MISCELÁNEA -VII

MISCELÁNEA

-VII-

 

 

Outeando o mundo desde o noso castelo

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

En tempos prosaicos…

Pasado, presente e futuro.

Enriqueta Otero Blanco

Enriqueta vista polo meu retrovisor

Como era Manuel María antes de ser célebre

Auto de Nadal

As cereixas da Ribeira

A escolta de Salmerón

A lúa dos de Pol

Esculcar

Os mitineiros profesionais

Cando o ían rexistrar

De muíños a museos

O coche de Trigo

Templos da Sagrada Familia

¡Xa o teño!

Negociar con Deus

Neve no camiño

¿Illas afortunadas?

A vella do Mercedes

Aquel Xullo

Crise

Unha lección de Dereito Político

Iso do botellón é conto vello

Día Internacional da Muller en Castroverde

Así rin os ríos en Castroverde

Sirocos e asirocados

Ser e estar. Guerra e paz.

Bótalle unha ollada á túa terra

Aquelas coplas do século XX

É cousa de abri-lo paraugas

Por Castroverde, Camiño de ida e volta: 8 de setembro

Medullius

O Condutor, o Mestre, o Führer de Castroverde.

Como farei para levar esta ola a Suíza, có que pesa?

Reflexionar sobre la caza

22º Conde de Altamira

-.-

 

Addenda

 

-o0o-

EN TEMPOS PROSAICOS A POESÍA VAI POR DENTRO 

LA POESÍA DE BASILIO FERNÁNDEZ: EL ESPLENDOR Y LA AMARGURA

Tesis doctoral de EDUARDO MOGA

Dirigida por la Dra. Virginia Trueba

Programa de Doctorado

«Història i invenció dels textos literaris hispànics”

…./…

 

“A muchas personas el otorgamiento del galardón a Basilio Fernández les descubrió una dimensión completamente ignorada de la personalidad de aquel almacenista y tratante de productos de alimentación, atildado y discreto, con el que llevaban años relacionándose, sin sospechar que tuviese la menor inclinación artística. Una de esas personas fue el gallego Xosé María Gómez Vilabella, que, en un pintoresco artículo publicado en El Progreso, de Lugo, expresó su asombro al conocer el destinatario del premio y sus recónditas actividades poéticas.

 

“El pasmado y entusiasta Gómez Vilabella da fe después del obstinado silencio que siempre mantuvo Basilio sobre su labor de creación: “Nas diversas ocasións en que estivemos reunidos, fose por motivos financeiros ou por relación social, amigable, temos falado de todo o divino e de todo o humano, particularmente das súas viaxes aos Estados Unidos, pero nunca fixo alusión aos seus pecados secretos, á súa poesía, pois ao parecer non a consideraba suficientemente perfeccionada. Agora demostrouse que se condenou ao silencio, ¡por un exceso de sabedoría!”

…

 

«¿Quién es capaz, así de primeras, de imaginarse que un almacenista de vinos, con su guardapolvo pringado de morapio, abriendo y cerrando grifos en aquellas cascadas con sabor a fruta de la calle Langreo, de Gijón, tenga en los labios un cantar, en el corazón un arpa, y en el alma mil sueños de infinitud? ¿Nadie? Pues no os culpo, porque a mí me ha pasado lo mismo» (Xosé María Gómez Vilabella, «Basilio Fernández. Premio Nacional de Poesía 1992», suplemento «Táboa Redonda», El Progreso, 26 de agosto, 1992) (La traducción es mía).

 

Basilio Fernández López

  

Basilio Fernández López, poeta español, nació en Valverdín (Cármenes, León) en 1909, y falleció en Gijón (Asturias) en 1987. Recibió el Premio Nacional de Poesía en 1992 de manera póstuma, por la obra que engloba toda su producción lírica, Poemas de 1927-1987.

 

Nacido en la provincia de León, pasó en tierras leonesas toda su infancia, hasta que su familia se trasladó a Asturias, donde estudió bachillerato, en el instituto Jovellanos de Gijón. Allí fue alumno de Gerardo Diego, con quien mantuvo una buena amistad, así como con Gonzalo Torrente Ballester, con quien estudió en la facultad de Derecho de Oviedo. Aunque no dejó de escribir, tuvo que hacerse cargo de los negocios familiares, lo que le alejó de los círculos literarios, publicando en varias revistas algunos de sus poemas. Fallecido en 1987, su sobrino recopilaría sus poemas inéditos en un libro que tituló Poemas de 1927-1987, que tituló Poemas de 1927-1987, que fue galardonado con el Premio Nacional de Poesía.

-.-

 

Amigo Basilio, non che perdoo a túa discreción comigo: fomos bos amigos PERO sempre falamos en prosa, eu de parte do Banco Exterior de España, Sucursal de Gijón, e ti como cliente.

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Pasado, presente e futuro.

 

 

Praia de Riazor, axitada.

 

Tranquilos, que nunca choveu que non escampase. No pasado botamos a correr, improvisando, chafallando, con pouca previsión, case todo mal feito, e aquí está o presente para demostrar que non minto, mais tamén cabe esperar en que, tras do hoxe, chegará o mañá…, que será feliz, próspero e feliz…, se sabemos utilizar as nosas, dolorosas, experiencias!

 

 

¡Todo un símbolo!

 

Bárcenas, aquí na Coruña, na rúa Juana de Vega; na dirección que leva igual vai para o Banco de España, ¡o Banco de España, ese monumento dos cartos!, que o ten enfronte, pero a súa cabeza non rexe, segundo o evidencia esta fotografía: Con gafas de sol, a visión acúrtase, non se ve ao lonxe; e logo que sufre o despiste de ollar para a dereita, cando que os autos, os perigos potenciais, de vir, veñen do outro lado; pola dereita tamén hai coches, pero son…, os que xa pasaron! ¡Hai que velas vir, amigo, e para iso compre lembrar que, as trampas trampas se volven, que xa o dicía meu avó! E despois engadía: Non as fagas, non as temas! Pois iso, que hai que andar pola vida camiñando recto, orando e laborando, pero…, todo en positivo!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Enriqueta Otero Blanco

 

 

Esta ilustración de Matalobos para un artigo de P. Pestana (El Progreso, 24-4-2000) imaxina á nosa Enriqueta disposta a todo con tal de implantar a súa pedagoxía, que no fondo non era outra que a de levar ao pobo a cultura e maila liberdade de pensamento.

 

Enriqueta, "María Dolores" no maquis, cos fuxidos, deixounos o 31-10-1989. Enterrámola ao día seguinte, coa bandeira republicana, ese símbolo polo que tanto penara. Fóra dunha oración fúnebre, o seu enterro foi do máis silente: semellaba un mea culpa colectivo por tanto desagradecemento, por tanta mofa e por tanta incomprensión como levaba aturado. (Tiven o honor de dedicarlle unha necrolóxica, que saíu en El Progreso).

Nacera no 1910, na casa de Ribón de Miranda. Sobriña dun cura. Mestra de primeira ensinanza, chegou a ser a máis antiga de España.; empezara a exercer no ano 1928. Combatente na Guerra Civil -pasárase á zona roxa por Asturias-, estivo encadrada na I Brigada Móbil de Choque de El Campesino (aquel galego que foi xeneral en tres exércitos sucesivos: España, Iugoslavia e Rusia). En marzo de 1939, cando o coronel Casado, da Xunta de Defensa, lle pediu a Franco un armisticio, e os comunistas se opuxeron radicalmente, naquelas escaramuzas Enriqueta caeu prisioneira dos casadistas, que a meteron no cárcere das Ventas, Madrid, xunto cun milleiro de mulleres. Fíxose cun coitelo da cociña e ameazando á directora logrou que lles abrisen as celas a tódalas detidas. Daquela Enriqueta fíxoas saír de cinco en cinco para que se dispersasen por todo Madrid, sen producir alarma. ¡Cantas laureadas se deron por ben menos, e dígoo eu, que fun mecanógrafo na Sala de Cruces do Consejo Supremo de Justicia Militar!

De novo en Lugo, protexeuna o cura da Nova, pero ao saberse buscada incorporouse aos fuxidos de motivación política. Cun prelo, obviamente secreto, que o tiña no Agro do Rolo, dedicouse a confeccionar follas propagandísticas, que as distribuía por todo Lugo metidas no fondo dun cesto dos das feiras, de vimbios, con ovos do mercado encima. Foi descuberta e cercada por toda unha compañía da Garda Civil, ¡que con menos non se atrevían! Daquela fuxiu, tentou fuxir, por entre dos couceiros, abríndose paso co cesto "da feira", pero esta vez cheíño de bombas "de piña". Tiráronlle ás pernas para collela viva e así obter información cando fose "habilmente interrogada", pero como non abriu a boca, nin sequera para laiar, pasárona ao cárcere da Coruña, onde lle fixeron unha "cura de cabalo" -dicía ela-, do que quedou definitivamente coxa e cimbrante. Nunca foi comprendida, pero si perseguida, maltratada e desacreditada.

Despois daqueles sete anos alentando nos fuxidos, pasou dezanove na cadea, en distintas prisións, pois tíñana que trasladar con frecuencia debido a que lles sublevaba os presos políticos. Despois de indultada asignáronlle unha pensión de mestra, pero non lle pagaron os atrasos. Con esta pensión e algunha propiedade que recuperou, fundou en Lugo a Universidade Popular O Carriño, ensinando gratis aos xitanos e a cantos se lle presentasen.

Naquel hórreo do Parque de Rosalía, en Lugo, puxo este lema: Se tes o valor da cultura, espállao. ¿Cabe unha consigna máis humana e máis pedagóxica?

 

(Do libro CASTROVERDE na historia e no presente, de X. Mª. Gómez Vilabella).

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Enriqueta vista polo meu retrovisor

 

¡Esta é Enriqueta, a mesma, unha obra malograda! Son as consecuencias de nacer fóra de época, que non se comprendeu, a ela, nin á súa obra. Pasoulle algo parecido ao seu paisano Manuel Cordero Pérez; debeu ser un problema xeracional.

En Madrid chamáronlle “La Miliciana de la Cultura”, e iso foi. Se nacese neste, no XXI, seguro que a tal momento estaría revolucionando as aulas, esixindo máis formación; máis realismo na formación. Baixaríase ao pobo raso, ¡como sempre fixo!, para oílo, para decatarse das súas necesidades formativas. Nas súas clases non se admitiría o “Si, bwana”, o conformismo coa pedagoxía medieval, trasnoitada. Nunca ela faría entrar a letra con sangue; nunca desoiría unha pregunta; nunca pasaría por alto a didáctica dos países máis avanzados. E copiaría dos economistas a nosa preocupación por engadir valores, pois iso é o que tratou de facer sempre: engadir ao que se tiña, avanzar; se cadra dun xeito algo utópico, pero voluntarioso, decidido, ata diría que heroico.

Para facerlle un test de sabedoría hai que situarse no 1911: ¿Que niveis, educativos, culturais, sociolóxicos..., se tiñan daquela? Pois nesas negruras se criou Enriqueta, unha predestinada a facer o que outros destruirían. Rosalía foi filla dun Cura, e Enriqueta, sobriña; ¡así sabían latín!

Na escola de Cellán, pintándoa con tenrura infantil, tamén se retratou Enriqueta. ¡Era unha nena cos nenos e unha heroína cos heroes! Se aquela semente, Cordero, cá cousa do voto feminino, Enriqueta, unha Mestra reformista, e algún outro, tampouco demasiados, seguise aleitando España, a estas horas iríamos medio século más adiante no cultural, no social, e incluso na economía, pois houbésemos sido máis prácticos en tódolos aspectos. ¡Estaríamos exportando valores de alta cotización, e non importando trangalladas e aguantando turistas alcoholizados!

Xosé María Gómez Vilabella

(No libro “BENQUERIDA ENRIQUETA”, de Xulio Xiz)

-.-

Como era Manuel María antes de ser célebre.

Ano 1951. Lugo. Presentounos Manuel de Rivas Reija, un erudito, natural do Corgo, que pasou pola vida coleccionando incunables e facendo amigos. Por certo que, amigos que só lle duraron en vida, pois de morto fómolo esquecendo.

 

Manuel de Rivas, aquel polifacético, fora Secretario dun Ayuntamiento de Lugo, expulsado do corpo por denunciar os estraperlos e demais falcatruadas do seu Alcalde. ¡Circunstancias: el, que non o Alcalde! Pero veu a lotería e medio compensou ao Rivas que, sen deixar de ser picapreitos, pasou a ser bibliófilo e mecenas de novatos.

 

Rivas viña de publicar en El Progreso unhas loas do meu libro Castroverde. Bosquejo histórico geográfico. Coincidimos en Lugo, e díxome: -Quedei de verme co sobriño do Cura de San Froilán (Manuel María) así que aproveito para presentarvos, e despois invítovos a comer na rúa da Catedral, 20, Hostal La Perla.

 

Alí estivemos de chau-chau, moito tempo, e falamos do divino e do humano. ¡Falaron, pois os dous eran locuaces impertérritos: Manuel María, un rebelde; ¡un rebelde, sobriño dun cura que daquela mandaba en Lugo máis có propio bispo! Rivas Reija un erudito, ao que lle valían tódolos temas, dada a súa sapiencia.

 

Da Perla fomos á rampla da porta de Santiago e subimos á muralla; apetecíalle a Manuel María, porque Lugo resultáballe estreito, estreito e prosaico. Baixamos polas escaleiras de xunta ao Gran Teatro. Lémbrome perfectamente. Alí, fronte ao Café España, Rivas propuxo tomar un café. Entramos. Pola porta entramos Rivas e mais eu, porque Manuel María ¡accedeu!, por unha ventá que tiñan aberta, dando á beirarrúa. ¡Con aquel feito, ante min quedaba acreditado de rebelde, un rebelde inusitado para a época! Seguimos falando, ou mellor dito esbozando temas pois os dous tiñan imaxinación de lóstrego, que aínda non entraran nun tema xa estaban esbozando outro.

 

No España estivemos pouco tempo porque Rivas lembrouse de que tiña unha entrevista con don Antonio Ron, avogado, e aló nos fomos, á súa casa. A filla de Ron era Mavisa, Mavisa Ron, Miss Lugo do ano anterior. Naquela casa eu fixen de “paleto oínte”, pois Rivas discutiu co Ron sobre o asunto concertado, e Manuel María..., ¡Manuel María tirou do sacarrollas, que miúdo filtreo coa Mavisa: eu quedei pampo, pois nunca tales coloquios oíra, nin vira de cerca, tal e tanto que lembrei, que se me reproduciron, as escenas do Romeo coa Xulieta! Dona Inés e mailo Tenorio, ao seu lado, uns nenos; aquelas florituras literario - poéticas  acaso fosen hoxe o mellor libro de Manuel María..., de telas gravadas!

 

En resumen, que aquel día coñecín algo inédito: un rebelde en pleno franquismo, libre, na rúa, seguro que por obra e gracia do seu parentesco co Cura de San Froilán; un romántico nado a destempo, desde que xa non quedaban; unha voz cálida, convincente; unha personalidade tan excéntrica que incluso vestía diferente ao usual naquela idade e naqueles tempos, que pasaría á Historia. ¿Como pasaría, como político, como literato, como galán...? ¡O tempo demostrou que valían as tres suposicións, as tres hipóteses..., ou máis aínda!

