LIBANDO IDEAS, PROPIAS E ALLEAS -IV-

.../...

MOER E REMOER

Mentres queda gra na moxega, e auga no banzado, o muíño moe e remoe. Outro tanto non pasa coas nosas ideas, que as soltamos, ¡tantas veces!, a medio moer. A gra ten que estar madura, en sazón, para que as rodas xiren, para converterse en fariña panificable; as ideas verdes, que esperen! Unha boa recomendación é pasalas pola almofada, unha noite ou dúas. A gra madura ao sol, pero as ideas perfecciónanse na escuridade, na soidade. Na trepidación da urbe as ideas saen trepidantes, febrís, enfermizas.

¿Quen é o Gran Mestre dos muiñeiros? Aquel que ensina aos nenos, aquel que moe cultura. ¿Que metemos no saco da cultura, despois de cribada? As producións materiais (artefactos culturais), os símbolos (as ideas), e tamén substancias estritamente inmateriais (concepcións científicas, crenzas, normativas, etc.). Ese saco, aínda tendo moito de individual, é transmisible de xeración en xeración; o Gran Mestre exerce a titoría desa transmisión. Eu chamaríalles, en termos físicos, Aceleradores de Partículas Culturais.

As ideas sempre son xeradas; non teñen emanación espontánea: un grauíño de aquí, e outro de acolá; pole, pole, pole...; observación, observación, observación... Cando casa o pole coa observación, cando se poñen os ollos no feito natural, lóxico..., creación segura! ¿Como se inventou a roda? Os fillos de Caín, tirándolles pedras ás ovellas de Abel, observaron, decatáronse, de que as redondas corrín soas polas costas abaixo. (Se non foi así, algo parecido).

Schiller dicía que, “Só aqueles que teñan paciencia para facer (ben feitas) as cousas sinxelas, adquirirán a capacidade de facer as cousas difíciles con facilidade”. Non é difícil ter ideas; son partos mentais, sen dor; a gran dificultade estriba en maduralas, require paciencia; e despois, poñelas en marcha; por exemplo, no mundo empresarial adoita ser preciso contar co asesoramento de técnicos fiables.

¡Madurar as ideas leva o seu tempo; non nos apresuremos en levalas ao muíño!

A imaxinación, ¡un colibrí, outro!, ten alas, alas vibratorias; voa e revoa, sostense inverosimilmente no aire, sempre atenta ao mundo circundante, sexa o das cousas ou o das ideas. A imaxinación caza, capta; pero de pouco serve cando a caza escasea, cando xurdimos, cando nos situamos, cal oasis, no medio dun deserto de areas, ¡de áreas!, secas, sen regadío cultural. A cultura circundante é a que dá as oportunidades; en progresión, como é notorio.

¿Está claro? ¡Hai que vibrar para libar, para sosternos no mundo actual! ¡Os vagos, ás cavernas!

-.-

A ESCOLA, UNHA INCUBADORA DE IDEAS.

Se de min dependese, en cada localidade habería un monumento ao mestre que máis se significou, en cada século, por impartir ideas, por ensinar a maduralas.

Este é o busto que lle dedicou a Fonsagrada ao seu Mestre Portela.

Ardua labor a das escolas: Formar un home / unha muller, a partir dun boneco/a? Os pais coñecen ben aos fillos, ¡suponse!; adoitan ter un, dous, tres; ¡catro era antes!; así que non teñen que esforzarse para entendelos: ¡venos medrar, día a día, por dentro e por fóra! Pero os mestres recíbennos por fornadas, con distintos léidos, vinte ou trinta pas diferentes, ¡en cada curso! Antes, onte mesmo, antes dos grupos, nas mixtas, igual chegaban a corenta, e para iso con léidos, con idades, diferentes.

O mestre traballa, fai traballar, personalidades distintas, vidas singulares mesturadas, e para iso coa responsabilidade de elevalos a un nivel homoxéneo. Para maior complicación, estimulando un conxunto heteroxéneo atópase coa dificultade engadida de que non todos os alumnos acoden con ganas de aprender; daquela o abano de estratexias, de motivacións, complícase.

Naquelas escolas de Maxisterio déronlles leccións de estratexia e de táctica, pero ao estilo cuartel, xeneralizando, como para utilizar con un inimigo xenérico, do mesmo uniforme. Na práctica iso quédase curto porque o exército infantil non actúa globalizado senón individualizado: ergo, cada cativo, un mundo, un planeta, un inimigo a vencer. Nesta situación o mestre ten que inventar, idear fórmulas; para cada elemento, a súa.

¿Os desánimos? O mestre non pode telos, non lle están permitidos; os alumnos, si, e por engado, de distinta natureza. Está obrigado a ser un activista, un franco tirador, e para iso con pólvora de fogueo; incitar sen ferir, é a súa consigna bélica.

