A PARROQUIA

A PARROQUIA,

ESA MAGNITUDE

INCONMENSURABLE.

 A SÚA IMPRONTA.

  

XOSÉ MARÍA GÓMEZ VILABELLA

-Muller, velaí ao teu fillo.

E despois díxolle ao discípulo:

-Aí tes á túa nai.

Xoán 19, 26/27.

Estas foron as Últimas Vontades de Cristo, que, dándonos por nai a súa, fíxonos, confirmounos, como irmáns; con iso proclamou a irmandade parroquial! Cunha herdanza desta categoría, leva-la procesión da vida é unha carga liviá; ¡temos un bo Cireneo!

-.-

Daquela, In nomine Patris…

“Un cambio calquera faime aprehensivo, aínda que ofreza a mellor promesa de mellora-lo meu estado, e estou convencido, por ese instinto natural, de que debo levar coidado se desexo que os fíos que as Parcas tecen tan finos e tan débiles no meu caso sexan tecidos con certa lonxitude”.  Immanuel Kant.

Si, esa, esa que vai dende o ego ao nosoutros; aquí na terra é o único que non admite medida…, pola súa relatividade! E non hai tal sino nin tales parcas: ¡o sino fabricámolo nós, nós mesmos, en nós mesmos, ao longo da vida, que é ese fío medido en días pero nunca en feitos pois estes son inconmensurables, pola súa transcendencia, da que só acadamos a ver algunha consecuencia pero das máis próximas, e para iso, non sempre.

Como dicía Enriqueta Otero, “É moito o herdado; daquela moito temos para conservar, perfeccionar e transmitir!”. ¿Dicían que estabas ida, miña Enriqueta? ¡Tola estarías, pero tiñas un admirador: eu mesmo!

Neste herdo, nesta herdanza, está a parroquia, ¡tan útiles que teñen sido na configuración socio-cultural dos países!

Teñamos presente que o neno mámao todo, e non só de súa nai: Día a día vai adquirindo, apropiándose, extraendo do seu entorno, hábitos, normas e comportamentos; ¡convértese nun ser social! ¿De onde, como? O primeiro dos axentes é a familia, obviamente, pero a familia móvese, atense a un núcleo de convivencia, que vimos denominando Parroquia.

Durante a infancia os nenos aprópianse dos roles, actitudes e valores das persoas que lles importan: pais, irmáns, parentes próximos e/ou relacionados, mestres, amigos, e..., tamén veciños! Sen sequera decatarse, vanse identificando paulatinamente con eles. ¡E deles extraen a súa identidade! Os rapaces non só aceptan os papeis sociais (roles) desas persoas, senón, a través delas, do mundo que representan.

Por outra banda, a civilización é a única herdanza que non rematou nos tribunais, ou si? Segundo en cales, pois nos da Historia, si! O fío faise fiando, meu querido Manuel, meu admirado Kant, como ti ben sabías, así que non me veñas con aprehensións pois as túas eran, foron, captacións, que non medos. Con fíos sempre se fixeron tecidos; a lá sen cortar vai, queda, na pelica, coiro puro, antesala da civilización; ou non tanto, pois eu pelicas tiven, no meu barrelo, e mais foi onte!

Sempre se dixo, nas situacións arriscadas, tes a vida nun fío, o fío da vida, etcétera. Pero se o fío foi ben fiado, índonos quedamos, permanecemos; e para quedarse non é preciso saír nos mass media; ser notable, ou cousa parecida. Quedámonos, permanecemos, sempre que o noso vivir deixe impronta, grande ou cativa, pero real, positiva, naqueles que dalgún xeito de nós copiaron, ou aprenderon, ou por nós se guiaron. ¿Quen se atreve a dicirme que isto non é deixar herdanza, por máis que morramos catalogados como pobres de solemnidade?

Ata nos animais se produce, e se observa, a impronta. ¡Que si, que á vista está!

¿Que para quen escribo? ¡Pois, a verdade, nunca se me ocorrera preguntarmo, eu mesmo, a min mesmo! Meditareino: ¿Para quen? ¡Para ninguén, ou si, para min, pois oitenta anos de vida dan tempo, sobrado, para ver películas, e para filmar miles, ¡millóns!, de acontecementos singulares, ilustrativos! ¿Para que vou predicar se xa ninguén, de escalamustrados que estamos, lles fai caso aos predicadores? ¡Aos profanos, quero dicir! A mellor oratoria está nos feitos, que sempre lle oín dicir iso a meu pai, aquel mestre tan mestre, e iso que era dos de a ferrado! A experiencia dime que só adoitamos facerlles caso aos políticos, e eu non teño ese nivel. Nas igrexas quitaron os púlpitos para ver se predicando desde abaixo, de ti por ti...! Neste plan, o que se canse de ler estes rumíos teno fácil: que se deite, pero apagando primeiro, porque a factura da luz é das que doen!

Tanta xente levo coñecida que xa se me borran os nomes; os nomes máis cós apelidos; pero de todos aprendín algo; bo ou malo, pero algo, que aí está a miña balanza, o meu metro; non pasei, aínda, polo Fiel Contraste, pero a media destas observacións coido, espero, que sexa aceptable. ¿A quen lle debo, maiormente, este expectómetro? Non mo ides crer, isto tampouco, pero, aínda así, direino; direino sen vergoña: en certa ocasión un xefe meu, que se daba de sabio, censuroume un desacerto, con estas verbas: “¡Nunca llegarás a conocer a la gente!”. ¡Xa, xa! O caso foi que aquel señor, ascendido moi arriba, deulle un descuberto á firma de transportes Mateu & Mateu, pendentes de que a central ditaminase un crédito que tiñan en estudio, e á semana seguinte, ¡zas!, Mateu suspendeu pagos, e o descuberto pasou a definitivo, ¡quedou descuberto! Se antes me fixaba pouco na xente, despois daquel acontecemento din en mirar ao fondo do ollo das persoas…, por se era verdade iso que din de que os ollos son o espello das almas! Disto último non me preguntedes, que aínda sigo sen interpreta-las olladas, sinatura que teño por dificilísima; ¡ou é que o é, ou son máis burro co burro de Sancho Panza!

¿Onde comezou o coñecemento, o seguimento, a impronta da xente? ¡Tradicionalmente, na parroquia! Daquela ocupémonos dela, do seu estudo, do seu recoñecemento, que vale a pena!

-.-

Porque aos frades nunca lles gustaron de calquera maneira as cousas…!

¡Fóronse os frades, que eran a luz da miña parroquia,

e veu a electricidade!

…

No medio e medio do Couto

está a igrexa da parroquia,

que foi convento de frades

cando a fixeron de nova;

por iso está ben feita, por iso é cousa boa,

porque ós frades nunca lles gustaron

de calquer maneira as cousas!

…

Lois do Cando. “A víspora do San Xoán en Montecubeiro”.

¡Ai meu querido Lois, que tivemos na miña parroquia un Kant, outro, e que pouco coñecido fuches! Quen soubo apreciarte foi Don Ricardo Carvalho Calero, que na súa “Historia da Literatura Galega Contemporánea” dixo de ti:

11. LOIS GONZÁLEZ LÓPEZ.- Iste poeta costumista naceu en Madrid en 1866. A súa familia tiña casa no lugar de Pumarín, parroquia de Montecubeiro, axuntamento de Castroverde, partido xudicial de Lugo. De 1869 a 1878 viviu Lois en Montecubeiro e en Neira de Rei, na mesma provincia. En 1878 trasladouse a Madrid. Cambeóu o seu segundo apelido polo de Cando, nome que leva un caserío do lugar de Vilar, en Montecubeiro. A víspera de San Xoán en Montecubeiro é a máis coñecida das súas poesías. Foi premiada con accesit ao premio de honor nun certame celebrado en Lugo en 1891. O premio de honor outívoo Aureliano Pereira coa composición ¡Terra a miña! Hoxe lemos con máis gosto a peza de González. Está dentro da tradición pintoresquista e folklórica, á que non se pode dicir que engada cousa nova. Pero presenta con realismo ameno e ponderado un anaco da vida aldeá, e ten o valor do direitamente coñecido, esposto con simpatía e fluidez. A poesía de Pereira é de tipo máis xoven e resólvese nun lirismo puramente retórico, polo que resulta menos auténtica. Outras composicións de González son as tidoadas A miña sorte, O bico, Parrafeo con San Pedro, que se publicaron en Galicia, de Martínez Salazar. / Máis poesías diste autor pódense ver na Revista gallega de Salinas. Carré represéntao na súa Antoloxía coas tidoadas Perguntas de crego e Neira de Rei (pax. 236 e seguintes)/. Malia o seu alonxamento físico de Galicia, o galego de González, así como a súa visión do ambiente campesino, é dunha sorprendente precisión”.

¡Grazas, don Ricardo; a ti tamén, que nunca se me esquecerá aquel día no que tiven a honra de serte presentado, en Lugo, no Colexio Fingoi, pola entón profesora do mesmo, Manolita de Candal!

 Lección de frades, dos frades que nos inspiraron. ¡Fratres da fraternitas! Se vos gustasen de “calquer maneira as cousas” pouco frades, pouco irmáns, seriades! Aquilo de Caín con seu irmán Abel escarallou a humanidade, e para iso nos inicios daquela familia de soberbios que querían ser tanto coma Deus, coa agravante de que lles chegaba a pouco un Paraíso obsequiado, que non herdado! Sempre dixen, sempre observei, que iso dos regalos produce máis emoción no dante que no propio receptor. ¡E despois hai quen di que xa é moita a civilización que levamos ao lombo! A inconmensurable é a que temos sen inxerir, e de inxerida, sen asimilar!    

Botáronvos de Montecubeiro, meus frades, cando a desamortización, aquel arrouto de Mendizábal, que en definitiva non foi quitarlles os bens “a las manos muertas”, que moitas delas non eran tales, senón, e máis ben, dárllelos, por catro perras, a outras mans, máis mortas aínda, as de catro burgueses mal enriquecidos que seguiron na súa carreira apropiativa, con aquilo máis ascendente aínda a base de bañarse na suor, coa suor, dos traballadores, ¡dos caseiros!, das terras adquiridas. O labrego tiña apreso iso de que, “Cambiarás de muiñeiro, pero de ladrón, non!”. ¡Non cambiaron, que os fixeron cambiar…, a peor! Os nosos dominicos oraban e laboraban; os terratenentes que viñeron despois, roubaban, roubaban e trouleaban! Tamén tivo razón Lenin naquilo de que o home cando dá dous pasos para adiante, o seguinte é para atrás, sempre.

Botáronvos antes de que eu chegase ao mundo dos vivos, e ben que o sinto. Non cheguei a vervos en persoa, pero si en espírito, que ben me impresionou meu padriño cando, de rapazolo, me ensinou as paredes do edificio da casa reitoral, dicíndome: -Dálles un bico, que son sacras, auténticas pedras filosofais; están impregnadas dos seus dicires; aínda que ti non a vexas, ¡aínda!, todas teñen a mesma inscrición: “Ora et labora!”, pois aqueles frades eran así, e cando os fillos dos seus caseiros tiñamos algún tempo para vagar, eles dábannos escola!

-¿Aquí, aquí mesmo? ¡Daquela moito vos facían camiñar!

-Eles non podían ir de lugar en lugar, porque eran poucos…

-¿E tiñades vacación…?

-Si, nas leiras, pois era precisamente no vagar da labranza cando lles viñamos á escola.

Só de lembralo escápanseme os dactis, de aquí, deste teclado, pero tanto se me ledes coma se non, se me credes coma se non, débolles aos frades esta lembranza, este agradecemento, así que, internetizado queda!

Distancia medible a daqueles rapaces para achegarse ao seu convento, precisamente nos días cativeiros, nos de asueto agro gandeiro, regresando de noite, seguramente cun fachuzo de pallas, mentres os lobos ouveaban na serra do Pradairo; inconmensurable, máxima, a fraternidade daqueles frades, ¡eles si!, tan próximos aos seus discípulos, ¿ou eran fillos, algún deles, fillos da súa prima noctis?, pois, ademais de rezar, ensinaban: ¡ora et labora!

-.-

Madurando na parroquia, coa parroquia.

Dende o ego ao nosoutros tratándose de frades cabe esperar, cabe supoñer, que o inmediato era fraterno, cun egoísmo tolerable, aceptable. ¿Que predicarían acerca do egoísmo? ¡Quero pensar que o farían co seu propio exemplo! Daquela, desa semente á parroquia, que? ¡Pois, coma todas, pois nas outras tamén houbo vidas exemplares, cabe supoñer! Onde tivemos un retroceso notable foi na emigración, na translación do campo á cidade, da nosa terra ao estranxeiro.

É posible que na aldea unha boa parte da virtude estivese abrigada, auspiciada, polo ¿que dirán? ¡Esa herba dáse en tódolos campos, sexan do val ou de montaña! O que dirán preocupaba nas aldeas, en efecto, así que obraba de fortísimo detente, pero ao somerxerse no, relativo, anonimato das urbes, ese freo sóltase, soltábase; se non todo, en parte, si. ¡Demostrado!

¿Non hai atenuantes? Algo, un pouco, si. Nos lugares de procedencia todos arroupaban, comezando pola propia familia, concepto que difería bastante do actual pois, con tal de que conservasen o mesmo apelido ou un grado parental, do un ao dez, ían / íase a tódolos enterros de dúas ou tres leguas á redonda, apertábanse nas feiras, invitábanse ás vodas e ás festas parroquiais, etcétera, etcétera, co saúdo habitual, recíproco, de “¿Como che vai, parente? … ¿E logo, a familia? ¿Veuche o fillo do Servizo …? ¿Que novas tedes dos de América? ¿E a colleita? ¿O gando, que? ¡Eu tiña ganas de verte, que non nos falamos desde aquela que…!

Nos países de destino, ¡ese destino que tanto leva esparramado!, só miraban para nós aqueles que de nós precisaban, ou lles conviña. ¡Friaxe sobre friaxe, e con tanto frío, con tanta comenencia, a quen non se lle arrefría o corazón? Os propios Curas, aqueles caciques das parroquias, ben que nos dicían, en castelán por suposto: “Allí a donde fueres, haz lo que vieres!”. A súa intención cabe supoñer que era dotar ao pobre emigrantiño dunha coiraza que o protexese de erros, de patinazos, e incluso de ridículos, pero na práctica aquel consello tiña as súas derivadas, outra interpretación: ¡Se te rouban, rouba; e se te maltratan, maltrata!