 

 

En definitiva: se se me pide unha definición biográfica global, en síntese, do noso Manuel María, teño que dicir que, segundo Rosalía, Rosalía de Castro, apoiada no material, no pragmático, polo seu Manuel Murguía, foi a encarnación da alma galega do século XIX, o poeta chairego, apoiado na súa Saleta, reencarnou, en varón, o galeguismo do XX. ¿Haberá reencarnación, terán fillos no presente, no XXI? Isto é un futurible, pero, de feito, a nosa parella moito deixou sementado!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

Auto de Nadal

 

Fotografía tomada de El Progreso, 24-12-1968

O pé da mesma, por se nesta reprodución non sae lexible, é o seguinte:

 

"1968. El belén de doña Emilia: En su modesto domicilio de la calle 18 de Julio, doña Emilia instalaba cada año, por Navidad, un sencillo belén, que tenía más de rudimentario que de artístico pero que era visitado por todos los niños del barrio y de muchas otras zonas de Lugo. Ante él, aquella bondadosa anciana explicaba todos los episodios relacionados con el nacimiento de Jesús, e incluso aquellos otros que se referían al resto de su vida. Era una forma de catequesis ingenua, pero seguramente muy eficaz. En recuerdo de doña Emilia celebran todos los años una misa los belenistas de Lugo."

 

Pola miña parte,

débolle a dona Emilia (Emilia de Brañas, de Millares, Valeira) unha homenaxe persoal, pois no ano 1940, tendo eu dez anos, levoume meu pai á casa dela, (que estaba poñendo escola das de "a ferrado" precisamente no Val, na súa parroquia da Braña), onde gocei por primeira vez da contemplación dun "Nacemento". Ela vivía en Millares, que aínda tardou en irse para Lugo, por certo ben amargada a pobre, pero non resentida, porque no Seminario de Lugo non lle deixaron concluír a carreira a un fillo seu, ¡única e exclusivamente porque cantaba mal! Agora, no Ceo, seguro que os teñen de cantores, a ámbolos dous, e precisamente no Coro dos Anxos, por encima daquel bispo de Lugo... Ademais de explicarme as figuras, obsequiounos cun espléndido chocolate. Dona Emilia, este Auto de Nadal vai por ti e polo teu fillo, pedíndovos que me volvades a invitar no Ceo con outro chocolate; se tan ricos os facías naquelas miserias da posguerra, que non serán os do Ceo!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

As cereixas da Ribeira

 

No seu tempo, nunca lle faltaban á feira de Castroverde pois as cereixas deles adiantábanse ás nosas. O seu recorrido era subir cos burros ata a Muíña; e da Muíña á Poza do Barro, en Librán; cruzaban a serra para despois, beirando a Chousa do Escribán, baixar a Vilabade.

Os rapaces de Catatrigo, que cataban e recollían trigo en abundancia, que diso lles vén o topónimo, en cuestión de cereixas adoecían cada vez que vían pasar as mozas da Ribeira. Un domingo, instruídos polo Pepín de Domínguez, que era xastre, así que non daba puntada sen fío, os mozos do lugar lastraron de verzas aquel camiño, pero torcendo a ruta da feira: da Poza do Barro, en lugar de subir, baixar, baixar en dirección a Saíme. Os burros, desde que cataron aquel rimeiro interminable de verzas, ¡burros eles!, nin a paus quixeron encarreirarse.

En Saíme un dos mozos, que imitaba aos lobos a perfección, de escondido no canoto dun castiro vello deu eu ouvear. Ao momento presentáronse os outros mozos, tres ou catro, que agarraron os burros con firmeza e dixéronlles ás mozas da Ribeira que as ían acompañar ata o Rego de Vilabade, PERO a condición de que os invitasen a cereixas, tantas como quixesen comer. ¡Que outra lles quedaba, así que, gustosas, aceptaron!

Desde aquel día, co negocio chafado, as da Ribeira optaron por asistir ás feiras de Castroverde, si, pero, nun dos coches de Trigo!

¿Era machismo? ¡Que va; era unha picaresca enxeñosa, un tanto desmedida, pero tiña a súa graza porque sabían facelas sen danos esaxerados, cousa, medida, que non teñen as gamberradas que viñeron despois, e non só en Galicia.

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

A escolta de Salmerón

 

 

Panteón dos Salmerón. Cemiterio Civil, Madrid

O artigo de Juán Soto, “Un aniversario desapercibido”, na Sección Cantón, de El Progreso, fíxome lembrar, por enésima vez, á miña tía avoa Ramona Lombardero San Miguel, casada con Nicolás Salmerón y García, e por esa circunstancia eximia protectora de parentes e de políticos das bisbarras de Valeira-Fonsagrada, e de Castroverde-Corgo, entre outros, Cándido Fernández, (de Montouto), Manuel Cordero Pérez , (de Riomol), e Julián Besteiro Fernández, (nado en Franqueán, pero rexistrado en Madrid).

Xa teño contadas algunhas anécdotas un tanto singulares en relación cos Salmerón en Galicia. Por exemplo, referinlle a José Antonio Durán, nas páxinas da Voz de Galicia, como fora aquelo do sopapo que me propinou meu pai por levar á escola de Maxide un daqueles paniños de seda natural, coa bandeira tricolor e unha perfecta estampación do retrato de Salmerón y Alonso, que os tiñamos ben escondidos no fondo dun caixón dunha cómoda por culpa daqueles rexistros que nos fixeran os do cuarteliño de San Cibrao.

Hoxe voume referir a última das que me contou meu primo José Lombardero, outro protexido da tía Ramona. Lombardero. Orfo desde a infancia, foi recollido pola irmá de seu pai, e así viviu moitos anos en Madrid, na propia casa dos Salmerón. Xa llo oíra eu a miña avoa, pero Pepe Lombardero era a “ponte” histórica máis directa que nos quedaba con aquela familia apeada da Presidencia da I República simple e rotundamente porque o patrucio negouse a firmar sentencias de morte; así que as súas lembranzas son historia viva, Historia de España.

Resulta que tía Ramona, -en definitiva unha emigrante máis, cansa de parar de fonda en Lugo nos seus veraneos-, mandou cartos, ¡cartos dos Salmerón!, para que fixen nova a súa casa natal, de Xan de Catatrigo. Dito e feito, ao verán seguinte apareceu polo Cádavo abaixo aquel coche de cabalos, que mal lle ía para atrouchar polas corredoiras de Barcias, do Foxo e da Pereira, ata que por fin o cocheiro conseguiu recalar en Catatrigo, fronte á pequena galería da nova casa de Xan, que ía ser inaugurada polo ilustre Salmerón y Alonso; en definitiva, polo pagano da mesma.

Seica houbo cea por todo o alto, cos veciños da porta e mailos Guzmán da Pereira (o pazo da parroquia) de invitados; de invitados ás lambetadas que levara de Lugo tía Ramona, sempre espléndida como correspondía ao seu aquel de “cenicienta”, de criada rescatada e enviada á escola; ao casarse co fillo de Salmerón, avogado, boticario e periodista, ¡puxéronlle dúas institutrices, unha de castelán e outra de francés! Cómpre lembrar que o inxente patrimonio dos Salmerón foilles requisado polos franquistas, que só lles deixaron o mobiliario da súa casa na calle Pardiñas, de Madrid.

Despois daquela cea en Catatrigo, e supoño que dos eructos  pois aqueles paisanos non estaban afeitos a semellantes farturas, baleirouse a casa, aquela cociña grandísima, que mesmo a estou vendo xa que estiven nela recentemente, invitado polos actuais propietarios, e don Nicolás, o vello, levantouse daquela cadeira que lle tiñan asignada; por certo, eu vina nun curro da cociña nova, da bilbaína, que a seguían conservando como peza de museo.

¡Agora vén o da escolta! As camas daquela eran, facíanas, algo estreitas, pero a que lle asignaron era de estrea, con sabas limpas, do mellor liño da tea, táboas novas, de castiñeiro..., ¡todo digno de tal parente, de tal protector! Pero as condenadas pulgas de Catatrigo –casa nova pero coas cuadras, ¡cortes!, debaixo- eran aínda máis demócratas có demócrata Salmerón, así que os veraneantes recolleron sobre si cantas lles sobraban aos veciños, e..., ¡non pegaron ollo en toda a noite!

Deloutro día, ben cediño, cando o tío Xan sacou as vacas para levalas ao prado da liñeira, antes de que desen en berrar na corte, ¡atopouse coa escada do palleiro arrimada á galería! Tentaran roubarlles o baúl, pero como os de dentro estaban espertos...! ¡Favor que lle debían á escolta das pulgas!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

A lúa dos de Pol

Mirade se serán católicos os alcaldes das nosas cidades que, de noite, acenden os farois; ¿e sabedes por que, ou para que? Fano para que non volvamos ao paganismo de adorar á Selene! A intentio, a intención, pode ser boa, pero as consecuencias afectan aos casamentos pois agora só os rapaces da aldea saben a onde van cando saen de lúa de mel. Para os da cidade, Selene é unha deusa invisible.

 

 

Pero, non hai dúas: ademais da de Selene; a de San Martín, San Martín de Lúa, aló en Pol? ¡Que listos sodes, que sabidos saístes estes rapaces de hoxe en día; claro, cos televexos...; nada vos queda sen coñecer, sexa bo ou malo! Si que has hai, si que as temos, ámbalas dúas ao noso alcance, pero eu recomendaríavos, para a vosa voda, a de Pol, que pilla máis cerca, mesmo cerquiña das fontes do Miño. Aquí tedes o seu altar maior. ¿Verdade que serve para un casamento de categoría?

 

Con unha particularidade, ou máis ben, varias: Que en Pol tedes casamento e viaxe nunha soa oferta, aforrándovos os billetes do foguete espacial. Outra, que á Lúa selénica hai que levar flores, e aquí, na de Pol, todo é campo, todo é flor! Na do San Martiño podedes estar, e andar, a cara descuberta, mentres que na de Selene requírese un escafandro de osíxeno.

¿Que se hai colmeas, na de arriba, pola cousa do mel, ese das lúas matrimoniais? ¡Pícaro / pícara, que ben sabes que non: É un falar, para facer agradable iso de viaxar cando máis se precisa descansar..., no tálamo nupcial! Aquí, e agora, xa que eses farois nola esconden, imaxinemos a de Selene, pois estoutra, con só coller o auto...!

Ai, lúa, lueira,

que pareces tan grande

sendo pequeneira!

Lúa, lueira, espera por min,

e non te escondas

tras da luz dos farois,

que eu prefiro a túa,

posto que vén do sol!

Miña lúa, 

que me fas a competencia:

de min din que brillo na terra,

pero ti falo no ceo!

¿Que me esperará cando vaia verte,

da man dun consorte?

¿Todo será tan grato

como din os vellos?

¡Pero se xa non se lembran

de como foi aquilo,

aquel lóstrego que os subiu ao ceo!

Lúa, lueira, cascabeleira,

que só che falta ter luz propia

para ser churrusqueira!

Lúa, lueira,

que,

comparada co sol,

es unha lareira.

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

 

Esculcar

 

 

Esculco, esculcas, esculcamos..., é o verbo máis difícil de conxugar! Ditosos aqueles anos, aquelas idades, nas que o padriño, e de non habelo, un veciño, nos proporcionaba as mellores suxestións, as mellores oportunidades, tanto para os rapaces como para as rapazas..., despois de ben informado, por suposto, xeralmente, recompensado cun pixama de baeta colorada, que tal era o costume, o recoñecemento!

 

 

 ¿Agora? ¡Agora non temos a quen botarlle as culpas dos nosos erros, dos nosos desacertos!

 

“Casamiento y mortaja, del Cielo bajan!”. ¡Axá; daquela hai que subir ao Ceo para esculcar, para face-lo casting! ¿Por que? Obvio: porque os outros / as outras, as que concorren aos antros..., eses / esas, para o veciño / para a veciña!

 

Ante todo, sinceridade, pois quen mente no pouco tamén o fai no moito..., se lle convén, ou aínda sen convirlle, se lle apetece! Que pena que non exista un detector de mentiras, ad hoc! Xa que non existe, hai que esmerarse en suplilo. ¿Como? Conversando, pois os frechazos son só iso, frechazos, e non serven para profundar se o elixido / a ¿aguantará? na fidelidade, por días de vida.

 

¿Queremos boa vida?¡Daquela casemos ben, pois o resto é máis doado de lograr! Pegoulla Eva ao Adán, ¡burro!, convencéndoo para que catase aquela mazá da soberbia inicial, e iso que non tiña alternativa se fracasaba nos seus arrumacos! Menos mal que, tempo adiante, veu a Virxe María, aquela que, sendo Virxe e sendo humilde, mereceu se-la nai do Fillo de Deus!

 

A mazá hai que examinala previamente, e incluso, ¡incluso!, se se queren ter fillos facerse recoñecer..., por se hai esterilidade nun deles!

 

¿A dote? ¡Iso é o de menos, tendo saúde e virtudes, que mais mazás quedan no Paraíso, das boas, para ir comendo, para ir vivindo!

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

Os mitineiros profesionais

 

 

 

As dimensións do ser humano son catro, que non tres, pois ninguén pasa por este mundo, así sexa un feto, non nato, non saído á luz do parto, sen deixar rastro, impactos, influenzas, repercusións familiares, e tamén sociais, etcétera, etcétera.

 

¡Que importantes somos, e que pouco nos decatamos diso, pois ata o máis folgazán deixa traballo, ¡ou traballos!, feitos ou ocasionados. Ademais do espazo físico están as ramificacións do feito de ser e de estar; para ben, ou para mal, que iso Deus dirá! Na nosa curtidade, na nosa miopía, pouco máis vemos alén das nosas nafres, o que non deixa de ser unha avantaxe, ¡transitoria, desde logo!, pois, do contrario, se os malfeitores, sexa de palabra, de obra, ou de omisión, tivesen alcance da transcendencia dos seus actos, morrían daquela mesmo, aterrorizados polos remorsos!

 

Por iso é unha desgraza non ser comunicativo pois aqueles que o son xeralmente atopan alguén que lles leve a contraria, fenómeno útil, que serve dobremente: Se teño razón, para afirmarme nela, para seguir así, para sentirme útil; de non tela, demostrándomo na discusión, na advertencia, no consello, faranme o favor de tornarme dos precipicios mentais, tantos e tantos como hai, tantos e tantos abismos que nos conducen non só ao noso inferno, senón, e tamén, para facer outro, para acender outro, maiormente para aos próximos. Ora ben, ser comunicativo non quere dicir ser indiscreto senón razoable; razoar, escoitar opinións, pero non conformarnos con oílas, distinción que non sempre temos clara.

 

Por poñer algún exemplo: Cando votamos, no que sexa e para o que sexa, estamos outorgando poderes, plenos ou non tanto, xeralmente temporais; ¡ah, pero nós, os interesados, seguimos aquí, atidos e atados as consecuencias de que as facultades cedidas, conferidas, delegadas, sexan, ou non, ben interpretadas! Se hai desviacións no apoderado, ¿merecerá chamarse empresario aquel outorgante que non chame a capítulo ao mordomo infiel? ¡De non facelo, convértese / convertémonos en cómplices, co cal o infiel medrará máis, tornarase máis ladrón e máis soberbio, máis aínda, arrastrándonos ao campo da súa indignidade!

 

¡Canto se podería dicir, dicir, escribir, divulgar, acerca da irresponsabilidade humana, pero non habería papel dabondo para iso, nin sequera pinchando tódolos eucaliptos desta Nova Australia á que algúns seguen chamando Galicia!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Cando o ían rexistrar, lanzouna,

e pasou por riba da miña cabeza.

 

 

Capela das Virtudes – Campo da festa.

 

¿Non me preguntades que facía o Vitoriano de Labrada con aquela pistola, na festa de Xerbolés, pois, ao ir cachealo os Gardas, lanzouna á xesteira, que pasou, vibrando, por riba da miña cabeza?  ¡Claro, con tantas películas do Far West…, e iso que foron a menos! Vóuvolo explicar, aínda que só sexa para que non se vos ocorra pensar noutra guerra, pois, para conflitos chega cos económicos e cos sociais, que teñen pólvora de sobra, cada casa unha polvoreira!