¿Máis dificultades? ¡Infinitas! Logo está o problema da situación pois cada localidade ten a súa problemática local, circunstancial. ¿Cada localidade? Peor aínda, cada barrio, que non hai dous iguais. Cada barrio ten os seus lastres característicos, contaxiados, ambientais. Os espazos vitais condicionan e inflúen no desenrolo; do colectivo ao individual. En cada sector, dentro de cada barrio, distintas prácticas axiolóxicas, sociais e culturais. O mestre que queira selo, que queira elevarse sobre os obstáculos locais, non pode descoidarse: ¡Ten que converterse en alumno de si mesmo para realmente exercer de profe; adaptación, con superación! Ata o clima inflúe nas interaccións, así que todo son complicacións, esixencias de atención, esforzo adaptativo.

Adaptacións ao medio. Non tódalas institucións contan con ambientes de aprendizaxe axeitados (luz, ventilación, calefacción...) Aínda que moito se logrou neste aspecto, no noso país, algunha desigualdade queda que desequilibra as oportunidades. O entorno físico e tecnolóxico, xunto con unha realidade cultural ambiental, fan un marco de valores, contribúen a facelo, que algunha repercusión ten nas crenzas, nas ideas, nos sentimentos, e tamén nas vontades, producindo diverxencias culturais máis ou menos apreciables.

Cada escola, cada grupo escolar, coas súas prácticas individuais, -suma de clases-. vai tomando, cobrando, un significado, un particularismo que dá matices ao sistema oficial de crenzas e de valores, ética, pensamento científico, prácticas sociais, etcétera, que nos poden pasar desapercibidas a simple vista pero que van creando unha idiosincrasia peculiar, local, cousa que é boa para neutralizar as uniformidades, os eslames, da globalización cultural.

Aprendizaxe. Cada cerebro procesa a moenda, a adquisición do aprendizaxe, de forma única, diferente, así que o ensinante debe regular a pedra, picala segundo conveña; para iso ten que preocuparse de coñecer o grupo, aplicándolles as normas máis xenéricas, sen prexuízo de descender aos individualismos para tirar deles na dirección óptima.

Circunstancias negativas/positivas no ensinante: Debe reciclar os seus coñecementos acotío, para estar ao día pedagoxicamente. ¡Alta responsabilidade se non o fai! Cultivará o seu dinamismo e a súa creatividade para infundir exemplaridade. Ter a escola actualizada en material didáctico. Controlar o seu grupo infundindo respecto, pero nunca temor. Ten que ser un símbolo da personalidade que se logra auto educándose.

Relación mestre/estudante. Está demostrado, por evidente, que a cordialidade, a familiaridade, aportadas polo mestre tradúcense nun rendemento académico proporcionado e proporcional.

En definitiva, que os mestres/as son uns patriotas; fan Patria, álzana, dignifícana, pero, aínda así, poucas condecoracións reciben. ¡Confórmanse co agradecemento dos seus alumnos!

-.-

¡ALZATE, FOLGAZÁN!

Alzado xa estás; agora agáchate, apaña castañas, que ben delas se están perdendo nesta Galicia dos meus pecados. Mais, de ben pensado, fan ben en plantar eucaliptos, pois..., estando os bullós a sete pesetas o quilo, só a sete pesetas, para que agacharse? ¿Madrugar, agacharse, para coller un catarro que só se quite con bafos de eucalipto? ¡Mellor, mellor e máis cómodo será deixalas podrecer na silveira, ou que as coman os sapos, que tamén teñen dereito a vivir!

Para acordarse do paro non hai nada como desprazarse de Lugo á Coruña, ¡ou viceversa, para ver as dúas panorámicas! Eucaliptos, pinos, salgueiros, silvas..., e algún que outro incendio!

Las dádivas desmedidas,

los edificios reales

llenos d´oro,

las vaxillas tan fabridas

los enriques e reales  

del tesoro,

los jaezes, los caballos

de sus gentes e atavíos

tan sobrados

¿donde iremos a buscallos?

¿Que fueron sino rocíos

de los prados?

Jorge Manrique

Aquelas hortas de Betanzos, os trigais de Begonte, as troitas do Miño..., ¿onde iremos a buscalas? ¡De importación, señor mío, que logo volverán a remesar divisas os nosos emigrantes! Certo é que escasea o traballo de oficina, e os avogados están na política, pero, ¡que se lle vai facer: xa non quedan ferreiros para volver aos sachos! A materia ecolóxica está a prezo de ouro, pero estes do XX, de tan avanzados, preferimos a química, así sexa enlatada..., con tal de que nola dean barata!

¡Que traballen os mouros, que veñen do sol; nós aínda temos que ir á praia, para igualarlles na cor!

