dúas vivendas, así que lles sobra unha! E como están baixando de prezo, pois ala, a esperar, a esperar que suban…, ou a que se casen os fillos deses fillos!

Atrevinme; menos que a miña dona, pero tamén algo de periodista debo levar nos xenes, ou é mundoloxía, de tanto gradar polo mundo.

-¿Vostede…, Abel, non si, me parece que así se presentou aquel día…, vostede é filósofo?

-¡Home…! Se por filosofía entendemos amor á sabedoría, si que o son, ou, polo menos, inténtoo. Funlle ferroviario, que así estou de consternado por ese voo á eternidade, colectivo, do outro día!

-Ferroviario, eh? Daquela voulle pedir un favor: ¡que falemos de avións, que me gustan máis, pois nos accidentes aéreos non hai mutilados, e as mutilación asústanme máis cá morte! Eu prefiro o purgatorio na outra vida, pois aló, nese sitio, coido que seremos iguais.

-¿Gústalle a igualdade? ¿Non será comunista? –Chanceouse.

-Querido Abel, non me crea se non quere, pero eu creo en todo menos en dúas cousas: Non creo nos ateos, porque non os hai; ¡son simples analfabetos, meus pobres, que por iso non leron os Evanxeos, aínda! E tampouco nos comunistas, porque neste mundo do Veña a nós o teu reino…, a pouco que nos analicen, nada queremos do común, todo propio!

Sentámonos en espera de que a miña dona preparase os cafés regulamentarios, e no ínterim, nin lembro como, decateime de que lle estaba explicando ao ferroviario aquel accidente…; accidente, non, sabotaxe, do día 26 de Setembro do ano 1948, tren correo Coruña-Madrid, no que me coincidiu viaxar para incorporarme, como voluntario, no Ministerio del Ejército. En síntese: saímos de Lugo a fume de carozo, de cisco máis ben, e aos poucos metros, de pasada a Ponte da Chanca, ¡trarrraaaas!, o meu vagón, e non só o meu, senón todo o convoi, deitado sobre da esquerda, arrimado a ese valado da vía férrea.

¿Que pasara? ¡Veu enseguida o Revisor, coche por coche, avisando, que non había temor ningún, que simplemente se saíra o tren da vía, e que tivésemos paciencia, que xa ía en Lugo o condutor, ¡andando, iso si!, para telefonar a Monforte, que nos mandasen unha máquina grúa!

Só Deus sabe as horas que alí pasamos, agardando pola verticalidade do convoi, pero máis tardei en saber a verdade, que só a coñecín cando, destinado de mecanógrafo no Consejo Supremo de Justicia Militar, Fortuny núm. 4, me tocou mecanografar un expediente no que se aludía aos fuxidos, “maquis” creo que lles chamaron, que, desagradecidos do Glorioso Alzamento Nacional, alzaran os parafusos dunhas cantas travesas, alí, á saída de Lugo…, e con iso, aquela vía, abriuse!

Abel oíralle a algún compañeiro, dos veteranos, algún comentario acerca daquela ¿avaría?, que tal lles fixeran crer, ¡coma a nós, coma aos viaxeiros daquel día! Botouse as mans á cabeza, polo menos catro veces; ¡que inocente, que Abel, que lle custou crer, crer sen ver!

Tanto falamos, que acabamos atuándonos. Tamén fixo falta repetir o café…, e menos mal que tiña unhas botellas de Oporto, así que rematamos a empezada e comezamos a seguinte! Catro vellos de parola…, nin un faladoiro deses da tele; menos mal que non tiñamos unha audiencia que cambiase de canal!

-.-

Desde que saíu a visita, o usual nestes casos: ¿Que, que che pareceron? ¿Son agradables, son simpáticos, non o son? ¿Son prosmeiros, rolentos, listos, ou torpes? ¿Conservámolos, ou escorremos o vulto? ¿Aprendemos deles, ou eles de nós? Non vos escandalicedes, que estou xeneralizando, pero, na realidade, así, por percepcións, coido que algo disto, reaccións similares, prodúcense no xénero humano, a minuto seguido; pero como, desde Adán, aprendemos a tapar as nosas vergoñas, só os especialistas, os psicólogos, son capaces de asomarse aos patios da veciñanza, da convivencia. ¡Fariseos, raza de víboras, que dixo o Mestre!

¡Que difícil é a convivencia social, canto nos custa aceptar que o próximo sexa tal e como é, guapos, feos, simpáticos, repelentes…! O caso é que, polas trazas, pouco nos molestamos en ensinarlles a ser…, iso, persoas! ¿E eles, a nós, con nós? ¡Ídem de lenzo, que dixo aquel tendeiro do conto! Se estamos sos, queremos compañía; se a temos, se nola brindan, despois do saúdo cansamos deles, tanto, que ata hai matrimonios que se desfán, e, polas trazas, cadora máis! ¿Que cabe facer? ¡Pois iso, refacernos, mirarnos con sinceridade no espello, no noso, no propio, advertíndoo para que non minta, pois para mentireiros, segundo o noso criterio, chegan e sobran os demais, estean próximos ou non!

Esta Eva, e coa Eva o seu Abel, eran, son…, máis ou menos coma o resto dos mortais: perfeccionables! ¿Hai alguén que non o sexa? A verdade sexa dita, que é como adoitan dicir os mentireiros, os mentireiros habituais, mala impresión non nos deixaron: ¡Pola nosa  parte habería continuidade de trato, que xa é algo, ou máis ben, moito!

-¿Que; son majos, non si? ¡Que ben fixeches en traelos, en ofrecerlles casa e amizade!

-De velos sempre xuntos tirei a conclusión de que xa o terán dito todo, e pensei que, de baleirado o corazón, só queda chea a cabeza; ¡despois dos impulsos, a razón!

-Claro, muller, claro, pois, razoando é como se entende a xente!

-¡A xente que é xente, meu rapaz! Acórdate daquel Diógenes, o de Sinope, que se botou á rúa, ¡de día!, cunha lucerna na man…; pero o que non di a Historia é se deu atopado un home, un ser que o fose, mais, neste caso, esa Eva si que tivo sorte, atopouno; deu cun Abel inocente de todo, que ben se lle nota, digno do seu nome!