 

Despois da guerra, maiormente na súa primeira década, na dos corenta, cando máis se dicía que España era, unha, grande e libre, aló por dentro, nas familias, nunca tanto fora dúas, pequeniña, e…, encarcerada! ¿Dúas, dúas Españas? ¡Si, a dos que, aparentemente, gañaran a guerra, e maila dos que a perderan! Tanto medo e tanta rabia lles quedou, tanto medo e tanta rabia se tiñan entre si que chegaron a darse casos coma o daquel rapaz da miña parroquia, irmán de tres fusilados, que, por namorarse, e casar, con unha rapaza mesmo celestial, guapa de corpo e encantadora de alma, pero sobriña dun notable falanxista, os seus mellores amigos deixaron de falarlle, e así estiveron, anos!

 

No de pequeniña, tanto se encolleu que, entre mortos, encarcerados, e temerosos, poucas familias quedaron que non revesen, que non encollesen. ¡Quen máis, quen menos, cabíalle na man á Virxe do Puño! Os matóns, e con eles os seus parentes, estiraban o brazo, poñíano en alto, a cada paso, polo motivo máis mínimo, pero aló por dentro ben encollidos andaban; ¡ben encollidos e ben armados, aínda que fose de día! Por parte, os vencidos seguían esfurricados de medo, de medo a imprevistos, e afixéronse a andar de noite…, pero coa pistola no peto!

 

¿De onde lles viñan as armas, as cortas? Non houbo soldado, dos sobreviventes, que non fixese milagres para conseguir unha, por aló, na fronte, e volveu con ela, case sempre colgada dun cinto interior, para así disimulala no oco da outra, da outra pistola, que seguro a tiñan, a traían, ben esmorecida! Non só pistolas, senón piñas: Aquela que me regalou a María de Mirón, tomándoa por un xoguete atopado no monte, no seu monte das ovellas, e menos mal que non me deu por tirarlle da espoleta! A que atopou aquel rapaz de Maceda, cando ía roubar auga para o seu prado; como levaba unha roda, ¡zas!, rodazo á bomba, e a súa alma, voando, voando, de inmediato! As dúas ou tres que seica lle tiraron ao mudo de Veiga do Outeiro, por tras dunhas loureiras, para que non se casase con quen outros non querían. Etcétera, etcétera.

 

¿A todo isto, onde estaba a liberdade? ¡Na imaxinación de cada quen, no seu propio medo a expresarse, a dicir o que sentía, así que os pensamentos tiñan a liberdade limitada, ían das cabezas á almofada, con retroceso, coma os canóns antigos!

 

Pero non perdades o tempo en buscar libros que volo confirmen, que aínda ninguén se atreveu a expresalo con esta claridade, e os que veñen detrás miña…, non o viviron!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

De muíños a museos

 

 

O último dos muiñeiros de Montecubeiro, precisamente sobriño de José Veiga López, un daqueles fusilados da parroquia,  explica o seu funcionamento a uns turistas.

 

Daqueles muíños só queda a muiñeira, e para iso tócana nas festas, con altofalantes, que xa non é a mesma! ¿Por que te mataron, Veiga López, acaso por innovador, por montar esta acea en vez de emigrar? Fuches arriscado, ignorante e arriscado: arriscado porque innovaches, e ignorante porque ignoraches que aos caciques do lugar nunca lles gustaron os veciños innovadores. Naqueles anos Trinta pasaches dos muíños “de herdeiros”, dunha soa pedra e pouco banzado, a unha acea de dúas pedras, con cribas hidráulicas, e para iso, con cartos prestados, facendo ti mesmo a metade da construción. Tamén cobrabas maquías a pretexto de que, o que traballa, cobra! ¡Ai de ti, incauto, que esqueciches que os veciños poderosos queren, sempre quixeron, escravos…, escravos gratuítos!

 

¿Ves? ¡Gañaron os caciques: unha, porque os seus fillos, en vez de sementar trigo, estudaron leis, leis con minúscula, leis da letra pequena, que era a mellor forma de promoverse nas listas electorais; e outra porque, a diferenza dos romanos, superadas aquelas teses de dar Panem et circenses á plebe, agora dan mitins, séxase, única e exclusivamente, circo!

 

 

A de Mosteiro, convertida en museo.

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

O coche de Trigo

 

 

En Lugo, diante da Quiroguesa,

coa Estación de fondo.

 

 

Las Tres Gracias,

Museo do Prado.

 

-¿Señor Avelino, que fai que non arranca? ¡Temos que ir a Lea, ao San Bertomeu, agora que volve a haber festa!

 

-Velati suia, rapaz; velati suia! Para mocear non fai falta saír de Lugo; ou non tes abondo con esas tres…?

 

-Déixese de morunadas, que xa sabemos que foi chofer en Regulares…, pero aquí estamos en Lugo, e como di o seu cobrador, o Carlos, que tamén arabea: ¡Suai, suai!

 

-Cálmate, impaciente, que a tal momento estanlle sorrindo ao retratista… ¿Por que? ¡Porque el ten paciencia, que é a mellor forma de conquista-las mulleres!

 

Asomei un pouco, e vinas…, ¡ás tres, xuntas, sorrindo de orella a orella! Vinas tal cal eran, que nin que tivese diante o cadro das “Tres Gracias”. ¡Como son de penetrantes os ollos dos mozos, que traspasan os vestidos das mozas, por escuros que os leven! En vista diso, baixei para asegurarme do que estaba pasando, precisamente no intre en que unha delas desfacía o cadro para subirse ao coche da Liña; axudeille cos paquetes, e seguidamente sentámonos xuntos:

 

-Eu a ti coñézote…, de verte con teus pais nas feiras de Mosteiro!

 

-Pois ti…; igual es de Martín, ou de por aló!

 

-Non, que son de Montecubeiro; ¿ou é que non teño cara de ser do monte?

 

Algo de graza fíxolle, que se sorriu; o que aínda non sei é se o fixo de min, ou do que lle dixen. Do que non se riu foi cando lle expliquei que eu era zoqueiro, e que por iso tiraba ás feiras de Castroverde, pois nas de Mosteiro non había costume de vende-las zocas, ¡as de levar ao lombo!

 

Platicamos moito pero non conseguín namorala, que me dixo que a esperaban en Lea, que dera palabra…, a outro estudante! ¡Cómaas o demo, como son, que prefiren un mal estudante a un bo zoqueiro! 

 

De Lugo a Lea só hai vinte quilómetros, pero a rapaza caeume tan ben que me chegaron para facer un curso de parrafeo. ¡Condenada, canto sabía; claro, estudaba! Eu, pola miña parte, fixen un esforzo sobrehumano para poñerme á súa altura: sabía menos cousas, pero a min saíanme en verso, prendado dela, pero tamén dos seus dicires. Tanta palla en albarda lle metín, que á altura de Fraialde díxome que, se por un causal non estaba en Lea o seu rapaz, que non tería inconveniente en estar comigo, en seguir falando comigo… Nin o tiven que pensar, sabedor como era de que os paus nas festas adoitaban vir por culpa das mozas de dúas palabras… ¿E se non víamos ao seu estudante, pero el si, el a nosoutros si, e máxime de noite, pois de noite sempre foi a festa de Lea? Non sei se prudente ou covarde, díxenlle que todo fora un bromazo, que eu xa tiña rapaza, en Rois, e que alí me baixaría; que o de ir a Lea fora unha estratexia de conquista…, por se me decidía a cambiar de bando, a cambiar de fronte! En Rodís ela baixouse, coa miña colaboración en apea-los seus paquetes, iso si, que por amigos quedamos.

 

Volto a subir ao coche da Liña o primeiro que se me veu á cabeza foi aquel dito do caseiro de Brais, de que, “dúas tetas tiran máis que dúas carretas”! ¡Que verdade era, nada de conto, pois en vinte quilómetros fixen un curso de parrafeo, e namoreime de dúas rapazas, á vez! A miña lección foi que hai que ter coidado coas Evas de Lugo, que te levan ao horto por menos de nada, haxa ou non haxa mazás!

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

Templos da Sagrada Familia

 

Templos da Sagrada Familia. Xa sei, xa o coñezo, xa o visitei, ese monumento monumental de Barcelona… ¿De Barcelona? Enteiramente, non, que moitas das súas pedras foron talladas, e levadas, de Parga, así que algo, unha boa parte, nosa é, pero aquí, hoxe, meus nenos, vouvos falar doutro templo, igualmente dedicado á Sagrada Familia, que se non o está debera estalo, indefinidamente, solemnemente: As reunións familiares!

 

 

Ensinando / ensinándonos

 

Despois da Misa, nada tan sacro coma o culto familiar; sacro, pero, en crise, hoxe en día; tanto, que me ten abraiado, así que vou dedicarlle este grao de area, xa que non podo poñerlle pedras grandes, perennes, tal que esas de Parga. ¡Benditas reunións familiares…, cando non expulsamos delas a Xesús, a María e a Xosé!

 

 

Deben celebrarse periodicamente, para que non se arrefríe a relación parental; de non ser tódolos sábados, sábados ou domingos, que menos que unha vez ao mes! Coma nos tempos bíblicos, a mesa debe presidila o Patriarca, acompañado da Avoa, e ambos rodeados dos netos, pois os fillos ocuparán a outra cabeceira. Por circunstancias, xeralmente laborais, agora sempre hai ausentes, tal que aquí a nora, Médica, que estaba en Carballo, dando consultas. A primeira parte do ritual debe ser acender unha vela, por uns minutos, en sinal de evocación, de chamamento, polos falecidos parentes dos alí presentes, facéndolles notar que seguimos na súa lembranza, agradecidos pola doutrina que nos ensinaron. Seguidamente, a Avoa, ¡que non hai avoa que non sexa santa!, bendicirá a mesa; máis ou menos así: Bendícenos, Señor, e bendí estes dons que, dados pola túa bondade, imos tomar; que o Rei da Gloria non faga partícipes da Mesa Celestial. Amén!

 

¿Que; unha familia así, é, ou non é, familia? ¡Se non é sacra, vai camiño de selo!

 

Cando, por razóns de traballo, ou doutras circunstancias, que non por desafectos, a familia está escangallada, aos que dela queden quédalles a fórmula sacramental de facer o mesmo, pero, rememorándoos, pedíndolle a Deus que os arrexunte de novo; se non pode ser na terra, no Ceo si, indefectiblemente!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

¡Xa o teño!

 

 

 

¡Xa o teño, que o redimín, e desta non se me escapa! ¡Non, Señor, non, e ben ledo que estou de que me acollas..., despois de perdoado!

 

¡Señor, cando fixeches a Adan, a min me fixeches; e despois diso, redimíchesme; así que agora tócame pedir o herdo, tal que un oficio nesa gloria dos anxos, pois, se traballador fun na terra, no Ceo non quero ser menos! ¿Currículo? ¡Ti ben o sabes, que nos teus arquivos está: plantei árbores, criei fillos, mal que ben escribín algún libro…! O que non fun foi periodista, aínda non, e afellas que me chama esa profesión… ¡Faime periodista no Ceo, Señor, ávido que estou por coñecer os segredos que se me furtaron aquí abaixo, nesta terra dos segredos e dos secretarios!

 

¡No Ceo quero ser acusón, baixar á terra, espiar..., e de paso coller de man aos inocentes, a imitación túa, para levalos a descubrir as farsas dos seus delegados, dos seus apoderados! Despois de purificado, iso por suposto, quero ser un Lot que pida a salvación de Sodoma..., pois algún inocente quedará nela! Xa que en vida non fun Cura, a ver se despois logro algunha cura, coa falta que temos delas, traballado da couza que está este globo; o terráqueo, non, o democrático!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

¿Negociar con Deus?

 

Pasamos a vida obsesionados en / e por, negocios terreos, entregados con frenesí aos regateos do mercado convivencial, esquecéndonos de que o Gran Almacén, o único capaz de satisfacernos plenamente, xa nesta vida, e non digamos na outra, na Definitiva, é ese Gran Provedor das Grazas Celestiais, o Altísimo, aquel que botou do templo de Xerusalén, a lategazos, aos mercanchifles daqueles tempos. Aquel Deus é o mesmo de hoxe, o de Sempre, o Eterno, así que, ollo cos tratos mundanais, exclusivistas, pois Aló Arriba, no seu Reino Definitivo…, a saber que látego ten, a saber como nos trata aos materialistas!

 

 

Greco. Expulsión dos mercadores.

 

San Paulo acláranos que non só se debe honrar a Casa de Deus, cando nos di: Non sabedes que vosoutros tamén sodes Templo de Deus, e que o Espírito de Deus habita, mora, en vosoutros? Quen destrúa o templo de Deus, será destruído por Deus, porque o Templo de Deus é Santo, e vosoutros sodes ese Templo!

 

En consecuencia: Respecto e veneración á casa de Deus, en primeiro lugar, pero tamén que, quen maltrata a unha persoa, ou a humilla, calumnia ou despreza, quen quita a vida a un ser humano, sexa adulto ou que aínda estea no ventre de súa nai, quen lle rouba a inocencia a un neno, aquel que viola ou de calquera xeito ou maneira atenta contra outro ser humano, comete un verdadeiro sacrilexio porque somos templos vivos do Espírito Santo. Recordemos, aquí e agora, de hoxe para sempre, que o único momento de violencia de Xesús foi, fíxoo, cando viu que non se honraba o seu templo; que aqueles negocios non eran lícitos, e relixiosos menos aínda, de puro paganismo. ¡Daquela, cada persoa que se cruza no noso camiño, nós incluídos, é/somos templos vivos!

 

¡Señor meu e Deus meu, que nos meus tratos, nas miñas apetencias, esteas Ti presente, sempre, sen falta, axudándome a poñer o espiritual por riba do material! ¡Amén!

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

Neve no camiño

 

 

 

A foto é de Txaro Gallego, pero o camiño é de Millares; ¡unha aldeíña, non, unha aldeaza, das poucas que quedan; pero, se a queren visitar, tamén é accesible pola estrada LU 750. Daquela freen, aparquen, e pisen os arredores, por nevados que estean, ¡que xa quixese o Val de Josafat parecerse a este!

 

Unha boa nevarada é o que precisa esta España pecadenta para neutralizar os seus pecados; ¿non se di que, Año de nieves, año de bienes? Purificada esta terra, volverá … a reír la primavera, que por cielo, tierra y mar se espera! ¡Iso querían, iso propuxeron, José María Alfaro e Pedro Mourlane, pero eu quéroa sen outras frechas que non sexan as do amor, as do amor fraterno, unha soa España, ¡unha, e que sexa grande, e libre, iso si; redimida dos seus pecados, dos históricos, tantos que ten, que temos!

 

Agora, neste XXI, os ricos soben en telecadeiras e baixan en esquíes, pero ignoran aqueles praceres do XX, aquilo de ir de pobo en pobo, atravesando as serras, a pé ou dacabalo, atrochando a neve. ¡A natureza hai que gozala ao natural, sen trebellos mecánicos!

 

¿A que se parece a crise socio-económica actual? ¡Ao meu entender a unha nevarada, unha nevarada xeral que nos arrefría a alma, pero que, á larga, será beneficiosa porque nos volverá a mostrar os camiños naturais, sen asfaltos artificiosos, sen petulancias! Para petulias, ou petunias, que igual dá, as mellores son as do meu xardín,

 

 

¿Son, ou non son, primaverais?

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

¿Illas Afortunadas?