-.-

¿ONDE ESTÁ A VIOLENCIA DE XÉNERO?

¡No poleiro, non! Daquela, entre as persoas, ¿por que? Entre as persoas que son persoas, non, tampouco; ¡iso é cousa de animais, de animais desequilibrados, meus pobres, que son dignos de magoa!

Cando hai unha denuncia, por qué non levan, aos dous, xuntos, á igrexa onde se casaron, para que confirmen, ou reneguen, do seu xuramento? ¡Ten que ser un caso de amnesia! ¿Daquela, por que non actúan os psiquiatras? Tampouco sobraría invitar a un exorcista porque parece evidente que, neses casos, anda xuncras de por medio.

¡Co pasmón que é o home, e co doces que son as mulleres! ¡Arrenego, fo! Non, non é cousa de código senón de facultativo; nisto a Lei marra. ¡En vez de cárcere, manicomio!

Cando fallan os autos, a ITV detéctao; para os matrimonios tamén se precisa taller, reformatorio! É tan absurda a violencia, que, aqueles que seguimos levándonos ben, vodas de ouro superadas, non somos capaces de entendela; por iso coido que algo falla: na enfermidade, pero tamén nos remedios.

¿E se as mulleres deixasen de levar tacóns altos, que? ¡Pois igual se trata de que os homes non toleramos que nos vexan a calva! Bromas á parte, que a cousa é seria: Se eu lexislara, propoñería que fose obrigatorio facer capitulacións matrimoniais, e nelas unha cláusula de sanción para os abusos demostrados; para os reincidentes, divorcio instantáneo, automático! ¿Se teñen fillos? ¡Darllos en adopción a quen os mereza, que é un favor que se lles fai! ¿A quen? ¡Aos nenos, por suposto!

-.-

LAUDATORIO DOS LIBROS DE BOTÁNICA

Téñolles asignado un altar; ¡non se merecen menos! O que sinto é non ter a metade dos anos e o dobre de finca para renderlles un culto máis efusivo, máis intensivo.

A botánica é o único que nos retorna ao Paraíso, ás árbores floridas, que son un anticipo da Gloria. Deus, na Creación, instalounos cómoda e confortablemente, pero, como todo superior que se prece, deunos uns límites..., que lle foron traspasados! ¿Non foi previsor? ¡Pasouse de bo, e aos bos cústalles admiti-las malicias dos subordinados!

Se eu fose poeta non escribiría outra cousa que non fosen ditirambos á campiña; e tratándose da de Galicia, mellor aínda, con máis razón. Por iso me doe tanto vela patas arriba, ¡maleza pura, digo, impura!, esperando por un redentor, por un político que nola poña, de novo, en valor.

¿Cambio climático? ¡Favorece a Galicia, comparativamente, pois a este paso logo será o oasis de España!

Os meus libros de Botánica teñen altar á parte: Non quixen caer no pecado de xuntalos, poño por caso, cos de Leis ou cos de Economía. ¿Como poden xuntarse as virxes cos pecadores, cos mandamentos dos pecadores? ¡Ai, Rosalía, se me prestases a túa lira faría poemas da súa literatura, tan pura, tan..., edénica!

Pero estou, síntome, máis cerca de Karl von Linné que de Rosalía, así que outro vos rimará, árbores, plantas, herbas, do meu xardín. ¡A ese tal tereille envexa, por días de vida; e non me dá vergoña recoñecelo!

-.-

CASAR É, ANTE TODO..., CASAR!

Nas vodas de ouro.

¿Que se fai en mecánica para casar dúas pezas? ¡Sométense a un puído! E logo, no matrimonio, por que non? ¡É unha cuestión de mecánica..., se hai boa vontade!

¿Que eran distintos? ¡Pois claro, que se tal non fosen o casoiro sería absurdo, imposible! Os problemas, de vencidos, de superados, unen; superalos en compañía, en complementariedade, proporciona un goce extraordinario, un goce afirmativo. ¡Consolidan!

Coñezo un matrimonio que se casou nun martes, día 13..., a tres mil quilómetros de distancia; quere dicirse, por poderes! ¡Poderes irrevogables! Señor Cura de Cirio, que no Ceo estás, verdade que non minto? ¡Vaia poderes os teus, mandar aquela bendición desde Cirio a Ifni, tan potente que resistiu os sirocos de 50 anos!

O casamento é unha escola na que os contraentes fan de mestres e de alumnos simultaneamente, á vez. ¿Ensínanse, e corríxense? ¡Claro, e quen non o faga así é un analfabeto, de por vida!

-.-

AS MULLERES SON MÁIS COMUNICATIVAS

  

Ao seu lado, os homes, uns marulos; ¡por algo hai tantas viúvas! Aos homes chámannos antes porque precisamos un recocido para entrar no país dos anxos; así, cando suban as mulleres, estaremos puídos, seremos dignos de parrafear con elas.

