.../...
O Cronista con Xavier,
Este si que foi un desembarco pacífico, glorioso, farturento, e non aquel do Jaume I nesa Caleta de Santa Ponça! Nosoutros non precisabamos da vaca do señor Ladro, que as deixamos atrás, infinidade, pacendo nas veigas do Lea, ou nas do Azúmara, ou nas dos seus afluentes...; ¡por milleiros, entre teixas e pintas!
-Mire, don Xacobo, diso que nos predica..., xa veremos; se acaso máis adiante, ¡que o teño que consultar coa Ama, coa miña!
Farto de soporta-lo noso trasacordo, a nosa retranca, aquel si, pero non..., ¡o señor Iago largouse! Cando ía para esa Tarraco, que tamén é porto mediterráneo, disposto a reembarcar, definitivamente, saíulle a Señora ao Camiño, e díxolle, desde unha daquelas columnas caesareaugustianas:
Outra receita: Nos propios quioscos do Son Sant Joan ofrecen Guías de Mallorca; a escoller, de toda a illa. De paso, os virtuosos mercan periódicos; tódolos do día; ¡un de cada, qué menos! Iso vén a ser como entrar de visita nunha casa amigable, e preguntarlles, daquela mesmo, de inmediato, cortesmente, pola saúde, pola facenda, polas leiras, polas angustias, polos seus afáns...; dispostos a comunicarse, a inter comunicarse, cordialmente, que iso é dar, pero tamén, recibir: expresividade, intelixencia, acompañamento...; ¡todo en realidade de verdade!
Que non se chame turista senón fardo, ou petardo, aquel que deambule sen unha guía na man, ¡que non no peto! Ítem mais: se o Tal quere terse por visitante agradecido, grato, esperto ademais de experto, interesado nas cousas, de non domina-lo catalán, -llengua afín, parentesco íntimo, disputas históricas á parte-, que merque un dicionario dúplex, e daquela que vaia familiarizándose coas verbas máis sinxelas, coas elementais, coas básicas para un visitante: avinguda, ca'n, son, carrier, passeig, plaça...
A distinción, a diferenciación, entre un informado e un desinformado, un inadaptado ou un desagradecido, faise visible con só vérlle-las mans: ¡dime qué levas nelas, e dime cómo as levas, que daquela direiche o que ti es!
Sometidos como estaban, por entón, aos controis dunha Administración peninsular que os baldaba a impostos, ter unha illa ao seu dispor, quilómetros e quilómetros de costa, e non dispoñerse a ser contrabandista, case era un atraso, unha timidez. Aquela xente deu en corre-la voz de que aló ás aforas, polo camiño do Areal, do Grande, un tal Señor X... Outros sostiñan que non, que era un lobo de mar, ¡dos sete mares! En definitiva, ¡tabaco!
¿Como naceu esta Asociación? Pois, ¡tal parece que foi cousa do Destino! Sentámonos naquelas butacas, demos en falar, demos en planear..., e o resto veu de seu, idea tras idea, para concluír nesa cousa tan efectiva e tan afectiva como é a nosa Asociación de Xubilados, ¡de xubilosos! A nomenclatura oficial, os rexistros, os papeis, veu/viñeron, despois, tempo adiante, que en Mallorca diciamos "o noso Axuntamento", ou, “a nosa Asociación”. Todo iso sen discusión, nin a mínima: ¿Que vos parece isto, qué vos parece aquilo...? ¡Unha marabilla! Din os de Montecubeiro, que é unha xente dada aos refráns, que o que está de Deus non o leva o diabro.
-Querido veciño, ¡e non obstante, amigo!, a cousa é sinxela: Eu son de dereitas no ventrullo, e de esquerdas manexando os garfos. ¡Ambidextro! ¿Enténdeseme?
En definitiva, Xavier non tivo máis remedio que aplicarse a si mesmo o seu propio voto. ¡Que tío, qué astucia! Ninguén entendeu ao Isauro, agás Xavier, que pouco lle faltou para estalar de risa. ¡Eles saberán! Isauro é un tío listo; outro, por suposto; indiscutible. E logo está que é unha pena non darlle un cargo vitalicio, pois un home destas aptitudes, e con estas actitudes, tanto consigue obras cos de a pé coma cos de a cabalo. ¡Se o chegan a coñecer estes mallorquinos…! Máis intimamente, quero dicir, co bo que lles sería para obter unha torre enteiramente autónoma, que non dependese da marsellesa...
-¡Merci, Monsieur; mon amour, vous êtes très gentil!
Daquela impresión tan cordial arrincouno, ao bruto, o propio Conserxe, que lle espetou, que lle soltou, nun ton impersoal e desaborido:
-Claro, si, comprendo; comigo vén este señor, este home da viseira... ¡Que se lle vai facer: as que quero non mas dan...! Así lle pasou a meu pai, daquela que se namorou da Virtudes do Mercantil, outra, outra loura..., ¡que a pouco chego a ser fillo dunha artista!
-Entón, sendo así, ¿saberás, entenderías, o que me dixo esa tipa, esa garota, a da chambra transparente...? ¡Renego, fo, qué muller; unha moza..., con esas rollas, e sen vetillos para sostelas no seu sitio!
-¡Xesús, seino; eu, si! Deuche as grazas, toda amorosiña...; ¡a ti; si, a ti, pola túa amabilidade tan..., amigable!
-¿Que máis querías, rapaz? ¿Que máis querías, así, de primeiras? ¿Acaso un ligue ligueiro, ou preferías un ligue sicalítico? Amigo, aséntate e refresca, que os vellos non deben namorarse..., ¡e no estranxeiro, aínda menos, que é doado esvarar!
Expliqueille a cousa, a cousa e maila causa remota daquel incidente galaico - francés, tan inoportuno:
-¡Home...! Ela entendeute ao torto, e ben pensou que lle ofrecías a túa cama, a túa habitación...; ¡amorosamente, por suposto! Por algo che advertiu ese Conserxe que tiñas que compartir o teu cuarto..., ¡cun dos nosos!
Foi unha perda para o noso Equipo, que nos entendiamos ben con el, pero..., ¡aos poucos días deu en palillar cunha palilleira de Camariñas, e despois íanse, remosqueiros, aos pis, aos piñeirais; acotío, ámbolos dous por suposto, collidos dunha man, e coa merenda na outra, en absoluta, en rotunda deserción! ¡Deu-los ampare!
¡Que muller, qué memoria, e qué guías..., apresas en cuestión de horas! Aquel Garda, seu marido, facía ben en gardala, en gardala ben, con catro ollos, gafas incluídas, pois unha muller tan sabiducha é un tesouro..., ¡inapreciable!
Tamén vos anticipo que, días despois, localicei, eu mesmo, na Ciutat, o libro aquel; ou sexa, que existía, evidenciándose a erudición do noso Presidente. Trátase, en efecto, dunha obra importante, que a recomendo con énfase. A tirada do exemplar co que me fixen está patrocinada polo Ajuntament de Palma. En canto ao seu contido, certamente interesante, repito, concordo co señor Villamil en que, "(reunamos)... la instrucción, que se halla dividida, i allanemos este paso por la común felicidad; la cual, sin conocer cómo, i por qué medios se ha de dirigir i disponer, es dificultoso que se llegue a verificar". No que disinto dese autor, salvadas as distancias, e con algunhas matizacións por suposto, é do seu enfoque, tan drástico, naquela cuestión dos chuetas, aquel asunto tan espiñoso dos do Call, encomendado polos burgueses mallorquinos...
Certo é que detrás daqueles próceres viñeron as directivas formais, electivas, da nosa Asociación, e das afíns das outras localidades desta Provincia, e tamén a Provincial..., máis meritorias do que cabía esperar dada a limitación de medios do medio en que se moven e se desenrolaron, pero ese tema xa non é meu, que non fun testemuña directa, persoal, dalgunhas Xuntanzas posteriores. Outros virán tras miña para analizalas, para ponderar a súa actuación, grafándolles a lauda correspondente, incluso con mellor buril có meu, que tan merecida a teñen; eles, tamén eles, pois esta vida é unha carreira de relevos, e a cada quen tócalle leva-la súa tea, por tempos!
O luxo rural, máximo, ao que estabamos afeitos os da nosa xeración é o daqueles coitelos, que se facían recuperando as limas e demais aceiros das ferramentas vellas, mangados en buxo; ¡si, en buxo! Chegábase ao coitelo, ou á navalla, que ferreiros había, diso si, recuperadores, a esgalla, pero, ¿que se cortaba con ese utensilio, co pouco que había para cortar, fóra daqueles refillos dos castiñeiros cos que facíamos as nosas frautas campeiras?
Aqueles banquetes de pan balorento...; ¡pero qué valor non facía falta para comelo! Se acaso con algo de queixo, ¡feiras fóra!, que era un luxo, o máximo dispoñible na nosa crianza, para recupera-las forzas, para medrar, para dispoñerse ás laborías agrícolas, sempre brutas, ¡reinado dos malles! Mentres, elas, as nais, as avoas, e incluso as irmancíñas, ademais de participar no traballo de fóra, coma calquera home, ¡ou no sitio deles, dos que foron, dos que levaron, á guerra!, sopraban no remol, ¡para aforra-la cadela dos mistos!
De presente, darlles estas oportunidades á inmensa maioría daqueles nenos, hoxe na Terceira, coido que son xuros atrasados, merecidos, que nolos debe estoutra mocidade, polo moito que remolcamos, que solamos, nos nosos fillos, ¡e tras dos fillos, nos netos!
O seu Garda, calado, que nin que estivese de sentinela. ¿Para qué? ¡A dona parolaba polos dous, ou aínda máis!
Isto si que é pecado, carga-los buses do marketing con estes vellos repetidores, restando prazas aos novatos, aos primeiriños, clientes máis que probables, co diñeiro fresco, pero..., ¡gaxes son gaxes!
-Seica son galegos..., ¿todos, todos vostedes? ¡Ai Deus, non facía eu que aquel Santiago fose tan inzón...! Cando pasou por aquí, por Mallorca, naquel lanchón da pedra, ían remando catro netos seus...; ¡por certo, un deles deixou preñada á miña tátara! Así que, ¡somos parentes!
-Non, muller, que eu saiba. Está en paz porque se quedou na casa, pois, co celosa que é, se chega a verme nestas circunstancias, falando contigo, unha moza da maneira..., ¡a carraxe que ía coller!
-¿Vostede, de rúa, aos seus aniños? ¡Estes galegos..; claro, un país verde!
-Ollen polas ventás, e gocen de todo isto, ¡a tope!, pero non deixen de escoitarme, que se pode facer de todo, todo á vez, ¡amar e bicar, querer e ser querido! O que lles vou dicir é para que presuman de informados, ao seu regreso, de volta na súa terra, nesa terra do nabo...
-Mallorca, esta illa tan cordial, ¡que vos acolle con música galega, para máis irmandade!, ten algo máis de catro mil quilómetros; ¡cadrados, se entende! De vista no mapa, os galegos adoitan dicir que lles lembra un costeleiro retirado do sal, coa soá ao Norte, ¡a Tramuntana! Isto vén a ser, máis ou menos, un oitavo do que colle a súa Galicia... ¡Non é moito, pero é bo!
O pícaro do Xavier, ao primeiro dos silencios, retomou aquel tema das mámoas; ¡cousa natural que o Xefe diga a última das verbas!
-¿Xa non queren ir ás mantas; prefiren que lles ensine outras cousas...? Refírome aos monumentos deste país, tal que talaiots, que por certo, de vellos tamén se caen, ou por mellor dicir, decaen!
-¡Comprendo, señora, que aquí veñen máis mulleres que homes, e como talaiot é masculino...!
-Farémolo despois de licenciado, que por agora non me deixan saír da Ciutat, e dáse o casual de que ese horto cae lonxe...
-Señora, non é trola; e se non me cre, faga a proba, vostede mesma; que lle metan no..., no seu, unha desas cousas de pedra, o monumento enteiro! Mais, no seu caso, e ben que lle quero, de min para vostede, eu probaría cun mouro deses da escolta de don Paco..., ¡que igual a teñen dianteira, pero algo retorta, coma o rabo do cocho cando están da ceba, que por algo levan ese saco tan fondo, así, na cueira do seu calzón!
Moito nos fixo rir, afellas que si, pois un home serio, como é o seu caso, tamén pode ter saleiro, por arrobas; a graza non estivo no que dixo senón na súa seriedade, na convicción que puxo nos seus asertos.
Plaça de la Reina.- Importantísima como punto de cita e/ou de referencia para organiza-los desprazamentos. Despois da de Espanya, obviamente. Ten unha fonte artística, e pásalle o mesmiño que á nosa rúa da Raíña, en Lugo, que xa ninguén se lembra de Isabel II. Nós, si, grazas aos folletíns da Manuela, orlados coas súas, sapientes, explicacións. Ben se coidou ela, Manuela, naquel copias-copiare, seu/noso/meu, de advertirnos que en ambos casos fora a propia Sabeliña para ve-las obras, que incluso chegou a poñe-la primeira pedra naquela fonte, na balear. As alegrías daquela raíña, ¡co seu Francisco de Asís, aquel marido que tiña máis puntillas nos calzonciños que ela nas bragas!, non sempre foron santas, nin tiveron boas consecuencias, tal e como ocorreu na revolución de 1868, na que as turbas turbulentas..., ¡arrincaron a pedra! Coido que a repuxeron, tempo adiante, pois alí está, para goce colectivo.