 

 

Ídolo de Tara

 

Así vos chamou Plinio, no século I da nosa era, e non era ningún bobo. Precisamente por Plinio coñecemos a expedición do xeneral cartaxinés Hannón, no lonxano V a. de C. Pero máis lle debemos, que tamén nos proporcionou referencias doutra expedición notable y antiga, a que enviou o Rei Juba de Mauritania ás Illas, onde lle regalaron dous enormes cans… ¡A xenerosidade canaria, que os/que nos vén de lonxe!

 

¿Afortunadas? ¡Si, pero non! Os afortunados fomos os demais, medio mundo, xa que medio mundo, co Novo incluío, nos valemos de vosoutras; entre outros goces e utilidades, como insustituible e inestimable cabeza de ponte para salvar piagos, para facer posible este mundo da globalización, que tanto nos une/ou desune actualmente.

 

Agora que puxemos de moda tantos conceptos reivindicativos: Memoria histórica, Débeda histórica, Civilización, etc., é o momento de volve-la vista atrás, e render preito homenaxe a esas afloracións,  e/ou perduracións, da mítica/ou real Atlántida.

 

¿Colón descubriría América sen a súa augada, sen o seu descanso, e sen as súas reparacións nas Afortunadas?

¿O hidroavión Plus Ultra saltaría a Tenebrosa, para tomar Aires, dos Buenos, na Arxentina?

¿España controlaría a súa Guinea sen o aeroporto de Gando?

¿Presumiríamos daquelas posesións continentais que tanto goce imperialista nos proporcionaron, ¡e tan caras nos saíron!, sen os portos e mailos aeroportos illeños?

¿Os galegos actuais gozaríamos das nosas “pulpadas”, das nosas “polboadas”, “á feira”, sen os cefalópodos que nos chegan do voso entorno?

 

Cortarei aquí as interrogantes posto, e suposto, que son infinitas; todas afirmativas. Pero quédame unha, por demais inescusable: ¿Cando chegará o día no que Madrid, ese núcleo egocéntrico, non sempre agradecido, faga ondear a bandeira de Canarias na propia Porta do Sol, quilómetro cero de todas las magnitudes? Por se valese de algo, aquí está o meu voto: ¡Positivo, que non en vano aquel Fernández era, “de Lugo”!

 

Colón, para min o Colón galego, cuxa procedencia disimulou, el e mailos seus fillos, para evitarse as complicacións da súa vasalaxe coa Raíña de Castela, daquela preocupada en “castrar y domar Galicia”, segundo por escrito consta, sen a augada, o descanso, a intendencia canaria, amén da restauración,  o calafateado, da “Pinta”, ¿chegaría ás “súas” Indias? ¡Foron o “Cireneo” de don Cristovo, cuns asociados e cunhas tripulacións envexosas, covardes e levantiscas, dispostos, todos, ou case, a crucificalo! O 9 de Agosto (segundo o seu propio Diario) “…hicieron de la Pinta redonda porque era latina”.  O 6 de Setembro partiron da Gomera… ¡Ai se non fose polo desafogue das Canarias! Segundo o Historiador das Indias, Pedro Mártir de Anglería, a insurrección, a ira, dos tripulantes, aos trinta días de saír de Palos xa non tiña límite: “Post tigemunun iam diem furore perciti proclamabant, ut reducerentur ne ulterius procederet stimulabant homines”. É evidente que sen o alento canario, Colón retrocedería, e o mundo sería portugués; a nosa capital, Lisboa! Esta é outra das débedas de Madrid con Canarias, ¡e non de baixa contía precisamente!

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

A vella do Mercedes

 

 

Contáronmo como certo nun enterro, así que o darei por verídico posto e suposto que se hai algo certo e verdadeiro son os enterros. ¿Quen ousaría mentir, nin mentir nin chufar, en semellantes circunstancias?

 

Avisáranme do falecemento do sogro dun bo amigo, en Lugo, pero que o levaban á súa parroquia de procedencia por iso de que alí xa enterraran á súa dona. A morte en Lugo non é calquera cousa pois as funerarias, emulando as de Bos Aires, dispoñen dun repertorio excelente, que seica facilita a viaxe da ultratumba, comezando polas necrolóxicas e rematando polas coroas. Ás veces incluso poñen o alcume da casa para que non haxa extravío, complementándoo cun servizo de buses para que os amigos podan ir e volver comodamente. ¡Así o único que non volve é o defunto!

 

Como fun desde Coruña, pareceume que era un abuso deixar en Lugo o meu auto, restándolles unha praza aos turistas dos buses. Situeime á zaga da caravana, e con iso, ¡tira millas! Pola estrada adiante, xa próximos á parroquia do finado, observei un velliño que ía andando coa máxima velocidade que lle permitían os seus pulmóns, sopra que te soprarás. Folga dicir que eses buses levan un programa de paradas, e por tanto non se deteñen noutras, nin que lles fagan a sinal de stop. Doínme do vello, parei, e díxenlle pola ventá:

 

-¡Oia, señor, nin con esa présa vai chegar ao cemiterio!

           

-Pois, se me entretén, menos chegarei!

           

Así confirmei que, en efecto, para aló ía; abrinlle a porta, e púxenlle o cinto, pero sen máis parola porque ben lle notei que precisaba serenarse, ¡máis que falar! Despois dun repouso foi o paisano quen falou para darme as grazas:

           

-O seu non é un Mercedes coma o que lle puxeron ao señor Ramón, pero eu prefiro ir neste, ¡que polo menos non é negro!

 

Eu, facéndome o parvo, ¡máis do que o sexa!, dinme por ignorante:

 

-Non sabía eu que Ramón tivese un Mercedes… ¡Será da filla!

 

O paisano olloume de esguello, e eu expliqueime:

           

-Trátome cun dos fillos, pero o auto do meu amigo úsao de taxi... ¡O Mercedes a que vostede se refire será logo da filla, que seica é Mestra, pero casou cun promotor, deses que fabrican gaiolas para os noivos!

 

A miña broma non lle fixo graza, así que se puxo serio, como con ganas de darme unha lección:

           

-Vexo que vostede, aínda que pola matrícula vén da Coruña, o que é de enterros pouco sabe. O Mercedes da funeraria serve para darlles aos pobres o consolo de sentirse ricos…, ¡aínda que sexa por última vez! Mire, como nos falta media legua, e de algo temos que falar, voulle referir o caso da Pepa de Cobula…

 

Aí atrás, no meu lugar, había unha viúva que moito sufriu por culpa dos coches… Na casa tiña un fillo e maila nora, pois o neto, cos cartos da pensión da vella, a súa e maila de viúva, estaba estudando non sei que… ¡Para señorito, por suposto! A casa non era moi potente que digamos, así que o fillo mercoulle ao cura dous cabalos…

           

-¿Dous cabalos? – Pregunteille facéndome o bobo, para seguir tirándolle da lingua.

           

-Si, señor; esa Citroën á que chamaban “Dous cabalos”.

           

-¡Xa; un Deux Chevaux! Perdoe, que non o debín interromper.

           

-O auto do cura xa ía máis vello cá súa criada de tanto ir aos enterros desta bisbarra, así que llo encambou ao paiolo do lugar. Pero non parou aí a cousa, pois o meu veciño, sempre servizal, usouno para ensinarlle a conducir ao rico da parroquia, con tan mala fortuna que un bo día…, quero dicir, un mal día, fóronse os catro por un barranco, o rico, o pobre e mailos dous cabalos!

 

-¿Morreron?

           

-Os homes, non, pero os dous cabalos, si, dándose o caso de que o seguro, igual có rico, chamáronse andaina. Nisto, a señora Pepa, que xa ía velliña e bastante achacosa, e que tiña ás súas esperanzas no coche do fillo para non perde-la misa, propúxolles que vendesen as catro vaquiñas e que se fosen unha tempada para Suíza, que tiña noticias de que de aló viñeran varios veciños con senllos Mercedes…

 

Eu, que son un metepatas, volvín a interrompelo:

           

-Os Mercedes adoitan traelos os que volven de Alemaña…

           

O paisano volveu a mirarme de esguello:

           

-¡Alemaña e Suíza son a mesma cousa, que falan igual de mal, que mo dixo o meu neto! Pero voulle rematar o conto: O fillo e maila nora da Pepa non deron conseguido iso que chaman oferta de traballo, así que lle escribiron a un matrimonio do mesmo lugar, que seica estaban rabiando por descansar un pouco, e acordaron cos seus amos que lles admitisen por tres meses aos seus veciños, en substitución.

           

-¡Que aproveitados! –Comentei, pero desta vez o señor non se deu por aludido, así que seguiu no seu relato.

           

-Chegados a Suíza, eles, que venderan as catro vaquiñas para gastos da viaxe, e tamén para non deixarlle esa carga á patroa, atopáronse co traballo de gardar…, ¡cen vacas!

           

Agora si que rabiei por falar, pero expoñíame ao enfado do meu viaxeiro, ademais de que xa faltaba pouco para chegar ao cemiterio. El concluíu, dun tirón.

           

Cos fillos en Suíza, a velliña, non sei se por vella ou de soidades, sentíase á morte, e pasaba as tardes na Casa Grande, ata que nunha delas, ¡zas, chamouna San Pedro! Aqueles veciños nin sabían onde paraba o neto, nin tiñan o teléfono dos patróns de Suíza, pero atoparon na casa da defunta unha carta do seu fillo, ó que lle escribiron por vía de urxencia. ¡Urxencia, si, pero máis había en enterrala, así que lle encargaron o funeral precisamente a esas Pompas que van aí diante! Con isto ser malo, a factura tamén foi de carallo, así que, cando chegaron de volta os fillos, o da Casa Grande presentoulles aquelas facturas. -¿Un enterro, cun coche Mercedes? ¡Ti fodíchesme o meu Citroën, e agora, en vez de levala ao cemiterio, no teu, vas e poslle un Mercedes…, de aluguer!

           

Como o relator daba por rematado aquel episodio sen máis explicacións, agora si que lle preguntei:

           

-¿En que, en que quedou a cousa?

           

-¡En que ía quedar: que se tiveron que volver para Suíza, pedíndolles na granxa que os deixasen seguir coas vacas…, pois outro xeito non tiñan de volver a mercar outras catro, parecidas as que malvenderan! Nesa granxa non lles deron traballo porque xa volveran os outros, aqueles veciños…, así que o rapaz colocouse de chofer nunha funeraria das de Suíza…, para conducirlles un Mercedes, que aló tamén os usan nos enterros!

 

Naquel enterro pouco recei, que se me ía a imaxinación ás traxedias que pode comportar un Mercedes posto ao punto…, para defuntos!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Aquel Xullo

 

¡Sego asombrado!

 

Houbo un ano no que esta identidade foi plena: 1936. En todo España, pero eu só podo/puiden abarcar o sucedido nunha bisbarra, na miña. ¡1936, unha sega con fouciños, pero tamén con escopetas, pistolas e fusís! A min pilloume/circundoume con só seis anos, pero como tiñamos lareira, e un avó emperrado en abrirme os ollos, algo daquela crise souben, algo vivín e padecín.

 

Memoria Histórica: Lei 52/2007, do 26 decembro, pola que se recoñecen, etc. Estiven calado en espera de que mellores plumas redondeasen a información inherente, correspondente, pero estou decepcionado pois moito falar dos enterros/desenterros, cousa que dou por ben feita xa que a Historia é un “Wad-diana” que tende á resurrección dos secretos inicialmente silenciados, particularmente estes. Pero aquela Guerra, aquel Levantamento, ¡todo con maiúsculas!, tamén tivo efectos socioeconómicos, ¡atroces!, e diso pouco se leva falado. Boto en falta testemuñas presenciais, pero os que viviron e sufriron aquela “sega” fóronse, case todos, de viaxe, levando consigo eses arcanos; e coa censura de prensa que padecemos, por décadas, ¿quen ousaba rememorar? Iso sen mencionar o complexo de Estocolmo, colectivo, xeneralizado, que seguiu á Guerra. 

 

Para facer un esquema, igual serve este: perplexidade, retención en filas, chamamentos acelerados, pánico, pánico, pánico… E de par diso, fame, moita! Os das vilas sempre dixeron que nese tema os do rural, con iso da horta… ¡Xa! Esquécense de que os mozos foron “levados”, e que, tras dese baleiro, viñeron as requisas, a caída da produción, as mulleres atendendo aos nenos, aos vellos, ¡e de paso, ao arado! Vénse celebrando o “Día da muller traballadora”, e nese saco vai todo, pero entendo que aquelas mulleres que apandaron coa economía, forzada, da nosa Guerra, ¡da deles!, que aquela si que foi crise, merecen unha mención especial: ¡Vaia por Deus…, e por elas!

 

En Galicia non houbo guerra… Iso din os do resto desta pel de touro bravo á que vimos chamando España. ¡Guerra, non, pero guerras, si! O seu financiamento hoxe en día está estudado e bastante ben sabido, ata os máis mínimos detalles, tanto desde aquí coma cos cartos daquela depositados no estranxeiro, (don Juán, Barrié, os Luca de Tena…), pero, ¿o manducatorum? Iso sen contar os fusileiros, xa que, lexión e mouros á parte, a carne de canón, inicialmente en Asturias fronte aos seus dinamiteiros, ¡que casualmente tamén eran galegos pois os nativos mandaban, e se algún baixaba ao pozo, ás galerías, era para picar, que a TNT cedíanllela aos primos,-léase- aos galegos!, o noso führer (líder, guía) preferiu utilizar, ¡case non tiña outros!, aos que chamaba “paisanos”, ¡unha mentira, outra, pois el de galego nin o nome tiña!

 

A morte viña pintándose cunha gadaña ao lombo, pero polo 17/18 de Xullo do 36 a herba xa estaba no pendello; andábase na sega, concretamente na do centeo, pois os trigos de daquela ata principios de agosto aínda estaban en flor; andábase…, ¡co fouciño! Uns, poucos, deixaron de lado esa ferramenta para acollerse á escopeta, á pistola, á carabina…,  que eran os que a tiñan porque só os burgueses, os señoritos, adoitaban cazar; e logo que algún deles, tal que Dom Mauro, estaban previdos. Pero o común dos labregos, por máis que lles tremesen as pernas, afeitos ao “Si, bwana”, na súa inmensa maioría cadráronse: ¡Ás súas ordes, meu Cabo! Daquela a orde foi: ¡De frente, ar!

 

Por Montecubeiro apareceron, deseguida, as sobriñas de certo Cura, con aqueles cestos da feira, cos de merca-lo chocolate… -Estamos recollendo o “aguinaldo” do soldado, así que, se non queren que os apuntemos como “rojos”, fagan o favor de baleirar esa hucha: cartos, prata, esas leontinas que lles trouxeron os fillos, os de América; toda clase de valutas e de xoias… As malas linguas, ¡que sempre as houbo!, dixeron, pero non daquela, senón máis tarde, que desa…, ¿sega?, desa recollida, como pesaba moito, a Lugo só chegou unha mostra, pois, tempo adiante, algunha das xoias viuse…, ¡onde non debía estar!

              

Coa escaseza, de par súa, ¡coma fungos!, xurdiron os estraperlistas. Un nome estraño, pois nada tiñan que ver con aquel Strauss e con aquel Perlo, con aqueles do xogo da ruleta… As cartillas do racionamento, aquel “Plato único y día sin postre”, aqueles requisadores do gando, dominando e controlando as feiras, para despois, algún deles, vender en Lugo, e na Coruña, os filetes das xatiñas máis tenras, precisamente aquelas que deberan ser vendidas/mercadas para conservar e mellorar a, nosa, raza rubia.