¡Pobres emigrantes, pobres desprazados! Ao que tivese mala idea, víñalle campo propicio para ampliala; e aqueles que se pasaban de bos, precisaban autodefensa! Fai falta ter madeira de mártir para acatar a Cristo naquilo de poñer a outra meixela… ¡Sublime, por suposto, pero o martirio non é obrigatorio; está máis arriba, por riba, da santidade, que é a categoría común para simples mortais, séxase, para mortais simples! O que teña forzas, adiante; aínda que as forzas tamén hai que pedilas, merecelas, que por algo e para algo pregamos: “Non nos deixes caer na tentación…” Tentacións hainas, acotío, en tódolos tempos, en tódalas idades, sexa no campo ou na cidade. Convíñanos lavar a cara con auga bendita, e non coa da billa.

Nin os animais domésticos son doados de amansar, de adestrar, así que as persoas, mellor dito, estes seres que imos para persoas, ¡ser persoa é unha categoría!, coma no circo, ¡máis difícil! Teño oído que nos fan falta tantos gardas como cidadáns, e o caso é que xa os temos: ¡os anxos da garda! ¡Meus pobres, que ata penso se no Ceo non será un cargo punitivo, co difícil que debe resultar exercelo, particularmente en certos casos!

¿Un anxo, un garda, ou un dominico? ¡Ben pensado, farán falta os tres, per cápita! Xa o teño referido: que me quixeron levar consigo os frades de Herbón, franciscos, pero igual me facían falta dúas carreiras, ¡dúas! Franciscano, si, pero tamén dominico! A ver no Ceo, se me deixan entrar, que alí preguntarei polos seminarios respectivos, aínda que o meu problema vai ser…, que non sei cantar! Dixéronme que era por culpa de ter mal oído, o oído musical, pero como no Ceo os corpos son gloriosos, daquela…, daquela teño, teño e conservo, levo, esa esperanza!

-.-

Falemos / falan da parroquia. 

Un deles: José C. Sánchez Pardo (La Voz de Galicia.es, do 11-5-2014. “La parroquia rural, un patrimonio del que podemos aprender”).

“La parroquia ha jugado un papel fundamental en la organización del espacio y la vida cotidiana del mundo rural gallego durante al menos los últimos nueve siglos. Su gran densidad y arraigo en Galicia dan prueba de su efectividad a la hora de adaptarse, mejor que otras estructuras impuestas desde fuera como los municipios, a las características de nuestro disperso poblamiento. Por esa razón la parroquia, más que un mero territorio de administración religiosa, como sucede en otras zonas, ha constituido en Galicia uno de los focos principales de la vida socioeconómica de las comunidades rurales. La pertenencia a una parroquia conlleva en Galicia una serie de vínculos inmateriales compartidos por los vecinos de varios lugares: un sentimiento de comunidad, lazos de solidaridad mutua y cooperación agraria, fiestas y tradiciones comunes. Lamentablemente, pese a esa importancia y eficacia en la articulación territorial, las parroquias nunca llegaron a tener un reconocimiento administrativo oficial, como sí lo han tenido en Portugal”.

Juan Pablo II, no 1985:

“Despois da familia, a Parroquia é a primeira escola da fe, da oración e da educación moral”.

Aquí en Galicia o concepto “parroquia” tanto designa un territorio como unha comunidade, un nivel de organización agraria e relixiosa específico, como a propia igrexa parroquial ou o lugar (poboamento) no que eses edificios se emprazan.

-.-

A soidade no bulicio da urbe. ¡É a peor de todas, sentirse rodeado, e á vez, ignorado! Tamén pasaba, tamén podía pasar, na propia aldea, cun veciño / cunha veciña mal encarados, que sempre os houbo, comezando polos fillos de Adán, pero naqueles casos a culpa podía ser común, recíproca. ¿Na urbe, comezando polo portal da propia escaleira? As causas poden ser moitas:

Para comezar que, fóra do portal, a quen damos os bos días? ¡Nin os damos, nin nolos dan; se os saudáramos a todos, ou todos nos saudaran, non dábamos andado!

E no portal, que? Nunca os galegos fomos asociativos no propio país; na emigración, si, que aí están eses centos de Centros galegos, inspirados maiormente na morriña. Un país, unha xente, tan necesitada de cooperativas, sexan de produción ou de consumo, e para atopar unha, unha que funcione, hai que colle-la lupa! As comunidades de veciños, cooperativas son; cooperativas para servir, e non para ser servidos, pois o servizo que nos proporcionan non é tan visible como podan ser as molestias, as humildades, de chegar a acordos construtivos, xeralmente de gastos. E non só aquí, na miña terra, que tamén fracasou a de Babel, e iso que non era mala idea construír unha torre pola que subisen ao Ceo…, os homes caídos! Que fracasen as utopías é lóxico; que fracasen as convivencias pragmáticas, non.

O século XX foi unha carreira entre folgazáns, pois para folgar máis e mellor apresurámonos a inventar máquinas, máquinas que nos levasen voando por ceo, terra e mar; máquinas que traballasen por nós e para nós. ¡Tanto nos demos ao maquinismo que, en certo modo, máquinas nos volvemos, un maquinismo empobrecedor do espírito! Se vivise hoxe en día, entrados no XXI, aquel Rodin que lle fixo un monumento ao home pensador, que nos faría hoxe? ¡Á forza de pensar, unha bomba atómica, que borrase esta humanidade ególatra…, para ver se Deus creaba outra, de novo cuño, intermedia entre os homes e os anxos! Na miña modesta opinión, coido que tampouco resultaría pois canto máis comparte, canto máis dá, ata os anxos se lle volven soberbios, que aí temos o caso daquel Lucifer! Deus pásase de bo, e non escarmenta!

Pero non todo foi culpa das máquinas, que tamén obrou ese inimigo interno ao que os filósofos, en definitiva os pensadores, deron en chamar autoodio. O caso é que se dá nas mellores terras, como pasa coas ortigas, e coma elas produce urticaria. Adán tiña un paraíso, e non lle chegaba! Os galegos temos outro, con montes, ríos e rías, e non nos chega! Tamén é verdade que, de tanto procrear, fomos caendo nun minifundismo insostible, mais, como a toda acción segue unha reacción, ¿ou é á viceversa?, desde que os minorazos se cansaron de traballar para os morgados, fuxindo mar adiante, estes, os de aquí, apuntáronse á moda do fillo único. ¿Que veu despois? ¡Despois viñeron as becas, e en vez de patrocinar as carreiras técnicas, aquelas que servisen para engadir valores á nosa produción, que esa era a carencia real dos tempos modernos, veña estudar Dereito…, para endereza-lo país, para engorda-lo peto, que así acabamos, na nosa inmensa maioría, feitos uns políticos, uns importantes, quero dicir importadores, pois, para exportar, as técnicas son outras!

Cos morgados, ou máis exactamente, cos unixénitos, estudados, o campo foise abandonando, e os vellos…, os vellos ao asilo, que lles estivo ben empregado, por egoístas, por ter un só fillo, e tamén, ¡tamén!, por plantar eucaliptos, que a ver quen os desinza para volver ás hortas, aquelas hortas que nos mantiñan, e incluso daban de máis, como se demostrou cando aquel neto de Pelaio, aquel Hermenegildo, trouxo os mouros a Covadonga, para que a reconquistasen, manténdoos con produtos galegos, xatos incluídos, e menos mal que tiñan prohibido o jalufo, que así os xamóns seguiron sendo un obsequio para as bocattas caciquis do país!

Este século, o XXI, polas razóns anteditas, e outras que calo, está comezando peor que mal, pero menos mal que temos un refrán que di, ¡Nunca hai mal que cen anos dure!; cos bens pasa o mesmo; os nosos fillos téñenas moradas, pero os netos cantarán gloria…, na terra! ¡Iso si, cantarana se aprenden a ser homes / mulleres de pro, que é unha carreira importante, a que máis, para a que aínda non houbo becas!

-.-

O latín, e co latín o dereito romano, deixaron a súa impronta nas nosas parroquias? Estas características non nos virían dos romanos, ¿ou si?, pero, polas trazas...!

Ab alio species alteri quod féceris. Espera do outro o (mesmo) que lle teñas feito. E non obstante, obstaculizamos a verdade, que é o único que ten alas aquí abaixo, na terra, ademais dos paxaros e dos morcegos. Os alados sempre volven ao seu niño, non si? Tarde ou cedo pero volven, por moito que declaremos en falso. Isto é o que chaman por aí adiante, comezando en Australia, o “efecto boomerang”.

Dicían os meus vellos: Non as fagas, non as temas. E tamén: Chuspe ao ceo e caerache na cara.

O efecto boomerang, en Física ten a súa lei indiscutible. En filosofía témo-la lei experimental que nos di que, No pecado sempre vai a penitencia, ou o que é igual, Tíralle pedras ao veciño e devolverachas, que se non pode, daquela farano os fillos, e tras dos fillos os netos.

As pedras da ofensa, do dano a terceiros, nunca son cantos rodados, pois teñen arestas, arestas poliédricas, cortantes. Non as vemos, pero o que é ter, téñenas. Aparece moi claro no mal gañado, que se chega a netos, de aí non pasa, como tiven ocasión de comprobar nos meus corenta anos de Banca. O que máis resiste nesta vida é a honra persoal, pois cando nola negan de presente, adoita vir post mortem. Algo así pasou na Historia con moitos Reis, cun milleiro de gobernantes, que llelas taparon en vida, incluso enterrándoos en sagrado, pero tras deles viñeron os investigadores, con máscaras antigás, e cheiraron, propalaron,  a súa cheirume.

Insisto en que a lei física do boomerang australiano está ben definida; a dos outros, aínda non, porque é inefable; inefable, pero existe! En todo caso non confundir con iso chamado sino das persoas, cousa inexistente pois atenta contra o principio indiscutible do libre albedrío, da liberdade persoal; proba de que somos libres é que aramos ao noso xeito, con capacidade para dárlle-la volta aos bois, se tal nos apetece, ou se a reflexión nolo aconsella. Difícil, e non sempre posible, é corrixir unha mala arada, pois teríamos que gradar de novo, e de novo volver a arar, cando os bois xa estean cansos, cando o próximo estea sangrando polas feridas da nosa rella. As feridas da pel, as superficiais, admiten tiras, pero as graves, as do corazón, non!

O mal é contaxioso; o ben, por veces. Pero aí está o mérito do sementador, en non desanimarse por desagradecido que sexa o próximo, o terreo. Claro que, como ninguén é profeta na súa terra, a solución estará, está, en que os nosos feitos sexan soados, para que nos escoiten de lonxe! ¿Como, se os pouca cousa, os miñaxoias, temos pouca gorxa? Tampouco fai falta excitarse pois as obras boas, nisto igual que as malas, teñen efecto dominó, e propáganse ao lonxe, coma quen tira unha pedra no mar; facede isto, que ademais de edificante, é divertido!

O ben fagámolo ben feito, ab imo péctore, dende o fondo do peito, do mesmísimo corazón, que tamén pode haber cousas boas casuais, que nos resulten así sen intención, sen poñer ánimus operandi, pero serán as menos, e sen mérito. ¿Nunca oístes dicir, Hai que botarlle peito á vida? A xente tómao a valentía, sempre, pero non sempre é así pois ademais do que entendemos vulgarmente por valentía, as decisións precisan corazón, esa víscera que din que lle serve de niño ao paxariño do amor, do fraterno, pois o outro, aínda que de igual nome, non voa, non transcende.

¡Face-las cousas ben feitas, que difícil pode ser! O fácil é botarlles apetencia para que así sexan; resulten, ou non, pode ser inevitable, ou imprevisible. ¡Ánimo; iso, ánimo, ganas, vontade, e por suposto, reflexión previa, que non sempre son urxentes as decisións! Tiven un xefe que me recomendaba, cando vía en min un desmedido afán por abarca-lo todo: ¡Primeiro, o importante; e despois, o urxente, que non sempre o é! Mal pretexto iso das urxencias, que así non saen ben nin sequera as fotografías: primeiro enfocar, e despois disparar!

¿Tempera-los nervios? ¡Dise pronto, pero non sempre é doado! Os nervios son o acelerador da nosa existencia, e por tanto, necesarios, indispensables; pero o mesmo motor leva cerebro, séxase reflexión, freos. ¿Que as árbores non nos deixan ve-la curva? ¡Razón de máis para frear…, a tempo!

¡Deus, que aburrido estou resultando! Aburrido e monótono, pero a culpa non é absolutamente miña, que lla debo á gravidade, ao peso, de oitenta anos de experiencia, ¡tanta paisaxe dexergada! Sendo así que nos molestan eses locutores / locutoras metralletas, que nin tempo nos dan para reflexionar sobre os seus informes, ¿por que se vai escandalizar ninguén de que as cousas serias se digan de vagar, con calma e con seriedade?

-.-

Ab uno disce omnes. ¡Por un aprende a coñece-los outros! O aforismo é certo pero non é exacto, non é completo, pois cada ser é distinto dos outros.

A variedade é total, absoluta; ata diría que amena. O problema que encerra é que non hai psicoloxía que chegue para saber como temos que tratar, e de paso, como debemos defendernos, en especial dos fariseos, que polas trazas van a máis. Defenderse é un dereito inalienable, recoñecido en tódalas lexislacións do mundo; atacar sempre foi pecado.

Na familia que é familia ensínannos, desde o berce, a comportarnos na vida, pero pouco se sabe, e por conseguinte, pouco poden ensinarnos a clasifica-lo próximo. ¿Por que nos poñemos caretas en carnaval? Lóxico: temos unha tendencia, non sei se natural ou cultivada, a disfrazarnos, a presentarnos distintos do que realmente somos. O franquismo tíñalles medo ás caretas e por iso prohibiu os carnavais; un enmascarado pode resultar impune, e tamén pode te-la valentía de dicir o que non lle conveña ao ditador.