O Cronista con Xavier,
pero no teatro de
Mosteiro.
Deste xeito
invadimos Mallorca. Así, discretamente, envoltos na néboa, ao caladiño; ¡tanto,
que nin nos periódicos saímos!
Este si que foi un desembarco pacífico, glorioso, farturento, e non aquel do Jaume I nesa Caleta de Santa Ponça! Nosoutros non precisabamos da vaca do señor Ladro, que as deixamos atrás, infinidade, pacendo nas veigas do Lea, ou nas do Azúmara, ou nas dos seus afluentes...; ¡por milleiros, entre teixas e pintas!
-.-
Nota:
Balear tamén significa, para nós, para os galegos, varrer cunha balea,
cunha vasoira de xestas.
-.-
Ca'n Pastilla
Hotel Calma, en
Ca´n Pastilla,
onde nos aloxamos
os excursionistas de Pol.
Estaría ben
bica-la terra mallorquina, de agradecidos, tal e como fai o Papa nas súas
andainas polo orbe adiante, que esta illa tan acolledora, incluso para os
vellos, merece un cariño sincero, correspondido e recíproco, pero tamén podemos
facer outra cousa, ¡se nola consenten!, que é darlles un ósculo, de paz por
suposto, ás Asistentas Sociais, esas mozas tan..., ¡guapas! Tan guapas e tan
atentas, que as despraza o IMSERSO para dárno-los parabéns, e para instruírnos
con respecto ao bus, ao hotel, aos etcéteras, pois estas mozas terreais están
máis afeitas aos vellos que as asistentas dos avións.
A nosa,
chamémoslle, expedición, levaba asignado, como é norma, un hotel; un hotel
concreto, concreto e satisfactorio, coñecido ou sabido de antemán. Para máis
detalle, que non é facerlles propaganda, dos mellores de Ca'n Pastilla. A
verdade é que non hai en todo Baleares unha hospedaxe, ¡especializados que
están!, que non resulte grata desde que se coñece a fondo, pero nesta parte do
país temos, a maiores, mesmo por tras do Hotel Linda, un Centro Galego que
é..., ¡iso, central! ¡Equilibrado, amigable, perfecto! E logo que ten un
restaurante enxebre, que tampouco vén mal, maiormente se se fai a viaxe por
libre, de conta propia.
De calquera
punto que sexa, de calquera zona, que de estado en Mallorca é doado plantarse
no Centro, no noso, nesa Embaixada á que incluso debera ser obrigatoria unha
visita ad limina. Por dúas razóns: Unha delas, para levarlles aos
habituais, aos residentes, un aire galego directo, recente, fresquiño,
occidental, da súa/da nosa terra amada; e tamén, ¡tamén!, para recibi-los seus
alentos, as súas orientacións, os consellos desa xente aclimatada, censada e
habituada, bos coñecedores da Illa. Ou moito cambia esta directiva ou xa
veredes cómo vos fan sentir no propio rueiro, na propia vila ou na cidade de
cada quen; e todo iso cunha amabilidade digna, ¡digna de tan dignos
embaixadores!
-.-
Toda
aterraxe cos jets, ¡adeus hélices, definitivamente adeus!, adoita ser
paulatina, retrocompensada. Lenta só en aparencia; unha especie de chamada
cordial, gradual, cos corazóns nunha tesitura de si quero, pero non; desexo,
pero estou tímido ante a cópula inminente da cúpula celeste coa terra
escorregadiza, con ese chan aterrador de toda aterraxe.
¿Medo? Non,
que non hai de qué, que outras cousas son máis perigosas, pero, no caso destes
vellos..., ¡máis ben por falta de costume! O caso é que nin nos decataramos de
se era Mallorca, Son Sant Joan, a que chamaba polo avión, atraéndoo á súa cute
formigonada, alcatreada, ou se, do contrario, foi aquel Boeing o que se cansou
de galantear, aló arriba, coas aguias, coas aguias e/ou coas gaivotas, súas
conxéneres das alturas.
Que se vou,
que se baixo; que si, que non; que esa torre repúdiame, e din pola radio que
brue, pois que ruxa outro pouco, tal que en dirección á veciña, á
inconformista, Alxeria; que estas pistas invisibles, as de arriba, as do éter,
teñen outro/outros pretendente/s, en aproximación preferente que se di, tal
que, alemáns, franceses, ingleses... Tarde ou cedo, pois, de tantos que somos,
imponse aterrar por quendas, en secuencia: alí que se baixan, que se abaixan,
todos, tódolos que veñen co vento fresco; quere dicirse, do Norte, maiormente
do Norte, espallados, abanados por unha radio foránea, pola de Marsella, ¡que
iso manda truco!
Poesías e
picardías á parte, que tempo haberá, para iso e para máis, para todo, nesta
illa idílica, edénica, ¡inocente, non!, o chuchón dérono, démolo, con
profiláctico, ¡cubertas radiais, puro látex! Así que non houbo perigo amatorio...
¡Terra-vide-eu!, que dixo aquel galego, aquel galego do Sur. E monte, monte tamén,
que tamén o hai, ¡a Tramuntana! Ao Norte, que xa o indica esa verba. Non o
dixen así de claro mais pasóuseme polas entendedeiras:
-¡Oh, terra
dos talaiots, aquí nos tes aos galegos, aquí tes as súas mámoas: por cada home,
dúas mulleres; e cada muller, cada vella, dúas mámoas, dúas mámoas abatidas,
achaiadas..., a xogo cos teus, cos nosos, talaiots! ¡Elas, caídas; nós, caídos,
abaixados! E neste caso, grazas a Deus e ao Piloto, aterrados! ¡Aquí tes os
embaixadores, os santiagueiros, pois de Compostela, da Compostela de Santiago,
vimos; e con nós, pola nosa mediación, os nosos druídas mándanche, mándanvos,
memorias, saúdos cordiais, entrañables, tal e como é o noso agrado, o noso
estilo!
Ninguén me
contestou, e iso que o dixen en voz alta. ¡Por unha vez, pola enésima, fun
portavoz da miña, da nosa terra, en país estranxeiro!
-.-
Bicado, ou
non, aquel chan, artificial e artificioso, puro alcatrán, ¡importado!,
pisámo-la terra, ¡que a fixemos tremer coa marcha dos 141 excursionistas do
IMSERSO! Bendita terra, que coincide con Galicia en selo, tamén, de María
Santísima, pois nese culto ben homologados estamos. Ocorre, e concorre, que as
Baleares son..., ¡Camiño de Santiago! O principal, o primeiro de todos; ¡máis
primitivo có Primitivo, có de Castroverde! Camiño de augas salobres, pero,
¡camiño! Camiño prístino, inicial, auténtico, indiscutible, pois á parte desta
inveterada tradición, é razoable supoñer que aquí, aquí mesmo, nalgunha destas
calas, fixo escala, ¡polo menos, de aprovisionamento! Por tres veces, vida,
volta, e revolta. ¡Esta última despois de degolado, a corpo presente. E con el,
os seus discípulos. ¡Pobre Santiago, cánto non debiches loitar con aqueles
galegos dos teus tempos, aqueles oestrimnios, aqueles romanos, todos eles teimudos!
-Mire, don Xacobo, diso que nos predica..., xa veremos; se acaso máis adiante, ¡que o teño que consultar coa Ama, coa miña!
Farto de soporta-lo noso trasacordo, a nosa retranca, aquel si, pero non..., ¡o señor Iago largouse! Cando ía para esa Tarraco, que tamén é porto mediterráneo, disposto a reembarcar, definitivamente, saíulle a Señora ao Camiño, e díxolle, desde unha daquelas columnas caesareaugustianas:
-Meu
Santiaguiño, mira ben o que fas, que deixas aos nosos amigos, aos nosos
galegos, desvalidos de todo, na mesmísima inopia, sometidos aos seus caciques
tradicionais...!
O Señor
Santiago puxérase á Vía romana, á VII, de mal talante, decepcionado; de malos
fumes, botando pestes polo seu fracaso, por tantas desconfianzas, feito un
Bonaerges; revinche, e aínda máis tronado que seu pai, disposto a colle-lo
primeiro dos trirremes que saísen de Tarraco para Roma, permutando o noso,
pacífico, pero teimudo, tríscele, pola fereza da loba capitolina..., ¡que xa é
dicir!
-¡Oh, miña
Señora, miña Pilarica, -queixóuselle-, é que aqueles galaécicos non teñen
palabra; ou mellor dito, téñenas todas, pero de ida por volta!
A Pilarica,
a Virxe do Pilar de Zaragoza, convenceuno, ¡maña fose, maña mañica! Daquela
retornou ao seu Finisterrae, no seu cabalo, no branco; unha tempada, outra, ata
que o chamaron do seu Xerusalén para celebrar un Concilio... Pero como lle
quedara moita herba sen gadañar, ¡un prado inmenso, toda Gallaecia!, mandou que
o trouxesen, embalsamado que fose, despois do seu accidente, despois do seu
martirio, outra volta, a ver se de morto, entre el e mailo Santo André, seu
colega, coa intervención de María, para entón asunta aos Ceos, facía, facían, o
milagre de converternos...; ¡iso si, despois do noso enésimo trasacordo!
-.-
O
primeiriño de todo, aterrados noutro país, é cheira-la terra, escoitala,
pulsala..., ¡pois sen coñecemento non pode haber amor! Para iso hai que
libarlle a súa cultura, le-las súas publicacións...; ¡informarse, documentarse!
Iso de
cheira-la terra non é broma, pois cada país, e dentro de cada país, cada lugar,
ten o seu olor característico; pode dicirse, ecolóxico; máis perceptible canto
máis húmida. E logo que cada sitio emite, reverbera, un son, unha vibración, un
ritmo vital, un perfume, unha gama de elementos diferenciais, que lle son
propios pero que tan só os perciben as almas sensibles, e non digo que o sexa a
miña, ¡non, en absoluto!
Está tamén
a cousa dos letreiros, uns letreiros que nos abren os ollos..., se queremos
abrilos, se facemos por lelos, ¡por lelos e por entendelos!
¿Que é
difícil a llengua balear, os seus falares, a súa escrita? Home, non,
pois a escrita ben doada é, máxime para un galego, plurilingües que somos, xa
de nacenza; pero tamén pola nosa proximidade ao latín primixenio. En canto á
pronuncia, ¡algo menos! A més d´aixó, aí téde-la Campanya de
Normalització Lingüística, os seus preceptores, ben amables por certo, pois
con só achegarse ao Sant Miquel, 18, 2n, xa vos dan/xa nos dan, unha
orientación bibliográfica, básica, axeitada para segui-los pasos aproximativos,
iniciáticos; e logo que toda idade é boa para aprender. ¡O saber, aquí coma en
Lugo, non ocupa lugar; os políticos, si!
Outra receita: Nos propios quioscos do Son Sant Joan ofrecen Guías de Mallorca; a escoller, de toda a illa. De paso, os virtuosos mercan periódicos; tódolos do día; ¡un de cada, qué menos! Iso vén a ser como entrar de visita nunha casa amigable, e preguntarlles, daquela mesmo, de inmediato, cortesmente, pola saúde, pola facenda, polas leiras, polas angustias, polos seus afáns...; dispostos a comunicarse, a inter comunicarse, cordialmente, que iso é dar, pero tamén, recibir: expresividade, intelixencia, acompañamento...; ¡todo en realidade de verdade!
¿Non se di
en certas ocasións, "Acompáñovos no sentimento"? ¡Pois iso; así,
exactamente, que sentimentos son tódalas manifestacións vitais do ser humano,
compartindo a terra, o mar, e tamén o aire, ledos ou non, por activa e por
pasiva!
Que non se chame turista senón fardo, ou petardo, aquel que deambule sen unha guía na man, ¡que non no peto! Ítem mais: se o Tal quere terse por visitante agradecido, grato, esperto ademais de experto, interesado nas cousas, de non domina-lo catalán, -llengua afín, parentesco íntimo, disputas históricas á parte-, que merque un dicionario dúplex, e daquela que vaia familiarizándose coas verbas máis sinxelas, coas elementais, coas básicas para un visitante: avinguda, ca'n, son, carrier, passeig, plaça...
De
gramática tamén un mínimo, que algo xa traen, tal que de apéndice, a maioría
dos dicionarios mallorquinos.
As propias asistentes
adoitan explica-las partículas elementais, esas de apoio, tal que: o -ny-, que
substitúe á nosa ñ; es, els = el, los; sa, sas = la, las; etcétera. Pouco máis
se precisa nas Baleares para romper a andar con soltura, para gozar do que
vemos, e tamén do que oímos, do que cheiramos, que moito se deduce, ou se
entende, por pura lóxica, polo propio contexto.