 

Chegou Xullo, o dese ano e mailos seguintes; e veu a sega… Pero a Parca trouxo fouciños, ademais das gadañas habituais. Os homes morreron de morte matada, e algunha das mulleres, tamén. As mulleres, a maiores, tiveron outro calvario: ¡o de viúvas de vivos, e algún deles, xa non! Tiveran abondo coa emigración dos seus homes, fillos, esposos…, pero veu Marte e castrounas! A todo isto estoume decatando de que é comprensible que se falase tan pouco daqueles dramas socioeconómicos pois estas lembranzas poñen os pelos como escarpas. Incluso os dedos engarabúllanse nas teclas do ordenador, resistíndose a ordenar estas lembranzas da meirande desorde deste país desde a invasión romana, pois os bárbaros, aínda que así lles chamasen, ¡meus pobres!, viñeron en son de paz, cun foedus, cun pacto, cun contrato, na man; ¡en definitiva, outros emigrantes! E dos mouros xa non digamos pois eses empezaron a vir no 711, pero pouquiños; con mando en praza só tivemos un, o Capitán Xeneral de Galicia, Mizzián, que chegou a mandar..., no propio Santiago! Agora, si, no XXI si, pois, segundo estatísticas recentes, xa temos en Galicia 12.000 fillos de Agar! ¿Que serán os netos dos nosos netos, musulmáns ou cristiáns?

 

Vou parar, pois, como estamos en vésperas de Carnaval, igual se toman a mal estes desvelos, este quitarnos a careta… O pasado, pasado está, é certo, pero tamén serve para darnos alento, pois, se de tamaña crise saíron os nosos avós, nós, que nos temos por máis listos, ¿imos tremer? ¡Adiante toda, como din os nautas! E máxime agora, que estamos na época dos astronautas, eses xenios que son capaces de lanzar ao espazo uns vehículos que ¿nunca? chocan entre si. Iso sen contar coa opinión destes heroes do botellón, que logo din, “¡Menos batallas, avó, que vos estivo ben empregado…, por face-la guerra e non o amor!”. ¡Que se lle vai facer, agora xa foi, pero os daquela xeración seguimos sendo platónicos: Amicus Plato, sed magis amica veritas! A verdade, en Historia, por dolorosa que sexa, é o único amigo fiel, pois os outros…, ¡os outros son/eran estraperlistas!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

¿Crise?

 

¿Que, como lles vai coa crise? ¡Pois eu, pola miña parte, estou feliz; non con ela, senón porque comezamos a falar dela, que mal se poden resolver as situacións sen espertar, sen meditalas, sen coñecelas!

           

De tanta tele, de tanta radio e de tanta prensa, andamos todos un pouco afumados, vendo fantasmas onde só hai traxedias; pero iso tampouco é malo, porque dos pesadelos compre espertar para vivi-las realidades. ¿Que lles parece se acendemos a luz do dicionario para ve-la claridade deste crepúsculo, que tamén a ten?

 

Crise.- 1.- Mutación notable que se produce nun proceso patolóxico. 2.- Cambio importante. 3.- Situación política que se produce ao dimitir un goberno. 4.- Situación difícil dunha persoa, empresa ou negocio.

 

Para min, modestamente, falta unha quinta acepción, ¡e mais está nos Evanxeos! Crise é o retorno do fillo pródigo. Fixo mal uso da herdanza, dilapidou, folgou, emborrachouse…, ata que un bo día se lle abriron os ollos e se dixo: ¿Na miña casa están traballando os mouros (os criados) e eu de mendigo? ¡Hai que arrepentirse, e volver ás leiras, ao cultivo patrimonial!

 

¡Ese é o secreto, si señores: non estirar o pé alén do que dea de si a manta! Partir do que se ten, engadindo valor ás cousas, e non tirándoas pola ventá. Unha crise só ten dous elementos: Os especuladores, que nos venden aquilo que non precisamos; e os vaidosos, que levados pola envexa queremos abarcar o ceo coas mans, esquecendo os nosos saberes, as nosas posibilidades.

 

Toda riqueza conduce á miseria…, ¡se non é ben administrada! Aí temos a historia de España: ¿que fixemos coa riqueza arroubada aos indios de América? ¡Simplemente gastala en espadas, mentres os holandeses nos tecían as sabas: eles subiron, e nosoutros baixamos!

 

As crises só se resolven con humildade, de abaixo arriba, porque o de arriba para abaixo ten moito de endebedamento para as xeracións seguintes, e logo que os repartimentos oficiais non sempre son xustos. O gran secreto está en ir gañándolles, con laboriosidade e pouco a pouco, aos de arriba, aquilo que atesouraron en demasía. ¿Non hai receitas máis lenes, máis leves? Si que as hai, pero son caras: ¡darlles “Sal de la Higuera”, aquel purgante dos cabalos, aos paraísos fiscais, para que vomiten o indebidamente recibido! No ínterim, ¡a producir, a conservar e mellorar o noso patrimonio, que por rin que sexa, mentres teñamos patacas e filetes...!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Unha lección de Dereito Político

 

 

A nosa cesta de levarlles a merenda aos cavadores

 

Serafín do Vindiego de Pumarín era famoso como procreador, séxase, como pater familias; como cavador, algo menos. Tiña sona nesta bisbarra de Castroverde de cobrar en tabaco de picadura as horas extras, e de facerse rogar cando o avisaban para as rogas, fosen de cavar, gadañar ou segar. O que está inédito do bo señor vouno descubrir agora mesmo, eu mesmo, a maior honra e gloria da súa sabenza política. ¡Un precursor!

 

Aixada. Debuxo de Laura Pin Lombardero

 

Eleccións de 1.936. Tocaba cavar na Grandiña, entre Veiga e Maxide, -aquilo das anadas-, precisamente por xunto de onde estivo a Capela da Valga do Santo Estevo, ermida que, segundo a tradición dos nosos vellos, foi o primeiro dos cenobios montecubeirenses. O meu rol, por entón, ademais de buscar grilos para metelos nunha gaiola, era aproximarlles aos cavadores, de cando en vez, a bota do viño, xa que, entre rengue e rengue, facíanma volver ao rego do Santo Estevo para que se conservase fresquiño. Nisto que chegou miña avoa, e madriña que era, coa cesta do xantar, na cabeza, bailándolle nunha rodela de trapos. Cando se foi achegando ás últimas reas dos terróns o señor Serafín chantou a súa aixada e pegou un forte aturuxo; despois secouse a suor da súa fronte coa manga da camisa, aínda máis sucia cá propia fronte, e deu en berrar:

           

-¡Compañeiros! ¡Cidadáns! ¡Galegos! ¡Alto aí, que chegaron os comicios!

 

Así, de repente, pensei que se estaba referindo á cesta do xantar, pois do resto non lle entendín cousa, pero á noite, na casa, como o meu dicionario de entón era meu pai, inquirinlle:

 

-O señor Serafín chamoulle “comicio” ao xantar que nos levou avoíña… ¿Iso é correcto?

           

-Non, meu neno; foiche unha broma dese home, que relaciona os “comicios” coa “comedalla”, conceptos abstractos, e un tanto equívocos!

           

-Daquela, ¿que é iso da comedalla?

           

-Sonche cousas da política, ou por mellor dicir, miserias da política, de certos políticos, que as entenderás cando sexas grande…, e leas o Catecismo do Labrego!

 

Tempo adiante, ás escondidas por suposto, lin aquel famoso “Catecismo do Labrego”, de Frei Marcos da Portela, que ben sabía eu que o escondera meu pai no faiado do cuarto novo; pero entón nin lembrei ao Serafín. Moitos, moitos anos despois, estudando as unidades da UNED, tiven a estraña sensación de que alguén me tocaba no ombro. Debo dicir, tamén, que desde aqueles follóns do Ifni se pasa unha sombra por xunto de min, mesmo a sinto, aínda que non a vexa. Volvinme disposto a todo, e…, ¡oh Ceos!, alí estaba o señor Serafín, o mesmo, só que ben afeitadiño, de par miña, coa aixada ao lombo:

 

-¿Que fas, que non estudas todo seguido? ¡Para estudar hai que concentrarse, mesmo, mesmo, como facía eu nas rogas!

             

Francamente, non me asustei coa aparición, pois ao Serafín sempre lle tivera simpatía; coido que era por aquilo de facer Patria cargándose de máis fillos dos que podía manter, que daquela, no franquismo, era considerado como unha virtude.

           

-¡Oh, Serafín! ¿Aínda estás en pena? ¿Que podo facer por ti; acaso encargar unha Misa?

           

-¡Non é iso; todo o contrario, que me puxeron de anxo da garda, teu! Desde que purguei, déronme a escoller rapaz, e como tiñas un anxo que era algo preguiceiro, propúxenlle que me deixase o sitio, e que el, o anterior, fose atender aos mouros, que eses, por non molestarse en buscar unha palmeira, dormen a sesta ao sol!

           

-Pero ti tamén o eras; iso, preguiceiro; ou equivócome?

           

-¡Todo foi por culpa daquel tabaco de teu padriño, que me atacaba os pulmóns!

           

-A tal intre teño a impresión de que o tema dos comicios xa o lin noutra ocasión…; ¿lémbraste?

           

-¡Claro; como que mo oíches a min, daquela, que tiñas cinco anos, e ías para seis! ¡Mais agora o que importa é que te centres nestes cadernos da UNED!

           

-Serafín, neste tema, ¿que era aquilo do pucheirazos?

           

-¡Naturalmente; eran de barro!

           

-¡Cóntame picardías das eleccións…, para dicírllelas aos meus fillos, por se lles dá por meterse en asuntos políticos!

           

-¡Insolente! –Respondeume, todo agraviado- ¡Non me volverás a ver, na vida! ¡Vaia cara, preguntarlle ao teu Anxo da Garda como se fan os chanchullos electorais! ¡Aí te quedas; e de castigo, vante suspender en Dereito Político!

 

Por moito que lle levo rezado, nunca máis se me apareceu aquel serafín. ¡Se cadra permutou de novo a miña garda, anoxado pola miña innata curiosidade en materia política! Cando suba ao Ceo, preguntarei polo Serafín do Vindiego de Pumarín, e aclararemos definitivamente eses intríngulis do Dereito Político.

 

Dedícolle esta lembranza ao seu fillo Manuel, un home moi traballador, certamente moito, que vive actualmente en Sarceda – Montecubeiro.

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

Iso do botellón é conto vello

 

 

Os primeiros “Leña Verde” de Pol.

 

 

Na festa do San Cosme, en Gondel.

 

Vai sendo hora de quitarnos a careta farisaica. Meus vellos, meus vellos colegas, ¿por que nos escandalizamos sendo, como é / como foi, un invento noso, unha argallada da posguerra?

 

Fagamos memoria: Aínda ben non calaran os fusís, tanto no campo de batalla como por tras paredes dos cemiterios de moitas parroquias desta vella Gallaecia, cando os gaiteiros do lugar volveron a facer das súas, a convocar, coa palleta e co roncón, aquelas foliadas, aquelas romarías, que se tiñan por esquecidas, e así o país, gradualmente, foi pasando do loito ao esquecemento. Esta resurrección débeselle ao gaiteiro, pero tamén ao taberneiro, e co taberneiro á rosquilleira. Foran anos dun silencio pecho, pechado, sen parrafeos, sen ufidos, sen xolda... En cada lugar de oito veciños, catro eran fachas, e os demais, roxos. ¿Quen se atrevía a falar doutra cousa que non fose do vento da Bercía? Nas casas, imposible, pois os rapaces podían irse da lingua; e co veciño, cal e canto, igual que nos conventos duplex. Pero os rapaces devecían polas rapazas, e á viceversa, cousa natural, e como tal, lexítima!

 

O bálsamo para todo isto foron aquelas foliadas... Pero había que animarse, poñerse en situación, rompe-lo xeo, e para iso inventouse o botellón! Os vasos eran de vidro, as xerras de barro, e a gasosa tiña burbullas suficientes para converte-lo viño en cava. De chegados ao campo da festa, iniciábase o botellón por barrios, ou por parroquias, sempre a escote, pero segundo se ía quentando o ambiente abríase o abano, viñan outros / outras, rompíase a falar, abríanse comunicacións, circulaba a xerra... ¡Ei, Carballeira, árdeche o eixe! Moito non podía arder, pois o viño estaba bautizado, a gasosa quente, e as roscas caían fondas naqueles estómagos baleiros, desfondados pero agradecidos.

 

Despois diso, ou con iso, viñan os parrafeos, as gargalladas, e de haber ocasión, un belisco agarimoso, discreto, para que a moza se decatase de que estaba sendo cortexada, desexada. A tal momento ninguén se lembraba de se o / a de enfronte era das dereitas ou das esquerdas. A humanidade volvía ao seu ambiente natural, que é a grata convivencia.

 

O malo do caso, a dexeneración, veu co éxodo para a vila, ou para a capital... Dun xeito análogo a como os galegos disimulabamos daquela, tal que en Madrid, o noso deixo galego para que nos tomasen por cosmopolitas, todo por aquí demos en disimula-la nosa procedencia rural: ¿Estudantes? ¡En castelán! Obreiros, tendeiros, amanuenses..., en castelán! “Yo te soi de Lugo!” ¡Ah; pois eu, tamén! Con estes disimulos, con estas caretas, con este autoodio polo rural, a miña xeración meteulle, transmitiulle, á seguinte, un complexo atroz, que os fixemos señoritos de salón, que é tanto como dicir que os encarceramos! A tal punto, que non é raro atoparse con xente que descoñece onde están os marcos das leiras de seus pais.

 

Co remate do século veu outro, outra xeración, outro vai e vén do péndulo humano, así que os netos, por moito que lles tapemos os atavismos, aló por dentro teñen os xenes dos seus entregos, e claman pola liberdade, polos espazos abertos, pola comunicación fraterna, veciñal. Naceron, parímolos, nun mundo silencioso, artificial: Pais e fillos, fillos e pais, entregados ás ansias e aos horarios respectivos, que nin case nos vemos, e de falarnos, menos aínda. Cando comunicamos con alguén, adoita ser sen vernos, por mediación dun intermediario persoal, ese móbil, ese aparello tan habitual que nin no peto o gardamos. Da nosa panza xa non sae a danza, que botamos barriga precisamente polo pouco andar, e polo pouco bailar, atidos ao ordenador e á tele, eses meigallos que fan que nos falan, pero que nos teñen amordazados, silentes. Se é na rúa, tamén vivimos no mundo dos mudos, presenciando un desfile de mudos; a tal extremo que, por exemplo, cando nos preguntan por un aderezo, xa nin saben dicir: “Perdoe; faría o favor de dicirme onde...”. De tanto dixital, de tanto darlle ao dedo, para todo, xa non se considera descortesía iso de apuntar con dedo.

 

¿Con estes antecedentes, con este mutismo ao que nos levaron os tempos, quen pode escandalizarse de que os alumnos lle berren ao profesor, de que os matrimonios rompan os teitos tirándose decibelios en lugar de pratos; ou de que os rapaces, cando conseguen verse nun campo equivalente á superficie dos seus zapatos, dean en saltar coma as cabras no horto? Fan o mesmo que fixemos nós ao saír do cortello daquela guerra; a diferenza está en catro detalles: Que nós tiñamos campo, e eles viven en gaiolas achantadas no que foron xardíns. Agora os bebestibles veñen en vidro, ou en plástico, e ninguén lles ensinou a recoller o esterco. E logo que teñen alma, e non bits; están fartos de falar solos, ou coas máquinas, así que tan pronto se xuntan catro nun espazo de catro metros, o que lles pide o corpo é bourear! Pero non ufan porque para iso precísase ter por diante un horizonte; como pouco, dunha legua.

 

Son así porque así os fixemos, e teñen a quen parecerse, que de vello lles vén ese atavismo da súa comunicabilidade social. Pero nós non atentabamos contra o mobiliario urbano...! ¿Que non; e logo aquilo de arrincarlles as cancelas aos veciños dos outros lugares, e tiralas ao río, cando había pelexas por culpa daquelas mozas tan previsoras, aquelas das dúas palabras? (Por se un deles non conseguía entrar de Garda, ou de Policía, que outras oposicións non había!).