As razas humanas antes dos descubrimentos estaban ben definidas, ben catalogadas, tendo de raíz o illamento e maila climatoloxía de cada continente, mais viñeron as colonizacións, ¡eu diría as mestizaxes!, co cal, a Deus grazas, estamos volvendo ao Xénese. Pero as razas só tiñan de referente a pel, o pelo, os ollos, e pouco máis, pois aló por dentro…, aínda que a mona se vista de seda, mona se queda! Os psicólogos non foron capaces de atoparlles diferenzas anímicas: todos, todos en xeral, somos propensos ás fraquezas da carne, e a todos nos custa torce-la balanza contra o pratiño do espiritual. Claro está que as relixións, cada unha á súa maneira, sópranlles aos espíritos, pero tamén están as supersticións, que obran de exército de Satán. Mirade que o deixou claro Cristo, claro e ben documentado, irrefutablemente documentado, e nin así nos acollemos ao bo camiño!

¿Que o home é un lobo para o home? ¡Iso é conto vello, pero ten de bo que esa circunstancia serve, debera servirnos, para animarnos a contribuír ao perfeccionamento, á eliminación das desviacións! ¿Como? ¡Domesticándonos, e de paso, domesticando! Non é fácil… ¡Non, non o é porque nos atraen as ganancias materiais, cultivando esa relixión maquiavélica de que o fin xustifica os medios, cando tiña que ser ao revés! Pero, tranquilos, que no pecado sempre vai a penitencia, e daquela cobraremos…, en xoio, que non en trigo!

-.-

Abyssus abyssum invocat. Un abismo leva a outro, unha falta pode levarnos ás outras. Isto tan sinxelo, tan sinxelo e tan real, que pouco convincente nos resulta, por máis que o palpemos acotío!

¡Cave ne cadas!, lles dicían aos emperadores, e aínda ben non chegaran a Roma cando pasaban de imperar a ditar. O home inventou para os cabalos ese aparello chamado freo, mais para si mesmo, que, a que espera, a que esperamos?

O peor dos abismos é non verlles a fondura, que sempre, ou case sempre, está envolta, cuberta con un velo, e non precisamente de tule ilusión! ¿Ou si? ¡E ata será de tule, xa que como ilusión se nos presenta: a ilusión de ir polo camiño máis grato, e despois, de metidos en danza, adoita mancarnos nos pés, cando non na propia cabeza! Pero o peor deses camiños aínda é que, se queremos retornar, tras de nós péchase a noite, cérranse as tebras, e resulta dificultoso volver ao punto de partida, ao inicial!

Hai feitos que lles vemos as consecuencias nada máis efectualos, e estes adoitan ser os mellores, pois, daquela mesmo, ou aos poucos, reaccionando a tempo igual podemos emendar, restituír, sequera parcialmente; o grave está nas consecuencias esvaecidas, disparadas, concéntricas e galopantes, pois esas non admiten freo. Podemos chorar, iso si, pero, restituír?

O abismo máis fondo, o máis tétrico, é aquel ao que lanzamos os nenos cando lles damos mal exemplo pois a confianza que teñan en nós, nos seus maiores, agrandaralles a ferida, o testazo da caída, a tal punto que igual non lles ten cura…, por moito que lles predique o Cura! ¡Ai do que escandalice a un cativiño…! Ben o dixo o Mestre, e por tanto é palabra de Deus: ¡Deixade que se acheguen a min…, porque dos que son coma eles é o Reino de Deus! ¿Escandalizar un neno? ¡Deus nos libre de tal!

O malo, o peor das faltas graves, é que imos caendo nelas, como dixo o mouro, suai suai, pouco a pouco, así que, por veces, nin nos decatamos do esvarón. Se as primeiras nos saíron ben, sen consecuencias visibles, sexan roubos ou difamacións, aí apóiase o tentador para ofrecernos medio mundo: ¡Todo isto che darei…! ¡Xa, xa; pero non lle fagades caso, que non hai peor pagador có diabro, e o único que nos dá, o único que pode darnos, é lume, do seu!

¿Como é máis fácil, sendo home ou sendo muller? Se eu fose Fernández Oxea diría, Ben-Cho-Shey, pero como son un simple zoqueiro, reconvertido iso si, algo, non atino a distinguir isto; na miña balanza, na do meu caletre, pesan igual, pois, o que a un lle falta, á outra lle sobra, e á viceversa. O home que é home, servido vai; e a muller que é muller, tamén merece o que ten.

Deus nos aparte das desviacións pois se malo é sendo home querer funcionar como muller, tamén o é, tamén o debe ser, sendo muller, marimachear, por máis que se dean certos signos de que imos cara a ese precipicio. Igualdade, si, por suposto, absoluta, pero unha igualdade nas diferenzas naturais, nas que Deus nos outorgou. ¡O perfecto é a complementariedade, e se alguén o dubida dígollo eu, que, grazas a Deus, levo sesenta anos de casado, ben casado, e iso que o fixemos en martes e trece, por poderes e a dos mil quilómetros de distancia, pero os nosos corazóns estaban xuntiños, de tempo atrás, complementándose! Cando me equivoco, ela corríxeme, e á viceversa; cando canso, ela anímame, e á viceversa; cando dubido, ela móstrame o bo camiño, e á viceversa. ¿Isto é, ou non é, un don de Deus?

Os homes librámonos da regra, pero elas líbranse da próstata; os homes somos, por regra xeral, uns brutiños, pero elas son máis pícaras cás cobras, comezando por aquela Eva. O que temos en común é a burremia, que se tal non tivésemos, ou se non nos dese pereza talentarnos previamente, reciprocamente, temperando, as vodas serían definitivas, e os divorcios quedarían para os cans, pois eses cando se cansan de fornicar póñense de cu!

Que eu saiba, aínda non se lle erixiu un monumento á complementariedade humana, en ningún país do mundo, proba evidente de que a burremia e mailo desagradecemento son universais. ¡Complementariedade, que aí está o éxito matrimonial!

-.-

¡Hai que tomar exemplo dos carballos, que resisten aínda que os parta un raio, aínda que os esgace, como ocorreu no caso deste! En por nós aguantamos pouco, pero temos a caiada da fe, que, de ben utilizada, move montañas. Por outra banda tampouco é cousa de esquecer que non nos convén refusar a cruz dos problemas cotiáns, pois ben nolo dixo Aquel que tiña autoridade para facelo! Se alguén quere vir comigo que renuncie a si mesmo, que cargue coa súa cruz, e que me siga! ¿A onde, Mestre? ¡Sabíano de sobra, que ben anunciado estaba, en cen sitios do antigo Testamento!

Predicotes non faltan, aínda que nunca sobran, pero adoitan explicarnos as consecuencias espirituais do pecado deténdose pouco nas materiais, que tamén as hai, e non cativas! Eu boto en falta esas exploracións, esas advertencias, dun modo especial no Domund, que me entra a vertixe de que tiñamos que misionar algo máis, algo mellor, ¡co exemplo! Predicamos coa palabra, elocuencia cultivada, ensaiada, incluso cánticos e versiños, pero, ¿que ven en nós, eles? Se eu fose pagán sería o primeiro en conmoverme ante un amor fraterno, irreprochable, dos cristiáns. Aquel discípulo, de ferido o criado do sumo Pontífice, Malco, deixou caer a espada, pero mantívose nas negativas, e tivo que cantar o galo para que Pedro se decatase de que non ía por bo camiño; detrás deles, esta sociedade chamada Igrexa volveu á espada, e tamén ás negativas. ¡Deus, que difícil é de limar este ferro das nosas conciencias! ¡Ben aceirado debeu ser aquel pecado orixinal para que tanto nos endurecese! Ninguén nolo explicou con xeito, pero tampouco fai falta, que xa o saberemos a tempo, nese xuízo universal que nos espera.

A violencia, por xusta que sexa, non deixa de xerar violencia, mais, ¿como resistir sen violencia, sen violencia defensiva? Que Xesús non a viu ben está demostrado no feito de que lle repuxo a orella ao Malco, ao perseguidor; disto haberá que inferir que aquilo de que a mellor defensa é un bo ataque, recomendado nas Ordenanzas Militares, noutros aspectos igual é contraproducente; ¡Oremus; pidámoslle a Deus acerto na defensa, que esa oración é a mellor arma, eficaz e incruenta!

Estade á espreita e orade para que non entredes en tentación. O espírito está disposto, pero a carne é débil… ¡E tanto que é; por iso temos que aprender dos carballos, e ternos en pé, aínda que esgazados, con dignidade, sopre o vento ou caian raios, pois nunca choveu que non escampase!

-.-

Ad maiórem Dei glóriam. A.M.D.G. Á maior gloria de Deus. ¡Pois, claro, xa que canto máis e mellor traballemos para o Xefe, meirande será o noso salario, non si, Padres Xesuítas? ¡Que listos sodes, que comezades cuns Exercicios sinxelos e acabades con carreira maior, cum laude! ¡O voso si que é aproveitar o tempo, servir a un amo definitivo, escollido; un amo que non quebra, que non volve a morrer, e que paga o cento por un!

Contaban daquel Prior que dicía, Baixade sachar, e cando terminedes, subide, que vos espero coa pota no lume! É evidente que non todos poden ser priores, pero os sachadores tamén xantan! O práctico é facelo por tempos: oito horas de sono, oito de traballo, e o resto, cenáculo! Santa Teresa deixounos dito que Deus tamén anda entre os pucheiros, así que lle podemos ofertar os nosos traballos cadora, en todo lugar. ¡Iso, ofertarlle, ofrendarlle, que non todo vai ser pedir, e menos mal cando se pide pois os soberbios en vez de pedir esixen!

¡O que son as cousas: esixímoslle a Deus, e axeonllámonos ante os deuses da terra, tal que eses caciques entronizados nas cabeceiras dos periódicos! ¿Reinan pola graza de Deus? ¡Que va, mangonean porque somos incapaces de atualos, de mostrarlles a nosa dignidade, coherdeiros coma eles! Cando baixou Moisés estaban adorando no becerro… Na Biblia non vexo que poña os termos da rifa subseguinte, pero debeu ser atroz, que ata rompeu as táboas da lei; ¡eran moitos como para emprendela a puñadas, que se non…!

¡O próximo domingo, por calor que faga, vou ir de guantes á Misa! Veño da miña parroquia actual, de San Pablo, e nada máis entrar volvín a lava-las mans, e iso que xa as tiña do xabón Lagarto, que seica é un dos máis efectivo de tantas marcas que hai no mercado. Vouno poñer por escrito, aínda que non preciso facelo pois feitos coma este son dos que non se esquecen!

Tentei darlle a paz á señora da miña dereita, pero ela, como se a miña man lle dese cambras, retirou a súa a tal velocidade que só lle puiden apreixar a punta dos dedos. ¿Será que teño unha carga excesiva de electricidade estática? ¿Será que tivo por sucias as miñas mans? ¿Será…? ¡Igual foi porque lle teña aversión ao próximo, nas distancias curtas! De ben pensado, inclínome por esta última suposición. Daquela teño que repasar os meus libros de Psicoloxía, para asegurarme…

Nalgún destes libros lin que a aversión propia unha vez superada desaparece no próximo. O próximo reflíctenos a nosa propia aversión. Etcétera, etcétera. ¡Puñetas! ¿Así que aquela señora o que seguramente tiña é autoodio? ¡Pode ser, poda que se odie a si mesma, e que non se considere digna de recibir unha aperta de mans; aínda que tamén será válida a contraria, que teña recibidas tantas inxurias do seu próximo que lle custe aceptar que eu lle daba a paz con toda a paz do meu corazón!

Entre outras, hai dúas cousas da liturxia do Vaticano II que me encantan: iso de que o Oficiante se cansase de darlles o cu a seus irmáns, e tamén o rito de da-la paz como preparatorio para recibir a Cristo Sacramentado. ¡A miña paz vos deixo, a miña paz vos dou…, foi a súa despedida naquela viaxe, naquela transfiguración súa transcendental, do ser visible ao invisible! Pero…, iso da punta dos dedos? Eu fun torpe, pois á saída da igrexa debín esperar pola señora e preguntarlle se a mancara na man, naquela manciña súa, de uñas pintadas, que así as levaba. ¿Non fuxiría, retraendo a súa man, para que non se lle derretese o esmalte das uñas coa calor da miña, efusiva, pacificación? Non caera niso, pero, meditándoo, igual si!

-.-

Ad vitam aetérnam. ¡Deus, que marabilla: Así eran os matrimonios na miña bisbarra; de vivos, no fogar; e de mortos? ¡Levándose ben, iso é un bo pasaporte para seguir no Ceo, xuntos,  ben avidos, porque, como os cristiáns non teremos hurís..., os nosos matrimonios seguen, e seguen, os mesmos..., en paz e graza de Deus! Na parroquia da miña crianza non coñecín ningún matrimonio separado; ¡aqueles si que eran casamentos, e iso que algún fórao por simple esculca!

-.-

Altera manu fert lápidem, panem ostentat áltera. Crítica da dobrez: Ese, nunha man leva a pedra, e na outra mostra un pan. Dicíase pouco, pero dicíase dalgún hipócrita, maiormente dalgún cacique, dos que predicaban pero non daban trigo; simplemente, amosábano. No polo oposto estivo outro galego, aquel Miguel, o de Cervantes, que dixo: “¿Qué locura, o qué desatino, me lleva a contar las faltas ajenas teniendo tanto que decir de las mías?”.

Traidores sempre os houbo, pero escondíanse; só saían da carapucha de cando vez, e tiveron a súa apoteose cando lle axudaron a Franco a ¿levantar? España: unha man metíana na pía da auga bendita, e coa outra disparaban!

-.-

Amantis irae amoris integratio est. A ira do amante é parte integrante do amor, ou dito en termos sinxelos:  Os amores rifados son os máis queridos.

¿Que non? ¿Que si? Isto precisa pouca análise. Só nos interesa a perfección das persoas amadas; os outros, se son imperfectos, peor para eles. Aqueles que busquen a perfección, a perfección absoluta, quedarán ceibes, ceibes e célibes, porque eses diamantes, nin debaixo da terra nin encima dela! O prudente, pero tamén o posible, é buscar conxéneres perfectibles, perfeccionables, que os hai, que abundan; estampas distintas son os inmaturos, os duros de corazón, pois con eles, ou fas milagres ou te desesperas. Outro caso, outra situación, son os débiles, os propensos a caer no complexo de Stokolm, que eses/esas teñen vocación de escravos, e xa non se estila!