Con aquela saída da miña costela eu non contaba, afellas que non, así que tiven que pararme a meditar a miña resposta. ¡Non é doado responderlle a unha periodista, por máis que só o sexa in pectore, pois disparan máis frechas que Cupido, en tódalas direccións á vez!

-Non sexas desagradecida, que ti mesma, ¡sen lanterna!, un home atopaches, que os haberá con máis pelame no peito, pero non creo que abunden! Lémbrate que son montaraz, do monte, do Monte Cubeiro!

-¡Ai que verdade tan grande dixeches: do monte, claro! Será por iso que che custa tanto disimular a túa rusticidade…

-¿Contigo…?

-¡E non só comigo, pois as túas ironías estilo Quevedo non sempre chas entenden, expoñéndote a que te fichen por malo, cando, en realidade de verdade, tes madeira de santo…; iso, madeira, pero ti mesmo, como zoqueiro que fuches, non ignoras que para lograr unha boa zoca é indispensable aixolar, con puga e con pulso, no ripeiro, o tronco que queiras elaborar, transformar, perfeccionar…!

-¡Tereino en conta, tereino; é o foro que teño que pagar polo privilexio…, ou pola desgraza, non o sei, de casarme con unha mestriña normal, normalizada naquela Normal de Lugo, que vos converteu en monxas, máis ben en monxas, e non precisamente das da Caridade!

Non, da Caridade, non, que maldito se caridade é iso de estar puíndo en min cadora, pois, diga o que diga, e faga o que faga, sempre ten á man unha lixa verbal para…, para puírme! ¿Conseguirao algún día? ¡Teno difícil por iso de ter sido bancario, pois, como din dos curas, imprime carácter! ¡É difícil vivir, convivir, en Sodoma, sen saír sucio, e menos mal se non volves a vista atrás, que te expós a converterte en estatua de sal!

En todo caso, estoulle agradecido: ¿que ía ser de min sen unha compañía perfeccionista? ¡Ben a quixesen análoga boa parte dos varóns casadeiros deste país, pero, cerrouse aquela Normal de Lugo! Cansados de normalizar, agora licencian; dan licencias. ¿Licencias, para que? ¡Para igualalas cós homes, que ata aprenderon, deles, a fumar! ¡Pois está mal, que igualar ás mulleres cós homes equivale a igualarse nos nosos defectos, nos nosos vicios, có necesario que é o maxisterio…, o maxisterio recíproco!

-.-

¡Campo, cidade; cidade, campo…! ¿Antagónicos? ¡Que va, complementarios! Complementarios pero non sempre comunicados, reciprocamente comunicados, con dobre vía, coma os trens modernos.

Non hai cidade nesta Gallaecia dos meus pecados que non estea rodeada de castros, pero…, quédannos tan lonxe, tan lonxe e á vez, paradoxalmente, cerca! ¿Vinte séculos de distancia? Vinte séculos que non son nada na vida humana: ¡Ás probas me remito!

Naqueles anos que lles dedicamos, tanto a miña dona coma eu, aos círculos sociais, ¡que Obra Social lle chamaban!, de certa Caixa de…, ¿de aforros, de aforros ou de engulimentos?, puidemos apreciar como os vellos da cidade retornan, mentalmente, aos castros da súa procedencia. ¿Daquela, con esas avantaxes, por que desertamos? ¡Ah, porque descubrimos que a Obra faciámola máis ben os acollidos ao pote, e non os xerifaltes da tapadeira, que nos usaban, e incluso nos explotaban, aproveitándose das nosas aportacións, das nosas achegas persoais, para vender iso, esas tapadeiras, esas tapadeiras dos seus caldos untuosos, persoais, superlativamente untados! E non me fagades falar diso, pois, por desgraza, lamentablemente, abondo se está falando, agora, aínda que demasiado tarde, de algo que nós xa descubrimos nesa década dos segredos, pasada! ¿Que non alzamos a voz, daquela? ¿Nun país de xordos…? ¡Sería tanto como clamar no deserto, sería un suicidio, e os heroísmos non son forzosos!

Pero indo, volvendo, ao fondo da cuestión: Despois de tanto pasear en silencio polo asfalto, superada a madurez, ¿ou comezándoa?, á xente éntranlle unhas ansias tremendas de comunicarse cos veciños, xa sen envexas nin avaricias, abríndose en canal, mostrando interiores, comunicándose experiencias, ilusións e desenganos: ¡Tal cal como sería, como debeu ser, a vida, a convivencia, nos nosos castros, coa diferenza, a favor deles, de que daquela, naquelas comunidades, esa comunicabilidade, esa fraternidade, esa participación do común, no común, era, debeu ser, tiña que ser, interxeracional!

¡Pero que burros somos, ter que esperar á senectude para entender a vida comunitaria, para desexala, para cultivala, para volver ao ambiente castrexo!

-.-

¡Malditos coches, benditos coches, que non somos capaces de librarnos deles, sexa no campo ou na cidade! Agora entendo a teima daqueles feudais do Paraíso Terreal: ¡Querían ser coma Deus, estar en todas partes, coma Deus; ir e vir, coa velocidade da luz, coma Deus! Pero iso non entraba no seu código xenético, daquela, así que se desesperaron de tanto que terían que esperar a que lles chegase un neto, Henry Ford, e…, colleron de avogado a Lucifer! Claro, aínda estaba sen inventar iso do Colexio de Avogados, así que optaron polo peor de todos, por aquel Avogado das Silveiras, que é onde se esconden as cobras!

¿Que se estou falando só, eu tamén, aquí tamén, máis ou menos como o facían aqueles das beirarrúas herculinas…? ¡Non exactamente, pois neste refuxio das Andoriñas, teño moito con quen falar, e máis aínda de que falar! No inmediato, contigo, meu portátil, meu vello amigo, que non te avergoñas de acompañarme, por vulgaridades que che diga; pero con quen falo en voz alta, a berros, aquí, neste refuxio montaraz, nesta soidade, é máis ben con meu pai, co meu querido pai, e a través del, co resto da familia, cos cireneos do seu calvario. ¿Non foi Calvario, así, con maiúsculas, durmir, acotío, nesta pedreira que hoxe serve de solar, de alicerce, a este refuxio que nos abeira? ¿Durmir con medo a ser descuberto, envolto nunha trapeira, nunha simple trapeira, rodeado de cobras e de sapos, apartado da casa paterna, onde quedaban chorando os seus, tamén acotío, pola inminencia dos perigos daquelas persecucións, inxustas, que o tiveron, que os tiveron, amedrentados, ¡un ano!, do 36 ao 37, e total, por que, e para que?