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

Día Internacional da Muller,

en Castroverde.

 

 

Servidor soltándolles un rollo acerca disto.

 

 

Insistín na lamentación de que as mulleres teñan tan esquecido ao político de Castroverde Manuel Cordero Pérez. Sen a súa intervención no Congreso, cando, no 1931, se redactou a Constitución da II República, apoiando a proposta da santanderina Clara Campoamor Rodríguez, non se houbese logrado establecer o voto feminino.

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

Así rin os ríos en Castroverde

 

 

O Azúmara ao seu paso pola acea de Bascuas

 

De personificados, chorarían; neste caso pola vella, decrépita, inútil, acea de Bascuas, pero o Azúmara ten outra natureza: ¡Só se emociona co positivo; o del é fecundar, crear beleza, gozala e facérnola gozar, dende Montecubeiro á Terra Chá, onde casa co Miño!

 

Primeiro, decruamos; veu o trigo, trigo do monte, trigo grandal, gloria pura, e daquela tamén rían, aínda que estridentes, os muíños. As muiñeiras non, que esas sempre foron doces. Pero un bo día / ou un mal día, pois iso dos monocultivos non está claro, nin é doado de clarificar, cansados de teixas, cansados da nosa manteiga, importamos pintas, para con iso vender leite e mercar trigo. Para entón xa había boas estradas con Castela, e aínda que desapareceran aqueles camións do E.T. (para as malas linguas “Empresa Tella”), viñeron os Barreiros, e…, trigo importado, que somos importantes!

 

Cando en Castela se cansaron de segar, que primeiro utilizaron galegos, e despois máquinas, ¡ala, todos con becas, que España precisa Avogados, que lle temos que pasar diante, niso, ao resto do Mercado Común! Os Avogados, léase políticos, tamén comen; ¡boas talladas e pouco pan, que o teñen anoxado! Pero existía un mercado cerealeiro barato, relativamente, en Ucraína, así que: ¡A importar trigo, que seguimos sendo importantes! O problema pode vir agora, pois, coa Ucraína en problemas, a onde imos, de onde o traemos, con que o pagamos se xa ninguén quere fiarnos?

 

O Azúmara non se preocupa diso, antes ben está ledo, coa esperanza de que volvan a traballar os nosos muíños, ¡os seus muíños! E de paso, as troitas! Eles pensan, se é que pensan, que igual si: ¡De eucaliptos non se van manter, así que nos lles queda outra que cear o carro das fantasías, e volver ao campo; aos mozos chégalles con importar a bencina das súas máquinas…, pois para tornar ás aixadas, xa morreron tódolos ferreiros da rodeada!

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

SIROCOS E ASIROCADOS

 

 

 

Impresionado polas animaladas dese asasino de Toulouse, ese tal Mohamed Merah, véuseme á imaxinación aquel debuxo do noso paisano Regueiro no que tan ben captou os efectos dun siroco. ¡Máis asirocado có Merah, imposible, e iso que non se criou no Sáhara!

 

Segundo o mito, debémoslle a Epimeteo que, namorado perdidamente de Pandora, tivese a malsá curiosidade de abrirlle a caixa da súa dote…, disparándoselle os ventos! E menos mal que lles quedou dentro o único positivo, a Esperanza! Con tales asirocados cabalgando nos seus cabalos mouros logo dan ganas de esconderse en Naveda, ou aínda máis arriba, aínda que sexa entre os toxos…, para fuxir das traxedias inherentes! Cando dabamos ao mundo occidental por sosegado e ilustrado, de cando en vez desbócanse os cabalos da intolerancia, do fanatismo, e dan que sentir.

 

¿Que podemos facer? ¡Só hai un remedio, ter fillos, coa esperanza de que algún se librará da tolemia, e amansará nos outros, que por engado adoitan ser os máis prolíficos! Nisto, precisamente nisto, está o talón de Aquiles da vulnerabilidade europea: Cando a prosperidade deste Continente, e con ela a salubridade da súa xente, propiciou unha prole desbordante, e por ende, emigrante, mandante, mangoneona, a inmediata foi poñerse a navegar, a invadir, a explotar…, pero aqueles invadidos, pouco a pouco, coa salubridade recibida, aportada, deron en multiplicarse…, mentres os seus invasores se desangraban en guerras interiores, intestinas. ¡De colonizadores, colonizados, pois incluso lles perforamos os seus pozos petrolíferos!  Rexeitados, desbotados, os europeos tornaron para a casa matriz, onde: Estiñaron as súas feridas, e volveron a prosperar; déronlles cultura e traballo ás mulleres, e estas, entre que non podían, e que tampouco querían molestias, puxéronse a trebellar, pero, ¡para a feira! A prosperidade e a mecánica trouxeron consigo o desafecto polas manualidades;  daquela, con iso, e tamén por causa diso, ¡abriron, abrimos, as fronteiras, pagándolles incluso a viaxe aos resentidos, aos fanáticos, que xa estaba ben de que as invasións as fixesen os bárbaros do Norte!

 

¡É o péndulo de Faucault, e quen non perciba estas oscilacións históricas será que está cego, aínda que abra os ollos!

Xosé María Gómez Vilabella

 

-.-

 

Ser e estar. Guerra e paz.

 

 

Celebración en Ifni, nas propias trincheiras.

 

 

Agardando para comparti-lo pan, na paz de Castroverde.

 

¡Pero que ricos somos, en palabras, polo menos en palabras, aínda que no demais tamén o seríamos…, se administrásemos! ¿Podería definir, explicar, narrar, transmitir, o que pasou en Castroverde na nosa XXXV Romaxe, poño por caso, un francés, co seu ambivalente être? ¿Ou un alemán, cun simple sein? ¿Un inglés co seu to be? Responderei en alemán, xa que me teño por suevo (Gómez vén de Gomá): ¡Nein, mein Herr / Nein, meine Dame!

 

O noso “ser” é perfecto; en canto ao “estar”…, por veces! Pero nesta Romaxe, na XXXV, fomos, e tamén estivemos, de gloria bendita! (Os que non estiveron, nin sequera presentes, grazas a Deus, ¿ou grazas ao diabro?, foron eses que adoitan dicir que o pasan “de puta madre” nos seus botellóns).

 

Para min, egoísta que son, ¿ou debérao ser máis, aínda máis, pois aquel que non cultiva o ego, freando ou acelerando segundo o pidan as circunstancias, tampouco pasa de ser un átomo, un miñaxoia, un nada; eu son algo, moito, porque me redimiu un Redentor Omnipotente, así que son nobre, teño herdanza no Ceo; ¡no Ceo! Daquela son importante para min, por min, e ante min! Egoísta, digo e sosteño, paseino en grande gozando de vinte, ou máis, séculos de Historia, nun día! ¡Grazas, Irimianza, por este goce divino, por este transporte secular, de séculos! Achegueime á carballeira coa devoción dun druída, aínda que disfrazado de chofer; como alí estaban os romanos, ¡pouco latín queda, pero algo había!, perdoeilles a nosa derrota medulliense, irmandándome con eles; e nestas, que din en ver roibos: ¡tate, tamén están aquí os suevos, e detrás deles, unha merenda de bretóns, centos deles! Musulmáns non debía haber, pois da parte das merendas cheiraba a jalufo… ¡Que pena foi que aquel Muhammad lle collese tanta aprehensión á triquinose, tan ricas que están as landras convertidas en bollus preñáus!

 

Un dos meus netos preguntoume polo señor Santiago, e o outro foi máis aló, que se acordou de Prisciliano.

 

-Aí están, ámbolos dous, como bos irmáns, xa que viñeron polo mesmo Camiño. Santiago deixou a espada na igrexa de Castroverde, pois hoxe en día non é diplomático, non é político, enfrontarnos aos árabes…, entre outras razóns porque precisamos que nos vendan petróleo, e cadora o poñen máis caro! Prisciliano, de tanto que lle gustan as árbores, hoxe tena gozada, que ata se esqueceu de Tréveris; observade, nenos, canto se moven as follas destas árbores: é o señor Prisciliano, que treme de gozo, e non aguanta sen acariñalas…

 

-¿Para que? –Dixo un deles.

 

-Prisciliano nunca esqueceu que a Natureza é unha das obras perfectas de Deus, que todas o son, pero as árbores galaicas…, un Paraíso, outro! Iso de sacudi-las ramas, e coas ramas as follas, faino para que elevemos a vista ao Ceo, pero dándonos a man, que é a única forma de subir, collidos da man, con todo respecto para as respectivas crenzas, dándolle categoría ao corazón, “¡Amádevos uns aos outros, como eu vos amo!”

 

-Avó, pagou a pena face-lo Camiño, ¿non si?

 

-Daquela, sigamos, sigamos facendo Camiño; sigamos dando exemplo de fraternidade, pois esta é a mellor lección tirada deste irmandamento, desta xuntanza…, inesquecible!

 

E digo eu; ¿é certo, ou non o é, que para reflectir estas emocións precisamos dos dous verbos, do ser, pero tamén do estar? ¡En definitiva, que neste mundo, neste Camiño, neste Camiño da Paz e da Fraternidade, é preciso, é o mellor negocio, saber estar!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Bótalle unha ollada á túa terra

 

 

¡San José María Díaz Sanjurjo, volve, volve á túa terra, volve a esta Galicia dos meus pecados, que te precisamos aquí, moito, moitísimo, tanto ou máis que os de Tung-King! Aló vante degolar, pero aquí, con tanto pasota, igual te deixan pasar, igual te deixan predicar, tanto predicador que hai, maiormente nos mitins, e todos van librando, incluso do cárcere!

 

Volve a esta Coruña portuaria, na que embarcaches rumbo a Manila; desembarca aquí! Xa sei, xa, que aló, nesas Filipinas, fixéronte Bispo, e aquí igual non pasabas de crego parroquial, como lle pasou a estoutro gran predicador, o crego Espiña Gamallo, que predicou no deserto, que predicou a necesidade de que Coruña fose sede episcopal, pero…, nin con esas! Espiña non pedía para si, pero si para esta gran cidade, para esta cidade baleira, baleira de crentes, que ás probas me remito: Acabo de regresar de San Pablo, de Misa Maior, e só había media igrexa; iso si, todos eles Santos, pois estes vellos, estes mártires,  están acudindo aos cultos, moitos e deles, con muletas, bastóns, e incluso en selas de rodas, levados, en xeral, por serventas negras, migradas de Deus sabe onde. ¿E logo os fillos, ou os netos? –Me preguntarás. Pregunta necia, meu querido homónimo, pois as xeracións seguintes…, trasnoitaron, con iso do fútbol, e despois, a tele, así que non lles pidas madrugas, e menos para aburrirse nunha igrexa!

 

¿Vaste decatando de que esta Galicia, e coma ela o resto de España, deixou de ser provedora das misións para converterse en receptora? ¿Non viches esas negriñas, esas coidadoras, que comungan conxuntamente cos seus impedidos, cos seus protexidos? ¡Ai, Deus, -lle pedín, en vista do visto-, mándanos misioneiros, que retornen os nosos enviados, que prediquen aquí…, que onde facelo hai, e iso sen subirse aos púlpitos, que cabemos todos na igrexa, en todas elas, pois, ademais dos vellos, dos vellos e desas negriñas, queda sitio para un Rexemento! ¿Para un? ¡Para vinte, ou máis, que ata diría que temos sitio, sitios baleiros, asentos, para unha división de Infantería!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

AQUELAS COPLAS DO SÉCULO XX

 

Máis ben habería que dicir, do XIX, pois case desapareceron ao vir a Guerra, entre os efectos da censura e maila creación do “Cupón por-ciegos”. A Organización Nacional de Ciegos fundouse por un Decreto do 13 de decembro do ano 1938. ¡Foi o único bo que nos trouxo a Guerra Civil!

 

Todas, sempre, de autor anónimo, por máis que lles dixesen “de cego”; os autores vían ben, pero utilizaban aos cegos para que llelas publicasen, para que as recitasen, escondéndose eles no seu anonimato. Incluso as daban a copiar aos seus amigos para que o posible lector non os localizase pola caligrafía orixinal. ¿Era bo, era malo? ¡Era a prensa de entón!

 

O Cego dos Vilares, Florencio López Fernández. (Da Fonsagrada).

Ben me gustaría honra-la Cega de Gondel coa súa foto, pero non logrei ningunha. Eu téñoa ben gravada na miña memoria, e coido que moitos quedarán da miña xeración que tamén a teñan admirado. Despois direi.

Fotos non teño, e letras daquelas coplas, mentres vivan netos dalgún afectado, sexan das de cego ou das políticas, mellor prefiro silencialas, ¡polo que aínda podan doer!

Vaia por diante a miña admiración pola ceguiña de Gondel ¡Que talento, que igual retrataba, sen ver, como rimaba con só que a súa filla lle dese algún detalle do público que a adoraba naquel intre! O xenro, Nicanor, tamén lle daba ao violín, pero deixoullo á sogra, en exclusiva, tan pronto o autorizaron para vender “cupóns” en Lugo.

Ao Florencio (¡todo un século de feiras e de festas, -1914 a 1986-!, a varíola quitoulle a vista pero afinoulle as orellas, a tal punto que mesmo facía falar o seu violín. Os músicos deses anos tíñano por un polifacético admirable e admirado, “que pasaba sen ningún pudor do Vén bailar Carmiña ao último éxito de Julio Iglesias”. Mauro Sanín dixo del: “Florencio, músico por necesidad, sólo tuvo un privilexio en su vida, el de tocar en la plaza pública”.

Tamén houbo cupletistas que non eran cegos, senón con outras minusvalías, como foi o caso do noso Acevedo, que o levaban nun carro de vacas de feira en feira, e de festa en festa. A última vez que o vin estaba aquí na Coruña, comendo, ¡meu pobre!, o que lle sacaran da casa de Vitoria Rielo, sentado nun banco destes da Plaza de San Pablo; nesta ocasión trouxérao, ¡en coche!, un veciño de Mosteiro. Acevedo foi o colmo da resignación, que sempre o víamos ledo, tanto el coma a súa pandeireta.

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

É cousa de abri-lo paraugas

 

 

¿Que mellor sitio que Castroverde para abri-lo paraugas o próximo 8 de Setembro? O escultor reflectiunos así, xuntos nunha aperta cordial, e co paraugas aberto. ¡Non están parados: están facendo Camiño, seguen facéndoo, e precisamente nun punto reflexivo do
térreo máis antigo, do de sempre, ou é que non é de sempre aquel mandato divino de, Amádevos como eu vos amo?

 

O problema está na memoria, que é, que adoita ser, falible. Mais para iso son providenciais as crises, invitándonos á reflexión, a volve-la vista atrás, a lembrarnos do parentesco terreal, e de paso, da nosa filiación divina. ¿Daquela, se somos irmáns, por que nos odiamos, para que nos roubamos, por que nos difamamos, reciprocamente? Se non chovese, igual pasaríamos de largo, oufanos, ignorándonos; pero as tormentas, ¡é o bo que teñen!, dannos ocasión para estes intres fraternos, para reciprocidades, para estes abrazos, para unha certa colaboración. ¡A ver se se cumpre o día 8!

 

Nesas apertas pidámonos perdón, pois moito hai de que! E de paso fagamos unha fronte común para desenmascarar aos ladróns, aos abusóns, a eses que nos dan a paz mentres nos meten man á carteira coa outra. ¡Ai aquelas irmandades dos primeiros cristiáns, que compartían a auga, o pan, e maila sal, todo canto tiñan! Na Veiga do Olmo haberá merendas, e compartiremos os filetes, pero, abriremos a porta do corazón para dicirlle ao próximo que pase, que entre, que con nós estarán na propia casa? ¡Oxalá!