Os nenos edúcanse alternando cos bicos a cara seria; pois nos matrimonios, desde a súa infancia, desde a lúa de mel, ídem de lenzo. Unha faceta do amor conxugal é precisamente iso, agradecerlle ao outro / á outra que nos axude a elevarnos sobre as miserias do propio barro, e quen pode moldear o barro sen friccións? Pero, ollo, que rifar non é dar puñadas na mesa, e menos na nádega. O rife rafe matrimonial ten que ser, só pode ser, poñendo os puntos sobre das ies en frío, desde que pase o ofusque do contrario, argumentando con xeito, cariñosamente. Isto non é deixarse dominar; isto é complementarse, e así o teñen que comprender ambos, para non caer en ofusques.

-.-

Aquila non capit muscas. As aguias, os importantes, non se abaixan ao miúdo, ás simplezas, ás discusións perralleiras. Dicíase, pero non sempre se facía.

-.-

Audi alteram parte. Escoita á outra parte, e non xulgues sen escoitala. Sempre foi necesario, conveniente, e non só no dereito romano, pero hoxe en día, con tanto mentirán de profesión, especializados, ¡máis que políticos, máis aínda!, hai que facerlle caso a meu avó e padriño, que sempre dicía: Do lido e do oído, nada crido; e do visto, a metade, por se nos enganou a vista!

Colles unha enciclopedia, desas de enche-las vitrinas, e do que máis che falan é dos inventos, grandiosos, impensables, dos séculos XIX e XX, pero falta un: ¡O detector de mentiras! Certo que o polígrafo dá unha aproximación, pero non a verdade absoluta, e para iso hai que firmarlles unha folla de aceptación previa, coma se te fosen operar do corazón. ¿Quen inventará ese detector extrasensorial? Os españois desde logo non, que ben nos coñecía Unamuno cando soltou aquel exabrupto reflectido: ¡Que inventen ellos! Aquí, en España, temos un problema co ADN: ¡Que de tantas razas mesturadas en tan pouco tempo, aínda non depuramos a resultante!

Na miña aldea dicíase moito aquilo de que, Antes cae un mentireiro que un coxo! Coido que estaban equivocados pois coxos no chan levo visto uns cantos, pero o que é mentiráns…? ¡Nin o primeiro!

Segundo os historiadores, aqueles gregos eran uns folgazáns, e os romanos, seus alumnos, uns ladróns, pero eu matizaría: ¡Tiñan en común o teatro! O teatro dásenos de marabilla aos latinos, que precisamente por iso está indo a menos, pola competencia desleal, tantos afeccionados, tantos competidores que ten a comedia!

Xa non vale mirar aos ollos, pois, quen máis quen menos, levamos lentes de contacto, sexan visibles ou invisibles. Non hai parto máis difícil có de parir verdades, ¡nin con cesárea, nin diante do xuíz! Pero hai un Xuíz, o de maiúsculas, que ese non necesitará preguntar, que llo diremos nós, nós mesmos, con San Pedro de Polígrafo Maior. ¡Dies irae, dies irae…, ai aquel día…! Aquel día, se aínda conservásemos os dentes, o noso renxer acabaría con eles! É imposible que poda haber peor inferno que ese instante no que o mentirán se vexa descuberto polo Altísimo, e teña que confesar o seu rosario de trolas. ¡Dies irae, dies irae!

-.-

Aures hábent et non audient! Teñen oídos, e non oen, (Os seus / os nosos ídolos, que non oen, e por ende, non nos salvan). (Salmo CXV). ¡E Ti tamén, Señor, que por veces faste de rogar, aínda que ben sabemos que aras dereito con liñas torcidas, así que mal podemos entender a dirección dos teus sucos! Daquela, Señor, ¡ten paciencia coa nosa impaciencia!

¿Que che parece? ¡Divertímonos cuns ídolos cegos e xordos, estúpidos en definitiva, pero preséntanse tan ben! Se os ídolos se presentasen mal, tal que aquilo que ocorreu cos restos da emperatriz Isabel de Portugal, reaccionarían os Borja para exclamar, e para prometer, incapaces de resistir o cheiro: “Nunca máis, nunca máis servir a señor / a que se me poda morrer”? ¡Outro que se caeu do cabalo, que non foi só aquel perseguidor de cristiáns, aquel Saulo de Tarso!

¿De que lle serve ao home ganar un mundo se perde a súa alma?, lle repetía San Ignacio, e como a semente caía en boa terra,  Francisco puxo todo o corazón na súa decisión heroica. El si, pero unha gran parte dos mortais somos duros de cerviz, e tardamos en captalas, por claras e por documentadas que estean; hai catro evanxeos, pero algún precisaríamos catro centos deles para aprende-la lección, para doutorarnos en sabedoría.

¿Cales son eses ídolos, como se distinguen? ¡Sabémolo de sobra, que son fáciles de identificar, pero o grave está en…, en que teñen imán! Tiran de nós cara ao abismo das imperfeccións, que é a súa substancia, cando o positivo, o eterno, é ollar ao Ceo; ao das estrelas, non, aínda que tamén, pois o Ceo de maiúsculas está dentro de nós mesmos, así que utilicemos a lupa da fe e verémonos por dentro, descubrindo que detrás da fealdade do vivir cotián está a gloria, o resplandor dese futuro pluscuamperfecto que nos prometeu Xesús!

O noso señor, o Noso Cristo, é certo que tamén morreu, PERO SÓ NA SÚA NATUREZA HUMANA, e para iso, despois de abri-lo cárcere dos defuntos, resucitou con todos eles, en só tres días! ¿Quen pode facer outro tanto? Daquela é que verdadeiramente era Deus, a segunda persoa da Santísima Trindade; o resto, os nosos ídolos, son xordos e mudos…, porque son fume, fume destes mortais afumados polas aparencias terreais!

-.-

Bárbarus hic ego sum, quia non intéllegor ulli. Non con este latixo, pero si con verbas propias, era o que pensaban, ¡aínda que non o dixesen!, aqueles labreguiños que ían ao mercado da cidade de Lugo, onde só lles entendían a calidade da súa mercancía, que non a había mellor en ningunha feira! Na casa deixaban o peor, o de peor venta, pero..., ¡había que mercar pana, para face-la roupa, e paga-los responsos; cousas así!

-.-

Beate pauperes spiritu. (San Mateo V, 3). Ditosos os que teñan espírito de pobres…, porque deles é o reino do Ceo? ¡Xa! Pero agora dise, tradúcese, ¡Ditosos os espíritos incultos…, porque eles triunfarán! ¿Onde, como? ¡Maiormente nas listas electorais, nas cerradas, por…, submisos!

Isto hai que entendelo, pois os pícaros, ¡os grandes pícaros, non os pícaros cativos!, déronlle a volta con certa ironía, facendo que, a verbas iguais, o significado pode ser diametralmente oposto. En gramática, a iso de ler palabras do revés, con simetría interna de letras, chámaselle palíndromo, pero isto de darlle a volta aos conceptos, que eu saiba, aínda non está nomeado. Logo aprenderemos, logo, pois con tanta farfalla, con tanta metáfora como houbo nestes últimos anos, bobo será aquel que non aprenda a discernir entre o que din, o que queren dicir, o que dan a entender, o que queren que entendamos, e tamén o que deberan dicir. ¿O que din, quen? ¡En particular os mandantes, eses ídolos desta modernidade pseudo democrática que nos tocou vivir!

Agora as estradas, en xeral, incluso as locais, están alcatreadas, pero o camiño da vida, o da vida en sociedade, cadora está máis esvaradío. ¡Non sei se haberá que volver ás zocas! Aos nenos poñémoslles andador, pero, a nós, aos maiores, a estes chamados maiores en idade, dignidade e goberno? ¡Nós temos o sentido común, pero, escasea tanto, é tan pouco común! Será cousa de dicirlles aos nosos pais que nos ensinen a camiñar de novo, se é que non o teñen esquecido, eles tamén!

As situacións, tódalas informacións, teñen múltiples factores interpretativos, datos non sempre doados de contrastar, así que un espírito forte, formado, responsable, tentará coñecelos; na medida do posible, por suposto, antes de aceptar ou de lanzarnos a opinar. ¡Isto é riqueza de espírito, isto é utilizalo con xeito, con xeito e incluso con arte, coa arte de distinguir entre aparencias e realidades! Censúrannos aos galegos a torpeza de repreguntar antes de contestar… ¡Torpeza a deles tendo por torpeza o que é simplemente análise, construción, amoreamento de datos!

A vida apréndese a vivila, vivindo. ¿Onde? Para comezar, no seo da familia, ao abeiro dunha parroquia, da que somos socios, socios benfeitores e á vez beneficiados, con tódolos dereitos pertencentes á casa Tal de Tal Parte. Só suspenden os pasotas, pois eses, máis que de enfermidades morren de aburrimento. A estas alturas da miña idade teño remorsos das cousas mal feitas que fixen, aínda que, para algunha delas, tivese atenuantes, pero do que máis arrepentido estou é do que non fixen, do que omitín debendo facelo; das cousas boas, dos bos exemplos que, podendo, non din, non fixen. ¿Para que o digo agora, para que o exteriorizo, se a ninguén lle importa? ¡Impórtame a min, a min mesmo, pois sería outra omisión a de non predicar coa propia experiencia!

Non se nace sabendo, non; ¡nácese aprendendo, e aprendendo séguese, sempre coa escola ao lombo, pois en definitiva todos somos autodidactas, acumulando máis das propias experiencias que dos saberes que nos son comunicados ou transferidos! Se de cativo me dixesen que ía ser o meu propio mestre, riríame deles, mais, con risas ou con veras, así foi; ¡se pouco aprendín, mea culpa, Domine, e de ninguén máis!

Deus é tan participativo que delegou no xénero humano boa parte dos seus poderes creativos, e con eles encima facemos, experimentamos, realizamos, colaborando na evolución cultural deste mundo; é certo que imos amodo pois desde as cavernas pasou moito tempo, demasiado, pero iso foi polo que antes digo, ¡por pasotas! Din que a evolución humana é exponencial; iso din, e falta fará que o sexa, aínda que, polas trazas…, teño dúbidas! En todo caso a culpa é de Lenin, que nos deixou atrancado o ritmo co seu, “Dous pasos adiante e un para atrás”. Contemplado o mundo desde esta cadeira, ¡e iso que ten respaldo!, a min paréceme que non sempre se cumpre, pois por veces, ¡moitas!, damos un paso adiante e dous atrás.

O Padre Gonzalo, Gonzalo García Gómez, de Ribadavia, franciscano, que debía ter algo de xudeu xa que o destinaron de Gardián dos Santos Lugares, e aló morreu, tan pragmático e tan sabio el, sen por iso deixar de ser humilde, ¡que é outra virtude dos franciscos!, díxome en certa ocasión: Nada facemos con tanta présa como poñernos a roncar, cando o prudente, o conveniente, é dedicar media horiña a repasar o que fixemos, e tamén o que deixamos de facer durante o día; con iso, despois dun propósito da emenda sincero, é como mellor se durme, como mellor aproveita o sono!  ¿De que estará o Padre Gonzalo aló Arriba, no Ceo; que cátedra lle darían? ¡Levo intención de preguntalo nada máis chegar!

-.-

Bella matribus detestata. As guerras son odiadas polas nais..., e polos pais, tamén, pero o que pasa é que temos as bágoas máis secas, máis ben interiores. Claro que non todos somos iguais, pois sen guerras non habería caudillos, e por ende, caudillaxes.

-.-

Boni pastoris esse tóndere pecus, non deglúbere. Ao bo pastor convenlle tosquiar as ovellas, pero non esfolalas. Esa era a doutrina dos maquiaveliños, dos caciques da bisbarra: Tosquiar con prudencia..., para seguir rapando!

-.-

Carpeant tua poma nepotes. Os netos aproveitarán os teus froitos! Recomendación de Virxilio en Églogas, IX, 50, para invitarnos a que non só traballemos para nós, senón, e tamén, para as futuras xeracións. Daquela a xente deixou de plantar eucaliptos, que así desapareceron, conservándose unicamente en Australia!

Ás futuras xeracións axúdaselles rozando camiños e poñendo indicadores para que saiban a que metas leva cada unha das encrucilladas, pero non fai falta que estes indicadores sexan expresos pois con dar bo exemplo, chega. Os indicadores son coma eses reflectores de vidros de cores que se poñen nas curvas das estradas, para que se acendan no noso entendemento cando vemos un perigo ou unha desviación.

O caso é que tamén os malos indicadores, os nefastos, son útiles, poden selo, con tal de que lle resulten visibles ao condutor. E, quen é o condutor da nosa vida? Ante todo nós, nós mesmos, que ben o dicía meu padriño, Aquel que queira criado fiel, que se sirva el! Pode ter varias traducións, pero neste caso significa que ninguén terá tanto interese en sernos útil coma nós mesmos, para nós mesmos, pois a salvación é persoal e intransferible; é bo valerse de avogados, pero aínda é mellor a inocencia: non as fagas, non as temas!

Poñéndome a min mesmo como profesor de min mesmo: Grazas a Deus, moitos indicadores tiven no meu camiñar, e coido que niso non fun un privilexiado pois, dun xeito ou doutro, témolos todos; o caso, o importante, e pararnos neles, fixarnos neles. Un dos que teño por máis formativos foi aquilo da devoción, do ascetismo, co que meu pai rezaba o rosario; viñeron os alzados, e dicíase que uns cantos cregos da rodeada non se cansaban de sinalar ateos, acaso máis por non perde-lo mando que por evanxelizar, co cal meu pai pasou a durmir na pedreira, entre as silvas, pero cando volveu a durmir na casa seguiu rezando o rosario, tódalas noites, e non con menos piedade. Non o mataron pero foi mártir; e na súa constancia relixiosa deunos, deume, o exemplo de que as cruces hai que levalas con enteireza, sen desánimos.

Outro fito que non esquecerei foi o daquel mestre, don Jesús, que incluso nos ensinaba instrución premilitar, e non obstante, xa despois da guerra, depurárono, con desterro para Santa Eulalia de Oscos. Depurárono; de que, se era máis de dereitas cós endereitadores? Pero, anos despois, moito despois, nunha visita que lle fixen en Luarca, decepcionoume velo con síntomas de alcoholizado. ¡Ese foi un indicador negativo, un indicador da torpeza á que conducen os desánimos, as inxustizas mal levadas e mal soportadas!