A distinción, a diferenciación, entre un informado e un desinformado, un inadaptado ou un desagradecido, faise visible con só vérlle-las mans: ¡dime qué levas nelas, e dime cómo as levas, que daquela direiche o que ti es!
-.-
O viajante
ten direito a inventar as suas proprias geographias.
José
Saramago - Ibidem
Pois non,
nós non, que este Cronista conta/refire, da común; e por tanto debe/debo, levantar
Acta rigorosa, sentida e/ou apreciada. Neste senso comezarei polo introito; ¡o
mollo pola vía!
Divírtense
esas Asistentes contando, ao seu xeito, ¡outras, meu Saramago, outras, outras
xeografías!, a lenda do seu Pastilla. Contan, refiren, que xa antes daquelas
importacións tan importantes, solapadas, do, en tantas cousas pioneiro, March,
(en Mallorca, ¡don Joan!), estes insulares devecían por afuma-las súas
angustias cun tabaco bo, ¡fose turco, exipcio ou alxerino; aromático ou forte!
O usual era consumir daquel que viña en mazos, ou en "pastillas",
prensado para mellor lealo, ou para cachimba, ¡tal e tanto, que logo parecía
unha “pastilla” de chocolate!
Os canarios
e mailos baleares, ¡xente de moito fume, de moito fume e de moito fuste!, foron
grandes pirómanos da nicotina, xa de antes de coñecerse o nome dela.
Sometidos como estaban, por entón, aos controis dunha Administración peninsular que os baldaba a impostos, ter unha illa ao seu dispor, quilómetros e quilómetros de costa, e non dispoñerse a ser contrabandista, case era un atraso, unha timidez. Aquela xente deu en corre-la voz de que aló ás aforas, polo camiño do Areal, do Grande, un tal Señor X... Outros sostiñan que non, que era un lobo de mar, ¡dos sete mares! En definitiva, ¡tabaco!
Aquel
mariño, lobo ou pirata, con ou sen unha pata de pau, ¡acaso de pau podre!,
alixaba uns tabacos excelentes, ¡excelentemente baratos! Tiña xente, moita,
traballando para el, en alta mar, amoreando, transbordando, así que progresou,
construíu..., ¡e deu nome á súa propia barriada, automaticamente! O beneficio
foi dobre, que así os herdeiros daqueles fumadores adiron as súas herdanzas
antes tempo, ¡sécase, mortis causa!
-.-
Despois da
recepción hoteleira, ao serán, naqueles salóns das columnas vidradas, enormes,
que logo servían para facer unha feira, unha fira, déronos un ágape,
¡champanudo! E xa coas habitacións asignadas, maletas recollidas e todo iso,
estes armadanzas de Pol tomamos posesión das mellores butacas, para constituír
o noso Axuntamento, ¡un axuntamento mallorquino!
Saíu
elixido Vigairo Maior, por unanimidade, que así intitulamos ao noso portavoz,
aquel veterano das viaxes, ¡don Xavier!
Asociación
Lúdica, ou de Lugo, foi a denominación que se lle ocorreu á miña dona para
designar aquela Xuntanza polense, que a tanto, e a tantos, nos conformaría,
paulatinamente, e nos uniría en perpetua amizade, dando pé, tamén, á propia, á
definitiva, actual, Asociación de Xubilados e Pensionistas.
Un tío este
Xavier; o malo é se me lee, porque non lle gustan os parabéns. Un tío con
imaxinación, con humor, con decisión..., virtudes imprescindibles para dirixir
un club vacacional, tal que o noso.
¿Como naceu esta Asociación? Pois, ¡tal parece que foi cousa do Destino! Sentámonos naquelas butacas, demos en falar, demos en planear..., e o resto veu de seu, idea tras idea, para concluír nesa cousa tan efectiva e tan afectiva como é a nosa Asociación de Xubilados, ¡de xubilosos! A nomenclatura oficial, os rexistros, os papeis, veu/viñeron, despois, tempo adiante, que en Mallorca diciamos "o noso Axuntamento", ou, “a nosa Asociación”. Todo iso sen discusión, nin a mínima: ¿Que vos parece isto, qué vos parece aquilo...? ¡Unha marabilla! Din os de Montecubeiro, que é unha xente dada aos refráns, que o que está de Deus non o leva o diabro.
Para
Concelleiros do novo Ente resultaron elixidos, así, como sen querer, case que
máis tácita que explicitamente:
Isauro, en Gobernación; unha especie de Adxunto do Vigairo.
Non é xordo, en absoluto, pero adoita facerse o tal para segui-la chanza. Tamén
se lle dixo, Tenente, pero por outras tenencias, por outras calidades. Por ter,
ten un traseiro tan voluminoso que precisaría unha cadeira de Alcalde. E como
Xavier goza mandando, ¡mandando de pé!, cédelle o seu asento, a cadeira grande.
Aquí hai un secreto, que ata non sei se este Cronista debera calar, pero..., ¡a
verdade por diante, sempre, pois se hai paus, que os leve ela, que os leve a
verdade! Trátase de que na elección de Isauro tívose en conta a especial
circunstancia de que usa tirantes, un aditamento que se considerou de
actualidade posto que o puxo de moda o propio Fraga. E logo que ante a súa
humildade, Xavier chegou a preguntarlle:
-Benquerido
Isauro, ¿como é iso de que non queiras ser ti o Xefe, o Grande, o Condutor, o
Führer, nun país onde nos pirramos polo mangoneo, aínda que sexa simbólico,
como é o caso?
-Querido veciño, ¡e non obstante, amigo!, a cousa é sinxela: Eu son de dereitas no ventrullo, e de esquerdas manexando os garfos. ¡Ambidextro! ¿Enténdeseme?
En definitiva, Xavier non tivo máis remedio que aplicarse a si mesmo o seu propio voto. ¡Que tío, qué astucia! Ninguén entendeu ao Isauro, agás Xavier, que pouco lle faltou para estalar de risa. ¡Eles saberán! Isauro é un tío listo; outro, por suposto; indiscutible. E logo está que é unha pena non darlle un cargo vitalicio, pois un home destas aptitudes, e con estas actitudes, tanto consigue obras cos de a pé coma cos de a cabalo. ¡Se o chegan a coñecer estes mallorquinos…! Máis intimamente, quero dicir, co bo que lles sería para obter unha torre enteiramente autónoma, que non dependese da marsellesa...
Na mesma
Xuntanza proclamamos Concelleiro-Asesor das Industrias, da Gandería, da Caza e
da Pesca, a un veterano destas actividades, pero como precisabamos, tamén
eventualmente, unha Concellería de Asuntos Estranxeiros, quedamos en que debía
simultanealas. ¡Pluriemprego..., en tempos de paro! Xesús Fernández, "Xesusiño da miña vida, ti es un neno coma
nós", lle dicimos, en chanza por suposto, pero con afecto, ¡que o merece!
A el gústalle a broma, así que sabe dalas e tomalas.
De francés,
Xesús moito non sabe, ¡cousa imprescindible en Mallorca! Non, non sabe, pero
chíscalles o ollo ás francesas coa maior das elocuencias, ¡que nin un
Diplomático de carreira! Xa lle descubrimos esta calidade, ¡unha máis!,
daquela, daquela mesmo, no intre da nosa chegada ao hotel, que se deu o casual
de que discutía co Conserxe unha francesiña, por certo moi axeitada, ¡un cromo!
Estaba sostendo a súa pretensión de que lle reservasen unha habitación por dous
días, ¡sen pagalos por adiantado! Mentres se daba unha volta por Eivissa, ¡de
caza! Casualmente tamén, ¡un dos cargos de Xesús! O caso foi que o noso
Concelleiro asistiu ao debate, acobado naquel mostrador de caoba, e máis atento
cós nenos da primeira comuñón, ¡pois tal parecía estar nun reclinatorio!
Aproveitando un intre no que a francesiña nos deu a traseira, Xesús chiscoulle
un ollo, ¡no máis pícaro dos sorrisos! Aquilo..., ¿déixasmo dicir, Xesusiño?...
Aquilo galvanizou á francesa, que lle devolveu un sorriso do máis sexi,
leda, chispeante, agradecida..., ¡case voraz!
-¡Merci, Monsieur; mon amour, vous êtes très gentil!
Dito así,
sen outro comentario, deixou a clé, e foise, donairosa de todo, pola avinguda
adiante, co seu maletín de man; ¡feliz e acaneándose, ao estilo francés! Pero
antes diso, que o Cronista non debe esquecerse de nada, de nada que sexa, ou
lle pareza, importante, a damisela, coa outra manciña, estirando aqueles
dediños tan anxélicos, de ninfa das brañas, fíxolle ao Xesús un aceno cariñoso,
un, ¡deica logo!, tan expresivo, tanto, que o deixou abraiado, ¡comatoso máis
ben!
Daquela impresión tan cordial arrincouno, ao bruto, o propio Conserxe, que lle espetou, que lle soltou, nun ton impersoal e desaborido:
-Señor, non
conte con iso de comparti-la habitación con esa prepa das guedellas louras...;
nin o soñe, pois con vostede teño que poñer outro, outro vello, dos da súa
camada..., ¡varón por certo!
Pobre
Xesús, ¡que desilusións dá a vida! Espertou daquel soño tal que se lle tirasen
un balde de auga fría, ¡do Azúmara! Polas trazas, tan amolado que non sabía se
rirse do incidente, ou chorar de pura melancolía.
-Claro, si, comprendo; comigo vén este señor, este home da viseira... ¡Que se lle vai facer: as que quero non mas dan...! Así lle pasou a meu pai, daquela que se namorou da Virtudes do Mercantil, outra, outra loura..., ¡que a pouco chego a ser fillo dunha artista!
Nesta
asignación de camas, ao Xavier mandárono só, con dúas, quero dicir, con dúas
camas na mesma habitación, para alternar, ¡días con "r" e días sen
el! Déronlle esa habitación especial, nun piso alto, porque alegou que tiña
problemas de asma... ¡Pícaro, a asma é a que ten problemas con el, que non
logra dominalo; afortunadamente para nós, para os seus amigos! O que quixo o
noso Presi, na súa astucia, foi ver Mallorca desde arriba; Mallorca enteira,
coma os deuses, ¡tal que se estivese aloxado na torre de control do Sant Joan!
¿Vedes qué acerto tivemos nisto de facelo Vigairo do noso
"Axuntamento"? ¡Deus nos libre de ser mandados por un torpe, por
santo que sexa!
Na
conserxería colléronos o DNI; mellor dito, as fotocopias, que un galego, e
máxime sendo de Pol, sempre as leva consigo para non desprenderse da súa
identidade. Daquela non houbo máis comentarios, ou polo menos, non deberon ser
importantes, pois este Cronista non os ten no seu caderno, no dos Feitos.
Desde que
subimos a equipaxe, posesionados dos nosos dormitorios, dos respectivos, e xa
de volta á Recepción, ao pé mesmo dos ascensores, esperábame Xesusiño, co que aínda
non collera confianza, pero el si que a puxo en min. ¡Grazas, Xesús! ¡A mandar!
-Paisano,
ti, que es un trotamundos..., ou iso me dixeron, que seica andaches por cantidubi
de países..., ¿sabes parlar francés?
Colleume de
sorpresa, pois con aquilo non contaba:
-Home, si;
algo sei, e máis que se me esqueceu...; pero, tratándose dunha conversa
sinxela, sen filosofías nin tecnicismos, tal que de química, ou de física
nuclear, si que me defendo, bastante ben.
-Entón, sendo así, ¿saberás, entenderías, o que me dixo esa tipa, esa garota, a da chambra transparente...? ¡Renego, fo, qué muller; unha moza..., con esas rollas, e sen vetillos para sostelas no seu sitio!
-¡Desde
logo; transparente, e sen vetillos..., que nin as cabras do Carboeiro! Non me
estraña que te promovese; ¡non, en absoluto!
-Pero esa
non é a cuestión, pois un home é un home, e eu xa fun a Madrid! A miña intriga
non está nos seus vetillos, que cada quen é libre de ventilarse ao seu gusto,
pero esas verbas tan doces, eses aloumiños... ¡Deus, qué ben fala! ¿Sabes qué dixo?
¡Eu morro por ela...! Non; quero dicir que..., ¡que morro por saber o que dixo
esa vampiresa, que me ten sorbido o sangue!
-¡Xesús, seino; eu, si! Deuche as grazas, toda amorosiña...; ¡a ti; si, a ti, pola túa amabilidade tan..., amigable!
-¿Nada
máis...; non me deu palabra de algo..., algunha promesa, algunha oferta?
-¿Que máis querías, rapaz? ¿Que máis querías, así, de primeiras? ¿Acaso un ligue ligueiro, ou preferías un ligue sicalítico? Amigo, aséntate e refresca, que os vellos non deben namorarse..., ¡e no estranxeiro, aínda menos, que é doado esvarar!