 

Tamén será unha boa ocasión para levar con nós aos nenos, e cos nenos os rapaces, ¡botellón en familia! ¿Non dixo o noso Mestre aquilo de, Deixade que os nenos se acheguen a min, non llelo privedes, porque deles é o Reino do Ceo? Despois queixámonos de que esta xeración se estea afacendo a mirar para a terra… Hai que levala da man, en particular aos mellores sitios, nas mellores ocasións…, se non queremos ser fomentadores, ou polo menos cómplices, dos seus desvíos, das súas caídas! A ver, logo, cantos nenos acollemos ao paraugas de Castroverde, na xa próxima, inminente, XXXV Romaxe! Ide preparando, de paso, a merenda, pois o sitio, para comela, para compartila, é mesmamente celestial, paradisíaco!

 

 

Paradisíaco, si, pero, ¡coidado, que no Paraíso xa houbo mentiras! Escudo antigo de Castroverde. ¡Outra mentira, pois, que lle ofrecesen en Lugo ao Al Mansur años e bolos é verosímil, pero, en Castroverde, os Bolaño...? Alí no Valverde, no Wallis viridis, estivo o Castro verde antigo, iso si, pero o topónimo de Bolaño débese a que “bolanius” son as bolas de pedra empregadas, por exemplo, nas máquinas de guerra. ¡As calizas de Xivil!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

 

 

 

Por Castroverde, Camiño de ida e volta: 8 de Setembro.

 

 

Donga es tu Cova,

Señora, la más Alta, la más Grande, esa que me tira del alma, para dentro y para arriba; ¡al Cielo! Dondo es el corazón de la mi Santina…, mi Santina de Covadonga, tan Dona y tan Señora que me prometió invitarme al Cielo, ¡a la propia Casa del propio Dios! Cargado de aventuras, peregrino y macilento, quise volver a Ti, sin demora, ¡Santísima Virgen de la Cova!, para que hagas buena tu promesa; hoy, mañana, ¡cuando bien te parezca! Infiel y peregrino soy, tardo y pecador, que lo reconozco, y bien lo comprendo, bien; desagradecido incluso, mucho. ¡Todos los “inclusos” que se quieran, y alguno más, que por algo tardé en apandar, en acogerme, a la Mi Madrina Celestial, esta de Covadonga, de Covadonga la Real!

Y menos mal que me guió el río, y la vereda trillada de los peregrinos, aquellos de Compostela…; ¡tuyos también! Y la sinfonía del agua, y los avellanos linderos… ¡Menos mal que acerté! Por tu ruta, a diestro y a siniestro, aquí y acullá, por do quier, he visto tus vaques en el pasteru…, que aquí, en las Asturies, todo está en calma, y todo abunda…, ¡menos el trabajo cierto!

Hacia Ti me condujo la fe, ¿sabes?, un residuo, la que resta de mi descrédito; ¡como mucho, cuartillo y medio!

¿Donde estás, Madre, que de Coruña vengo, del romano Finisterre? A mis añus ya me fatigan los andares erráticos, y las desorientaciones, y las contradicciones,y el futuro, incierto, de los hijos de mis hijos, pero Tu presencia me conforta y me alienta, mientras el Camino, bajo mis pies, vuela!

Menos mal, Señora, que te presiento, que ya estás cerca, ¡mi Dona de la Cova
d´Onga! Que me estoy acercando lo dice, lo anuncia, esta música, precisamente la que procede de tu Cova; ¡angélica y pura!

¿Serán las chirimías de tus pastores, aquellos de Belén…, recuerdas? ¡No, no es posible, pues el Belén tuyo le tienes, ahora, aquí cerquita, al Occidente, Camino de la Galicia Nueva, de Luarca, verde y blanca, en su bisbarra, por más señas, que por allí pasé…, ayer!

También oigo tu llamada tierna, convocante y materna, ¡oh María!, desde aquí abajo, en el sendero, a ras del suelo; en los verdes del pasteru, en la flor del manzano y en el susurro del viento. ¿No serán las burbujas de tu sidrina, refrescando al Neñu?

Veo tu Cielo, el nuestro, ya que me prometisteis compartirlo; mío por Promesa, por Adición, por Redención y por Herencia. ¡Compartido, Madre, que pongo a Juan por testigo, de testigo cierto! Lo veo en el fulgor de tu peña…, ¡Santa Peña, que te sirve de escabel!

¡Oh, Señora, qué trono tan magnífico tiés: deslumbrante y merecido, como tenía que ser; ástur, por supuesto! Y con tu Niñín en brazos, ¡que siempre en brazos nos tiés! ¡Ay, si me tuvieres, Madre, que chiquitín fuí, y quisiera seguir siéndolo…! Lo malo del casu es llevar mi fardo cuesta arriba, que las penas, es decir, las piedras, ¡lo suyo pesan! Claro, es que son la misma cosa: ¡dureza!

Mi Señora, mi Dona de la Cova D´Onga, cansado y todo, según venía por tu sendero en la pomarada subí al árbol, y cogí fruta, de la mejor, de la que Tú mereces, ¡Madre!, que de la podre ya cogió Eva…, más bruja y más viciosa que abuela, que es lo único que no fue. Para ti, Madre, y para ese guaje, que es un engendro, único, del Único Dios Verdadero, de parte de este hijo pródigo, que el que suscribe lo es…, en amor mundano, malo; ¡malo y perverso! Lo sé, ya lo sé, pero te la ofrezco con amor. ¡Con amor filial, del bueno!

 

Aquí tiés tus manzanes, que les otres, aquellas, las picadas, las de la sierpe, aquellas nos las tragamos, todas y enteras, en un descuido carnal, imitando a la abuela…, ¡aquella maldita Eva!

Ponlas, Señora, ahí arriba, en tu regazal de blonda, mientras contemplo, como siempre que vengo, y que paso, camino de los Lagos, la hermosura de tu persona, poco a poco y desde aquí, desde abajo, despacio…, para acostumbrarme a tu galanura de Reina, ¡de Reina Celestial!

Primero subiré a la Gruta, y después al Lago, que quiero ver, desde lo alto, tu Casita de Nazaret; y de paso, aprender del Carpintero los hijos a criar

 

Me refiero a los hijos de mis hijos, que ya empiezan a aflorar, y por consiguiente, ¡a pecar! Subiré, si me tiendes tu mano, pues a las alturas es difícil de llegar.

 

A la vuelta del Enol, y del Ercina, y de los Picos de Europa, de visto el mundo, y de visto el siglo, Madre, ya me puedes llamar!

¿Me echará una mano tu José bien amado, ese putativo elegido para santo? Es posible, que ya le estoy oyendo, siempre exigente, siempre, ¡como todos los elegidos!

-¡Tocayo, ven, sube, inicia la escalada, que tendrás que elevarte de roca en roca, de pena en pena, pero tú tienes aguante, para eso y para más! No es que lo merezcas demasiado…, mas, por tu nombre de pila sea, ¡amén! ¡Por esos dos, que de nosotros prestados les tienes, y con empaque les llevas!

Gallego y aventurero, aventurero y gallego, viejo pariente de la vieja Galilea, ¡sube! ¡Sube, ven, que te invitamos a la casita de Jesús el Bueno, el Nuestro; colega tuyo en el oficio de la madera, carpinteiro versus zoqueiro!

…

Ni por un intre vacilé, ni lo haré si otra ocasión se presenta:

 

-¡Tocayo, -le diré a San José, -ya voy con vosotros, al Cielo, sin otra espera, pero déjame recoger mis herramientas, aquellas de zoqueiro, que afilarlas he, presto y bien, por si vuelven a ser precisas en la próxima invernía; que las hallen a punto, aixola, repenico y alegres, todo ello, pues yo, decidido y alegre, yo también, desde Covadonga quiero ir al Cielo, al vuestro, que desde aquí, de esta Cova, bien cerquita nos queda, y máxime a nosotros, a los vecinos, estis gallegos, estis curmáns; séase, primos hermanos, coherederos de igual legítima, de aquel fundo tan compacto y bien fundado, de la Hispana Gallaecia.

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

MEDULLIUS

 

 

Lagoa grande de Monciro, xeada.

Fotografía de G. Fórneas.

 

Monciro = Mons Ciro, o Monte de Ciro, aquel centurión que cercou este monte, abarrotado que estaba de celtiñas alí refuxiados.

Un pouco de lóxica militar

 

ANTECEDENTES OU FONTES HISTÓRICAS

 

Estrabón, que nos chama “Gallaice famae majores populi”. (Como no conto do Carballeira de Serés e maila bailarina do café Mercantil: ¡Ai Carballeira, árdeche o eixo? E Carballeira berroulle desde abaixo: ¡Pronto me viches, condenada!). Igualiño pasou con Estrabón; pero aos romanos, ademais da nosa “fama” persoal tamén lles chegou á dos nosos aurices, a daqueles torques e fibelas que levaban os Oestrimnios, os Saefes…; os celtas, en xeral!

 

Floro e Orosio, por novas que recibiran de Tito Livio:

 

Floro, L. A. (Rerum Romanorun Epítome, II, 33,50). “En último lugar o asedio do Monte Medulio, ao que rodeaba un foxo de XV millas sen interrupción vixiado constantemente pola presenza dos soldados romanos. Cando os “bárbaros” se decataron da súa situación extrema, a porfía apresuráronse a busca-la morte no medio de banquetes, polo fogo, o ferro, e mailo veleno, que alí se obtiña das árbores chamadas teixos; así, a maior parte libráronse dunha servidume que se consideraba peor cá morte para aqueles indómitos loitadores”.

 

Os teixos (Taxus) son un xénero de árbores coníferas da familia Taxaceae, propios de zonas montañosas con ambientes frescos e húmidos; prefiren terreos calcarios. ¿Onde está unha das principais vetas calcarias de Galicia? Pois, nada máis e nada menos que, partindo de Castroverde, polos actuais Bolaño (a Croa de Xivil), Serés, a Meda, Córneas, Suegos…; exactamente o cinto xeolóxico do Mons Ciro, que só abandona o cal pola parte das Veigas dos Feás. Por se faltaban probas, esta é a terra dos teixos, abranguendo o monte do holocausto! Coa auto destrución, coa súa inmolación, aqueles celtiñas libráronse, entre outras servidumes, da escravitude de arrincar e carretar pedras para a futura muralla do bosque dedicado a Lugh, auténtica “caixa forte” dos romanos.

 

Orosio (Historiarum VII, 21, 7-9). “Ademais as partes ulteriores de Galicia… (¡Logo non son As Médulas, que esas están na parte interior, de par de Ponferrada!), que abundantes en montañas e selvas (referíase ás carballeiras e aos bosques de bidueiros, claro está) chegan ata o Océano, conquistáronas os legados Antistio e Furnio, despois de grandes e duros combates (¡Castro a castro, ben-sei-ora!). Asediaron o monte Medullius, que se ergue xunto ao Miño (visto polas lexións andaregas, o Medulio, logo Mons Ciro, ben preto está do Miño!) no que se tiñan refuxiado gran multitude de homes; escavando un foxo de XV millas (dato que concorda co dito por Floro) en derredor completaron o cerco”. (XV millas ven a ser o circundo de Monciro trazado polos vales que forman as súas abas. ¡Recórrano, bordéeno e compróbeno, que doado é, e accesible, tamén!).

 

 

Segue Orosio: “Cando aquela turba de homes vigorosos e feros se decatou de que non podían aguantar o asedio, nin competir na loita pola súa evidente inferioridade, -¡e se  auga, pois as lagoas sécanse no verán!-, decidíronse polo suicidio voluntario, por medo á escravitude. Así, todos á porfía, déronse morte polo fogo, o ferro e mailo veleno”.

 

Octavio (que aínda non era “Augustus”), tiña experiencia dabondo para saber que os inimigos non se deben ter ás cotas, así que despachou para acó, dez, novas cohortes para sumalas coas vinte que andaban por Levante e polo Sur, capitaneadas polos xenerais Carisio, Antistio e Firmio. Pero, “oído ao parche”, que dicía Queipo de Llano, porque temos que leva-lo paso, xa que houbo dous tipos de guerras: A primeira, uns cen anos antes do Medulio, a de Viriato, en Portugal, entre Viseu e o Douro, que foi unha colisión co groso dos aliados, -lusitanos e galegos fronteirizos-, concentrados para facerlle fronte a un formigueiro de romanos procedentes da parte de
Mérida, que ameazaban aos lusitanos fronteirizos coa Gallaecia, e por tanto, tamén a estes. “Alí pasou…, o que pasou”, dito nesta frase tan galaica que fixo súa Iglesias Corral.

 

Di Orosio que (o 9 de xuño do ano 137 a. de C.) morreron 50.000, entre lusitanos e norteños. Escravizaron a 6.000, e fuxíronlles uns 4.000. (Que repasarían o Douro probablemente por onde ten agora Sandemán os seus viñedos). A “laureada” para Décimo Junio Bruto (“bruto” si que o foi, con semellante matanza!), consistiu en que Roma lle dese o cognome de “Galáico”. (“Matagaláicos” lle habería que chamar!). ¿Que fixeron os romanos a continuación? Non fai falta que o diga expresamente a Historia, pois é doado de colixir: Os poucos que quedaron vivos… (Isto hai que entendelo: romanos vivos quedaron moitos porque as vangardas enfrontadas aos luso-galáicos serían, como de costume, os terzos de estranxeiros, que sempre formaban as vangardas), ao mando dos milites profesionais, e con algún reforzo restado a retagarda, non se detiveron, por suposto que non, que sempre foi de elemental estratexia explotar a moral da vitoria. Iso de arrefriar un exército vitorioso, como inexplicablemente fixo Napoleón en Moscova, trae malas consecuencias. Así que, obviamente, galláronse en dúas columnas para abranguer máis terreo; o mesmo que se fosen turistas pois a partires daquel nove de xuño o resto, franqueadas as portas da Gallaecia Sur, sería un paseo militar. Unha columna iría bañarse á Costa da Prata, e a outra, seguramente a dos estranxeiros, ou con predominio deles, refugaron os montes da Bragança, adiantándose polas chairas de Chaves, onde se detiveron para facer unha ponte, e logo tiraron cara a Verín, pero baixando ao Lima; máis ou menos pola lagoa de Antela, onde tamén se bañaron, que boa falta lles faría, de suados que ían, xa por xullo arriba. De cansos, entre que se lles pasara a fogaxe da vitoria, e co sol enriba, non é de estrañar que se rebelasen para cruza-lo “río do Olvido, do Esquecemento”, precisamente ese, o Lima, que para nós é o Limia. ¡E tan Limia, xa que fixo de limiar, de preliminar do seu achegamento!

 

Sobre do ano 60 (a. de C.), xa nos tempos do primeiro triunvirato, viñeron, mandaron, aos legados Caio Antistio Vetus e Caio Furnio. Como era lóxico en tales circunstancias, apresuraron os adestramentos, pediron navíos a Roma para que lles gardasen as costas occidentais, e requisaron cabalos, ademais do condume correspondente; ¡toda unha loxística! Daquela o formigueiro estaba, bulía, entre a Braga (Braccara) e mailo Miño (Minius); namentres, os celtas do Norte asubiaban na coroza dos seus castros, ou detrás das ovellas no seu minifundio, nas súas castras, na súa independencia castrexa. ¡A forza vén da unión, e á debilidade vaise polo individualismo, polo illamento social! Os celtas terían algún mensaxeiro, algún “corre, vai e dilles”, pero o seu sistema de poboados non era propicio para comunicarse as novas de interese xeral, e menos para organizarse, para globalizar etnias nos preparativos dunha defensa común fronte a un inimigo da potencialidade de Roma.