Por último, e só por citar tres puntais, tiven o relato familiar de miña tía Ramona, casada con Nicolás Salmerón y García, avogado, farmacéutico e periodista, e por ende, nora do Gran Salmerón, Nicolás Salmerón y Alonso, ao que, cando estivo desterrado en Lugo, os meus inocentes paisanos apelaban “O Rei da República”. Salmerón quitouse, quitáronlle, a coroa de gloria para poñerlle a de espiñas cando se negou a firmar unha sentenza de morte. ¡En ningún libro, nin de ninguén, aprendín tanto humanismo como reflicte a súa actitude, a súa coraxe, a súa grandeza de alma! Aínda que ninguén me escoite, que nin falta me fai, eu, dende o máis íntimo do meu ser, berro: ¡Urra por Salmerón. Rei da República, non; Rei da Vida, si!

Os Salmerón, pai e fillo.

¡Con eles seguro que sempre estivo o Espírito Santo,

e mais enterráronos no Cemiterio Civil!

¿Subimos á montaña, de cando en vez? ¿Para que, se xa subiu Moisés a polas Táboas da Lei, e despois fíxoo Xesús, daquela que se transformou! Pois precisamente por iso, e para iso, para as dúas cousas: Cando rompemos coa Lei, cos Mandamentos, compre renovalos, actualizalos; e cando deixamos de ver a Xesús tal e como é, Deus e home, é coma cando nos sentimos enfermos, que cómpre pedirlle cita ao médico!

Canto máis abaixo esteamos, canto máis baixo caiamos, máis urxe poñerse á escalada, así sexa tirando forzas da nosa fraqueza. ¡A gloria está no subir; o inferno no baixar, no caer, que por iso sempre se dixo que o averno está abaixo, debaixo!

Será porque nacín na montaña, ou máis exactamente, no monte, no Montecubeiro, eu adoro as montañas, particularmente a do noso Miradoiro, que está por riba dos mil metros sobre o mar. Desde o Miradoiro, a terra é máis grande e máis guapa; vese mellor, apréciase a grandeza e maila sapiencia do Deus que a fixo. ¡Que grande é Deus! Ao amencer, cando ese Deus Todopoderoso comparte connosco a súa luz, utilizando o sol de foco matutino, vénnos aos ollos un refacho de claridade tan potente que nos fai pensar no pouco que somos e no moito que recibimos. A mediodía deixamos de facer sombra; ¡é o cumio da espiritualidade! Pero se deixamos escapar ese sol, a nosa vida atardece, apágase; porén non caben desilusións pois, pasada a noite da morte, amenceremos no sol, dentro, inmersos nese sol que non se pon, que o teremos para sempre. ¿Vale, ou non vale a pena vivir; vale, ou non vale a pena á montaña subir?

De postos no Miradoiro, con frecuencia observamos que aló abaixo, nos baixos, apréciase unha bruma que enturba a paisaxe: ¡É a negación da luz, da luz divina, que se lles nega aos que se quedan abaixo, envoltos no pecado, negándose a subir, refusando a escalada! ¿Por que tivo Deus que mandarnos un Mestre, nada menos que fillo seu, o Predilecto, Deus e home á vez, para abrirnos os ollos á luz, á luz divina, se con só subir á montaña, á montaña do noso pensamento, chámese Sinaí ou Miradoiro, xa era visible, palpable, a presenza da Divindade? A explicación está nas orixes: Foi precisamente Lucifer, o chamado Príncipe da Luz, aquel traidor que, na súa soberbia, cegounos, a nós, feitos á imaxe e semellanza do propio Deus, para mandarnos con el ao inferno; seguramente que polo solitario que se sentía, nesa soidade dos grandes pecadores. ¡Maldito sexa Lucifer, e bendito quen tanta luz nos dá, incluso aos que non lla merecen, aos que non lla merecemos!

Subamos á montaña, á montaña da transfiguración, que volo digo eu, con oitenta anos de reflexión ao lombo, que así estou de xiboso de tanto apalpar nas tebras, de tanto baixa-la cabeza en vez de subi-la a Deus, ao Deus da Luz, ao Deus das Montañas!

-.-

No Zarro Novo ata as vacas rezan por aqueles (abortos, nenos sen bautizar e suicidas),

que os cregos non deixaron soterrar na igrexa de Montecubeiro.

¡Pobriños! ¿Que culpa teñen, tiveron, eles, de que non fosen bautizados? ¿É que non son fillos de Deus, criaturas de Deus, coma os demais? A Samaritana non estaba bautizada, nin era dos del, da clase dos seus amigos, dos seus seguidores, e non por iso a desprezou Xesús! Aquilo de soterrar no Zarro Novo aos abortiños, aos que morrían antes do bautizo, aos suicidas…, ¿cabe peor Inquisición? ¡Iso era, iso foi, por aquelas doutrinas do sabio Torquemada, que tanto honor lle fixo ao seu apelido: queimar ao desacreditado!

Imos ver:

¿Por que soterraban no monte ás criaturas abortadas e non á criminal que as abortara indixestándose de follas de ruda, acaso para poderse vender por virxe?

¿Por que aos nados de mal parto, xerados pero non criados, se lles privaba do Ceo, encima de que a natureza lles impedira nacer normalmente á luz?

¿Por que a ignorancia daqueles pais que non sabían que a auga de socorro, aplicada con intención de bautizar, tamén era eficaz, tiña que ser penada nas inocentes criaturas, máis inocentes aínda que seus propios pais?

¿Por que os suicidas, enfermos mentais, sempre, todos, sen excepción, pois do contrario non o farían, nin no peor dos transos, e como tais, irresponsables dos seus actos, tiñan que segui-la sorte dos cans, soterrados lonxe dos que se tiñan por sensatos?

¡Ai, Deus, que che usurpamos a función sacrosanta de xulgar…, sendo reos, reos de alta traizón! Polos inocentes do Zarro Novo, prégoche, Señor; prégoche que non lles deixes vingarse coa Lei do Talión, pois, de facelo, de serlles posible, as tumbas dos inquisidores non caberían nese monte do Zarro!

Chega a ser o que ti es… ¡Non, Píndaro, que non é así! O que hai que facer é poñerse, impoñerse, de meta, o que se debe ser; o que se quere ser é tema diferente, e non sempre convén. Iso si, dentro das túas facultades, dentro das túas posibilidade, esforzándote por aproveitalas, por poñelas en acto.

Como dicía Cicerón, ¡outro que se molestou en pensar!, Nihil difficile amanti, nada é difícil para o que ama, para o que quere… ¡Para o que quere ser como é debido, por suposto! Amando a verdade chégase a ser verdadeiro; amando a sinxeleza, chégase a ser sinxelo; amando a prudencia, chégase a ser prudente; e así sucede co resto das virtudes humanas.

Sería unha delicia te-la carreira de Filosofía; e con esta, oito ou dez máis, pero a vida, as posibilidades que imos tendo, unhas dadas e outras logradas, amén de gaña-lo pan de cada día, que, ademais de pedilo no Paternóster hai que pagalo na tenda, non dan tempo nin ocasión para acaparar títulos, ou por mellor dicir, coñecementos. Porén, é bastante o que se pode facer con tal de subir á montaña de cando en vez, con tal de elevarnos sobre os nosos decaementos.

¡Ser persoa, que cousa tan grande, tan importante! Ser persoa non é só levar pantalón, ou saia; ser persoa é levar a cabeza alta, con dignidade; con dignidade merecida, e non suplantada. Ser persoa é un anticipo da gloria, pois na gloria estamos, na gloria vivimos tendo a conciencia tranquila. ¿Que se entende, que se debe entender por conciencia? ¡Conciencia son os consellos que nos dá o anxo da garda cando os merecemos, cando está a ben con nós! Por algo se di, Ese/esa non ten conciencia…, cando detectamos malignidades! ¡Oh, que complicado é vivir!, din algúns. ¡Que va, en absoluto: o complicado, o inexplicable, é malvivir, vivir a estilo animal!

Aquel, Cogito, ergo sum, de Descartes, tamén hai que entendelo ao dereito: Penso, logo existo, non é conclusión senón principio. Démoslle a volta: Xa que existo, xa que son un individuo con facultades, a miña obriga é pensar; e pensando, chegarei a ser…, o que debo ser!

-.-

Concordia parvae res crescunt; discordia máximae dilabuntur. Algo así como, Coa concordia medra o pequeno; e coa discordia arruínase ata o máis grande. Non sei, nunca se me ocorreu preguntarllo a meu avó, se os padriños de súa nai, Concordia Carballedo, nada e criada en Vilabade, lle puxeron así, Concordia, por iniciativa deles, dos pais, ou do abade. ¡En todo caso, un acerto!

-.-

Crede ratem ventis, ánimam ne crede puellis, namque est feminea tútior unda fide. Confía a túa barca aos ventos, pero non o teu corazón ás doncelas, pois as olas son máis seguras que a lealdade da muller. Por máis que rebusquei, por máis que lle din á memoria, deste aforismo no atopei rastro algún: No meu río, no Azúmara, había ras, pero non lanchas; e logo que a muller, na miña bisbarra, estaba beatificada, xa en vida; ¡non houbo, non se deu, ou non se soubo, de ningún caso de violencia matrimonial, antes ben, sempre se lles dicía, “a miña dona”! ¿Érano, iso, donas? ¡Polo menos, dos pucheiros, si!

-.-

Debémur morti nos nostraque. Nós, e connosco as nosas cousas, estamos suxeitos á morte, afirmou, escribiu, Horacio, na súa Epístola ad P., 63, aínda que non facía falta tal aserto pois iso sabémolo todos, desde Adán; cuestión distinta é que fagamos por esquecelo. ¿Escondemos esa realidade porque lle temos medo á morte? ¡Á morte, precisamente á morte, non; o noso medo está no pano do escenario, pois cando nolo levante Deus, nós, nós mesmos, nos examinaremos, en exame final, de Fin de Carreira; en definitiva, trátase dun medo…, escénico!

Durante o curso fixemos por esquecer que tódalas carreiras conducen ao exame final; ¡é tan cómodo esquecer; é tan grato o recreo! Morrer habemos. ¡Xa os sabemos! ¡Sabémolo todos, e non só os cartuxos, pero eles utilizábano para alentar aos compañeiros a seguir rezando, estudando e laborando, con miras precisamente a iso, ao exame final. ¿Medo á morte? ¡Medo ao exame!

Vivo sen vivir en min

e tan alta vida espero

que morro porque non morro.

Vivo xa fóra de min,

despois que morro de amor

porque vivo no Señor

que me quixo para si.

¡Que si, Tareixa de Ahumada e de Cepeda, que é así, que debe ser así, pero non todos somos aplicados!

¿Representarnos escenas macabras para aprender a ben morrer? ¡Iso é absurdo, e como tal, innecesario, contraproducente! De chegados á final da viaxe, ¿quen non se sente gozoso de apearse do tren, por cómodo que fose? O que non vale é tirarse en marcha, apearse antes de que abra as portas o Condutor. ¿Daquela, por que o loito é negro? ¡Unha estupidez: O loito debera ser branco, que é a cor da luz absoluta, completa!

-.-

Do ut des. Dicíano, e cultivábano, os romanos, pero aínda non se descubriu raza nin país onde non nazan con esa virtude: A de non dar, nada, se non se espera recibir; ¿viranos de Lucifer, ou será de Caín?

-.-

Errare humánum est. ¡Xa; unha desculpa barata! Pero o próximo nunca, ou case nunca, está disposto a perdoarnos os erros, nin na miña parroquia nin nas outras; Deus, con todo ser Deus, si!

-.-

Ex ore parvulórum véritas. A verdade sae da boca dos nenos; os cativos non menten. Daquela, por que imos a peor? Será cousa de matinar nisto, tamén nisto, que non é asunto venial.

O pecado meirande dos terráqueos, de lesa humanidade, é desviar un neno. ¡Non me cansarei de dicilo! Xa teño relatado aquel xoio que sementaron neste país os licenciados da guerra de España que, acaso para darse de máis heroes, non paraban de referirnos aos cativos as súas aventuras eróticas nos lugares conquistados, violacións incluídas: ¡Eran “rojas” e tiñan dereito a saber o machos que éramos os de Franco! Deus lles perdoe, que a min fáiseme difícil. ¡Ai de aquel que escandalice a un destes cativos, que máis lle valera atarse unha pedra de muíño e tirarse ao río!

Comezan por mentiras piadosas, de autodefensa, e paulatinamente vanse, ¡ímonos!, incorporando á teatralidade dos grandes; ¡dos grandes, non, dos cativos, pois aló por dentro somos máis cativos cá eles, envexándolles a súa inocencia! ¡Que si, que lles envexamos a inocencia…, en vez de copiala!

Xa sei, xa, que se me dirá que a autodefensa é necesaria durante toda a vida, e non só na infancia; que non hai mellor defensa que unha ofensa, atacar cando se vexa ou perciba perigo de ser atacado. Etcétera. ¡Arengas dunha estratexia mal entendida! A mellor das armas, polo menos á larga, é a espada da verdade, que esa non ten consecuencias boomerang; claro que hai que ter paciencia pois os seus efectos, aínda que positivos, sempre positivos, ou tardan en producirse, ou tardamos en aprecialos. ¿Que a vida é curta, e non convén esperar? ¡Por curta que sexa, tarde ou cedo, as verdades nadan, saen á superficie, fanse visibles, que volo di un experimentado en cen batallas, das pacíficas, pero algunha tamén foi de tiros! A propósito, ¿por que houbo aqueles tiros? ¡Simplemente porque tiñamos un fantoche que se cría emperador; máis é, cría que o era “Por la gracia de Dios”! ¿Vedes como as mentiras poden acabar en guerras; secretas, algunhas, como foi a miña, a de Ifni, pero non por iso deixan de ser guerras…, e chegan a saberse, sempre!

-.-

 Gutta cavat lépidem non bis sed saepe cadendo.   A gota fura (logra furar) na pedra caendo non un par de veces, senón moitas. Con só ollar as goteiras da casa decatarémonos de que a constancia no traballo levaranos a vencer, aínda que sexa lentamente, as dificultades, previstas ou imprevistas, que nos illen da fin proposta. ¡En definitiva, constancia, que non hai outra receita!