Xesús, un
anxo, que dito queda; de verdade, da boa; da verdade dun Cronista sincero. Puxo
faciana diso, do que é:
-¡Que
amabilidade nin qué carajos! O único que fixen con ela foi choscarlle un
ollo, ¡iso si, adrede! Fíxeno a fin de serenala, para desarmala da súa carraxe;
que non lle fose dar un soponcio, que xa lle bailaban as margaridas por debaixo
das transparencias da blusa, co aquel dun ataque dos nervios. Foi adrede, ¡che
repito! Por caridade, para que se largase en boa hora, que estabamos 141
galegos, ¡cento corenta e mais eu!, tras dela, por culpa súa, facendo esa
ringleira para o arranxo das habitacións, das nosas. Un abuso, un atranco,
pero, pola súa parte..., ¡que o quería todo a cambio de nada!
Expliqueille a cousa, a cousa e maila causa remota daquel incidente galaico - francés, tan inoportuno:
-Mira,
Xesús, en confianza, esa complicación foi de órdago á grande, e voucha
explicar: Esa moza estaba discutindo, por suposto que en francés, co Conserxe,
porque tentou conseguir que lle reservasen unha habitación, ¡nada menos que
unha suite! Queríaa ter para cando volva de Ibiza; maiormente, supoño, por se
non volve soa... O Conserxe, ante esa petición viciosa daquela viciosa..., pois
iso, que lle puxo pégas, unha tras doutra, e reclamaba que lle pagase por
adiantado, ¡fose en pelas ou en plástico! Naquel preciso instante entramos nós,
que xa lles tardabamos; e vas ti, precisamente ti, inefable Xesusiño, sen
saber, sen entende-lo francés, sen cheira-lo preito, e..., ¡chíscaslle un ollo,
tal e coma se estiveses en Mosteiro, na Festa do Emigrante! Rapaz, aquí lígase
doutra maneira, tal que ensinándolles a punta dun billete, pero dos grandes...
¿Decátaste?
Amoscouse
comigo, que algo de razón tiña:
-¿E que,
qué pasa; ou é que non podo ligar pola cara..., agora, de viúvo?
-¡Home...! Ela entendeute ao torto, e ben pensou que lle ofrecías a túa cama, a túa habitación...; ¡amorosamente, por suposto! Por algo che advertiu ese Conserxe que tiñas que compartir o teu cuarto..., ¡cun dos nosos!
-¡Iso foi
certo, que me puxeron con ese de Foz. Pero volvendo ao caso: ¡Vaia lea; e eu
sen informarme, que se chego a comprender..., a de azoutes que lle dou á tipa!
De aquí en diante, xúrovos..., -falou en plural porque naquel intre achegouse a
nós Xavier-, ... xúrovos que só lles vou chiscar o ollo ás viúvas, e para iso
se me falan en cristián!
Xavier, que
algo percibira daquel incidente, arrimou tea:
-O malo das
viúvas é que as teñen delongadas..., ¡e non coma esa francesiña! ¡Chacho,
picaches por arriba, demasiado!
-Iso,
-agreguei eu, engadindo, de paso, a miña malicia, -delongadas..., ¡ou
aplanadas! O mesmo pasa coas mámoas de Silva, na vosa parroquia, por culpa
daquelas decrúas de cando vos fixeron a concentración parcelaria...
¡El si que
se quedou aplanado! E para non irrita-lo máis do que xa estaba, solteille unha
filosofada amigable:
-Mira,
Xesús, cando te vexas noutro lance, lévasme contigo; de tradutor, de home bo,
pois os asuntos estranxeiros son cousa delicada..., ¡e máis aínda para un santo
varón, como é o teu caso!
-¡Vaia se o
son, -asentiu convencido, escarmentado, -que miúdo incidente este, e todo por
unha choscada, que se chego a beliscala..., daquela que estaba de cu para
min...!
Con esta
proba de fogo, con tal experiencia, Xavier e mais eu démolo por curado, por
vacinado, informando aos socios, regulamentariamente, que tamén o tiveron por
confirmado na súa Concellería, ¡na máis importante, na dos Asuntos
Estranxeiros!
Aquí teño
outro apunte..., que é o da elección do Concelleiro - Asesor de Benestar
Social. Escribo: Saíu elixido aquel compañeiro de habitación do Isauro. Un mozo
garrido, sanote en tódolos sentidos; formal, moito; casado, pero coa muller
ausente, que seica lle tivo medo ao avión; ¡ao avión, que non á viaxe!
Chamábase, e chámase, e que o sexa por moitos anos, pois coa súa saúde que ten
vai pasar dos cen, Xermán, Xermán Agrelo, ¡e Trigo! Un agrelo de trigo..., ¡cousa boa! É tan serio, sen deixar
de ser divertido, que logo parece un Fiscal do Reino. Ás veces diciámoslle,
"do Benestar", e outras, do "Ben estar", polo ben e polo
fino que se comporta, en todo tempo, en todo lugar. Alí en Palma pouco traballo
tivo, pois o benestar tiñámolo asegurado naquel hotel; ¡no noso hotel, pero
tamén no seu circundo! Con municipios tan ricos e tan calmosos como este noso,
aínda que os concelleiros sexan algo pasotas, o choio, vai; ¡vai de lui même,
do mellor!
Para
Concelleiro - Asesor de Turismo e das Relacións Públicas tampouco tivemos
vacilación, pois aquel Antón das
Mariñas betanceiras é un viúvo que toma a vida con filosofía. Este practica
outro sistema coas francesas, que sempre lles di: Je ne parle pas française,
¡e de galego, un peu! Niso equivócase porque as máis delas o que queren é
latixo, ¡na lingua que sexa!; así que se lles vai de vadío, que desta frase non
o sacan, ¡por moito que lle sorrían! Cos ingleses Antón non tivo problema, que
os odia cordialmente. Supoño que por culpa dese preito do Peñón. De seguida
lles dicía: ¡Bai, Bai; vai mexar, e de paso, despois diso, lava a billa, cun
estropallo..., que cheiras a contrabando!
Aos alemáns
mirounos, sempre, con máis respecto pois contaba que seu pai estivera na
División Azul, pola parte de Podolski; daquela andou aterecido, mellor dito,
non andou, que non podía moverse, ¡da conxelación! Este colega, o que é de
alemán só sabe dicir dúas palabriñas que deprendeu de seu pai: Achtung!,
e Auf Wiedersehen!
Foi unha perda para o noso Equipo, que nos entendiamos ben con el, pero..., ¡aos poucos días deu en palillar cunha palilleira de Camariñas, e despois íanse, remosqueiros, aos pis, aos piñeirais; acotío, ámbolos dous por suposto, collidos dunha man, e coa merenda na outra, en absoluta, en rotunda deserción! ¡Deu-los ampare!
En canto á
Oposición... Ao principio tivémola, algo, que nos querían meter nas andainas de
varios grupos ao notar que Xavier era un bo coñecedor do terreo que pisaba.
¡Iso do transfuguismo! Pero foi leal á parroquia, que non se separou da súa
grea, da polense, ¡de bo pastor que é!
-.-
A pesar de
que comentamos no noso Grupo este propósito de facer unha tida cultural,
organizativa, ao estilo alemán, nas sobreceas, só nos aceptaron esta disciplina
seis persoas, a nós agregadas: a Sara e maila Pipa (da Coruña), un matrimonio
de libreiros, e tamén os Ferreiro, que eran/que son, de Lugo. O libreiro fora
Garda, non sei, que non o anotei, de qué gradación. Tan alto coma o castelo de
Bellver; e para contrapunto, simpático e choqueiro. A súa muller, María
Manuela, unha sabeotodo; ¡no bo sentido do termo, claro!
Na mesma
tarde da nosa chegada, despois daquela recepción oficial, ¡champanuda!, tivemos
unha sesión extraordinaria para decidir sobre as ofertas turísticas, pois niso
das captacións nunca teñen demoras. O noso Presidente, para daquela funcionando
como tal, insistiu en poñerse de pé para a súas peroradas, pero non llo
consentimos. Falou, exhortou, aconsellou, predicou, convenceu...; ¡en liberdade,
si, pero coa máxima auctoritas!
-Benqueridos
cives: permitinme convocarvos para esta sesión extraordinaria porque
urxe familiarizarse co tema, como din eses mangantes da política...; ¡oi,
perdón, que me trabuquei, pois quixen dicir o que sempre digo, eses mandantes,
eses imberbes, que lles cedemos o mando antes de que teñan experiencia, antes
de que aprendan a goberna-la propia casa!
O asunto é
importantísimo, e vouno titular, ao pé da letra, Vacacións en Mallorca,
¡programadas! Por de pronto, xa vos anticipo que estas verbas son miñas, pois
eu nunca falo, nin falarei, con discursos doutro, cousa da que renego, que mal
paxaro é aquel que se adorna coas plumas dos outros, ou que..., ¡ou que pon os
ovos, aínda que só sexa o seu par, na cama das veciñas!
Estas
verbas son miñas, -aclarou-, pero os coñecementos atópaos cada quen por onde
pode, ¡que ninguén nace apreso! Neste caso, canto sei do que vou falar
débeselle a un case galego coma nós, un tal Pérez-Villamil, que foi nado nas
Asturias, nesa parte do Navia. Este home ao que me refiro foi Fiscal nesta
Audiencia de Mallorca, e daquela fixo un libro, "Historia civil de la
isla de Mallorca". Pois ben, dese libro, do cacho que deixou escrito
ese home, fíxose unha edición crítica, apostilada, glosada que tamén se di,
polo profesor Mella Pérez, outro asturiano, da parte de Luarca, ¡que a este
coñézoo eu! Con ese señor colaborou un tal Vaquero Iglesias, que seica é, ou
era, de para aló de Villablino, pero tan só o coñezo de referencias. Como
vedes, case veciños da porta, pois os galegos sempre nos entendemos do mellor
con estes insulares, que igual é por aquilo de que os extremos..., ¡con tal de
dobra-lo mapa!
Por outra
banda, para ir pouco a pouco, aos poucos, ben sabedes que non se chega ao meu
cargo de Vigairo, tal que este servidor, sen ter amigos importantes que fagan
as presentacións, as proclamas. Pois si, que aquí quedou demostrado que os
teño, ¡e que son de lei! Mandáronme ese libro, que acababa de saír do prelo,
pero tráioo na memoria, que se deu o infortunio de que llo emprestei a un
amigo, para que soubese a onde viñamos, e nos acompañase, pero ese tal optou
polas guitarras, e apuntouse para Andalucía, que por aló andará; se cadra, por
soleares, co meu libro debaixo do brazo, buscando o Val de Miraflores..., ¡que
está en Mallorca!
Grazas que
o interrompeu a libreira, pois Xavier aínda tiña folgos para máis, para máis
narrativa. Ela rabiaba por comentarnos que estaba "ben distribuída",
e que nin así lle chegara o libro aquel, que debía andar escaso, pero que tamén
sabía cousas da illa pois tiña amigos, amigos que estiveran de lúa de mel!
Xavier sopesou á libreira, talentouna, e notoulle ganas de sobresaír, de saír
na foto:
-¡Claro,
muller, xa o dixen; os amigos, ter amigos...! O que é ese libro non cho
mandarían, pero ti, que es unha muller lida, e ben distribuída, co
espelida que pareces…! Daquela vasme ter que axudar a ilustra-los nosos
mangantes, pois esta xente que aquí ves, esta tropa lixeira, Cronista incluído,
vive do conto; ¡quero dicir, do que lles contan! Ben sabes que aos mestres, aos
bos, aos eméritos, adoitan poñerlles iso que chaman, un Axudante de Cátedra...
O Garda,
seu marido, quixo gardarlle aquela sona de que era unha muller sapiente,
lida..., ¡ademais de libreira!
-¡Anda,
muller, cóntalles algo da Historia Mallorquina, que este Presidente
empapuzou..., con iso de empresta-lo libro! Lémbrate de que a maiores tes esas
guías, as que mercaches no aeroporto...
A libreira,
feita unha pita choca cos afagos do seu homón, dispúxose a incubarnos, a
encambarnos a súa sabenza, ¡que non era pouca! Que Mallorca sufriu, ou gozou,
segundo se mire, aquelas dominacións dos fenicios e dos gregos; aqueles
avatares, aqueles enganos cartaxineses; as pasadas daqueles romanos dos
trirremes; as dos vándalos...
-Xa sabedes
que iso de Vandalucía vén de que foi poboada polos vándalos..., que viñeron de
por aló, da Vandalia... Daquela as Baleares foron o seu patio traseiro…,
ultramarino!
-¡Si,
muller, si; e non te pares en detalles nimios, pois iso sabémolo todos,
vándalos incluídos! Pero tamén tés que acordarte de que os musulmáns ao Sur
chamábanlle Al Andalus...
Entre
verdades e gabachadas, foinos ilustrando acerca de que tamén
foran/viñeran os mouros, precisamente aqueles do Al Andalus...; e despois deles,
os franceses; de seguido outra remesa, igualmente de mouros... Ata que, ¡por
fin!, o Rei Jaume, aquel gran conqueridor, llela conqueriu aos musulmáns. María
Manuela tamén nos explicou, -notábase que tiña a lección ben apresa, e non á
presa!, -que o reino de Mallorca permaneceu na Casa de Aragón, de distintas
maneiras: Primeiro, unido, e despois, separado, e volto a reunir, pero sempre
co título grande, co de Reino. Que xunto con Aragón, Valencia, e mailo
Principado de Cataluña, incorporouse aos reinos de Castela... Que a illa maior,
na que estabamos a tal momento, e da que vén informando este Cronista, tantas
vicisitudes tivo que ata padeceu unha separación, momentánea, só desde 1706 a
1715, de resultas e por culpa da Guerra de Sucesión...