As mulleres, de casadas, xa non son rivais entre si: ¡acéptanse, compréndense, comunícanse sen interferencias! Así, por indicios, as mulleres intercambian todo menos o marido: que lles dixo o médico, coitas propias e alleas, as ilusións postas no porvir dos fillos, e tras dos fillos, deseguida, os netos; inclusive as receitas de cociña, un segredo de altura, tanto, que o utilizan para asegurarse o agradecemento dos maridos, e dos fillos, e dos netos...

¡Por algo Xesús, de resucitado, se apareceu, antes, as mulleres! As mulleres non o negaron; unha delas incluso lle secou a Santa Face; non se apartaron da cruz; asistiron ao descendemento; ao enterro.... Chorárono, si, pero sen perderlle a fe. ¡Ben sabía o Crucificado as débedas que tiña, e pagóullelas: foron as iniciáticas, apóstolos indiscutibles. Mirade se teñen paciencia as mulleres que levan vinte séculos agardando polas Ordes Maiores, pero os marulos seguimos sen decatarnos, sen recoñecerlles os méritos.

¡Vai ser cousa de que os homes nos poñamos, tamén, de tacón, que moitas teñen contra nós..., se é que nolas van gardando! ¿Que foi culpa de Eva? ¡Si, de Eva, pero non das fillas, miñas pobres, que abondo levamos abusado delas!

-.-

A MORRIÑA DO NADAL

Dona Emilia de Brañas, de Millares (Baleira), explicando o seu Nacemento.

(Fotografía tirada de El Progreso).

O Nadal é tan importante que aínda non sabemos ben o que é; saberémolo a fondo, definitivamente, con plena conciencia, o día do noso pasamento, ao nacer á terceira vida, á definitiva. ¡Sen Nadal iríamos ao Seo de Abraham, como moito!

Xesús, desde aquelas pallas de Belén, dunha ollada abriunos o Ceo. ¡Desde entón somos outros, outra vida, outras posibilidades! Nacendo na pobreza abriunos as portas da riqueza definitiva, as da salvación. De ter unha soa vida pasounos á terceira: Nacemos fisicamente no día en que nosa nai se cansou de levarnos no ventre; pero nacemos tolleitos, sucios, en pecado. Co nacemento de Xesús, con El, volvemos a nacer, renacemos á vida salvífica. E co pasamento, no pasamento, ¡pasamos! ¡Entramos nese Ceo salvífico, definitivo!

Celebramos o Natalicio do Fillo do Home pero quedámonos curtos, porque tamén o é da humanidade redimida, ¡de toda a humanidade, nós incluídos!

É certo que nos redimiu coa súa paixón, morte e resurrección, pero tamén co seu nacemento, orixe, fase inicial do misterio redentor.

¡Tal día coma este nacemos, salvámonos; pasamos á nova perspectiva, que por algo nos felicitamos as Pascuas!

Nestas datas sentimos profundamente todas e cada unha das ausencias entrañables; ¡está ben, pero está mal, pois, grazas ao Divino Natalicio, aquelas ausencias deixaron de ser definitivas: temos unha meta común, gloriosa, un alén no que nos esperan todos aqueles que nos foron queridos! Máis é, que, aínda que non podamos velos cos ollos carnais, nestas datas, con un pouco de recollemento, séntense os seus espíritos ao noso redor alentándonos para renegar do pecado, único impedimento para ese reencontro definitivo no reino das almas.

-.-

Os resentidos

Os escritores, en particular os poetas, son uns resentidos. ¿De que? ¡De canto os rodea, os marea, na súa perenne desconformidade co entorno!

Os poetas sono en tanto en canto se atoparon con un mundo inharmónico, alterado. Quixesen cambialo pero non poden; ¡por iso riman, por iso braman! Os poetas aman as formas, os aromas, os ritmos...; e mentres, o mundo espirra, tose miasmas. As armas dos poetas son as verbas, que as lanzan coma dardos, con disciplina rítmica. ¿Á ofensiva? ¡Non sempre, que máis ben se defenden; tratan de facelo!

Se é verdadeiro, o poeta non é feliz. Os poetas botan en falta o Paraíso; descubriron, por Milton, (Paradise Lost, de John Milton), que estaba perdido, que o temos perdido; deles, os que teñen fe, coidan recuperalo, Alá Arriba, moi arriba, no país dos anxos. ¡Para iso riman, para izo rezan; os versos, rezos son, mesturados con algunha que outra maldición; contra Satán, por suposto!

Aos poetas só os entenden os outros, os outros poetas; que por algo se maldín, e non sempre polo baixo: “Los ángeles a porfía grandes azotes le dan (a San Jerónimo) porque a Cicerón leía. -¡Ira de Dios, qué sería si leyera a Montalban!”. (Quevedo).