Levo oído moitas necidades, incontables, pero esa de, Mata-lo tempo, é que mesmo me arrepía. ¡Coa falta que temos de aproveitalo para ir furando nesta pedra da vida! ¿Que a vida é dura? ¡E nós, aínda máis! Porén, as mellores imaxes fanse en mármore, canto máis duro, mellor. A mellor madeira, no meu país, é a cerna dos carballos. Os mellores amigos que tiven foron aqueles que usaron criterio propio, aqueles que non se deixaron torcer polo vento das calumnias que de min lles sopraron. ¡Para brandura chégame coa manteiga, aquela tan saborosa da vaca marela, mais, por iso, por ser boa, xa non se estila, pois agora véndennola desaborida, pasada pola especulación fabril!

Nunca me levanto para abri-lo ordenador antes das sete da mañá, ¡e xa é tarde, pero a cama, a molicie, a preguiza, ten unhas ataduras invisibles que me suxeitan ás sabas! Tamén é certo que debemos durmir as oito horas regulamentarias, pero esa maldita tele está emperrada en facer adeptos, en facer galbáns! Adoro a liberdade, e loitaría por defendela se preciso fose; en todo, menos na tele, que se eu fose Xúpiter, ás dez da noite mandaríalle un raio!

Grazas, Señor, por este novo amencer, por este novo espertar á vida, á vida cotián; e grazas, tamén, por este feixe de camiños que pos ao meu dispor. O que che pido, agora, é que me leves da túa man, que me axudes a escoller entre tantas breas que nos aporta cada día deste vivir suxerinte, tan complexo e tan excitante.

¿Que nos traerá o día, cada novo día? ¡Do que estou seguro é de que aburrido non vai ser, que nunca pasa iso, salvo, se acaso, para os pasotas! A tal momento non sei a quen odiar máis, se á tele ou aos pasotas… ¿Serán a mesma cousa, serán nai e fillos? Aínda que, de ben pensado, xa había preguiceiros antes de inventarse a tele, e nunca naceron os fillos antes cá nai! ¿Quen xera aos preguiceiros; teñen pai coñecido? Para min está claro: ¡Só hai preguiceiros onde o clima é suave e a vida fácil! Só temos que comparar países, países ou épocas: Houbo un tempo en que España mercaba as sabas de Holanda coa prata arrincada aos amerindios, desatendendo os nosos liñares; onte mesmo montábanse as salas de festas coas remesas dos emigrantes!

¡Está visto que temos tempo para todo…, menos para reflexionar, para producir, para recapacitar!

-.-

Homo homini lupus. O home (o ser humano) é un lobo para o home (para seu irmán), segundo Plauto na súa Asinaria, 11, 4, 88. ¡Levámolo demostrado, en tódalas épocas, en tódolos países, en todas as razas, e non acabamos de atopar, de descubrir, a vacina correspondente! ¡Vaia epidemia!

Hai cousas, aspectos, nos que nos gana o Canis lupus signatus: acatan a auctoritas, e viven unidos, en manadas, formando unha estrutura social de arraigo, complementaria. ¡Tantos séculos competindo co lobo pola caza, en algo tiñamos que parecernos, e de aí nos vén a xenreira, que somos competidores natos; o problema está en que non só competimos cos lobos, senón, e tamén, co próximo, có vantaxoso que é colaborar en vez de competir!

O lobo ouvea para reunir a manada; o home ouvea, calumnia, para desunir a súa manada; ¡aquí temos outra diverxencia, tanto de forma como de fondo! O ouveo do lobo pérdese no ar, e non fai mal a ninguén, senón ao contrario, serve para avisar da súa situación; o home, ao calumniar, escóndese, pero a calumnia queda, permanece, frutifica. Xa o di o refrán, ¡Calumnia, que algo queda!

Se fea é a calumnia, tanto ou máis feo é darlle creto sen máis, sen analizala, sen buscarlle os móbiles. ¡Crer en calumnias é de bobos; de bobos ou de colegas! Propalalas aínda é peor, pois as resonancias poden ser graves, máis sonoras co son. En definitiva, a calumnia é unha guerra sucia, traizoeira, encuberta, polas costas; ¡de covardes!

¡Pero mira que temos mal vinagre: As virtudes, os méritos, do veciño, ou do amigo, calámolas, escondémolas; en cambio, cando non ten defectos, inventámosllos, montamos unha película de medo, de terror, para que os santos fuxan do demo, cando debía ser á viceversa!

¿Que máis se pode dicir da calumnia? ¡Só unha cousa, que non habería papel abondo, nin pinchando tódolos eucaliptos de Galicia, se quixésemos, e puidésemos, escribir a historia universal desa deusa maligna, e como tal, en loita permanente co día, coa luz, coa verdade!

¡Pobres lobos, tanto facer que lles tememos, e na nosa intimidade non nos cansamos de imitalos…, no de feroces, que no demais, nada, nunca!

Para arar dereito hai que ollar, apuntar, dirixirse a un punto concreto do cómaro frontal. Nos plans dos estudos tiña que haber, era conveniente que houbese, un curso de labranza, de agricultura; coido que sería formativo poñer os pes no chan, polo menos un trimestre. Desprezamos a terra, e iso que vivimos nela, nela e dela; recorrémola, ditamos leis, regulamos a labranza sen ter idea do tema pois a terra non se coñece sen luxar as mans. ¡Xeralmente non o saben dicir, non saben expresarse con brillantez, pero non coñecín a ninguén na cidade con máis lóxica que un labrego, e para iso, sen escollelos!

¿De onde lles ben esta ciencia infusa? ¡Non é infusa, senón cultivada: levantarse de mañanciña e contemplar o milagre vexetal é unha lección única, polifacética, divina, que por algo non se dan, nunca se deron, ateos no campo! ¿Daquela, hai, ou non hai, blasfemos? ¡Si que os hai, aínda quedan, pero non o fan co corazón, e menos aínda co cerebro: son arroutos do diabro, que se desespera porque non logra dominalos, e failles dicir o que non senten, simplemente para fuxir deles; é algo así coma o estrousido dun avión ao quentar motores para irse, para escapar das realidades gravitatorias!

Abel ofrecíalle a Deus os mellores froitos… ¡O agradecemento está en recolle-los froitos directamente, persoalmente; mercalos na praza non é o mesmo! Desde os tempos máis remotos houbo celebracións no campo en tódalas épocas sinaladas pola produción; ¿quen lle fai hoxe en día unha festa ao patrón na recolleita do sobre salarial, por avultado que sexa? E conste que así pensa quen adora a técnica, quen pasou a vida desesperado porque os labregos non se preocupasen algo máis pola tecnificación dos nosos campos, pero mellorar o campo non é desprezalo, senón todo o contrario, perfeccionalo, cultivalo, facelo produtivo e próspero. O que pasa, ¡e imos a peor!, é que nos afixemos a gozar coa suor do de enfronte! Como din que dixo aquel abade epicúreo: ¡Baixade á horta e traballade, que xa merendaremos desde que se poña o sol! (Conste que ese frade non era, non pertencía, ao convento de Montecubeiro, pois os meus eran do noso “Ora et labora”).

-.-

Indocti discant et ament meminisse périti. ¿Que aprendan os ignorantes, e que gusten de recordar os doutos? ¡Xa; seica o dicían os dominicos de Montecubeiro para animar aos seus alumnos! Iso é relativo, pois na mediocridade do humano, ignorancia sempre a teremos, que incluso os que foron á lúa tiveron que retornar, por no adaptarse! Alí seica había un letreiro que dicía: “Véndense solares; razón, os galegos”. Buscaron aos galegos pero.., xa retornaran!

-.-

In saecula saeculórum. De tanto repetilo, os frades afixéronse a poñelo nos seus foros, ¡e menos mal que veu Mendizábal para obrigar a redimilos!

-.-

Meménto, homo, quia pulvis es, et in púlverem revertéris. Lémbrate, home, de que es po, e po volverás a ser. ¡Vaia, ho, tiña que vir o mércores de cinsa para lembralo, para que nolo recordasen, como se non fose evidente con só repasar a cantidade de enterros aos que temos asistido; e a todo isto, algún, algunhas, facéndose a cirurxía estética! ¡Ata morreu Franco, que lle parecía eterno a media España!

O corpo non é para desprezalo pois é o instrumento, o vehículo, que ten a alma para face-la viaxe terrea, do po ao Ceo, pero iso de poñelo por riba da alma non deixa de ser unha vaidade. As virtudes fanse co corpo, e os pecados, tamén, así que, o dito, ¡un instrumento! Un corpo desaseado malamente lle pode ser útil á alma, pero, ¿un corpo fachendoso? ¡Os corpos fachendosos tamén se esfarelan, ademais de escravizarnos en vida, de por vida!

 ¡Que pouco nos coñecemos, e iso que nos miramos no espello, acotío! A nosa transitoriedade, a nosa finitude, deberan servirnos de leitmotiv para andar a pé, para apearnos do cabalo do orgullo, pero temos vocación de cabaleiro no peor sentido do termo.

Xa que somos coma a leña verde, ¡moito fume!, pidamos que, polo menos, a nosa cinsa sirva de abono das flores, dos gromos, que é tanto como dicir, das xeracións que nos sigan. Neste punto, Deus, que responsabilidade deixarlles unha terra empobrecida, caínesca! Se non somos capaces de mellorala, polo menos non a empobrezamos.

Sempre se dixo que a vida é curta…, a pesares, ou grazas, aos médicos, pero aínda así dá tempo para facer moitas cousas, e incluso para ver, para apreciar, os froitos da nosa sementeira. Xa sabemos, tamén, aquilo do sementador, que parte da semente foille caendo polo camiño adiante; outra foi parar entre as pedras; unha boa parte caeulle nas silveiras; pero…, houbo un resto, o resto da terra boa, e ese frutificou! ¿Está claro? ¡Para min, si: o que non sementa non merece ter o sol na porta e a auga na horta, senón ao revés!

¿Que para saber, ver ou ler? ¡Si, pero tamén oír, particularmente, esencialmente, os consellos dos vellos pois eses, aínda que só sexa polo medo que lle teñan á morte, son menos dados á mentira, á defraudación, ao engano.

É unha lei natural que as nenas se fixen en como lles medran os ollos, e os nenos en como lles sae a barba, pero…, fixámonos no noso discorrer, na súa evolución? Para iso non hai sitio máis propicio que a sombra dunha árbore, nun lugar despexado e sollío, nun día primaveral, nese tempo en que as follas tenras axudan a distinguir, a coñecer, a especie do vexetal, pois…, para animais xa somos nós; iso si, racionais! ¿Que, que tal medro? ¿Razoo en consonancia coa idade, coa idade e cos coñecementos adquiridos en todo tempo e lugar, na casa, na escola, neste mundo tan complexo que me rodea? ¡Se a resposta fose negativa, daquela levántate e anda, ponte á tarefa de reconverterte, como fan os industriais cando lles vai mal o seu mercado, o habitual!

-.-

Mens sana in corpore sano.- ¡Que si, Juvenal, que te volvo a evocar porque estiveches acertado, moito, pois quen maltrata o corpo en pouca estima ten o espírito, pero poucos te deben ler xa que nisto seguimos ignorantes! ¡Ninguén o dubida, salvo…, os que pensan que só teñen corpo! Non me cansarei de dicilo! ¿Se a alma fose visible, seguirían confundíndoa coa carne? ¡Igual, si, pois os materialistas non ven: só palpan!

O caso é que nunca coma nos últimos anos puxemos tanto empeño en lograr o envilecemento do corpo: tabaco, alcohol, SIDA …, drogas en xeral! Naqueles anos da miña crianza era frecuente oír laudatorias deste tipo: ¡Ese / esa mátase a traballar! Á forza de traballo, ¡de traballo e de traballos!, chegamos a ricos, ou máis exactamente, a crernos ricos, así que, con eses espellismos, toleamos, endebedámonos e endeusámonos, esquecéndonos de que a persoa humana ten dúas naturezas, unha corpórea e outra espiritual, sendo a primeira o ¿o digno? soporte da segunda!

Non só o corpo soporta a alma senón que, a maiores, hai unha simbiose entre a materia e mailo espírito, de xeito tal que os vicios do corpo poden comprometer a nosa segunda vida, a definitiva, con todo desexala gloriosa. ¿Desexamos…? ¡Non sempre, pois do contrario non andaríamos en malos pasos, sexan de pensamento, de palabra ou de obra! ¿Quen queima un billete de lotería premiada? ¡Nós, nós mesmos cando desbotamos ese premio polo que tanto padeceu Cristo para dárnolo feito, a cambio dunha simple contribución pola nosa parte, a conxugación dun verbo: amar! Si, amar, amar a Deus sobre tódalas cousas, e ao próximo coma a nós mesmos; ¡simplemente iso! É fácil, pero o diabro ten interese en trabucarnos; ¡será maligno, que ata se permitiu tentar ao propio Xesús de Nazaret, pero El soubo responderlle: Arreda, Satanás, porque está escrito que só a Deus, ao Señor, adorarás, e só a El culto darás! Ata nos deu este detente para deter as tentacións, pero aínda así consentimos nelas! ¡Ademais de burros, desagradecidos!

A outra cara desta moeda falsa está en que os pecados, as fraquezas da alma, acaban de mala maneira cos corpos, cando bastante podremia ten a materia, o barro, ¡barro!, para que encima provoquemos eses achaques ao que indefectiblemente conducen as libertinaxes de toda alma rebelde á graza de Deus.

Ensinámoslles aos nenos a conveniencia de lava-los dentes, de coidar eses instrumentos, previos, indispensables para a nutrición, pero, ¿ensinámoslles a coidar o resto do corpo en tanto en canto soporte necesario, imprescindible para levar unha vida equilibrada, harmónica, en continua simbiose? ¡Moito me temo que non, non sempre, co importante que é, coa responsabilidade que contraemos ao xerar esas criaturas…, para despois non educalas con exemplos positivos!

Se collemos a Biblia, con só irnos ao índice de “Vicios” tantas explicacións e recomendacións atoparemos, así no Antigo coma no Novo Testamento, que se nos van poñer os pelos como escarpas…, co dramatismo das consecuencias! Como din os arxentinos, A vida é un tango, e aquel que non a baila, un tonto. Pois non será por falta de receitas, digo eu, pero preferimos deitarnos de cu para a realidade, tanto do corpo como da alma. ¡Despois virá o rilar dos dentes…, dos dentes sucios! Igual nos conviña botar man da Epístola aos Romanos,  e darlle un repaso ao seu epígrafe 8, 6, onde se nos di, onde nos avisa Paulo: A cobiza dos baixos instintos é morte, pero o anhelo do espírito é vida, vida e paz. ¡Grazas, Saulo; que ben nos pintou aquela caída do teu cabalo!