¡Que muller, qué memoria, e qué guías..., apresas en cuestión de horas! Aquel Garda, seu marido, facía ben en gardala, en gardala ben, con catro ollos, gafas incluídas, pois unha muller tan sabiducha é un tesouro..., ¡inapreciable!
Pouco máis
teño que referir, de momento, que así transcorreu aquela sesión, a iniciática,
constituínte ou raiceira do noso asociacionismo. Unha Asociación que empezou
como simple Xuntanza turística, aleatoria, informal, e que, por obra e graza do
noso Xavier, pola súa constancia, pola súa capacidade para unir vontades, amén
de certas contribucións e/ou achegas doutras persoas, que se dan aquí por
coñecidas, aí a tedes, erixida, triunfante, ¡que xa non precisa dos servizos
deste..., Cronista, se non é moito dicir!
Tamén vos anticipo que, días despois, localicei, eu mesmo, na Ciutat, o libro aquel; ou sexa, que existía, evidenciándose a erudición do noso Presidente. Trátase, en efecto, dunha obra importante, que a recomendo con énfase. A tirada do exemplar co que me fixen está patrocinada polo Ajuntament de Palma. En canto ao seu contido, certamente interesante, repito, concordo co señor Villamil en que, "(reunamos)... la instrucción, que se halla dividida, i allanemos este paso por la común felicidad; la cual, sin conocer cómo, i por qué medios se ha de dirigir i disponer, es dificultoso que se llegue a verificar". No que disinto dese autor, salvadas as distancias, e con algunhas matizacións por suposto, é do seu enfoque, tan drástico, naquela cuestión dos chuetas, aquel asunto tan espiñoso dos do Call, encomendado polos burgueses mallorquinos...
Cando
subimos á nosa habitación, xa coa noite avanzada, e cansos, esgotados, de tanta
viaxe e de tanta paraula, a miña dona, ¡e nunca mellor dito!, púxose a
reza-lo seu rosario, outro, a maiores daquel do avión. Mentres, este...,
¿seguimos chamándolle Cronista?, xa desbordado de apuntes, tentou poñelos en
orde, e de acabada esta labor, asomei á balconada para cheira-la cidade, ¡que
non todas cheiran igual, e dígovolo pola miña longa experiencia, dotado que
estou dunhas nafres de bo catador de cheiros! O ceo estaba límpido, pero o que
é silencio nocturno pouca cousa, pois os avións, ben cerca do Ca´n Pastilla,
seguían batendo as ás, ruxindo, ¡mesmo coma quen dispara unha traca!
Para
dicirvos a verdade, toda a verdade, aquela noite tardei en durmir, de ledo que
me sentín polas miñas vinculacións ás terras desa Mesopotamia do Lea e do
Azúmara: ¡Deus, qué unión, qué camaradería! ¿Todo sería igual sen ese
aglutinante, sen a presenza do noso Xavier? A raza é boa, pero, ¿sen
reitores...? Non, coido que non, así que decidín dedicarlle este libriño, desde
esta introdución, sen esquece-los señores Concelleiros, por suposto, que todos
merecen pasar á letra impresa; ¡todos, sen excepción!
Certo é que detrás daqueles próceres viñeron as directivas formais, electivas, da nosa Asociación, e das afíns das outras localidades desta Provincia, e tamén a Provincial..., máis meritorias do que cabía esperar dada a limitación de medios do medio en que se moven e se desenrolaron, pero ese tema xa non é meu, que non fun testemuña directa, persoal, dalgunhas Xuntanzas posteriores. Outros virán tras miña para analizalas, para ponderar a súa actuación, grafándolles a lauda correspondente, incluso con mellor buril có meu, que tan merecida a teñen; eles, tamén eles, pois esta vida é unha carreira de relevos, e a cada quen tócalle leva-la súa tea, por tempos!
-.-
De mañá, mantas, e de tarde, corais
Martes.- Que ben o dixo aquel paisano, o da viseira, cando viu
a nosa oferta do día naquel encerado do vestíbulo, "¡Miña madriña, isto é
un pecado!". Os mozos non entenderán este pasmo, ou máis ben, ¡espasmo!,
diante dun almorzo festeiro, de bufete libre. Os que nos criamos a cabalo da
in-civil, refregando os ollos, tódolos amenceres, ¡coa man, que nin xabón
había!, e afondando, coa outra, na artesa, para apañar dúas faragullas de pan,
¡se é que se esquecera un codeliño, por aló abaixo!, nós, estes da Terceira,
¡por non haber Cuarta!, sabemos darlle grazas a Deus..., ¡polo que nos sobra actualmente!
O luxo rural, máximo, ao que estabamos afeitos os da nosa xeración é o daqueles coitelos, que se facían recuperando as limas e demais aceiros das ferramentas vellas, mangados en buxo; ¡si, en buxo! Chegábase ao coitelo, ou á navalla, que ferreiros había, diso si, recuperadores, a esgalla, pero, ¿que se cortaba con ese utensilio, co pouco que había para cortar, fóra daqueles refillos dos castiñeiros cos que facíamos as nosas frautas campeiras?
Aqueles banquetes de pan balorento...; ¡pero qué valor non facía falta para comelo! Se acaso con algo de queixo, ¡feiras fóra!, que era un luxo, o máximo dispoñible na nosa crianza, para recupera-las forzas, para medrar, para dispoñerse ás laborías agrícolas, sempre brutas, ¡reinado dos malles! Mentres, elas, as nais, as avoas, e incluso as irmancíñas, ademais de participar no traballo de fóra, coma calquera home, ¡ou no sitio deles, dos que foron, dos que levaron, á guerra!, sopraban no remol, ¡para aforra-la cadela dos mistos!
Retornadas
do horto, coas verzas da xeada, zocas arriba, no lar, abanaban no lume co seu
manteliño de dril, ou de tea da casa, lá con estopas; por debaixo da pota,
claro, ¡para face-lo segundo caldo, o das verduras, para o xantar, pois o
almorzo adoitaba ser de papas, ¡papas de fariña, séxase, papas-papas, acotío
papadas; de todo tipo, pero nunca espesas..., por se caían mal, por se caían
fondas naqueles estómagos desfondados, baleiros!
Para o
xantar, se a estación o permitía, tras dese caldo, ¡castañas, da cesta ou do
caínzo! Castañas con leite, ¡que miúdo luxo! As asadas á cea, que así
retumbaban aquelas camariñas dos avós..., coas tracas dos seus gases! De non
ser Coresma, a mediodía redondeábase cunha tallada de touciño, ¡se algo quedaba
no seu garfo! O touciño, con cachelos..., ¡para non engraxa-lo pan! De
sobremesa, se non acabara con eles a feira, ¡queixo!
Con isto, e
cun grolo de auga, ¡meus braciños anémicos, canta carretaron dende a fonte do
meu lugar!, xa se podía retoma-lo ritmo habitual, a labor, nunca monótona por
suposto: ¡Cada hora seu afán, e non coma estes labregos de hoxe en día, todo o
día atusmándolle ao teto da vaca Pinta!
Cheguei a
coñecer aquelas capas pluviais de xuncos...; ¡outra austeridade, non tan
pretérita! Aínda queda algunha nos museos etnográficos. Despois da Guerra veu a
elegancia de utiliza-los capotes do Exército, traídos, raídos, raspiñados polos
que volvían da Contenda fratricida... Os que volveron, que unha alta porcentaxe
quedáronse por aló, nas lombas, deslombados; segundo a Falanxe, ¡presentes no
noso afán!, pero non os vemos porque os luceiros, onde fan a garda definitiva,
cégannos cos seus destelos.
De presente, darlles estas oportunidades á inmensa maioría daqueles nenos, hoxe na Terceira, coido que son xuros atrasados, merecidos, que nolos debe estoutra mocidade, polo moito que remolcamos, que solamos, nos nosos fillos, ¡e tras dos fillos, nos netos!
Xente desta
experiencia, xentiña daquelas austeridades, coa chepa dos feixes enriba, ¡tanta
fame en conserva!, coido que non peca, que non pecamos, nin na propia Coresma
nin fóra dela, que se acaso nos alcanza a vista para máis do que chegamos a
comer, tal que deixando no prato pezas enteiras, lamentablemente, por suposto,
daquela será un apedro; mais, o que é pecado, ¡iso, non, en absoluto!
Os
veteranos das excursións sabían, sabíamos, de qué ía o conto das xiras, das
gratuítas, aquelas que non se nos ofertaron de vésperas. Excursións comerciais,
que así lles din, ¡en competencia coas de recibo! É un cadro penoso, arrastrado,
pero hai que gaña-lo pan de cada día, competindo como se pode! Así o gañan
aquelas "Dianas" de Mallorca, ¡e noutros lugares turísticos, ídem de
ídem! Madrugando á caza dun potencial obsequiado; ¡á caza dun obsequiado! O
gracioso, ¡se non fose tan dramático!, é que se pelexan entre si, elas, esas
Guías, unhas coas outras, e ás veces na mesma porta dos hoteis, ¡que nin as
deixan entrar!
A nosa
Manuela, que ademais de estar "ben distribuída", con aquelas guías de
Mallorca a punto, acreditouse de madrugadora esperándonos no vestíbulo. Pola
súa parte, o señor Vigairo, don Xavier para os íntimos, tampouco se demorou, e
iso que xa viña de falar por teléfono coa súa Arxentina, ¡coa de Fonfría! Quixo
saber a opinión da súa maioría, ¡como demócrata que é!
Nisto tamén
foi Manuela a primeira que se manifestou ao respecto:
-¡Ai, si,
eu vou; voume con estes, co equipo do Xavier, claro que vou, que me caedes ben,
e iso que só vos coñezo desde onte..., pero aos libreiros gústanos a xente
culta, pois é a que merca os libros, que os demais..., os do bocoi..., eses
cheiran a viño, e para iso, do pelexón!
O seu Garda, calado, que nin que estivese de sentinela. ¿Para qué? ¡A dona parolaba polos dous, ou aínda máis!
-Esta
rapaza di que a súa excursión non é para mantas, pero sempre o din do revés...,
¡para que piquemos! Eu vou, e iso que teño mantas..., ¡a fochicón! Estas
viaxes, as que son..., ¡gratis datis!,
molan moito, con mantas ou sen elas. ¿Rapaza, é gratis; non é? ¡Daquela,
convosco!
Medio
dirixíndose aos de Pol, e de paso, á Guía, engadiu:
-Estas
condenadas, e mailos seus choferes...; co ben que falan, e co moito que
explican..., con eses chistes da verdura..., tan estimulantes, que a min
póñenme coma unha chocolateira! Se o digo tan claro é porque está diante o
gardián da miña conduta...
Isto si que é pecado, carga-los buses do marketing con estes vellos repetidores, restando prazas aos novatos, aos primeiriños, clientes máis que probables, co diñeiro fresco, pero..., ¡gaxes son gaxes!
Despois do
habitual reconto, ¡que calquera atopa un vello extraviado, co grande que é
Mallorca, e coa de tentacións que ten!, partiu aquel bus da nosa excursión,
¿comercial? ¡Para os promotores dela, si! Nese caso, Chofer, ¡avante, avante
toda! Daquela, xa daquela mesmo, sen máis demora, na proia avinguda,
vibrou o micro. ¡Esa ferramenta sempre a teñen a punto, que nin unha trompeta
cuarteleira, desas de dá-las ordes!
-A ver,
silencio, formalidade, que xa nos saúdamos daquela, ás portas do seu hotel.
Fagan silencio, que lles vou preguntar: ¿Son felices, están felices, queren ser
felices...?
¡Que
leccións tan ben apresas as destas Guías, e cómo manipulan as masas, que as
levan ao seu terreo con só catro verbas ben ditas, que non benditas! Non hai
hipnotizador que enfeitice cincuenta persoas á vez, nin circense que manexe
outros tantos aros, ou monicreques, ou..., ¡un domador que domee un bus de
vellos teimudos! ¡Elas, si!
Por
resposta, ¡que é doado de adiviñar!, un si rotundo, ¡cincuenta! A moza, coa
anestesia a punto, quíxonos toma-lo pulso:
-¿Moito,
si, de verdade; todos, todos sen excepción...?
-¡¡Si,
todos!! ¡¡Moitísimo!!
Daquela
deunos a puntilla, o remache:
-¡Claro que
si; e non van estar..., suposto que están en Mallorca!
Para que
non faltase a excepción da regra, aquel que falara do seu testamento no avión,
quixo facerse coa moza:
-¡Viñemos
en avión..., para verte de cerca, que nos tardaba por coñecerte! ¡Guapa, tres
veces guapa...!
A
"guapa", que fea, tampouco, estaba tan afeita aos melindres, aos
piropos, que lle esvaraban, ata por riba da blusa, ¡por máis que a desta girl
non fose transparente!