 

¿Cando deixará de haber poetas? ¡O día que se acaben as queixas, os lamentos, as morriñas, as protestas..., séxase, cando nos manden toca-la arpa, Arriba, Aló Arriba! ¿No Paraíso perdido? ¡Non, no recuperado!

-.-

¿Encontráchelo?

¡Ai, Diógenes, se me prestases esa lámpada..., que teño que ir votar! Por iso son partidario das listas abertas, fiarme de min mesmo, do meu coñecemento persoal de cada persoeiro. ¿Que hai moitos honrados; a maioría? ¡Xa o sei, pero as urnas son tentadoras; e as ocasións, fan ao home ladrón!, que dicía meu avó. ¡Sabíao, e iso que daquela non había urnas..., pero había homes!

Apareceu (Diógenes) en pleno día polas rúas de Atenas, co candil do aceite na man, dicindo: “Busco un home, un home honrado, pero nin co candil podo atopalo!”.

Na gobernación do país, tantos mangantes, ¡quero dicir, mandantes!, pois non chega con ser honrado, que tamén se precisa ser tirano, manexa-lo látego..., para varre-los descarreirados! ¿Fáltalles autoridade aos mandamáis, ou é que, postos dacabalo deixan de ser cabaleiros? ¡Deus, que contradicións ten a vida! O propio Xesús permitiu que Xudas manexase a bolsa... ¡A tolerancia é propia de Deus, pero impropia dos homes; non debemos ser toleiráns, quero dicir, tolerantes, ou estamos perdidos, e con nós, esa Patria, esa herdanza dos pais; por ende, inalleable. É un pecado de lesa Patria encomendar a súa administración aos descoñecidos: ¡Menos mitins e máis grafoloxía, autobiografías firmadas, subscritas, polos aspirantes..., antes de apoderalos!

-.-

Homes, mulleres: quif, quif!

¡Xa estamos, de novo, na Herculina! A avoa estame dicindo que temos a neveira baleira, e que me faga cargo do carro para ir de subministres. Esta pillabana o que quere é conducir, ela, o carricoche do neno, para ir pola beirarrúa presumindo de neto / de neta, así que me encamba o da compra. Ben está, que moito te quere, que xa cho demostrou cando te trouxeron do paritorio, que te colleu en brazos, e subiute no colo, ¡polas escaleiras!, a pretexto de que o ascensor era un xeito ordinario de acceder ao fogar. Ti irás no teu vehículo, amorosamente conducido, pero eu estarei cerca, usando a telepatía, pois no súper hai sempre demasiada xente, e se che falo en alto, como iso non se adoita facer en público coas criaturas, vanme tomar por un vello chocho, deses que falan solos; ¡inxustos que son, pois eles tamén falan sos, se ben doutra maneira, achegando un móbil á orella…, para disimular!

…

Como ves, meu neto, hoxe toca Historia. ¿É, ou non é, Historia a que transmiten estes andeis de cousas, importadas as máis delas por culpa duns empresarios que, en vez de producir, de elaborar, de conservar, tan soberbios son que, para parecer importantes, dedícanse a importar? Comecemos polas etiquetas:

Estas noces veñen de Francia… ¿E logo as nosas, tan ben que se dan aquí as nogueiras, maiormente en terras calcarias? Meu neno / miña nena, captei perfectamente a túa resposta, que a maiores sérveme para catalogarte de preguntón / preguntona, cousa que celebro pois non hai sabio que non comezase preguntando. Pero, ao que íamos: As nogueiras deste país, as grandes, as vellas, as que estaban en produción, mercounas a Fábrica de Armas, da Coruña, para facer culatas, utilizando, incluso, as raíces, pois delas facían as cachas das armas curtas. Daquela os patrucios, temerosos de que lles fallase a Seguridade Social, en vez de plantar nogueiras, de repoñelas, para os netos, puxeron eucaliptos, que ademais, para máis inri, regalábanlles os plantóns as propias fábrica da celulosa! Matinaron deste xeito: Se nos falla a Seguridade Social, se as Preferentes deixan de selo, e se os netos se dedican a preitear cos cónxuxes en lugar de coidar de nós…, daquela malvendemos os eucaliptos!

Sigamos con túa avoa, que das noces pasou ás patacas. Olla o caso: Decidiuse por estas que veñen de Exipto, que lle dixeron que abonan as pataqueiras con ósos de faraón! Aquí deixamos de botalas a pretexto de que xermolan deseguida, e daquela só valen para a cría, para a reprodución. A eses tales, se vivise meu pai, teu bisavó, explicaríalles como daquela das cotas e das requisas, discorreu de cavar unha especie de trincheira na propia leira das patacas; lastrou con palla; e despois descargou non sei cantas caínzas de tubérculos, recubrindo con palla, outra vez palla, e logo unha cuarta da propia terra extraída. Ao ano seguinte consumimos patacas en conserva, mes tras mes, boísimas, e sen xermolos! Neno / nena, aprende a lección, que non hai nada coma as situacións apuradas para discorrer á présa e con tino.