-.-

Non bis in idem. Non caer dúas veces no mesmo, no mesmo erro, xa o recomendaban os romanos, tan pragmáticos eles! Os godos, pola súa parte, que lles tocou apandar con ese chan tan liso como pedregoso de Castela, onde as pedras non eran visibles para os seus ollos pero si que o eran para as abarcas dos seus pes, apropiáronse do vello aforismo, e dicían, á súa maneira: Es de torpes tropezar dos veces con la misma piedra! Dicíano na súa lingua, na de daquela por suposto, pois o castelán fabricárono tempo adiante, facendo un cóctel con chapurreos do latín, do galego, éuscaro, etcétera.

¡Moita historia, pero seguimos enfociñando, tanto na vida pública como na privada! Enfociñamos, e despois diso, en vez de arrepentirnos, disimulamos; aprendémolo dos fariseos, pero desoímos o contraveleno, e iso que nolo advertiu o propio Xesús (Lucas 11, 39: Vós, os fariseos, limpades por fóra a copa e mailo prato, pero por dentro estades ateigados de roubos e de maldades. ¡Sodes parvos!”. ¡Que razón tiña aquel Nazareno, auténtico fillo de Deus, xerado que non creado, que nunca deu puntada sen fío! Aínda queda alguén estrañado das súas parábolas, pero nin así o querían, o queremos, entender; nin con metáforas nin sen elas, e iso que aquelas expresións, sempre claras e nidias, valen para tódolos tempos, para tódalas culturas!

Hai que volver ao catecismo, hai que retomar o hábito de non durmirse encima da cea, pois, mentres se repousa tamén se dixiren, e asimilan, os feitos de cada día: faise propósito de emenda para os pistos nocivos! ¿Quen manduca as lentellas sen retirarlles as pedras? ¡Algún hai, algún queda, quedamos uns cantos! O único que cambiou foi o nome pois agora ninguén nos chama fariseos… ¿E logo, como nos deben chamar? Hai unha verba axeitada, que segue sendo válida: ¡hipócritas!

¿Por que choramos os vivos, os que seguimos vivos? ¡Facémolo por egoísmo, doídos do que perdemos, pero non debera ser así pois o natural, o lóxico, é aledarnos de que os nosos deudos estean no Ceo, xa, desde xa! ¿Non será que temos medo de que suspendesen o exame final? Neste caso cómpre apelar á comuñón dos santos, pregar por eles, pagar por eles as débedas que deixasen pendentes, en particular as dos agradecementos omitidos, que para esas non son competentes os xulgados da terra, así que de nada vale aceptar a herdanza a beneficio de inventario!

Teño a impresión de que está pouco predicada a obriga de salvarnos reciprocamente, esquecéndonos de que tamén nos axudamos a condenar cando alguén obra atido a un posible mal exemplo recibido dos sobreviventes, por pretérito que sexa. ¡Nas leis da salvación non hai prescrición, nin activa nin pasiva! Pensándoo ben a cousa ten os seus perendengues, e non é de menor contía!

Na miña parroquia dicíase que aqueles dominicos de San Cibrao prohibiran, de sempre, os prantos pagados, recomendando que fosen substituídos por…, responsos, máis eficaces, tanto para eles, para os frades, como para as ánimas. O que vía mal é que os houbese de tres ou catro clases, desde baratos a caros. Nun daqueles dicíase, ou por mellor dicir, cantábase: Ingemísco, tanquam reus: Culpa rubet vultus meus: Supplicánti parce Deus. Máis ou menos: Como reo, xemo; os meus pecados énchenme a cara de confusión. Perdoade, oh Deus, ao que vos suplica! ¡Caramba co egoísmo; e non sería máis oportuno pedir perdón para o defunto, e facelo para nós, para as nosas culpas, noutra ocasión, máis adiante, pasadas as honras fúnebres?

A algún enterro teño ido aquí na Coruña con música e cancións desas de dar grazas a Deus, ledos e confiados en que o deudo / deuda a tal momento xa estarían de festa, pero as máis das veces pídese, chórase, trémese. ¡Hai que tremer antes, antes de facelas mal feitas, salvo que o fagamos por medo a que o defunto se vingue das que lle teñamos feito! Neste caso, tranquilos, que non teño referencias de ningún santo que fose vingativo, nin de vivo nin de morto!

-.-

Os hómini sublime dédit.- Deu ao home un rostro, unha cara, volta ao Ceo. Ovidio, en Metamorfoses, 1, 85, sobre a nobreza e a dignidade humana.

¿Se Deus nos puxo de cara ao Ceo, por que andamos abatidos; non será que nos abafa a vergoña das nosas faltas, máis ou menos como lle pasou a Adan cando se escondeu no Paraíso? Se daquela se puxese de xeonllos, e lle pedise perdón ao Creador, igual lle ía mellor, pero non, que lle seguía o ataque de soberbia, e canto fixo foi achegarse á parra para taparse cunha das súas follas as partes pudendas; isto faime pensar que aquela présa en tapalas igual tiña algunha relación co seu pecado pois é moi noso tapar as culpas e alardear das virtudes, por poucas que teñamos!

Aprendemos a andar polos camiños terráqueos, polos nosos, polos do barro, da man dos nosos pais, dos nosos titores; en definitiva, dos nosos protectores. Para face-lo camiño do Ceo precisamos dez guías, dez choferes, dez Mandamentos, que llos deu Deus a Moisés en vista de que non tiñamos abondo co sentido común. ¡Os Mandamentos xa están, xa estaban, niso, no sentido común, pero en vista do pouco común que estaba sendo, Iavé, sempre operando de perpetuo titor, deunos unha Guía, escrita, axeitada para levar no peto; no peto, pero tamén na alma!

Téñenme contado que de cativo, cando me sentía avergoñado, metía, escondía, a cabeza nas saias de miña nai; pero iso foi de cativo, que de grande ben andei coa cara ao sol, que ata me castigaron por soarme cun paniño republicano, daqueles do Salmerón, orlado coa súa foto e coa bandeira tricolor, mentres o mestre e mailos meus colegas cantaban precisamente o “Cara al Sol”; rebelde que saín, pero non me arrepinto pois nesta vida hai que ser rebelde para as cousas que non nos prestan, que non nos prestan ou non nos conveñen. ¡Poñerse de cara ao sol é pouco pois o importante é cantarlle a Deus, ao Deus do Ceo, que tamén o é da terra! Xa sei que ese sol, o Divino, non é visible para os ollos mortais, pero si que o é para o noso entendemento a pouco que fagamos por entendelo: con un cuartillo de fe, chega!

-.-

Pertránsit benefaciendo.- Pasou entre nosoutros obrando, facendo o ben, facéndoo todo ben. Así describiu San Pedro a Xesús na súa Acta Apost. X, 38.- ¡Mira que o escribiron en cen sitios, de mil maneiras, aquelas testemuñas, aqueles apóstolos que deron a vida por soster e por divulgar a verdade recibida, demostrada, sellada co propio sangue do Resucitado, pero nós, medio mundo, seguimos sen decatarnos do bo mestre que foi o Gran Mestre, o Único Mestre!

Non hai casa na que non sobren libros, que ata os empaquetamos para acantoalos nos faiados, pero, a Biblia? Se lle preguntásemos á xente do noso arredor, a metade diríannos, ¡Iso é cousa de curas, que eu teño outro oficio! ¿Outro oficio; e logo, non é cousa túa, responsabilidade túa, salvarte, e de paso colaborar na salvación da túa familia, e na do teu próximo? Non hai musulmán medianamente ilustrado que non teña, e teña lido, o seu Alcorán; mentres, nós, os cristiáns, lemos nas botellas do viño, que iso si que  nos leva á gloria…, á do alcoholismo!

Se todo o fixo ben, sendo Deus…, é que non quería, nin podía, facelo mal! ¿Daquela, o mal que hai no mundo? Ese misterio, esa incógnita, como tantas outras, seranos despexada no Reino da Luz. En todo caso, unha boa parte do mal é consecuencia directa desta guerra sucia que nos traemos uns en contra dos outros; e por outra parte, se o barro é quebradizo, Deus tería os seus motivos para fabricar unha natureza quebradiza; iso ademais das consecuencias do pecado orixinal, que con toda seguridade puido ser evitable, pero non quixemos acatar ao Creador, nin daquela nin agora!

O dito, ¿para que desesperarse en adiviñanzas, en hipóteses escuras que están para aló do noso miolo, do que nos quedou despois daquel pecado tremendo, terrorífico, orixinal? ¿Ou é que queremos sumar á soberbia dos proxenitores, a nosa, outros soberbios endeusados, insaciables, que nos metemos a teólogos antes de repasa-la Cara de Christus do silabario?

Señor, ¿vasme lavar os pés, ti a min? Xoán 13, 6.- ¡Volveu Pedro, o Pedro actual, e puxo en práctica o exemplo do Mestre! Dos doce dese “Correcctional”, ¡outro correccional!, un dos rapaciños era…, ¡unha musulmá! Se me vexo rapaz, xuro a Deus que me ía meter franciscano, a toda présa, aínda que só fose para chegar a tempo de que me ordenase o Papa Francisco! Despois diso iríame á terra dos mahometanos, volvería a ela, pero agora non como directivo dun Banco senón como predicador. ¿Que lles diría? ¡Coa axuda de Deus non me cansaría de predicarlles, de explicarlles, o erro nestoriano do seu Muhammad, esa obsesión que teñen de que Xesús foi creado e non xerado, co doado que é de entender; máis de entender que de explicar! ¿Que non me farían caso? ¡Se lles lavo os pés, seguro que si; algún, polo menos!

Está claro que a soberbia herdámola de Satanás, e a humildade, do propio Xesús. Con iso e con todo, ¡que difícil nos resulta escoller, decidirnos! ¡É que a soberbia é tan guapa, tan cómoda; só ten de malo que nos leva ao inferno, probablemente para sempre xamais!

A este Papa só lle falta convencer aos seus colegas, vulgo “Cardeais” para que repasen o Novo Testamento pois nel está, ben demostrado e testificado, que as mulleres estiveron, sempre, con Xesús: todo o Calvario! Mentres, os varóns, polo menos algún, asustáronse, e fuxiron, con tal medo que ata se pecharon covardemente, non atrevéndose a saír ata que baixou o Espírito Santo e lles inxectou forzas na súa fraqueza. Mais, como viñamos dun machismo atroz, ¡e así seguimos!, non consentiron que as mulleres subisen aos púlpitos. A Magdalena perfumoulle os pés, Verónica secoulle a fronte, as tres Marías non se apartaron da cruz ata despois do descendemento e do resgardo sepulcral, etcétera, etcétera. ¿Como llelo pagou o Resucitado? ¡Elixíndoas de primeiras, na súa Aparición! Que despois de todo isto haxa quen lles desaprobe o seu currículo apostólico, misional, máis que machismo xa me parece burremia. ¿Burremia, ou soberbia?

¿A quen buscades?

-.-

Primum vivere, deinde philosophari? Moito o dicía meu avó advertindo contra os que se dedicaban a teorizar sen poñer primeiro os pés no chan, sen documentarse, sen estudar técnicas e/ou posibilidades. A eficacia antes cá filosofía.

Daba preferencia ao traballo, ao traballo bruto, coma a inmensa maioría dos seus parroquianos? Isto é o que dicía, pero non estou tan seguro diso pois aínda sigo admirado da profundidade e do alcance dos seus pensamentos, demasiado excelsos para o ambiente dunha parroquia rural, que estaba avanzando polo século XX pese ás convulsións que tivera nos anos trinta.

Coido que o entendín mellor cando, tempo adiante, en Lisboa, merquei o libro Tabacaria, de Fernando Pessoa:

...

Falhei em tudo.
Como não fiz propósito nenhum, talvez tudo fosse nada.
A aprendizagem que me deram,
Desci dela pela janela das traseiras da casa.
Fui até ao campo com grandes propósitos,
Mas lá encontrei só ervas e árvores,
E quando havia gente era igual à outra.
Saio da janela, sento-me numa cadeira. Em que hei-de pensar?

....

-.-

Primus inter pares. Se había preponderancias, fachendas, entre labregos da mesma parroquia, ben que as disimulaban pois a min pasáronme inadvertidas; unha distancia si había, notoria, entre os propietarios-labregos, e os propietarios-con caseiros. O feito de ter caseiros que lles cultivasen as terras, fose entregando parcerías ou por arrendo de “renda sabida”, iso si que outorgaba pergameos de nobreza: Os tales, ou cacicaban no Concello, ou se foran vivir á cidade, ou tiñan carreira; o Bacharelato, daquela, daba o tratamento de don, pero viñeron os recibos da contribución, que incorporaron ese tratamento, incluso para os titulares dun hortiño.

Os primeiros entre iguais eran os mestres “de a ferrado,”, pois aqueles, segundo a estación, igual ensinaban a redactar unha carta que araban dereito na leira de seu pai.

-.-

Pro domo sua. Pola súa casa, polos seus intereses... Non sabían, ninguén lles dixera, que esta definición pronunciouna Cicerón contra Clodio, pero ben que a exercían. Claro que non toda a culpa era dos paisaniños, pois os seus avogados, ¡dous, que sempre se consultaban con dous, poñéndose en cada caso no lugar do outro litigante!, ben que os estimulaban a ¿defenderse, atacarse?, desentendéndose das consecuencias que o seu actuar puidese ter para a outra parte contratante; ¡como dixo Groucho Marx, “... la parte contratante de la primera parte será considerada como la parte contratante de la primera parte, y la parte contratante de la primera parte será considerada en este contrato...”! Para a outra parte, ou incluso para o ben público.

Nas nosas parroquias traducíase por “Barrer para a casa”, doutrina que ningún morgado ignoraba.

-.-

Pulsate et apárietur vobis. ¡Chamade e abriranvos! Lucas, XI, 9. A persistencia abre as portas, así na terra coma no Ceo. Pero, agora que nos deixan ler a Biblia (¡grazas Vaticano II, grazas!), mellor será expresalo ao pé da letra: “Por iso vos digo: Pedide e recibiredes, buscade e atoparedes, petade e abrirásevos. Que todos os que piden, reciben; o que busca, atopa; e a quen peta, abriráselle. Ou logo, que pai entre vosoutros, se o seu fillo lle pide un peixe, lle dá unha cobra? Ou se lle pide un ovo, dálle un alacrán? Porque se vós, sendo ruíns, ben lles sabedes dar cousa boa aos vosos fillos, ¡canto máis o Pai Celestial dará o Espírito Santo aos que llo pidan!”.  ¡Isto é unha multa paucis; moitísimo e con poucas palabras!