-Seica son galegos..., ¿todos, todos vostedes? ¡Ai Deus, non facía eu que aquel Santiago fose tan inzón...! Cando pasou por aquí, por Mallorca, naquel lanchón da pedra, ían remando catro netos seus...; ¡por certo, un deles deixou preñada á miña tátara! Así que, ¡somos parentes!
O chistoso,
dándose de biblista:
-¡Non sei
cómo puido ser iso, pois Santiago non tiña sogra, que o da sogra foi San
Pedro...!
Ela, ao seu;
sempre ao seu, que nin látego precisaba:
-Agora sen
bromas: dáse o casual de que miña avoa é galega, que daquela da Guerra meu avó
estivo en Garabolos, no Polvorín... ¿Quen sabe onde queda iso dos Garabolos?
O chistoso
de marras:
-Daquela
chamaraste, María, María dos Ollos Grandes. ¿Si, ou non si?
-Non, que
me chaman coma a nai de María, ou sexa, Ana. Pero vóulle-lo dicir en
mallorquino, para inicialos: Mirau: el meu nom és Aina.
-¿E teu
pai, tes pai? Muller, non penses mal, que é para felicitalo...; ¡merecidamente,
que te soubo facer!
-Meu pai
non é mallorquino, senón andaluz. ¡Os mallorquinos prefiren as francesas, súas
veciñas, mar en medio! É un andaluz, ben salao pero algo celoso, pois
ter unha galega na casa, miña nai, é medio tesouro, que así está ela de
branquiña, da casa á Misa e da Misa á casa...
Nestas
cousas de ultramar, nestes parentescos interprovinciais, os de Ribadeo seica
son os máis entendidos, e debe ser verdade pois daquela tomou a paraula
un que era da Veiga:
-Muller,
véndote, admirándote..., coido que túa avoa non era da Fervedoira senón da
Ponte Nova..., ¡polo xuncal que saíches, e conste que só te estou vendo do van
para arriba! Isto dígocho de veras, con tódolos respectos, para ti e para a
miña dona, que está en paz comigo..., desde que nos separamos!
-¿Morreu?
¡Unha menos..., nesta competencia por botar nun home!
-Non, muller, que eu saiba. Está en paz porque se quedou na casa, pois, co celosa que é, se chega a verme nestas circunstancias, falando contigo, unha moza da maneira..., ¡a carraxe que ía coller!
-Daquela,
¿atúranse, aínda non hai divorcio en Galicia?
-Mira,
muller, esta é a segunda, e ben sabe que calquera día voume polo mundo, para
busca-la terceira, ¡que igual é unha mallorquina!
-¿Separouse
da primeira...?
-Non, que
foi ela, que se pispou en tanto que fun á Rúa...; ¡pispouse, de verdade!
-¿Vostede, de rúa, aos seus aniños? ¡Estes galegos..; claro, un país verde!
-Non é así,
que á Rúa fun, ¡pero á de Petín, a por viño! Á volta atopeina co Cura...
Muller, non poñas esa cara de sorpresa, que se ben é certo que ela estaba en
camisón..., ¡daquela xa a meteran no ataúde! Pobriña, miña xoia, que nunca
soubo pecar..., ¡e mais confesouse!
Estas
rapazas, estas Guías, están afeitas a comprace-lo público, por paspáns que
resultemos, pero sen comprometerse, así que moito erran eses que intentan ligar
con elas, xa de primeiras. De seguida comezou a dar ordes:
-Ollen á
dereita, esa torre de control; e tamén está a barreira das reverberacións...
Desde aquí saíu aquel paisano seu, o Aviador, Ramón Franco, que lle ía levar
unha ola de tomates aos alicantinos..., ¡pero esqueceuse de volver á Base! Por
aquí entraron vostedes, onte mesmo, ¡tal que se os parise unha cegoña!, así
que, desde onte, ¡mallorquinos! Quere dicirse, admitidos como tales, pois aquí,
tal e como dixo da Coruña aquel Alcalde, o da Fonsagrada, o señor Peñamaría de
Llano, que o conta miña nai, ¡non hai forasteiros! Forasteiro que chega,
forasteiro que papamos..., ¡con sobrasada!
Aina, ou
Anita, non nos obsequiou con sobrasada, pero si cunha casete da Alborada,
de Veiga, que lla deu ao Chofer para que a metese no seu sitio. ¡Que previsoras
son, e qué ben sabía que levaba galegos naquel bus! ¡Canto temos que aprender
dos mallorquinos! Despois de oí-la música, ¡con toda devoción!, e de aplaudi-la
rapaza, ¡tamén con devoción!, tornou á súa parola:
-Ollen polas ventás, e gocen de todo isto, ¡a tope!, pero non deixen de escoitarme, que se pode facer de todo, todo á vez, ¡amar e bicar, querer e ser querido! O que lles vou dicir é para que presuman de informados, ao seu regreso, de volta na súa terra, nesa terra do nabo...
-¡Rapaza,
do nabo, si, pero tamén das mámoas...! -E non seguín porque me beliscou a
muller, a miña, ¡por pasarme, por caer na tentación!
-Señor, se
vostede me fala das mámoas, nós
podemos falarlle dos talaiots, pero,
de momento, ao que ía: Voulles dar unhas cifras, así que presten atención; e se
acaso, anoten, que agora están na escola, ¡na miña!
O Cronista
anotou, que xa o fai de hábito, sen pedirllo.
-Mallorca, esta illa tan cordial, ¡que vos acolle con música galega, para máis irmandade!, ten algo máis de catro mil quilómetros; ¡cadrados, se entende! De vista no mapa, os galegos adoitan dicir que lles lembra un costeleiro retirado do sal, coa soá ao Norte, ¡a Tramuntana! Isto vén a ser, máis ou menos, un oitavo do que colle a súa Galicia... ¡Non é moito, pero é bo!
-¡Iso, a
Galicia actual, pois, co documentada que estás, pouco menos
"distribuída" que aquí a nosa Manuela, ben sabes aquilo da Magna Gallaecia...!
Novo
belisco da miña muller, que me estivo ben, ¡por presumido! Pero Aina non me
fixo caso e seguiu coa lección rutineira:
-Dito isto,
decataranse de que somos moitos, ¡en pouca terra! Iso si, ben avidos; ben
levados e ben traídos, pois aquí, na propia capital, alfoz incluído, vostedes
teñen... ¡Adiviñen!
Lérao
recentemente, pero non me atrevín a provocar unha nova corrixenda da miña dona.
¡Home casado..., home calado! Ou tamén, ¡home casado, tira do arado! Hai outro,
parecido, pero non o acepto: ¡Home casado, muller é!
-¿Non, non
atinan? ¡Pois teñen..., catrocentos mil amigos! Só no que é Ciutat,
insisto, que sumando o resto da nosa illa, ¡da súa!, andamos por cerca do
millón, ¡un millar de milleiros! Polo demais, salvando algunha que outra
trafulca, do estilo da que viron ás portas do seu hotel, entre nós, entre
Guías, aquí temos a paz do mundo. Todiña, ¡na mellor das convivencias! Certo é
que nos aplana este sol agarimoso; tanto, que nos apalpa por todas partes, todo
ao redor, mañá por tarde, mais para iso temos, asemade, seiscentos quilómetros
de costa, toda ela accesible, ¡co que espilen, co que abrandan as olas!
O pícaro do Xavier, ao primeiro dos silencios, retomou aquel tema das mámoas; ¡cousa natural que o Xefe diga a última das verbas!
-Señorita...,
iso, Aina, de postos a presumir da terra de cada quen, súa nai, ou a nai dela,
suposto que eran, ou son, galegas, teranlle falado das nosas mámoas, que alguén
de por aquí xa as mencionou... ¿Vostede sabe algo diso?
-¡Esa verba
sóame, e pouco máis! ¡Fale, señor, fale..., que estamos en democracia! ¿Que é
democracia? ¡Ben o saben: falar por falar!
-As mámoas,
-explicou Xavier-, que nalgún lugar tamén lles din medorras, que vén se-la
mesma cousa, son como tetas, ¡con perdón!, achantadas no terreo, que vostedes
ben saben que a terra en Galicia é feminina... O peor é que, de vellas, as
mámoas cáense, aplánanse! Ao redor delas todo é suave, suaviño, pois as valgas
están máis abaixo..., pero esas nádegas..., non, perdoa; quixen dicir, esas
algas..., esas valgas son perigosas pola súa vexetación, ¡maiormente para os
homes, que nos lanzamos ao monte, ao escuro, con facilidade! E despois diso,
para que nada falte nesta harmonía, nesta riqueza histórica, temos menhires,
dolmens, castros, citanias... Cando vaia por aló, avise, que lle imos ensinar o
Castro de Viladonga, que nós tamén temos un país interesante, ¡coa diferenza de
que non soen devolvernos as visitas! Vaia tomando nota, vaia; ¡vostede e mailo
Chofer, ámbolos dous!
-¿Xa non queren ir ás mantas; prefiren que lles ensine outras cousas...? Refírome aos monumentos deste país, tal que talaiots, que por certo, de vellos tamén se caen, ou por mellor dicir, decaen!
Unha
daquelas vellas prefería ignorar iso de que os talaiots "decaen" coa
vellez, así que lle pediu á Guía que non desanimase ás mulleres, pois ela tamén
chegaría a vella, e para daquela non lle gustarían as decepcións, as
comparacións odiosas.
-¡Comprendo, señora, que aquí veñen máis mulleres que homes, e como talaiot é masculino...!
Pero o noso
Xavier, sempre ao quite, cambiou de tema:
-Iso das
mantas..., ás veces, sobran, ¡se hai cariño dabondo! E logo que aquí as
mulleres igual prefiren verlles os talaiots aos mallorquinos... ¿Víchelos,
víchelos ti; gánanlles aos nabos de Lugo? ¡Nese caso é un perigo...!
Non, nin
por aproximación, que aquela Guía o que é de galega só tiña un cuarteirón,
mentres o noso Xavier, ¡que por algo é Presidente!, sabe máis do que aparenta:
un doutor en anfiboloxía..., ¡amén doutras cousas!
-¡Ah, si,
os talaiots...! Diso non sei moito, pero aquí o Pere, que ademais de chofer
deste bus é Licenciado en Historia..., ¡só que en paro!
Con esta
presentación, con esta delegación, falounos aquel universitario polifacético,
¡chofer-licenciado, ou licenciado-chofer!, pero fíxoo nun chapurreo
castelán-mallorquino que pasarei por alto na miña tradución. Notóuselle que
estaba desexando falar, así que lle veu oportuno, pois, sen grazas, ou sen
mostralas, aquel cestiño seu, o da dianteira, por xunto dos mandos, pouco
diñeiro ía recibir, pouco ía soar no seu momento, na final do traxecto, ¡na
hora dos baixamáns, que non dos beixamáns!
-¿E logo,
qué queren as señoras, de sempre cobizosas; acaso unha ración de talaiots?
Daquela xa as levarei ao sitio axeitado, pola parte Sur, pero tamén os hai no
Llevant. Pero terá que ser noutra viaxe, que para esta déronme un itinerario
concreto. Para satisfacelas, dareilles un anticipo; direilles que eses
monumentos abundan, en efecto, pero menos do que a xente cre. De momento, para
que se fagan unha idea, voulles conta-la primeira; mais, por se non lles gusta,
xa lles anticipo que non é miña, que ma referiu un compadre... Resulta que o centralisme,
esa tiranía da que tanto nos custou librarnos...; dixen mal, liberarnos...,
sempre se coidou de mandarnos gobernantes foráneos, da Península..., ¡como se
os de aquí, nós, os nativos, estivésemos de teta! De por aló viñeron tódolos
mandos, e non só os principais: Aqueles rexedores, aqueles fiscais, aqueles
capitáns... ¡Todos! Por parte, Jaume III, ao que outros ordinan II, pero iso
non vén ao caso, que son quisicousas dos historiadores, montou para nós un Llibre
dels Privilegis, que veñen a ser unhas leis palatinas coas que estruturou
este Reino, incluso en certas minucias protocolarias... Deseguida viñeron os
problemas dinásticos, esa enfermidade que foi común a tódalas Españas..., así
que caemos nunha interdependencia que durou moito, demasiado, e así resultou:
coa persistencia, a frustración..., ¡e menos mal que non foi perpetua!
Aquel
relato non era, ou non parecía ser, dos clásicos de autobús, dos verdes, e non
obstante estivemos atentos, que é a mellor proba deste gran substrato cultural
que ten, que segue tendo, Galicia. Tamén pasa que somos respectuosos coa
Historia dos veciños. O rapaz, Pere, continuou:
-Vexo que
están interesados, así que eu sigo! ¿Que a onde quero chegar con estes
prolegómenos? Vou ao caso para explicarlles que a nosa autonomía, en rigor
histórico, sempre foi menor de idade, cousa que vostedes entenderán mirándose
no seu propio espello. Case fomos un protectorado, e para máis, insular. ¡Unha
illa, varias, pragadas de caciques; e por cada cacique, súa bandeira! Disto
proceden os nosos atascos, e menos mal que agora, con isto do turisme, estamos
de desquite, ¡que ía sendo hora!