¡Cantas veces se preguntaría isto, isto mesmo, o meu proxenitor, cantas? Se el non o sabía, eu si, porque penetra máis a mirada retrospectiva; teño máis datos: ¡El era mestre; de a ferrado, si, pero mestre, e como máis tarde, ata hoxe mesmo, me foron dicindo grandes admiradores seus, a causa remota estaba precisamente niso: que lles estorbaba aos mangoneóns, os feudais de vía estreita, que aquel home, aquel superdotado, aquel traballador do ensino, sacase, pouco a pouco,  co seu exemplo e cas súas leccións, da ignorancia, toda unha bisbarra de vasalos ata entón submisos!

¿Que se quedaban vasalos no 36? E por engado, algún deles, de furibundo, de vingativo, ata queimou igrexas, e perseguiu curas, sen ter a paciencia de agardar pola rexeneración democrática daquela Constitución do 31, tan democrática que ata lles deu o voto ás mulleres… ¿Voto ás mulleres? ¡Era o que faltaba: os mestres, ensinándolles; e Clara Campoamor, xunto, en colaboración, co castroverdense Manuel Cordero Pérez, elevándoas á categoría de cidadás! En definitiva, todos dos nervios! Uns, porque os subían amodo, despois de tantos séculos axeonllados; e os outros, porque se lles ía das mans aquela vasalaxe secular, tan rendible!

Os…, ¿alzados?, deron en perseguir a meu pai, pero el decatouse de que o facían, de que o vixiaban, de noite, agardando unha ocasión propicia para detelo, que de día os covardes non adoitan dála cara, así que, ao atardecer, íase da casa, agochado por entre os couceiros da horta, camiño da carballeira, camiño da pedreira… ¡Querido pai, que fillo sería eu se, podendo, non che alzaba un altar, precisamente, exactamente, no teu Gólgota? ¡Ensináchesme a ler, ensináchesme a rezar…, que esa foi a miña oración fúnebre, pública, o meu recordatorio, precisamente o día do teu enterro, en San Cibrao, nas túas honras! Agora sei ler, incluso entre liñas; sei rezar; así que só me falta, só me faltaba, falar contigo, co teu espírito. ¿Onde? ¡Xa o dixen: neste Gólgota, no teu!

No verán do 37 as persecucións desbordáronse, e os alzados afoutáronse cos partes da Guerra, ¡II Año Triunfal!, quince fusilados na parroquia, ¡15!, e ti, meu pai querido, arrepiado, co temor, de sobra fundado, de que podías facer o número 16, ¡case o teu número, xa que foras quinto do 17!, tiraches forzas da fraqueza, e de noite, ¡sempre de noite!, polo camiño travesío, deches chegado a Lugo, ao xardín de San Roque, onde vivía aquel parente dun parente teu, e a súa dona, Lourdes de nome, ¡Virxe bendita de Lourdes, grazas; a ti tamén, e por ti, á túa afillada! Pasoulle o recado, a petición, ao seu home, saíndo, aos poucos, do seu despacho…, ¡con un salvoconduto! Con un salvavidas, máis ben, pois, presentándote, á volta, no cuartel de San Cibrao, tiveron por boa aquela recomendación… ¡Bendito caciquismo, benditos conseguidores, que, por aquela vez, fostes xenerosos…, simplemente con un papel, que non era un xamón!

Daquela, o dito; hoxe, benditos coches, que nos permiten volver, de cando en vez, ao teu/ao meu, lugar sacro, e desde aquí, neste altar da informática portátil, prégoche para que intercedas, por min e por tódolos teus herdeiros, para que Deus nos conceda un vehículo, unha viaxe directa a esa escola que, de seguro, tes asignada no Ceo. ¡Seguro que é así, pois Deus, ou deixaría de ser ese Deus de xustiza que realmente é, ou ten que premiar xenerosamente a todos aqueles que cumpriron o mandato evanxélico: Dar de comer ao famento, e non só pan, pois tamén é pobreza a fame espiritual, a fame intelectual! Déchesnos pan e letras, caldo e silabario: ¡Grazas, pai; pai modélico, que, por desgraza, non todos o son; se tal non foses, maldito se te perseguirían aqueles cen mil diabros do 36!

A miña curiosidade, agora, é: ¿Segues de profesor deles, pacificando matóns? ¡Cando teñas vagar, pídelle a Deus que te deixe baixar á terra, de Anxo da Garda, pois todo por aquí algún matón queda, só que agora matan sen fusís, que nolo fan a desgustos, polas costas, con máis…, con máis covardía, con máis aínda!

-.-

Nas “Andoriñas”

Sigo; ¡xa que volvín, sigo! Sigo namorado do meu val, que lle gana ao da primeira película que vin, precisamente en Lugo, aquel entenrecedor, “¡Que verde era mi valle!”, de John Ford, que tivo un Óscar á “mellor película do ano 1941”.

O meu, este do Azúmara, é, segue sendo, verde; ¡verde, non, máis que verde, un verde que tira a mouro, de tan intenso que é! Desde a miña ventá, escudriñando as fontes do río, vexo o Medullius, ¡o Mons Ciro, que ese nome lle quedou precisamente en honor daquel matón, outro! Que ninguén se moleste en analizar estas augas, pois, a diferenza das do “Rego dos Ósos – Fonte de Matahomes”, o sangue dos seus heroes non chegou ao río…, porque morreron envelenados, auto envelenados, con zume de teixo, tráxica, heroica decisión…, que a preferiron antes que caer atravesados polas gladius, polas espadas, dos invasores romanos, ou encadeados, escravizados, con destino a facerlles esa muralla lucense, esa caixa forte das súas rapinas…

Ao fondo, o Mons Ciro.