Agora pasou ao viño… ¡Ía sendo hora de atopar algo do país, e para iso, estamos fomentando o alcoholismo, así que, outro acerto!

Kiwis de Nova Zelanda… Os do país podían igualarlles, máis para iso hai que seleccionar as razas. Co resto da froita, outro tanto, que case toda vén de América, pasada polas cámaras. Voulle preguntar a esta rapaza se é que nosoutros nos as temos…, ¡iso, as cámaras! ¿Oíches a súa resposta? Por se acaso, repítocha: -Temos, señor, temos, que non hai galego que non teña cámara e recámara, as dúas, tranca e retranca, pero só a usamos…, cos veciños! Con isto visto e oído, meu neno / miña nena, para que seguir preguntando?

¡Ah, que che faltan as leitugas! Muller, agora que nos estaba chegando a vez, nesta cola da caixa, mira ti por onde temos que volver á horta, pero non á nosa senón a esta do súper. Aquí pon, no envoltorio, Marrocos…; ¿é verdade que estas verduriñas veñen dese país tan seco, de alén do Estreito? ¡Vai ser cousa de estar alerta, pois eses veciños, como teñen pouco regadío, o Lukus e pouco máis, calquera día volven a Covadonga, pola auga dos lagos!

¿Oes o que di a avoíña? Estame dicindo: ¡Paga ti, que eu non teño solto! Isto é o colmo: os artigos, do estranxeiro; e os cartos, da miña carteira! Desde que nos vimos na beirarrúa protesteille seriamente, pero ela foi convincente, moito, que sempre o é! Díxome: Mira, neno, ¡leva medio século chamándome así, que ata debe ser porque medrei pouco; tampouco son altas as mulleres, e iso que levan tacóns dun furco! Repito o que dixo: Mira, neno, así gañamos uns segundos, que non tivemos que agardar polo cambio, que abondo retrasamos por culpa da moza de diante: Só mercou un frasco de colonia, e para iso pagouno…, cunha tarxeta Visa! Pasar a tarxeta, teclear o código, firmar a tira, etcétera.

Nada lle contestei, pero estou pensando no caso: ¡Para unha muller torpe, tal que a da colonia, hai cen listísimas, tal que a miña!

-.-

¡Xa está ben de tiranía!

¡Xa está ben de tiranía, que estou farto desta moda, desta dexeneración de que nesta xeración manden os fillos nos pais! Os da miña nacemos, e criámonos, co signo da escravitude: Nunha guerra incivil, o que se di, intestina, de cagarrías; non sei se xustificada pero inicua, na que se cultivaron dous temores: o medo a Franco, e por ende, aos pais, que desafogaban con nós, coas criaturas, os seus males, tratándonos como inimigos, escondéndonos os seus segredos, por se nos íamos da lingua! Friaxe na casa, e tamén fóra dela.

Medramos no físico, pero a nosa mente seguía anana, encollida, captiva dunha ditadura xeneralizada que nin case deixaba pensar, para canto máis falar, exteriorizarnos. Neste plan, a nosa natural rebeldía díxonos: Isto ten que rematar con nós, en nós, así que, de aquí en diante, liberdade para os fillos, liberdade e bos alimentos! A intención era boa, liberal, xenerosa, pero como só sabíamos obedecer non acertamos niso de mandar…, e os cabalos desembocáronse, pasando do paso ao trote, e do trote ao galope; da liberdade á libertinaxe!

Cando chegou a democracia, cando veu de lui-même, que nós non fomos capaces de traela en vida do ditador, como viñamos dunha castración non soubemos montala, domala; e os rapaces, que tampouco viñan dun ambiente convivencial, participativo, deron en berrar: ¡A imaxinación ao poder! Polo poder foron, iso é verdade, e algún logrouno, pero o seu foi un poder tiránico, deses de quítate de aí para que me poña eu, eu mesmo, en por min, coas raiceiras asentadas naquela ditadura xa enquistada, así que a nós, aos maiores en idade, ¡que non en goberno!, tocounos bailar coa máis fea da festa: primeiro, a tiranía dos pais; e despois, a dos fillos! ¡Todo sexa pola Patria! ¿Pola de pater patres, pola dos pais? ¡Que va, pola dos filius!