O conto,
que en Historia case todo é conto, real ou prefabricado; mellor dito,
postfabricado, refírese a un Xeneral daqueles, un de tantos, de onte mesmo,
sucesor na propia Almudaina de cinco séculos de Vicerreis... Mandábanos para
aquí, de Corrixidores, para rexernos e para corrixirnos, para controla-los
nosos desmáns; ¡ou máis exactamente, os nosos ademáns! Case todos, maiormente
neste século XX, tiñan un historial africano; a saber, xogadores, e de paso,
arrampladores das nativas; e logo as súas borracheiras, fosen de alcohol ou de
haxix. Presentábanse nun barquiño de guerra, tronantes e atronados, sen saber
de nós a máis mínima, ¡que aqueles non distinguían unha mámoa dun talaiot!
O tal
milite casara cunha galega, que ese trouxo á muller; e con ela veu, trouxeron,
unha mucama..., ¡unha moza de servir! As do país tamén servían, ¡vaia se
servían!, pero non se fiaban delas; ¡para o fogar, se entende! Aqueles xenerais
rodeábanse de asistentes insulares, procurando, para máis humillación, utiliza-los
pagèsus máis notables, ¡ou os notables máis pagèsus! Un asistente
daqueles coincidiu, e saía, coa rapaza, coa mucama, cousa que chegou a
preocupar á militara, que tivo medo de quedarse sen unha fámula tan mansiña e
tan humilde.
Xogando a
Maquiavelo, tentou desorienta-la moza: -Mariquiña, ten coidado con ese rapaz,
que aquí en Mallorca, nesta terra tan vizosa e tan cálida, ¡médralles todo, en
demasía! Oínlle contar ao meu Xeneral que teñen uns talaiots fenomenais,
enormes, e daquela, se te chega a furar un tío destes..., ¡ai, miña pobre, co
miudiña que es, igual te traspasa! Mira cómo é a cousa, que os mouros, que
tamén son dunha terra quente, teñen a mesma virtude, pero eles..., ¡eles fano
doutra maneira: chapan! Alí en Ceuta as mulleres levan os nenos ao lombo, que
todo é por detrás, ¡que así llelos fan, e así os paren! Son cousas dos mouros,
uns desalmados; mira, sonche tan raros coma estes mallorquinos, que ata se
parecen nesa moda das cirolas con cueira...; e tamén, se cadra, no que levan
debaixo, pois, con tanto saco, e tan grandes, algo esconden, algo gardan; ¡se
cadra téñenos máis avultados cós dun cabalo!
A pobre
Mariquiña deu en matinar naquelas cousas, naquelas deformidades anatómicas,
naquelas complicacións, pero, acaso por levarlle a contraria á Xenerala, ¡canto
máis lle predicaba, máis curiosidade sentía por coñecer o talaiot do seu rapaz!
Desde que lle perdeu a vergoña ao Asistente, non se cansaba de pedirlle que lle
ensinase o talaiot, antes do altar..., ¡por se acaso! Pero o rapaz, un
inocente, como bo mallorquino, que non estaba ao tanto daquelas macanas, nin
das macanas nin das confusións da Xenerala, todo se lle volvía dicir que si,
que calma, que xa a levaría ao horto, alá, no campo, ¡basta que tivese tanto
interese nesa cousa...!
-Farémolo despois de licenciado, que por agora non me deixan saír da Ciutat, e dáse o casual de que ese horto cae lonxe...
Ela, a
mucama, entendía perfectamente aquilo do horto, pero noutro sentido; ¡iso
tamén! Tanto, que ata chegou a pensar para o seu refaixo: "Aquí deben ter
o costume de facelo no horto, por tras da casa...; ¡igual, igualiño que no meu
Valiño!"
Tempo
adiante déronlle a licenza, pero provisional, ao sorchi aquel, e coa
mesma, os rapaces pedíronlle permiso á Xenerala para ausentarse; xuntos,
ámbolos dous, ¡que xa lla devolvería, sa e salva, á propia Almudaina! A Xefa
ben que llo lembrou:
-¡Nena,
amodo con iso que ti sabes..., non sexa o diaño que te perfore!
Chegados
que foron a S'Horta, que era o rueiro daquel soldado, levouna ao horto,
en efecto; ¡segundo lle tiña prometido!
-Mira,
muller, isto é o que queda do noso talaiot; como ves, case nada, catro pedras,
¡pois os anos non perdoan!
A rapaza
nin que dicir ten que aprendeu unha lección, ¡histórica! Quedou desconcertada,
cos seus soños eróticos feitos unha ruína, un cascallo!
-¡Como…!
¿Isto, estas pedras, este monumento..., isto é o teu, o teu talaiot? ¡Cómaa
nunca o diaño, que é máis burra cá min..., e chegou a ter unha faixa…, de
Xeneral!
Para aquel
inocente a lóxica ía por outra parte:
-Que si,
muller, que isto é un monumento público, inventariado por Cultura, que ata nos
estorba para pasar, que mesmo por tras del está o horto da miña avoa... ¡Ven
comigo, que che vou ensinar as amendoeiras!
A célebre
mucama, con aquela decepción, nin amendoeiras nin nada, que o aborreceu,
desilusionada, definitivamente, e pediulle ao mozo que a devolvese á Almudaina,
o antes posible. Chegada que foi á residencia vicerreinal faltoulle tempo para
desafogarse coa Ama:
-Señora,
vostede, tanto ameazarme con iso dos talaiots destes nativos, que se eran
duros, que se eran longos, e resulta que son..., ¡coma o muíño vello de meu
pai, de pedra!
Deulle toda
clase de explicacións acerca daqueles monumentos arcaicos, ¡exóticos, que non
eróticos!
-Pois a min
dixéranme que..., ¡o que che contei! ¿A ver se é un maricas, un eunuco, un
capado, e daquela disimulou contigo?
-Señora, non é trola; e se non me cre, faga a proba, vostede mesma; que lle metan no..., no seu, unha desas cousas de pedra, o monumento enteiro! Mais, no seu caso, e ben que lle quero, de min para vostede, eu probaría cun mouro deses da escolta de don Paco..., ¡que igual a teñen dianteira, pero algo retorta, coma o rabo do cocho cando están da ceba, que por algo levan ese saco tan fondo, así, na cueira do seu calzón!
-¡Que
saberás ti de mouros..., se te trouxen de Pontevedra!
O que non
me contaron, -seguiu Pere, -foi se elas experimentaron, seguidamente, cos
mouros da escolta, pois aquí paraban pouco...
Aquel
chiste, aquel relato, do Pere, metade conto, e a outra, arqueoloxía, pouca
propina lle granxeou, pois a maioría dos nosos colegas esperábano máis...,
¡máis verde, máis suxestivo! Eu observei, de esguello, á Manuela, que tan
devota se proclamara das narracións excursionistas, pero, nesta ocasión...,
¡nin cadela deu!
A tal
momento circulabamos polo eixo Palma - Inca,
flanqueados por eses hortos fabulosos, edénicos: das amendoeiras, das
figueiras, das oliveiras milenarias... Xavier, que o tiñamos na dianteira,
¡coma un Cura, ou coma un Xefe!, díxonos, sabido ou inventado, que aquelas
oliveiras eran da mesma quinta da muralla de Lugo, pero a nosa Guía, Aina, que
así volveu a colle-la paraula, porfioulle que non, que algo menos, que
aqueles eran refillos das árbores cultivadas polo propio Mussa, traídas
persoalmente de Xerusalén, e que as espallou por toda a illa, desde o Arenal a
Valldemossa... Por aquelas latitudes tamén locen, e bastante, as ervellacas,
sempre dispostas a converterse en enerxía, en, "licor de palo".
A Guía,
¡grazas Aina, que nunca te poderei esquecer!, ensinounos, de paso, a
distingui-los vellos muíños, os de elevación da auga, dos molturadores,
cousa que non dominan tódolos turistas, que non se adoita explicar nas guías de
peto. Tamén nos comentou a picaresca dalgúns nativos, que se apuntaron para
recibir subvencións, desas do Medio Ambiente, para restaurarlles as aspas, e
despois meteron os cartiños en poñerlles un motor, ¡sen aspas! ¡Para que logo
digan da astucia e do caciquismo galaicos...!
Sobrepasado
Es Figueiral, cegounos a brillantez
da Vila da Santa María. Moito que
ver, moitísimo, en toda esta rodeada. ¡Case demasiado para tan pouco tempo! Alí
pedinlles aos confrades que me esperasen, que quería subir a un daqueles
campanarios, para comparalos có da miña parroquia; e á vez para facer de
almuhecín, por un intre, ¡de tan morunos que me pareceron! A miña dona, a miña
secretaria, tiroume da manga, signo evidente, experimentado, da súa
desaprobación. Tampouco tivemos tempo pois a Guía, Aina, meteunos,
encortellounos, a toda présa, no claustro da Nostra Senyora de la Soletat.
Soletat tamén é a dun home custodiado, enxustillado, enmarcado no marco dunha
excursión, con tantas mulleres ao seu redor, e todas falando do divino e do
humano..., ¡pero case nunca do país visitado! ¿A qué irán, meu Deus, algunha
delas; a qué irán? ¡Supoño que por falta de feiras...! (Se a miña muller chega
a ler isto, co feminista que é..., ¡daquela bórramo do libro, incluso despois
de impreso!).
Non sei se
foi o chofer, o Pere, pero alguén dixo que polo camiño de Torrella estaban as
portas do Ceo...; e que outros lles chaman, do Inferno. Apuntei, e coido que
correctamente, Avenç de Son Pou. Queda para outra viaxe...; ¡e do que non, para
a do lector!
Desde Santa
María leváronos ao lugar de Consell. Un bonito lugar, procesión grata, barullo
ininterrompido, pero deu en falar a nosa Guía..., ¡e con iso calaron as outras!
Por alí tiven outra satisfacción, pois Xavier, no seu papel, inveterado, de
dirixente, explicoume, con todo rigor, a medievalidade da Villa d'Amunt de
Alaró, demostrándonos/demostrándome, unha vez máis, que o Xefe debe ser, á vez
que rexedor nato, un pozo de cultura. Pola súa parte a Guía, Ana, ou Aina, que
o mesmo dá, moito deu de si, en pouco tempo. ¡O malo é que o seu reloxo era
xaponés, e por tanto, estrito, constrinxente!
Por aquela
parte, que xa se me esquecía mencionalo, de tanta cousa, con tantas notas...,
tamén nos levaron ao Foro de Mallorca. Todo, coma sempre, de pasada, pero estas
cousas merecen un repaso, ¡volver aló! Museo de cera e todo iso, pero non me
gustou aquilo de que o seu Alfonso III fritise ao señor Cabrit, por cabrito que
fose, pois aquel usurpador, o tal Alfonso, ou Afonso, ou Adefonso, tampouco era
manso niso de apropiarse territorios.
Binissalem.- Aquí, ademais da súa beleza intrínseca, natural,
sumadas a construtiva coa paisaxística, viños de sona, etcétera; pero máis ben
en pretérito, bebidos, extintos. O cultivo destas vides tivo o seu apoxeo,
fabuloso apoxeo, entre os anos 1870 e 1890, dúas décadas, pero reparou niso a
filoxera, un hemíptero bastante pertinaz, vicioso, de mala conduta, natural de
América do Norte, que lle deu por facer turismo, ¡un turismo asolador! Foi unha
pena irreparable, e menos mal que estes mallorquinos son unha xente práctica,
así que procederon, de inmediato, á substitución daqueles viñedos, repoboando
as leiras con amendoeiras, ¡a barullo, por millóns! Agora volven a ter algo de
viñedo, pero máis ben en fase experimental.
Aina
emperrouse en discutirme que era, que se dicía, que debía dicirse, Binissalem,
nunha soa verba, que de sempre fora así, un nome dunha soa verba, mais eu, que
algo sei, ou debera saber, do xudaísmo e da arabía, porfieille que os prefixos
Ben, ou Beni, ou Bini..., non deixan de ser variacións semánticas,
significando, de sempre, fillo de, descendente de... Neste caso significa
"os de Salem", terra, cidade, dos fillos de Salem.
Estirando
naquela excursión, aínda fomos máis lonxe, pois chegamos á Lloseta. En Lloseta
nada menos que ao Palau Ayamans. Atopábase alí, casualmente, a tal momento, a
muller dun dos March, un neto daquel..., impresentable, e deume por falarlle de
que aquel Fiscal da República, don Manuel Cordero Pérez, nacera na miña
bisbarra, e que, a maior abondamento, teño lido a biografía novelada "El
último Pirata del Mediterráneo", do meu tamén ilustre paisano Manuel
Domínguez Benavides...! Fíxose a desentendida pero coido, notei perfectamente,
que algo sabía daquelas historias turbias. ¡Eclipsóuseme sen o menor
comentario!
Palau de Aiamans
Ayamans, ou Aimans, que
o saben tódolos mallorquinos, e moitos dos galegos tamén, de tanto que o
repiten as guías, vén de Diana Manes;
séxase, da consagración dun templo daquela deusa dos bosques, polos moitos que
houbo.