En certo modo a Historia é unha desgraza, porque nos fai lembrar aos heroes, aos sacrificados; e nós, as máis das veces, sen un responso, sen un recordatorio, sen os signos dun elemental agradecemento. É para falar sos, con nós, para nós, cando non concorremos con outros de pensamentos análogos.

¡Aqueles entregos si que lle querían á terra, á súa, nosa tamén xa que herdeiros somos! A dúbida é: ¿Quédanos algo daquel celtismo heroico? ¡Algo, si, coido que si, pois aquí non había sabinas, nin as trouxeron aqueles romanos, seguro que non; daquela, por parte de nai, celtas! Certo é que se envelenaron, concretamente co zume dos teixos, todos e cada un dos refuxiados nese monte do holocausto, sacro; nese de enfronte; segundo Plinio, que tamén o dixeron Estrabón e Antistio, para non caer nas mans daquel Ciro, nas mans daquel ladrón, pois a roubar veu, ¡aqueles 7000 libras de ouro que, segundo o mesmo Plinio, de aquí se foron, en media anual, ¿ou con que ían construír esas obras da súa Roma faraónica? No Medullius morreron todos, tódolos alí refuxiados, homes, mulleres, e nenos, pero nos castros da bisbarra, ou nos seus arredores, algunha muller, algunha celtiña, quedaría, ¿ou como se repoboou este país, como foi que nos latinizamos?

Aos vellos e aos mutilados déronlles terras, terreos e castros, villaes, comezando por esas larganzas asignadas ao Xefe, ao Ciro, actual parroquia de Cirio, así chamada porque alguén quixo bendicila, tempo adiante, convertendo en cirio, en vela, a herdanza pecaminosa daquel matón, daquel Ciro.

¿Somos celtas, somos romanos? Fifty-fifty, como din os ingleses, cincuenta-cincuenta, para entendernos. Daquela foi boa a mestura dos xenes? Os optimistas pensan, entenden, que collemos, que tiramos, o mellor de cada parte, de cada raza, pero tamén os hai negativos, e son aqueles que estiman que hoxe en día non hai persoas que prefiran a morte antes que o sometemento ás falanxes. (Falanxes, copiando dos gregos, eran, chamábanse, aqueles grupos armados, atacantes, dos romanos; convén aclaralo por se hai, por se quedan, lectores despistados; despistados ou mal pensados!).

Non parece crible que nunha parroquia cativa, e montaraz por engado, tantas cousas pasasen, desde o Medullius á batalla da Fonte de Matahomes; desde Ciro ao Rei Silo. A do 36, cos seus 15 fusilados de 65 perseguidos, denunciados, tiña que ser, aquí, tamén aquí, pois non son doados de atopar lugares de vocación heroica, defensores a ultranza da súa dignidade.

Dá que pensar, non si? Pois iso estou facendo a tal momento, incitado por estas evocacións;  así que non vos estrañe que fale só, só ou con un mudo, pois ao de agora os nosos ordenadores aínda non falan, nin sos nin acompañados!

-.-

O Cruceiro de San Cibrao, medio a medio do Campo,

se lle falan, responde.

Pero hai que dicirlle as cousas con fe, con fe e con respecto, con máis respecto do que lle tivo aquel Cura, Don Benito, cando mandou apartalo do punto central para que non estorbase ás procesións, ás rogativas, dos santos; ¡apartou o Santo para que pasasen os santos! E de paso, como xa tiña borrosos os letreiros do seu cubo central, mandou, ou permitiulle, ao Matías que o enzoufase de cemento raiado en vez de tentar unha limpeza das inscricións; quedáronlle as do cubo superior, esas si, así que, algo é algo!

O seu principal devoto é esa árbore que lle fai de parasol, inclinándose respectuosamente; en canto aos inimigos…, maiormente eses que adornan a casa de Reigosa con anuncios mundanais, anuncios que ninguén le, como non sexa o propio Cristo?

E digo eu, querido Santo Cristo: ¿Non estás aquí peor que no Gólgota, pois alí, aínda que rodeado de inimigos, algún amigo tiñas, comezando por túa nai; amigos que te adoraban; aqueles, si. Aquí, como non baixe unha andoriña para retirarche as espiñas desa maldita/bendita coroa! ¿Sabes que che digo? ¡Que non todo é bondade nas andoriñas niso de quitarche as espiñas, pois, que mellor tecido para os seus niños có feito coas propias espiñas do noso Redentor?

Nunha cousa acertou Don Benito: No de poñerte Cara ao Sol; ¡claro, fora Capelán, daquela da Guerra! Pero o teu sol é outro; o teu é ese que nos veu de Oriente, exactamente de Belén. A nova tróuxonola Santiago, o propio Santiago, que veu dacabalo, ¡dacabalo dun cabalo branco! ¡Claro, estabamos tan lonxe, case na Fisterra! Pero non só iso, senón que, decapitado, cabeza e tronco tornaron ao país dos galegos, a Compostela, nunha lancha daquelas de levar a pedra. ¡Non de pedra, senón das de levar a pedra do Porriño…, para os sarcófagos faraónicos!

Meu Señor Xesús Cristo, permíteme que cho diga así, con absoluta franqueza: ¡Pásaste de bo, pásaste de permisivo! Primeiro toleraches aquela desamortización de Mendizábal, anos 1836/7, que só serviu para expulsar aos nosos dominicos, ¡tanto que nos predicaban! ¿E total, para que? Os foros pasaron das chamadas “mans mortas” ás avarentas, ás do caciquismo… ¿Melloramos? ¡Ben o di ese vello refrán: “Cambiarás de muiñeiro, pero de ladrón, non”! Certo é que, redimidos os foros, a sensación xeneralizada foi de alivio, pero, o dito: ¡Tras dos foros viñeron os Consumos, que os pagaban os consumidos, e non os consumidores! A continuación, prohibidos os enterramentos no interior da igrexa conventual, fíxose aquí ao lado unha cerca, para seguir recollendo ánimas, contigo, meu Cristo, de Resucitador! Pero houbo un fallo: que te deberan deixar dentro da cerca, cos teus defuntos, e non por fóra, como illado; ¡torpezas humanas, das que tardamos en espertar!