¡Pero, xa está ben, que algún día tiña que ser: vou deixar o teclado, tanto ordenador desordenado…, e de paso, cambiar este pixama por un pantalón a cadros, deses cantinfleiros, deses que se levan coa cueira baixada, para seguidamente esixirlles aos meus rapaces que me leven hoxe, polo menos hoxe, que fai un bo día, cos netiños/coas netiñas, de excursión campeira, pero coa cesta da merenda, que estou farto destes comedores alfombrados, tanto na primeira como na segunda das vivendas! Hoxe quero, esixo, comer a empanada no chan, como se facía antigamente, tombados nunha alfombra verde, con bordados de flores. ¡Hoxe mando eu, que ía sendo hora!

Despois de impoñerme, o que lles fago, o único que lles fago, é ir en busca de empanadas, así teña que recorrer dez panaderías, pero non volvo á casa, meu corazón, meus ollos de esperanza, que me estades ollando con asombro, desconcertados por esta reacción, por este pronto do avó, sen unha panada, ¡ou dúas!, de mazás, que desta voulles ensinar como é o pracer de comelas ao aire libre, aló arriba, nun monte, en calquera deles con tal de que o mapa marque 500 m., ou máis, sobre o nivel do mar. Xa veredes, tamén, de paso, o que é unha sobremesa de osíxeno puro, lonxe destes cheiros urbanícolas, na rúa monóxidos, e nas casas bufidos dos ascensores. O propio Cristo, ¡e mirade se sabía o que facía, que cando non predicaba nas orelas do mar de Galilea facíao na montaña!, explicou as benaventuranzas no monte, ¡no monte!, así que, ben vedes que as cousas de altura están…, nas alturas!

Meu rapaciño/miña rapaciña, de vez en cando cómpre dar un golpe de temón, para non mergullarse neste mar das rutinas, das rutinas e das cesións! ¿Que; estase ben aquí arriba, cheirando rosas? ¡Non hai máis que verlle a cara á miña filla! Pois a sobremesa tamén vai ser celestial, que xa veredes o ben que presta unha sesta nesta alfombra verde, nesta alfombra de herba e de flores!

-.-

AS MENTIRAS DA HISTORIA /

AS VERDADES DA INTRAHISTORIA

¿Que nos di a Historia? ¡Nada: un batido de nomes e de datas superpostas! ¿Pero, a masa? ¡A masa da Historia está na intrahistoria, nos seus segredos, no que existiu pero non se contou, séxase, na causa das cousas, na verdade oculta! ¿Existiu unha guerra en Ifni? ¡Segundo Franco, non, e iso que se tiña por Xefe do Estado, pero eu estiven nela, naquel Somatén de civís; participei, fun condecorado...! (E tamén lle din un bico a Carmen Sevilla, precisamente no Casino, na cea do Ano Vello 1957/58, pero isto que non o saiba a miña muller).

Acaba de saír unha estudante, neta dun militar de alta gradación, partícipe naquela guerra, ¡inexistente, non, ocultada, si!, que está facendo unha tese sobre Manuel María (para o próximo Día das Letras Galegas), á que lle facilitei algunha información sobre aqueles tempos anteriores ao seu creto poético. Algún segredo de xuventude...; dous vellos e íntimos amigos, dous desconformes cos encorsetamentos da época, pero Manuel María podía alzar a voz sen perigo..., ¡porque era sobriño do Cura de San Froilán!

Á rapaza custoulle crer o que lle ía dicindo... ¡Nos seus textos de Historia a historia do franquismo é máis..., suave? –Neniña, pasei a miña xuventude entre militares, e non hai nada como tres anos de mecanógrafo no Consejo Supremo de Justicia Miliar, e despois diso, dez anos de bancario, manexando, en Ifni, e tamén no Aaiún, no BEE, a conta da Tesorería del A. O. E. (África Occidental Española), para obter Segredos de Estado con tal de... ¡Direino! De ter algo de afección pola Historia, e de saberte gañar a amizade dos militares descontentos, que sempre os houbo, ¡a granel!

¿Militares descontentos? O primeiro deles xa foi seu primo, Francisco Franco Salgado-Araujo, “Mis conversaciones privadas con Franco” (que se publicou despois de mortos ambos; ¡despois!”. Aquilo de dar ascensos, cruces, cargos..., a dedo, creaba, orixinaba, grandes inimigos; ¡grandes, pero, ocultos!

A rapaza, con catro ou cinco anécdotas que lle referín acabou renegando dos libros de Historia. -¿Pero, é posible...?  -¡E tanto que si; o que pasa é que os grandes segredos non se lles contan aos fillos..., por se se van da lingua; e cando veñen os netos, tal que os da túa xeración, contarlles vellas historias, historias intra, episodios miúdos pero causales, é tempo perdido porque..., o tomades a conto, fantasías do avó! Total, que a Historia é unha mentira; e a intrahistoria un arcano podre, seco, incrible; as máis das veces ignorado, desapercibido, incluso polos coetáneos!