Vale a pena apuntalo nun papel, ou coller a Biblia debaixo do brazo, e con esta documentación, amén dun bocadillo, subirnos á montaña para poñernos a meditar alí onde non cheguen os bruídos da rúa, nin a tele, nin a radio… Despois do bautismo e da confirmación nada precisamos máis que catro horas no silencio da montaña, escoitándonos a nós mesmos, pois, se o facemos con atención, (aínda que non ardan as silvas) Deus asubiaranos, sopraranos, abriranos o entendemento.

Non me cansarei de dicilo, de recomendalo: ¡Non pode haber mellor clausura que a soidade dun retiro na montaña! ¡Afellas que si! Explicareime: Cando eu, de rapaciño, ía coas ovellas para o monte da Ferreira, ademais de pensar naquelas minas dos romanos, o entendemento íaseme ao Ceo, pero con certas limitacións pois daquela as Biblias só as tiñan os curas, e aínda non sei se todos! O que nunca faltaba nas reitorais era chocolate, que tamén me lembro de que o noso párroco, don Benito, cando fixemos a Comuñón os da miña quinta, pasounos ás encuastras e deunos, ¡pan de trigo, con media libra de chocolate, a cada un! ¡Deus llo pague, amén, que tan ingratos fomos que nin sequera as nenas, e iso que se supoñían máis educadas cá nós, grazas lle demos!

Pedide e recibiredes… A don Benito nada lle pedíramos, e aínda así, deunos. ¡Tiña a quen imitar!

-.-

Qualis pater, talis filius. Tal pai, tal fillo. Este baremo, que tanto se usou nos círculos rurais, nunca desaparecerá pero foi a menos, particularmente nas urbes.

As crianzas do rural mamaron, formáronse, do que tiñan mais cerca, como moito en dúas leguas á redonda, que máis aló os coñecementos escaseaban, difuminábanse. Na cidade, no ir e vir das mareas sociais, os coñecementos, ¡os contaxios!, sempre foron de largo alcance, coñecéndose incluso mellor os amigos e coñecidos, ou compañeiros de profesión, cós propios veciños, eses cos que se discute na xuntas de copropietarios.

¡Un problema de convivencia, de contaxio! ¿De quen íamos aprender nas parroquias, nas aldeíñas, para ben ou para mal, máis que dos pais, que os tiñamos ao noso redor día e noite, salvo ás horas da escola? Agás catro veciños, que virtudes e que defectos tivemos para comparar? O noso espello era, foi, caseiro, paterno-filial. ¿Isto era bo; isto era malo? ¡Tiña as dúas propiedades, así que era difícil aprender das conductas alleas, fosen boas ou malas, formativas ou deformativas!

O home, o neno, nace, pero desde o primeiro día faise. ¿Como? Á parte das tendencias naturais, que son innegables, o resto..., por contaxio!

-.-

Quieta non movere. Ou, Stare decisis et non quieta movere. Estarse, aquietarse, ao decidido e non perturbar o xa establecido, o que está quedo. Este pacifismo da política tamén se deu moito no rural: unha, polo carácter tranquilo da nosa poboación; e outra, polo medo ás consecuencias imprevisibles das decisións a tomar. A xente do campo, en xeral, sempre foi tranquila e pacífica; na nosa Galicia nada menos, que ben o expresou Castelao: Mexan por nós e dicimos que chove!

-.-

 Quot homines tot sententiae. Hai tantos pareceres coma homes..., así que, o mellor é calar, e non discutirlles. Inmanente nas nosas parroquias: As únicas discusións latentes, perpetuas, eran os preitos pola herdanza, as augas, as posesións de tránsito, os cómaros...

¡Nin se lles discutía aos xateiros, que ben levan enganado no gandeiro!

-.-

Relata réfero. Cóntocho segundo mo contaron, así que, se é mentira, eu, inocente. O “periodismo” local, a transmisión de noticias, funcionaba así; e meu padriño engadía: Do oído, nada crido; e do visto, a metade! A suspicacia, a experiencia dos nosos paisanos, ao longo da Historia, foi..., ¡deprimente!, coido que sería a cualificación máis exacta, así que viñan acostumados á desconfianza, ¡que era histórica, e non racial!

-.-

Scribitur ad narrandum, non ad probandum. A narración sempre foi oral, ¡contos da lareira!, pois para probar estaban as escrituras, os acordos veciñais, os contratos.

-.-

Similia similibus curantur. Expresión habitual de meu avó para xustificar os tratamentos que daba na súa función de albeitar: Padecementos similares curáronse deste xeito, con estas herbas; para que buscar innovacións, que poden ser perigosas?

-.-

Sublata causa tóllitur efectus. No fondo da filosofía do mundo rural sempre estaba esta experiencia: Suprimida a causa, desaparece o efecto. Por iso eran moi causais, moi investigadores das causas. Por exemplo, cando se producía un crime: ¿Estará tolo, ou, por que o fixo? O por que das cousas, as causas, foi un hábito arraigado, fondo, da mellor filosofía.

-.-

Tarde veniéntibus ossa. Para os que chegan tarde..., os ósos! Que tamén se dicía: O que chega tarde, nin oe Misa nin come carne. Sería porque escaseaban os reloxos, a puntualidade sempre foi extrema, cumpridora.

-.-

Vanitas vanitátum et omnia vanitas. No meu Montecubeiro deberon aprendelo dos frades, que moito lles molestaba a vaidade inxustificada, improcedente.

-.-

Vera incessu patuit dea. As deusas coñécense polos seus andares. Pero na miña parroquia traducíase así: Ás mozas hai que coñecelas de día e na súa cociña, vestidas de cada día. A miña, futura, dona, con todo ser mestra, experta en cociña, tamén coidaba das súas galiñas; eu díxenme: Esta, esta é a miña; eu son o seu galo!

Outras anécdotas, outras circunstancias.

Xa fai falta imaxinación…

Xa fai falta imaxinación para imaxinarse ao Cardeal Gil

teologando nestas encuastras do convento de Montecubeiro.

Pois así foi, tal cal, que aquí estivo, e aquí madurou gozando da inmensidade e da grandiosidade da natureza desta parroquia, feita por Deus ad hoc para a contemplación e para  a meditación teolóxica.

Fr. Manuel García e Gil nacera no ano 1802 na parroquia de San Salvador de Camba, profesando como relixioso de Santo Domingo no convento de Lugo, de onde saíu nomeado vicario ecónomo de San Ciprián de Montecubeiro. Neste cargo estivo desde 1844 ata o 1846, realizando numerosas e importantes obras, especialmente educativas para os seus fregueses, que deron en chamarlle o Santo García, con admiración, agradecemento e incluso devoción. Na parroquia quedou unha cuarteta que o define: “Deus premiou tantas virtudes, / Qu´o seu premio sempr´alcanza/  Ós que traballan na viña, / E ós que súan para labrala”.

Esta sobresaencia acabou prexudicado á parroquia pois pronto chegou a súa sona a Lugo, onde o propuxeron para bispo de Badaxoz, e de alí, no  1859, catapultárono para arcebispo de Zaragoza. Recibiu o cardealado en 1877 e morreu con sona de santo o 28 de abril de 1881.

Os seus escintileos principais puxéronse de evidencia no Concilio Vaticano I, onde foi considerado como o principal teólogo do mesmo. Este concilio tomou ese nome porque se celebrou na Cidade do Vaticano. Fora convocado polo Papa Pío IX, no ano 1869, para enfrontarse ao racionalismo e ao galicanismo. Tivo catro sesións; na primeira, co Decreto de apertura; na segunda, de Profesión de Fe; a terceira concluíuse coa aprobación da Constitución Dogmática Dei Filius, e a última definindo a infalibilidade do Papa en cuestións de fe.

Da teoloxía pasamos ás plantacións dos eucaliptos, (eucalyptus), que, aínda que que nolos trouxo, de Australia, un frade, outro, Fr. Rosendo Salvado, o que é a teoloxía non cheiran.

-.-

A imaxe da Milagrosa na parroquia de Montecubeiro

A primeira das procesións con esta imaxe, sendo párroco de Montecubeiro D. Benito Castro Piñeira; do sermón encargouse D. Luis Villamarín Saavedra.

(A familia Gómez-Rielo, donantes desta imaxe para a súa parroquia, débelle esta devoción a súa nai, Irene Vilabella Fernández, que, operada en Madrid, no Hospital da Princesa, dun quiste hidatídico no pulmón, polo Dr. Cardenal, este, ao dispoñerse a intervir cirúrxicamente, por segunda vez, un 27 de Novembro, último día da novena que seguiran á Virxe Milagrosa, para erradicarlle as adherencias do quiste, ¡atopouse coa sorpresa de que se desprenderan, incrible e inusitadamente! Así o fixo constar o Dr. Cardenal, informando á enferma, e con ela ás monxas que a estaban atendendo e rezando, que aquela final, aquela curación, fora un caso único, inexplicable cientificamente).

-.-

As festas parroquiais

Cada parroquia tiña, ¡e ten!, a súa, así que, contalas todas é imposible. Para mostra:

A do Santo, en Montecubeiro. Dous días; chamábase así, en singular, pero era plural: O primeiro día dedicado ao San Ciprián, devoción antiquísima, coa haxiografía do Santo referida de avós a netos, que por iso sabíamos que desempeñou un papel importantísimo na historia da Igrexa de Occidente e no desenrolo e progreso do pensamento cristián durante o século III, particularmente en África, onde a súa influencia foi preponderante.

Ben me lembrei do meu patrón naqueles anos de África Occidental, e igual tivo algo que ver, algunha intervención en sacarnos con vida naquel atentado de Safí.

No primeiro día as mulleres cociñaban e os varóns íamos á Misa parroquial. Pola tarde, festa rachada, para todos, particularmente para os rapaces, que se quedaban a durmir no propio campo da festa, no adro parroquial, onde o señor Vicente lles cobraba o “real da cama”, para gastos da festa, a cambio de proporcionarlles un brazado de palla para durmir. O segundo día, dedicado ao Ecce Homo, daba que facer pois había que subir/baixar, segundo a ubicación de cada lugar, coas bestas cargadas de cestas da merenda, ¡da merenda de campo!, que nunca se daban baleirado, ¡de cheas que ían!

O San Cosme en Gondel. Cosme e Damián, que os teño na conciencia pois ese día, do ano 48, cometín un pecado de omisión: Tiña palabra da Guillermina do Ramalledo para bailar con ela, ¡que xa era gracia e concesión co mal que eu bailaba!, pero chegoume un telegrama do Ministerio do Ejército para que me incorporase a filas, de inmediato, así que, neste dilema, e sen teléfonos, dinlle plantón á Guillermina, e collín o coche da Liña!

Veciños e parentes nunha merenda do San Cosme.

O Santo Cristo de Goián. Costume e devoción arraigada para tódolos que tiñan besta na miña parroquia, que eran case tódolos veciños. Aquel ano, a burra do noso Sancristán cansou de seguirlles o paso ás eguas, así que, na subida, parou, atrancouse. O Celestino de San Cibrao, que era moi pícaro, díxolle, desde a súa besta, ao Sancristán: Mira, Afonso, parece mentira en ti que non saibas que os burros, tanto se son homes como se son bestas, adoitan facer o contrario do que se lles di; date a volta, e pona de cu para arriba, verás como así trota! Afonso obedeceu a insinuación, o consello, pero a besta do Celestino non estivo conforme, así que, de cu para a burra, zampoulle unha patada, que a devolveu a burra levantándose das traseiras, co cal..., Afonso caeu ao chan! No resto do camiño tiveron que levalo, a tramos, nas bestas, pois a burra non admitiu máis carga para aquela viaxe, para aquela subida.

-.-

¡Naiciña do Ceo, que te nomeou Titora miña o propio Xesús naquel testamento dramático, dramático pero Redentor, do Calvario, e despois fúchesme presentada pola outra nai, pola carnal, pola da terra, como Auxiliadora desta familia terráquea, ¡tamén miña!, aínda que só sexa pola devoción coa que levei, en tantas ocasións, as andas da túa imaxe, neste ocaso da miña luz terreal, que por lei natural xa teño próximo o transo á Divina, pídoche outro favor, o enésimo, o máis importante: que no instante da chamada, da partida, recollas a miña alma pecadora no teu regazo inmaculado, santificador, para que me serva de pasaporte na incorporación á outra vida, á definitiva, á eterna! ¡Amén!

-.-

Aquí deixo este rosario de pensamentos, de reflexións, sinxelas pero sinceras, por se lle serven a alguén, ao meu próximo, á miña parroquia, ¡onde outros deixaron obras!, como axuda ou suxestión nas súas meditacións. Nin co pensamento logrei medir a distancia que nos, que me, une, ¿ou separa?, do meu próximo. Dalgún xeito si que me parece próximo, pero noutros casos, distante. ¿Distante quen, eles ou eu? Nada, que isto non teño forma de medilo, e iso que temos un bo metro, ese do verbo amar, pero, ¡é tan difícil!

¿Onde está a dificultade, me levo preguntado mil veces? A única resposta que me resulta válida é que esta dificultade está no noso, ¡no meu!, ego, nesta maldita soberbia herdada de Satanás, que en mala hora lle deu por achegarse ao noso Paraíso. Pero non é atenuante, pois, a maiores do sentido común, Iavé deunos os dez mandamentos. Se volvese a nacer, despois de pasar polo Seminario seguro que me apetecería pasearme polo mundo adiante coas táboas da Lei debaixo do brazo, para ensinarllas ao próximo, máis, de ben pensado, se nin eu mesmo as cumpría, ¿de que serviría tan ruín apostolado? Como iso non foi, nin resultaría, ¡a ver se vale de algo este rosario de pensamentos íntimos que vos deixo colgados do meu internet! ¡Se son bos, que aproveiten; e se non tal, apagade o aparello, antes de que vos contaminedes!

En todo caso, grazas por aguantarme,

Xosé María Gómez Vilabella

Á inesquecible memoria de meus pais,

que me ensinaron a ler, a rezar,

e a quererlle á Parroquia.

-.-