Por diante túa pasáronme, paseáronme, no colo, meus padriños, daquela que me subiron a bautizar. ¿Que me subiron? ¡Si, polas costas de Ribón, do río bo! ¡Que simbolismo tan grande, Señor: bautizar é subir; bautizar é un chanzo importantísimo para elevarnos, para achegarnos a Ti! Xa sei que tamén se salvan os non bautizados, esoutros fillos teus, igual de fillos, pero, o de ter padriño…? ¡Sempre se dixo que, o que ten padriño, bautízase! Tes que perdoarme que subise tantas veces á Misa, á igrexa do noso convento, e que pasase por diante de Ti sen sequera persignarme; ¡os nenos nacen cos ollos cerrados, e tardamos en ver, que por min o sei, máis agora que vexo, agora que, aínda que miope, aprendín a ler, a ler e a entender, os Evanxeos, grazas, Señor; grazas pola túa cruz, pois con esta caiada non hai coxo que non entre no Ceo!

Cruceiro de San Cibrao, pouco máis che podo dicir, e non porque non queira, senón pola miña curtidade expresiva; pero hai unha verba, que me sae do peito, fervendo: ¡Grazas, Señor; grazas pola túa cruz, e de paso, grazas ao canteiro que esculpiu este retrato teu tan…, evocador!

-.-

Pasei a Serra

Pasei a Serra, a miña, a do Pradairo, e baixei a Fonteo, que é igual a dicir, da vertente atlántica á cantábrica; pero xa non os atopei, que non quedan, pradairos, senón pinos, pinos e eucaliptos, ¡material ignífero!, con algún que outro pasteiro… Para gozo dos cazadores bótanse ao monte xabarís, corzos, lobos…; daquela, ¿por que non plantar esas igníferas para compracer aos fillos de Lucifer, a eses incendiarios que adoran o lume como adestramento para cando vaian ao inferno? Non o contaría, pois esta vulgaridade está xeneralizada por toda Galicia, se non fose por outra novidade: ¡Os Campos de Montiel subíronse, trasladáronse, da Mancha ao Pradairo! Pero chámanlle Puñago… Non, non é un erro senón un argumento para cando sigan repoboando eólicos, do Pradairo ao auténtico Puñago. ¡Son empresarios da luz, e por tanto, iluminados!

¡Se chego a ir dacabalo, e con lanza…! ¿Non chegaba coas alturas para separar, para conter, á xente do Val, que sempre gustaron de casar coas mozas de Castroverde, pero tamén á viceversa? Esta serra xa cumprira unha función histórica, hoxe esquecida, ou case: A de conter a expansión dos bretóns, que cobizaban as terras dos suevos, máis suaves que eran. ¡Todo se esquece, que ata se esquece que Valeira é a terra dos vales, mentres Baleira é unha terra baleira; outra, que non esta!

Sen cabalo e sen lanza, ¿que me quedaba nese Miradoiro dos mil metros? ¡Meditar! O primeiro que se me veu á cabeza foi unha evocación dos evanxeos; aquel pasaxe de Mateo 4, 1-11: “Dareiche todo isto se, prostrado, me adoras”. ¡Vade retro, Satán, que me chega con imaxinar que son xigantes luciferinos, xeradores de luz artificial, que están aquí para asustar á xente, para que os do Val non volvan ás mozas ás terras de Castroverde! O ruxido dos eólicos non me impediu abrir os ollos, ¡dun palmo!, e así contemplar as dúas vertentes, montañas ástures, chemineas das Pontes, rañaceos de Lugo…, pero o mellor de todo é o verde, ese verde verdinegro da contorna! Os que din que non hai Deus é que non subiron ao Miradoiro pola pista dos eólicos, pois, se tal fixesen, se tal Natureza contemplasen, compracidos e agradecidos quedarían de que Deus, só Deus, é o ser capaz de tirar da nada tanta cousa, tantas árbores, tantas penas relucentes, de cuarzo purísimo; ¡contemplando estas, as outras, as outras penas, que as leve o demo!

-.-

O campo é dos nenos.

Si, dos nenos, non teñades a menor dúbida. Só os nenos saben captar as súas esencias; despois, pouco a pouco, imos urbanizándonos, que non é sinónimo de civilizándonos; ¡en absoluto! O campo é o natural, e os nenos nacen así, naturais, pero despois contáxianse coa mundanidade dos grandes, ¡dos realmente pequenos!, e encollen, encollen en espírito, na mesma proporción na que medran de corpo. ¡Paradoxos da vida!

O campo non minte; e os nenos, tampouco. ¡Todo é pureza, en ambos! ¿Cando teremos unhas escolas, uns conservantes, da pureza inicial? Antes, na miña crianza, dicíase: Saír polo mundo, irse a recorrer mundo… E tamén, segundo o Catecismo do P. Astete: ¿Que es el mundo? Resposta: El mundo son los hombres mundanos, malos y perversos”. O mundo evolucionou, da tribo á cidade, do campo herbáceo ás rúas asfaltadas, pero a competitividade para conseguir unha fracción dos bens agora escasos, fíxonos agresivos, falsos, mentireiros, etcétera.

¿Que na cidade temos de todo? ¡Temos demasiado, que por culpa diso veñen as insatisfaccións, as pelexas, pois o ser humano, ou por mellor dicir, o corpo humano, é de natureza avarento: quere máis, e máis, e máis…! ¡Deus, que gran cousa sería que nas escolas ensinasen a ser frugais, comedidos, participativos…, pero, o ego! ¡Iso, o ego: primeiro eu, despois eu, e sempre eu, coma se os demais non fosen irmáns, fillos do mesmo Deus!

Na hamaca estase a medio camiño entre o Ceo e maila terra, sustentada polas árbores. ¡Isto é o ideal: elevarse,  elevarse das baixezas, que é tanto como achegarse ao Ceo!

-.-

Con Abraham: “… no cimo dunha das montañas que che mostrarei”. Despois diso, tempo adiante: “Moisés subiu ao encontro de Deus, e o Señor chamouno desde a montaña do Sinaí…”

Non parou aí a cousa, pois o propio Xesús quixo nacer nunha aldeíña chamada Belén; e cando o subiron á cidade, para presentalo en Xerusalén, púxose a discutir, a ilustrar, aos doutores da urbe; co-laborou co Carpinteiro…; e chegada a hora de exercer o seu Maxisterio xeral, urbi et orbe, ¿onde predicou? ¡Xunto dos lagos, ou nas montañas, sempre!