-.-

OS REIS MAGOS,

PATRONOS DOS SEGREDOS PROFESIONAIS.

Mat. 2, 12: “Logo, avisados en soños de que non volvesen por onda Herodes, saíron para a súa terra por outro camiño”. ¿Cabe un Segredo de Estado meirande? Por algo se lles confían, e se lles encomendan, tantos e tan grandes segredos!

Como eu, nos meus días, só pedía o pan de cada día, non son partidario dos segredos, non estou afeito a eles. Algún hai que é necesario, só perigo para a convivencia pacífica, pero aos demais..., aire, aireación!

Se non se divulgasen os segredos persoais, se nos convertésemos nunha tumba deles, en que nivel seguiría a cultura? ¡Téñoo claro: nas cavernas, e como moito, nos castros!

Meu avó, un deles, ¡sempre meu avó, que lle vou facer, pois a culpa é súa por abrirme os ollos!, recomendaba: Cando queiras divulgar unha noticia nada mellor que recomendarlle ao oínte que garde ese secreto! Aqueles avós das lareiras, canto sabían!

-.-

¿Por que falamos tan paseniño os galegos?

Porque, ademais de mastigar, remoemos! ¡Ten o inconveniente de que así enténdesenos todo, absolutamente todo!

De nosoutros téñense dito afirmacións deste tipo: Que se o carácter do galego é máis ben cauto e reservado; que son típicos os nosos trasacordos; que son famosas as nosas retranqueiras polo fondo de sagacidade e de ironía que conteñen; etc., etc. ¡Miope quen así opine: O galego é un superdotado que remoe as ideas, que as ofrece perfectamente dixeridas, asimiladas, acrisoladas, porque..., porque aprendeu do seu produto estrela, das vacas, tantas que levamos tido! ¿Os outros? ¡A especialidade dos outros é a palla!

Esa transparencia prexudícanos, mentres que, polo mundo adiante, envólvenas mellor, dan a comungar pedras, pedras do seu muíño, un muíño que non remoe, que mestura o relo coa fariña. En Galicia seguimos no paraíso terreal: verde o campo e verde a xente, así que, ¡coidado con deixarnos pacer, que sempre veñen a por nós, maiormente os casteláns!

Bromas á parte: Antes de falar, pensar. Tanto en Santiago como en Madrid, que de mestres temos aos políticos, que eses si que saben dicir “Diego” onde antes dixeran “digo”, e así logran reelección tras reelección. Sabido é, tamén, que o éxito persoal nas relacións sociais depende en gran medida da nosa habilidade para usar unha linguaxe emocionalmente correcta. ¡Correcta, pero..., certa? ¡Para obter certezas mellor sería someter a xente a un exame grafolóxico previo! Iso, cando haxa listas abertas...

-.-

COMPLEMENTARIEDADE

En Ifni, daquela, estreando casa.

¡Pois claro; ou é que nacemos con ciencia infusa? A convivencia matrimonial non é sinatura doada; doada, non, pero grata e natural, si. En xeral, a carreira matrimonial depende, moito, deses días de escola recíproca. Só houbo unha excepción: San José e maila Virxe María, que o aprenderon todo do Espírito Santo, que os levou de man, digo, de ala, pero non conta como exemplo pois eles, tamén por lei divina, nunca xuntos durmiron. San Xosé, na práctica, como pai putativo (putativus = reputado, considerado) o que realmente foi, fixo, de avó.

“Entón infundiu o Señor Deus un sono profundo no home, e este adormeceu. Tirou dunha costela e cerrou con carne o sitio. Da costela do home formou unha muller e presentoulla ao home. O home exclamou: Agora esta é coma min, o mesmo óso, a mesma carne. Chamarase muller...” Xén. 2, 21-24. ¡Houbo, fixo falta, anestesialo, que moi bravo debía ser aquel home, pero a muller amansouno! Díxosenos así para que o entendésemos, e se Deus quixo que o entendésemos, tamén é lei natural entendernos..., xa que somos carne da mesma carne!

¿Entendernos? ¡Ademais de útil é grato; así que moi torpe e mal nacido é aquel/a que, na xunta, tira do carro para fóra; merece ser transformado en boi/ou en vaca, xa que traizoa o Xénese!

¿Para que existen os noivados se non foron utilizados para un coñecemento recíproco, aberto, sincero, de preparación meditada? Os padriños da voda debían estar obrigados a examina-los seus presentados: -“Aquí cho/cha traio; e neste papel, neste contrato, vén reseñada a nota que me merece...”. Por suposto que tampouco se debía admitir padriños/madriñas solteiros. ¡Como vai apadriñar alguén que non teña experiencia conxugal; como van bautizar os que aínda non o están?

-.-

Pasa a

LIBANDO IDEAS, PROPIAS E ALLEAS.

-V-

Xosé María Gómez Vilabella