De volta,
xa famentos, camiño do Ca'n Pastilla, Cami adiante, ou atrás, segundo se mire,
pagamos a factura daquela bonita excursión, ¡aturándolles a mantisa aos das
mantas! O cafeíño estaba bo, e veu oportuno, máxime coas pastiñas aquelas... A
"homilía" ía de pura lá, ¡virxe!
-¿Con
franqueza, alguno de ustedes tiene experiencia de dormir con una virgen,?
-(Pero vou traducir o que segue). -Miren o amorosiñas que son, ¡que felicidade
de cama! E ademais, ¡sanísima!
Xesús,
sempre rotundo, púxose en pé para que o visen en toda a súa altura, e deuse por
aludido:
-Diso que
di..., eu, si. ¡A miña experiencia ven de lonxe...!
-Nese caso,
faga o favor; suba aquí, aquí arriba, ao estrado, e glose as miñas verbas coa
rúbrica das súas experiencias; ¡xa que logo, persoais!
-Muller,
nin favor nin nada, que sempre gusto de servi-la verdade. Aquí onde me ves, ben
feito, bo mozo, de boa cor, acariñado do cute..., débolle o meu estiramento ás
pelicas, coma vostede virxes, daquel barrelo no que me criou miña nai, aló en
Silva... ¿Saben por onde cae Silva? ¡Ao de hoxe é un país verde, lisiño,
salpicado de vacas marelas...!
En vista de
que lle estabamos atentos, Xesusiño embalouse, pois aquilo, aquela parola, non
ía en francés:
-Escoiten e
verán cómo foi aquel experimento da miña crianza: Tería eu, daquela, de tres a
catro meses, ¡precoz que fun!, cando me dixo miña nai, pero despois de darme un
bico, ¡polo ben que me portaba! -Mira, Xesusiño, púxenche esta pelica nova, de
estrea, daquel año que matamos polo Santiago, ¿lémbraste?, que é tan branca e
tan abrigosa coma a dos de Iericó, eses dos que lle fan o capelo ao Papa... Tes
que prometerme que non mexarás nela, na pelica, ¡por moito que se che empite!
Eu algo lle debín refungar, pois ela insistiu: -Mira, ho, é para que esta
pelica non colla a cor dos ouriños..., ¿sabes? Aquí, nesta camiña, vas medrar
moito, moitísimo; tanto, que chegarás a Cabo dos Gastadores...
Nada,
-seguiu Xesús na súa conferencia, -seu dito meu feito, que de alí en diante
cando quería avisar do pis, para que me levasen ao escusado eu dáballes puñadas
aos varais daquel barrelo, que así me criei, do mellor, naquela lá purísima,
virxes, ela e mais eu, ¡que nin encetei as miñas partes pudendas! Tempo
despois, que tería eu, daquela..., de seis a sete anos, que por entón empecei a
mocear, ¡ou xa sería antes!, oín dicir que as rapazas son unhas mexonas, así que,
na miña experiencia, todo se me volvía levantarlles a fanguela...
-¿Aos seis
anos, moceando? -Contradíxolle aquela vendedora, un tanto incrédula por tanta
precocidade galaica.
Pero
Xesusiño non se retractou:
-¡Pois, si!
Naquelas comprobacións asegureime de que non era certo, que andaban, todas,
todas elas, ben sequiñas, ¡sen encetaduras na entreperna, e coa complementaria
feita unha rosa, sen orballo, ningún! Mais, ao de hoxe, moito cambiaron as
cousas, que non hai vez que entre nunha farmacia na que non vexa dúas ou tres
mulleres comprando talco dese..., do recorrente; ¡e todo é porque deixaron de
usar a lá virxe!
Moito nos fixo rir, afellas que si, pois un home serio, como é o seu caso, tamén pode ter saleiro, por arrobas; a graza non estivo no que dixo senón na súa seriedade, na convicción que puxo nos seus asertos.
Isauro,
pola súa parte, ese si que estaba proído, pero foi de tanto asento, ¡no hotel,
no bus, na fábrica das mantas...! Para abreviar, e para levanta-la sesión,
meteu a súa cuña:
-Mira,
Xesús, ti, que fuches un neno coma os demais, contos á parte, vai cortando ese
rolo macabeo, e larguémonos, con mantas ou sen elas, que tamén teño, a tal
intre, un bo proído, ¡e non só nas miñas partes!
Compras
houbo, a esgalla, incluso de repetidores, evidencia de que o produto, ademais
de bo, caro non era. Agradecéunolo aquela que facía de Xefa:
-Volvan
cando gusten, ¡a por máis!
-¿A por
máis...? -Retrucoulle Xavier, escandalizado, facendo que collía nos brazos un
feixe de mantas, tantas que nos as daba abranguido.
-Si, señor,
que xa vexo que levan moitas, mais ninguén comprou cousa algunha para os seus
veciños…, aínda! A verdade é que resulta un pracer venderlles aos galegos,
¡sempre tan espléndidos!
-Comprar é
doado, pero..., ¡a ver se chas pagan; iso, as letras!
Aquela
tipa, in albis, que
non é fácil coller a Xavier nun renuncio, así que, de feitas as ventas, o que
quería ela era pasar aos turistas do bus seguinte:
-Señor,
vaia con Deus, e non me meta preocupacións, que as mulleres temos abondo cos
riscos da nosa complementaria, que é unha verba que aprendín hoxe dese
colega seu, dese home tan serio, ¡que por algo lle chaman Xesús!
-.-
A comida de
mediodía fixémola no hotel, naquel comedor das columnas marmóreas, coa boa
vista, co noso "bellver" da piscina, na que a tal momento se
asollaban catro ou cinco francesiñas, cun couso escasísimo de tela entre as
pernas..., ¡e despois danse de país rico! A comida foi superabundante,
"distribuída" con bastante vexetal; fibrosa, lixeira...; apta para
maiores..., ¡nós!
Fóra facía
un día espléndido, que foi abrindo ao longo da mañá. Estes mallorquinos, por
ter, teñen esa Tramuntana, que é unha especie de biombo pétreo para tornarlles
o Norte, cousa, circunstancia, que lles proporciona un clima de invernadoiro,
suave e grato, cunha temperatura media que, en máximas anuais, nunca lles pasa
dos 22º. ¡En medias, dixen! e logo que a media das mínimas, tamén interanual,
non baixa dos 14º. Estas constantes non os desertizan porque, ademais dunha humidade
aceptable, as horas de sol, directo, esgrevio, igualmente en medias anuais, non
pasan do 60 %, cousa prudente, incluso para maiores...; ¡tamén nós!
Aquel
cafeíño/té/manzanilla, etcétera, da sobremesa, fixémolo no noso curro, no
tresillo das nosas xuntanzas, con asistencia absoluta, ¡que os nosos
Concelleiros foron/son, de lei, en todo momento! Xavier abriu aquela sesión
ameazando con dimitir se non lle proporcionabamos unha vara de mando; queríaa
auténtica, co puño en ouro, ou polo menos en prata, desas de Rexedor perpetuo,
coma as que sacan en Lugo na procesión do Corpus, ¡máis ou menos! A Secretaria
tomou nota diso, e pasouse ao punto seguinte... É o malo destes cargos
honoríficos, que tenden á egolatría, ao endeusamento...; ¡ás veces, por un
chifre, e outras, por unha vara...!
O punto
seguinte, que por aquí teño a nota, foi ratificarnos naquel plan de visita-la
industria coralina, ao serán, que tal lle aceptáramos á Delia, unha criatura
preciosa, outra, ¡outra buscavidas! Delia, se nos dixo a verdade, era filla
doutro galego e dunha gala, dunha francesa... Está visto que os casoiros coas galiñas
dan resultado..., ¡positivo!
Isto faime
interromper o meu relatorio para asombrarme do moito que levamos inzado polo
mundo adiante, que se lles puxesen unha estrela, ou unha cuncha, a tódolos
descendentes de galego, daquela..., ¡nin os xudeus! É evidente que o nabo de
Lugo dá rendemento..., ¡e tamén o é que lle serven tóda-las leitugas, tódalas
"complementarias"!
De
sobremesa, Manuela, co seu Garda Ramiro, coma sempre montándolle a garda,
pegadiño ao seu dengue, ¡coma unha lapa!, díxonos que tiña no bolso,
previsoramente, un libro que trataba dos monumentos máis notables, e
ofrecéusenos para darlles un repaso..., ¡entre tanto chegaba o bus da Delia!
De canto
alí se nos explicou, o Cronista recolleu estes apuntes:
Plaça de la Reina.- Importantísima como punto de cita e/ou de referencia para organiza-los desprazamentos. Despois da de Espanya, obviamente. Ten unha fonte artística, e pásalle o mesmiño que á nosa rúa da Raíña, en Lugo, que xa ninguén se lembra de Isabel II. Nós, si, grazas aos folletíns da Manuela, orlados coas súas, sapientes, explicacións. Ben se coidou ela, Manuela, naquel copias-copiare, seu/noso/meu, de advertirnos que en ambos casos fora a propia Sabeliña para ve-las obras, que incluso chegou a poñe-la primeira pedra naquela fonte, na balear. As alegrías daquela raíña, ¡co seu Francisco de Asís, aquel marido que tiña máis puntillas nos calzonciños que ela nas bragas!, non sempre foron santas, nin tiveron boas consecuencias, tal e como ocorreu na revolución de 1868, na que as turbas turbulentas..., ¡arrincaron a pedra! Coido que a repuxeron, tempo adiante, pois alí está, para goce colectivo.
Catedral.- Que se houbésemos chegado en barco xa a teriamos
visto, suposto que domina o denominado Parc de la Mar. ¡Por nós, que domine,
que se enfronte á Almudaina, poder eclesiástico fronte ao militar, á Capitanía,
con tal de que non haxa anatemas...! Con respecto á Catedral, á Seu, xa que
dela falabamos, propuxen visita-la ao día seguinte, de vagariño, pois o feito
de estar asentada nos cimentos, nos alicerces, dunha vella mesquita, aínda que
non tivese outros méritos, que si que os ten, e moitos, para min xa é, xa se
fai, un monumento digno da mellor atención; ¡iso á parte das crenzas de cada
quen!
Segundo nos
tiña anticipado Delia na súa proposición marketeira, na excursión daquela
tarde, ¡coralina!, o bus levaríanos da Villa d'Amunt á Villa d'Avall, ¡que
sempre é máis doado baixar! Mais aquí, neste contexto, o de "abaixo"
require atención, que ese Passeig del Born téñeno noutras partes con nome
idéntico, pero este de Mallorca é dunha beleza e dun abeiro superiores. Coido
que sobra explicar, tratándose de lectores intelixentes, que este nome, Born,
entre outras cousas indica algo así como parrafear, deambular, peripatear,
borneándose, con xustas e torneos a cabalo, ofrendas ás damas..., etcétera.
Todo iso e máis, cousas máis románticas cás románticas de despois; cousas que
se están esquecendo; algo brutas, pero simpáticas.
Aquel bus,
que sempre son puntuais, e con choferes divertidos, pois o traballo feito con
graza, diversión é, enfiou pola parte de Sa
Riera, ¡unha riera seca! ¡Quen lles dera canaliza-lo Azúmara, ou cando
menos o Lea, por este álveo abaixo! As mulleres rabiaban por enceta-las tendas
daquela parte da Ciutat, primordialmente pola rúa do Jaume III, ou nas Ramblas, ou naquela Praça de Joan Carles..., pero
tanto o Chofer como a Delia fixeron os posibles para non desfacerlles a
carteira…, ¡antes tempo!
Tamén
levabamos sabido, daquelas explicacións previas da Libreira, da nosa impagable
Manuela, que naquel recorrido, naqueles nós e contranós turísticos, cumpría
aprender que cando nos invitasen ao Palau de Marivent, (¡Xa, qué pretensións,
dixo o noso Xavier, sempre realista!), nunca deberíamos aludir á Plaça de Ses
Tortugues, ¡que igual lles molesta aos susoditos de Marivent!
Postos en
rota, cos saúdos e coas explicacións do caso, ¡a micro aberto!, e despois de
estira-las pernas nun curto receso, no Passeig Mallorca, o bus fixo máis do
previsto, máis do anunciado, xa que, coas súas voltas e reviravoltas, levounos,
¡todo gratis, sempre!, por diante da Lonja, Consulat de la Mar, etcétera. ¡Que
sei eu, corenta cousas, a cal máis suxestiva! A pena, o negativo, é que estas
corenta marabillas de Mallorca precisan corenta ollos..., ¡por persoa!
Rota que te
rotarás, e con algunha anécdota picante, entreverada, intercalada, daqueles
Papeis de Son Armadáns, do tamén galego Camilo José Cela, entre o Chofer e
maila Delia, explicación vai e anécdota vén, plantificáronos cabe do seu
castelo de Bellver, ¡ese guerreiro que nunca guerreou!
.../...
Pasa a
DE MÁMOAS E
DE TALAIOTS
-III-
Xosé María
Gómez Vilabella
No hay comentarios:
Publicar un comentario