Se abrimos o evanxeo de Lucas no punto 10, 13-15, atoparémonos cunha censura das cidades: “¡Ai de ti, Corozaín! ¡Ai de ti, Betsaida! Porque se en Tiro e Sidón se fixesen os milagres que se fixeron en vós, hai xa tempo que facían penitencia cubertas de sacos e de cinsa”.

Cando se presentou en Xerusalén para someterse á súa Paixón, ¡voluntariamente aceptada, non o esquezamos!, fíxoo en calidade de humilde campesiño, ¡dacabalo dun burro! ¿Que lle trouxo a cidade? ¡Un “paseo” coa cruz ao lombo, un Gólgota! ¡Ah, pero o monte da Caveira, foi o escollido para a nosa Redención! Non o mataron dentro das murallas, non, porque aqueles fariseos querían telas limpas…, limpas da inocencia daquel Xusto, pois para ignominia chegáballes coa podremia dos seus pecados! Para concluír a súa función salvífica (Mt 28, 16; Mc 16, 14-18; Lc 24, 36-39; Xn 20, 19-23; Feit 1, 9-11), que fixo? “Os once discípulos fóronse para Galilea ao monte onde Xesús os citara…”

Sodoma e Gomorra eran cidades…; daquela, ¿onde mandan os vicios? ¡Nas aldeas tamén, pois nunha aldea vivía Caín, pero está demostrado que os aires de montaña, de momento, son máis puros. “Ao destruír as cidades da veiga, Deus pensou en Abraham, e librou a Lot do aniquilamento das cidades onde estaba”. ¿En canto á muller de Lot, que? “A muller de Lot mirou para atrás, e trocouse en estatua de sal”. ¡A morriña dunha cidade maldita ten as súas consecuencias!

Con isto visto e sabido, ¿volvemos ás cavernas, tal que á Cova da Valiña? ¡En absoluto, pero cómpre civilizar as cidades; darlles, devolverlles, o seu fermento de civilización pois estamos confundido civilizar con urbanizar, e civitas é outra cousa!

-.-

Sinónimo de urbanidade seica é civilidade. ¡Calidade do que é urbano, en oposición a ruralidade, e non, como din os portugueses, “Cumprimento das regras de boa educaçao e de respeito no relacionamento entre cidadâos”, séxase, afabilidade, civilidade, cortesía..., por oposición a descortesía, indelicadeza... ¡Iso será, sería, en Portugal, terra de leite suevo, pero o que é en terra de godos…, quéroche un conto, e non precisamente un conto de réis!

¡Outra verba desmandada! ¿Quen dixo que na urbe teñen, temos, máis urbanidade, máis cortesía, mellores maneiras que na aldea? ¡Vaiche boa! Con algo de servilismo, ata últimos do século XX, si, hai que recoñecelo, en particular para aqueles señoritos dotados de don, tivesen ou non din, pero eu mesmo, en por min, descubrín o que é mala educación, descortesía, urbanidade pésima, cando cheguei á Urbe, e máis aínda na Corte grande, na de Madrid, séxase, na do Rei Hermenegildo, ano 1948, pois o que é nas nosas cortes, no país das cortes, si que había cortesía, respecto, afabilidade…, por arrobas!

Descubrino nada máis incorporarme ao Ministerio, desde que me deron a cartilla e mailo uniforme, que o podíamos sacar da compañía aqueles que pasaríamos as noites fóra; iso si, coa obriga de volver vestidos de caqui. Diante de min saía un veterano, que se cadrou diante do sarxento de garda: Con su permiso, mi Sargento, permítame salir unos minutos que voy al Limpia de la esquina para que me retiña estas botas, que las traigo así de la instrucción… O galonado accedeu, pero impoñéndolle a condición de que o quería de volta, en media hora, ¡coas botas dando a cara!

Xa na beirarrúa pareino para preguntarlle: -Perdona la molestia, compañero, pero es que acabo de ingresar, y llevo el uniforme para casa… ¿Cómo es eso de que el Sargento nos tenga que autorizar para limpiar las botas? O madrileño, ¡que o era notábaselle de lonxe!, deume unha explicación abundante:

-A ese Hijo de Puta le llamamos Gilda, por lo animal que es; exactamente lo contrario de esa Hilda de la película. El muy cabrón no nos deja salir si no llevamos las botas hechas un espejo, y este material, de piel de cerdo, es tan cerda como la suya, que no brilla ni para Dios. En casa me las limpia la chacha, pero el problema estaba en pasar la puerta… Y tu espabílate, que traes pelo de la dehesa, y cara de fraile, así que aquí, como no te vuelvas un demonio, te van a dar por saco!

Literalmente, igual que o conto: Aquel Madrid, aquela xente, aquel “rancho”, cheiraba peor cá nosa corte dos ranchos, e dos falares…, dito queda! Non sigo comparando, atido ao dito de que, As comparacións son odiosas; e tamén que, Para mostra chega un botón, que naquel caso foron, eran, unhas botas de regulamento, nada menos que do Ministerio del Ejército.

-.-

A nena que aprendeu a contar…,

contando flores!

O meu mestre foi máis prosaico, que me ensinou con un ábaco de abelás tradeadas, pero aínda así chegou tarde, cando eu xa contaba polos dedos as ovellas de meu avó. Din que a numeración arábiga inventouna un pastor de cabras…; ¡por iso chega a infinito, pola cantidade de cabritos que o diabro sementou neste mundo! ¿Foi o diabro? ¡Os anxos non, que son tan inocentes coma a miña neta, tan anxo que xa é feliz con unha flor, só con unha, pois as outras déixaas medrar; iso si, despois de contalas!

¿Pauliña, cantas hai na horta? ¡Un millón –me respondeu ao instante-, pero na foto só van saír as que teño detrás!

Se estivésemos tal que no Cantón da Coruña, as flores serían máis doadas de contar, máis escasas. É o que ten o campo galego, que entre flores e árbores iguálase co firmamento das estrelas, un número que tende a infinito. Con iso e con todo, os galegos témonos por pobres, que incluso hai algún que se auto odia. Eses tales merecen ser atados a un carballo, a perpetuis! ¡Desagradecidos, que tamén vos puxeron nun paraíso, e queredes máis; pois, xa podedes seguir esperando, que máis cá isto, no planeta Terra…! Se vos desato do carballo é para tervos tombados ao sol nunha duna, tal que aquelas do Aaiún, a corenta grados, ou máis; entón, como fixen eu en tempos, pediredes a Deus que vos dea un traslado, definitivo, a esta Galicia das flores e dos carballos. ¡Falo por experiencia!

¡Que ben dixo, que ben opinou o noso Castelao, con seu, “Galicia é unha terra rica, pero de xente pobre”! Eu ampliaría: de pobres de espírito, que non acabamos de valorar o que temos! ¡Que aprendan coa miña neta a conta-las flores, que así cambiarán de criterio!

-.-

Como ninguén me pregunta de onde me veu a culturiña básica, a inicial, os alicerces do meu pensar, vouno deixar por escrito: ¡De alindar vacas! ¿É acaso unha vergoña, como para que ninguén o confese? Non o teño lido en ningures, de ninguén, con tanto que se escribe, memorias incluídas!

Saía da casa cos papeis, libros, periódicos, cadernos da escola de meu pai, ¡o que fose!, ben escondidos entre o coiro e maila camisa; como cumpría levar unha chaqueta, e por veces un mandil da tea, liño + lá, na casa non se decataban do meu contrabando. ¿E iso, esa prohibición, por que? Os meus eran tan rigorosos, tan respectuosos coas lindes dos veciños, que temían me descoidase se atendía aos papeis á vez que ás cornas das dúas vacas da cordada, mais podo xurar que ambas funcións son compatibles, pois nunca un descoido tiven, ou que del me decatase.

Claro que iso requiría un esforzo de atención, mais era bo que así fose porque me adestrou para facer dúas cousas á vez; coma quen di, nadar e gardar a roupa; misar e repicar. ¡Afellas que si!

Non era moito o que había para ler, máxime co medo que lle entrou a meu pai daquela que o perseguían (1936/37, que xa o teño referido), así que subiu ao faio case todo o que tiña, ¡e coméronllo os ratos! Os falanxistas, e con eles os gardas, os da bisbarra, eran tan iletrados que en certa casa da parroquia queimaron un devocionario do Sagrado Corazón simplemente porque…, porque tiña as tapas roxas! ¡Histórico! Hoxe sei, de propia experiencia, que non é preciso ler moito senón ler a fondo, do dereito e do revés, entre liñas incluso. Non memorizar sen xeito nin lóxica, tal e como fai o loro, pero si analizar, sopesar, remoer. ¡A remoer, a reflexionar, tamén o aprendín coas vacas, das vacas! O meu segredo estaba no dicionario ITER, “de bolsillo”, que me cabía, que o levaba, acotío, nun dos petos do calzón.

De posto a confesar, ¡toda a verdade, e nada máis cá verdade! Aquel ITER valeume de moito, pero tamén me causou contratempos pois, na escola de Maxide, din en levantar a man cada vez que o Mestre, Don Jesús Rojo López, preguntaba de calquera tema. O cativo non tiña ciencia infusa, pero tiña, no peto, aquel ITER minúsculo! Os compañeiros/compañeiras deron en collerme rabia, segundo descubrín pouco a pouco. ¿Terei que pedirlles perdón por xogar con vantaxe? ¡Coido que será tarde, pois algún deles está Arriba, así que agora xa o sabe!

Na cidade tiñan outras vantaxes, iso é certo, pero aquilo de alindar as vacas…, ¡aquilo era máis formativo, querendo aproveitalo, que tres anos de Maxisterio! En Maxisterio ensinaban a ensinar, pero as vacas, de par miña, ensináronme a rumiar, a reflexionar, a meditar, a entrecoller as herbas, e coas herbas as verbas, que non é pouco!

-.-

Agora que me decato: Aínda non falei dos preitos de augas; nunca o fixen, e o caso é que, falar deles, Historia é! Pasaron á Historia, pero borráronse nela, así que

Clío

debeunos situar en cursiva, que son esas letras que utilizamos os cursis, de cando en vez, para dicir as cousas inintelixibles. Pasaron á Historia en páxinas escuras, que por iso se borraron. ¿Sería pola cantidade de mortos, estupidamente mortos nesa batalla secular? ¡Daquela, R.I.P., polos mesmos, por aqueles preitos estúpidos!

Os preitos de augas non os gañaron, non os apagaron, os avogados, senón os enxeñeiros co seu invento dos tractores, e tras dos tractores, os arados do monte, eses da rella xigante, eses que levantan as pedras para soterrar o humus. ¡Os prados a eucaliptos, e os montes a prado, así que, adeus rodas, adeus augas de pilla-pillota!

Na miña bisbarra só coñecín unha parroquia, Santa María Magdalena da Pena, que non tivo, que non podía ter, preitos de augas…, porque todos eran parentes, así que o seu testemuño só era válido en causas criminais, e para non ter destas, dedicáronse á música, pais, fillos, netos, primos e sobriños! ¡Daquela debe ser certo que a música envolve, enterra, os malos instintos!

Os montes, con gasóleo, áranse ben, pero, o regadío? Alguén discorreu que os tractores tamén podían arrastrar unha cuba chea…, chea de excrementos! Con ese invento, en lugar de criar patacas, veu a peste das pestes: ¡a das típulas! A diferenza está en que as patacas comíanse, e as típulas comen, pican e comen. ¡As ciencias adiantan que é unha barbaridade…, expresión que define perfectamente estas barbaridades do século XX! ¡Vaia por Deus!

Como os montes cheiran, eu prefiro baixar aos prados, pero…, a auga do río tamén baixa sucia! Entón, ¿que nos queda aos campeiros? ¡É doado de experimentar: arrebolemos os paraugas ao río, pois, en definitiva, máis sucio non se pode poñer, e quedémonos en pelota picada, lonxe das árbores, en calquera das explanadas, que para iso serven todas; daquela veredes que grata é a ducha das tormentas! ¡É a única auga limpa, sen cloro, pero tamén sen purín, que a purifica Deus, pois por algo cae do Alto!

-.-

No campo galego hai moitas igrexas; non teño unha estatística delas, pero, a ollo, pódese afirmar que non hai parroquia sen un monumento espectacular circundado por varias capelas, estean abertas ou ruinosas, coas advocacións máis variadas e sorprendentes. A maiores, quédase un embobado na súa contemplación: ¿Como serían capaces de facelas tan perfectas os nosos entregos, sen grúas, e sen case ferramentas? ¡A fe, amiguiños, a fe; unha fe emanada da inspiración paisaxística, pois, nestes campos, todo nos fala de Deus, do seu portento creador!

É imposible que chegase ata nós aquela penalización do diluvio universal; ¡imposible! ¡Galicia é, sigue sendo, paraíso terreal! Con outras penas e carencias nos castigou ao longo da Historia, pero non, nunca, nos nosos campos. ¡Están, seguen estando, tal cal! Algo estragamos, maiormente coas máquinas, que ben o vin no meu arredor con iso da Concentración Parcelaria de Montecubeiro, pero a forza da Natureza aquí é de convalecencia rápida, pois aos dez anos xa volvemos a ter selva, case tanta como daquela que os ermitáns se acolleron ás nosas vagadas, que era tanto como acollerse a Deus, á súa mística.

No asfalto das urbes pode haber, poden darse, cretinos, miopes, que se digan: ¡Isto fíxoo o home, isto non é obra de Deus! Ata terán razón, pois esas torres de Babel actuais non son obra de Deus; ¡en absoluto! Obra de Deus, sen ir máis lonxe, téñoa nos carballos da miña carballeira; e nos castiros do meu souto; e nos pomares da miña pomarada; e nas chorimas das xestas; e nos milleiros de flores naturais que van brotando, medrando e apagándose ao longo do ano, nevaradas incluídas. Temos igrexas, igrexas monumentais, froito dunha fe así mesmo monumental, pero nin case facían falta para adorar a Deus…, pois, cada árbore, cada flor, xa é, en si mesma, un monumento divino, erixido polo propio Deus para darlles nos fociños a eses luciferinos que se dan de ateos!

-.-

Os do campo: Somos uns malditos, que non temos semana inglesa! E os da capital: Somos uns malditos, que temos toda a semana libre, unha tras doutra! Igual que en Exipto: Sete anos de vacas gordas, e sete de fracas, pero as nosas pragas poden ter arranxo…, se queremos arranxalas!

No campo é cuestión de prodigarse en Cooperativas, tanto de produción como de consumo, concentracións parcelarias particulares, etcétera, que ben levo predicado acerca diso, pero a nosa xente dime que predique co exemplo; ¡xa o fago, que ben árbores levo plantadas, que é o único que se pode facer vivindo a cen quilómetros, en liña recta, que pola estrada son máis. Alternando, en quendas, os descansos son posibles; o imposible é darlles un traballo axeitado a estes millóns de chupatintas deitados na pel do touro! Dixen imposible, pero rectifico: arrincando os eucaliptos, e volvendo ás hortas, algo melloraríamos; claro que con unha serie de requisitos:

. Hai casas con tres tractores, de tres idades: antiga, media e moderna, ¡Historia pura!, cando lles chegaba co último, e para iso utilizándoo para tres casas. ¡Individualismos crónicos!

. En vez de tanto estudar chorradas, que xeralmente conducen ao paro, afanémonos coas tecnoloxías agrícolas, conservación e adecuación de alimentos, etcétera.

. Coller a furgoneta da Cooperativa e subministrar con ela, directamente, aos clientes da cidade, tal que previo pedido por Internet.

Así sucesivamente, que peores traballos teñen moitos dos da cidade, e para iso, cando os teñen!

Na Cidade:

. Facer memoria de onde están, e de como son, as fincas herdadas, que mellor será sachar no horto que mendigar na porta dun súper.

En todo tempo e lugar:

. Falarlles claro aos nosos políticos para que aprendan, dunha vez por todas, que, nin nas familias nin nos Estados se pode estirar a pata máis do que cubre a manta. ¡Eles, que se teñen por sobresaíntes, co dito entenderanme de sobra, así que me vou á cama, pois o sono mata a gana, que iso me dicían na miña infancia, daquela da posguerra, nunha España máis parecida á de hoxe en día do que moitos pensan, ou podan pensar!

-.-

O acceso aos enterramentos está pola parte de atrás.

As coroas, que eran de bronce, roubáronas.

Madrid.  Cemiterio creado por unha Real Orde do 2 de abril do 1883. Aquí están soterrados, entre outros Notables, Nobres de verdade: Estanislao Figueras, Francisco Pi y Margall, Nicolás Salmerón (que era o sogro de miña tía Ramona, que tamén está aquí), Pablo Iglesias, Julián Besteiro, Pío Baroja, Pedro Laín Entralgo, Francisco Giner de los Ríos, Arturo Soria, etcétera.

¿Campo Santo, ou Cemiterio Civil? ¿Eran malos, rematadamente malos, e por iso os puxeron á parte, para que non contaminasen aos bos? Menos mal que veu a Constitución de 1978 eliminando a exclusividade das inhumacións para persoas católicas nos cemiterios de titularidade pública, pois os mandos anteriores mandaban máis cá Deus; ou iso, ou é que tiñan liña directa con San Pedro para coñecer de antemán se os tales entraran, ou non, no Ceo! Eu teño subido pola estrada de Vicálvaro, hoxe Avenida de Daroca, e daquela entrei neste Civil, unha vez ao ano, que máis non permitía aquel Santo do Ferrol; maldito se laios escoitei daqueles malditos que se supoñían no mesmísimo inferno! Do outro lado da estrada, á dereita, no Campo da Almudena, tamén estiven, pero nunca, ¡nunca!, observei esas estreliñas distintivas de Campo Santo, radicalmente santo, tipo Compostela.

Analicemos: ¿Son máis católicos aqueles que asinaban sentenzas de morte por un quítame esas pallas, ou un Salmerón que perdeu a Presidencia por negarse a firmar a primeira que lle pasaron, fose dun santo ou dun pecador, que nin preguntou? ¡O campo, os campos, feitura de Deus, todos son santos; en canto ás ánimas, nós non somos quen de xulgalas, nunca!

.../...

Pasa a

CAMPO VERSUS CIDADE

-III-