 

¿Que plans, que estratexia, traerían, e seguirían, sucesivamente, os romanos? ¿Reiniciar as operacións na Limia, baixar a Ourense e rubir desde os Peares á dereita, polas estreituras do Sil, onde os nativos os podían abater naquelas angosturas con só roular pedras monte abaixo, e para iso por ambas orelas? ¡Isto non se lle ocorrería nin ao que asou a manteiga! O traballo que lles faltaba para atenazar esta península tiña que ser unha especie de blitz krieg, que diríamos hoxe. O Leste e mailo Sur xa eran deles, e ben sabían, ben se terían informado de que índose ao interior poderían acabar bloqueados e inmobilizados nos nós montañosos.

 

¿Que podían estar informados das riquezas auríferas do Sil? ¡Admitido, pero iso non urxía, que primeiro conviña cercarnos, que foi o que sempre fixeron, por tradicional estratéxica, en cantos territorios cobizaron! Tamén cumpría facer escravos con antelación, pois eles viñan a conquistar e non a cavar, que esa función reservárona, sempre, en todo tempo, en todo lugar, para os nativos, para os sometidos. Por outra parte, xa os mercadores das zonas costeiras lles terían informado de que ouro, e moito gando, tamén o había relativamente cerca da costa, en terreos máis accesibles.

 

É obvio que optaron por orellar o Miño, sen descartar que pola costa subise, asemade, un exército menor, comerciando, informándose, e copando os castros costeiros, que tamén tiñan a súa importancia estratéxica. A ruta para os barcos tíñana ben sabida e ben experimentada dos fenicios e dos gregos, polo menos ata Noia. Por certo, que de Medulio no Aloia, en absoluto: nin os nativos tiñan alí ningún desespero, nin podían ser moitos; nin os romanos precisaban subir ao monte para pasar á Gallaecia Norte, que a tiñan aínda sen a súa “pax romana”; en cambio, pola parte da Ponte do Lima, e logo por Monçao, tiraban cara a Ourense con toda facilidade; mentres, en paralelo, os seus barquiños irían subindo, costeando, e máis ben de noite. ¡Ninguén forza as portas tendo as chaves delas!

 

As forzas de terra, as lexións, foron subindo, pois, cara ao Norte, en manobras envolventes, e sen saírse dos vales, tanto pola facilidade dos aprovisionamentos, esenciais e variados, das terras chas, feraces, pródigas en carnes, en froitos, e tamén en froitas, como polo seu clásico orde de formacións para a marcha. Disto poderíase falar, poderíase escribir, moitísimo, pero estamos en plan de entendelo con un cómodo laconismo. O “varrido” sistemático de celtas, sen deterse moito na súa escravización pois un número excesivo de escravos ocasionáballes, ademais dun incremento en manutención, unha asignación de gardiáns cando o seu plan, e co plan o seu éxito, estaba en someter a base de asaltos masivos aos castros da terra cobizada. Tamén hai que ponderar que os celtas fuxidos, aqueles castrexos evacuados, irían diante dos romanos, buscando os bosques norteños, os bosques do Lugh, así que cadora os romanos se sentirían máis diminuídos de forzas atacantes. ¿Escravos? ¡Xa os farían máis arriba, máis adiante, cando tivesen
dominados os puntos clave da xeografía galaica!

 

As tropas embarcadas tiñan que cubrir moito terreo, pero non parece probable que fixen grandes detencións ata chegar ao seo brigantino. Desde as Mariñas de Betanzos subirían algúns infantes en descuberta, pero tamén era preciso cerrar o copo así que os máis mariñeiros irían ao Cantábrico, á parte da Veiga do Eo, ou incluso ata o confín, ata o castro de Coaña, para internarse Navia arriba, que máis aló o terreo era difícil en grado sumo.  Coas súas barquiñas, máis non puideron facer, e se deron chegado ao Navia xa foi esforzo, xa. Unha estratexia para a infantería clásica, sexa por terra ou por mar, non se pode realizar só a base de ocupar puntos neurálxicos; iso veu co paracaidismo. ¿As guerras cántabras? ¡Iso veu despois, con ataques polo interior?

 

Pero deixemos por un momento os mapas coas frechas das columnas de penetración, cerco e ocupación, e apuntemos unhas nocións de intendencia e de armamento e construción: Temos aos nativos, aos aborixes, pegadiños ás augas correntes, ás fontes e aos bosques, que eran as súas divindades, e de paso, o seu sustento. ¿Onde estaba o terreo ideal, de arraigo; as fontes e mailos prados, as zonas de caza abundante e fácil? Pois, primordialmente, onde era fácil producir e cazar cos medios de daquela, na chaira de Lugo e nas bocarribeiras que apuntan contra o Castro Verde, o do Vallis Viridis, contra Bolannio, no curso alto do Miño e dos seus primeiros afluentes. Por outra parte, ¿cantos nativos, cantos habitantes habería daquela nestas terras de fácil e abundante produción natural?

 

Segundo Plinio, a Gallaecia tiña uns 280.000 homes, de 24 etnias, na bracarense, que xa foran sometidos na primeira das expedicións, e quedaban libres, insubmisos, uns 160.000, ao Norte, en 16 etnias ou pobos, que eran moitísimo inimigo como para esquecerse deles e dirixirse primeiro Sil arriba, para abrir o Monte Furado e criba-lo seu ouro, á parte e ademais das dificultades orográficas xa apuntadas. Ouro tamén había noutras partes máis accesibles, como demostran os achados posteriores; por certo, que destes uns foron aos museos, e outros que…, ¡que hai que oír falar deles aos dos Filipes, (o Arias e mailo Senén), e un faise cruces!

 

¿Gandería? Moitas cabras, coma sempre ata o XX, nas bocarribeiras; e logo o clásico tamén de sempre de por aquí, o que mellor se deu nos prados chairegos, nestes vales abertos de media montaña, de Lugo: ovellas, vacas, cochos, cabalos… ¡Miúda despensa para os romanos! ¿Alimentación, pois? Ademais das carnes e de algunha hortaliza, que nos castros atopáronse fouciños e aixadas, esperábanos os trigais de Flammoso (Flamma = chama, que tal lles pareceron de mexidos pola airexa); e despois as castañas, ¡que non as trouxeron eles, que xa as había no país!, as landras, o millo pequeño… (O “maíz” veunos séculos despois, concretamente de América).

 

¿Explotacións mineiras? Coñecemos a súa referencia ao traveso de Plinio e de Estrabón, así como, fisicamente, por restos e pezas atopadas nas escavacións castrexas: estaño, ferro, ouro… En canto a luxos: fíbulas, torques, etcétera; traballos primorosos. A obtención do ferro incrementouse notablemente durante a dominación romana, pero máis aínda cos suevos.

 

¿Armas? A primeira, o “aturuxo”: forte, enérxico, sonoro, que xa define unha bravura. E logo os escudos dos nativos, “caetra”, pequerrechos e redondos, feitos de nervios de animais, trenzados; cota de liño entretecido; espadas curtas e puñais envaiñados en coiro ou en madeira, segundo os casos. Xente de a pé, infantería castrexa, e por tanto de pequenas unidades; máis ben autodefensa circular e familiar, como indican os castros; neles, nas súas salas, tamén circulares, de consello. Non eran os nosos celtas xente de agruparse en columnas: eran defensivos pero non conquistadores, como foi o caso dos atacantes, das lexións romanas. O de Viriato é á parte, distinto: xente sureña, con outras circunstancias; aló abaixo foi unha especie de cruzada, seguramente predicada polos druídas.

Quebradas daquela –no 137 a. de C.- as portas da Gallaecia, o resto, ata o 26, tamén a. de C., foi unha defensa domiciliaria; e domiciliaria a conquista, por conseguinte.

 

Con esta información , sucinta e previa, do inimigo que ían bater aqueles romanos, volvamos aos mapas do seu “Estado Maior”, ás frechas das súas columnas:

 

Braga-Barcelos, Valença-Tui, Monçao-Salvaterra,… Dúas bifurcacións de orixe: Pola beira do Miño ata pasar as angosturas de Portomarín; e pola costa, ocupando paulatina e
sucesivamente as Rías Baixas. Desembarco, ou costeira, no seo de Brigantium; un
faro e todo iso; outro desembarco polas Rías Altas. Pouco despois as columnas
enlazarían así:

 

. As que avanzaron polo Miño arriba foron dominando as cuncas do Neira, do Tórdea e
do Chamoso. O Tórdea e mailo Chamoso nacen en Castroverde, nas inmediacións do Monciro; e o Neira un pouco máis arriba. Plantan campamentos: no Castro do Valverde, en Romeán, na Meda… (Meda, o Lugo antigo, o inicial, tradición que conservaron os vellos deste lugar; Medulla = médula, meollo, tuétano; o máis interior, as entrañas, dun corpo ou dun territorio. ¡Medullius!).

 

. As forzas procedentes das rías brigantinas, de superadas as actuais Pontes de García Rodríguez, ocupan a Terra Chá, e reúnense coas tropas que seguisen Miño arriba; repoñen forzas coa carne dos rabaños dos castros, hoxe Castro das Ribeiras do Lea, Castro do Rei, etcétera. Seguramente levaron a peor parte na loita: unha, porque naqueles barquiños moitos non puideron vir; e logo que este internamento fíxose por unha zona abundantísima en castros, ademais dos xa citados; por conseguinte, moito tiveron que rezarlle a Marte. Montaron un campamento no actual Andión (e puxéronlle Andelón), para desde alí facerse coa liña de castros que leva ao Mons Ciro, (Medullius): Rois, Trasín, a Graña, Maxide, Sarceda… Con isto cerraron, e fixeron evacuar, as bocarribeiras do Noroeste.

 

.  Se alguén veu polas vagadas dos ríos Eo e Navia, estes chegarían ás abas do Mons Ciro con poucos feridos de guerra pero ben cansos de rubir polos desfiladeiros montañosos da zona. Neste suposto o campamento poderían establecelo no castro da Pereira (Librán), punto estratéxico para corta-la retirada dos celtas que fuxisen do Alto Miño buscando a protección, o abeiro, das montañas.

 

A estas alturas da “blitz krieg”, dito en parámetros da época, claro está, ¿onde témo-los celtas? Pois, por pura lóxica, por imperativo xeográfico, upados, arredados os nativos nese monte que os romanos nomearon co do seu conquistador en xefe, ¡Ciro! ¡¡Mons Ciro!! E por engado, ao tal Ciro Roma premiouno dándolle as terras contiguas, ¡xubilación anticipada!, que, por suposto, colleron o seu nome, o nome dun mataceltas: ¡A hoxe parroquia de Cirio! (Co tempo, os de Ciro coidaron que lles viña o topónimo dunha vela, dun cirio, esquecéndose do seu matón fundador). Pero aínda non describimos o célebre Mons Ciro, o mons do holocausto. Aquí volo presento, na súa aba nordesía, pero esta vez abranguido pola néboa, e non por aquel vallum, por unha cerca de
estacas; para maior simbolismo, nesta fotografía aparece cuberto, cruzado, por unhas cantas estelas de condensación dos avións madrugueiros.

 

 

O seu cinto de néboa axúdanos a evocar como foi o bloqueo romano, cos nativos dentro, cercados por unha estacada.

 

Para os fuxidos, para os perseguidos, este monte prometía converterse na súa última esperanza, con lagoas nos chans do cume, pero non contaron con que os romanos pecharíanos con aquel vallum circundante das XV millas.

 

Este monte, tomado en conxunto, semella un sombreiro alongado e coa curota afundida, que é precisamente onde se atopan as lagoas. Fácil de subir, aínda que sexa con feridos e con gando. Os vales dos costeiros requirían pouca trincheira e moitas estacas, doadas de obter nos bosques circundantes. Cun foxo de seu natural formado polos vales costeiros, que requiría pouca trincheira e moitas estacas: a depresión natural de Pena e das Veigas dos Feás; un rastriño natural, no Poste de Folgueiras; outras depresións pola Agra das Sete Cancelas, Rebordaos e Serés; e tamén unha ladeira, axeitada para ser vixiada polos romanos, pola parte da Meda, Vilafrío e Córneas.

 

Este monte, que ignoramos como lle chamaban aqueles celtas, posteriormente Mons Ciro, ¡en honra do matón!, era talmente o que cadraba co sistema defensivo castrexo ao que estaban acostumados: un castro máximo, un ara grandiosa para aqueles xigantes do valor
e do desespero, roídos pola impotencia fronte a un inimigo envolvente, que os atacaba, castro a castro, en sintagmas de orde cerrado, e ben escudados. Os nativos non estaban adestrados nin organizados en agrupamentos axeitados para enfrontarse a unha guerra xeométrica, de orde pechado, de filas pretas en cada sintagma de 16 por 16, encabezadas por uns “hastati” que alanceaban de lonxe. A valentía dos celtas, a súa guerra, estaba no corpo a corpo. Mais, ¿quen escavou o foxo circundante naqueles puntos en que lles fose imprescindible aos seus fins de cerco? A historia triunfal escribírona os romanos, por suposto, pero, as escavacións? ¡Tanto estas coma a muralla de Lugo, os escravos, por suposto, aínda que no Medullius tiñan poucos; aínda, aínda! Para asegura-lo cerco, a gabia faríana ao seu estilo, máis ou menos coma a de Julio César ante Alesia: un foxo, co seu “agger” elevado coa mesma terra, e un valado ou “vallum”. Despois diso, esperar vixiando!

 

 

AUTORES E UBICACIÓNS PROPOSTAS

 

Houbo varias, porque o feito do Medulio merece “litis”, pero teño para min, con tódolos respectos ás autoridades que trataron este tema, que o fixeron na tona, sen descender a análises xeo-estratéxicos, por meras corazonadas ou filias localistas, o que se di, varrendo para a súa casa, para o seu pobo, para o seu lugar dilecto.

 

Amor Meilán, con Vázquez Seijas, inclináronse por Castro do Rei. Ferreras, quizais por aquilo das Médulas, explotación posterior, tira por León. Flórez e Macías, tamén se inclinan pola sonoridade das Médulas. Huerta pensou no Medelo, na Limia. A Schulten
impresionouno o Monte Aloia; non é mal sitio para morrer, pero aquela era só unha atalaia dos celtas; o groso da poboación lindaba as cabras aquí polo interior de Lugo, que en definitiva foi onde se fortificaron os romanos, experimentados do que aquí lles pasara, e do que aquí recadaban! De Orosio xa falei: Minio flumini inminenten.

 

Coido que hoxe en día algún destes estudosos, con estradas e con coches, cambiaría de opinión: o camiño faise andando, estudando as características do terreo, a estratexia dos romanos, usos, armas, pretensións, móbiles…, e non só cun mapa esquemático sobre da mesa! A maiores, por se o antedito lles parece pouco indiciario, ¿que me din da fundación de Lugo, no bosque de Lugh; do seu “Oppidum”? É unha constante histórica que as defensas, as fortificacións, construíronse, sempre, como caixas de seguridade para os tesouros circundantes, alí onde houbo grandes feitos de armas, grandes perigos, grandes riquezas para apropiar e para custodiar; poderosos ou temibles inimigos aos que vixiar…, de cerca! Pero esta mesma constante histórica, este encastelarse, tamén nos demostra que, á larga, non serviron para nada, ou para pouco; é sinxelo: os tempos, a xente, as armas, os transportes, as situacións en definitiva, cambian de século en século, e todo aquel esforzo, aquel previr subxectivo devén estéril…, salvo, se acaso, para  incentiva-lo turismo!

 

Só algún exemplo, aínda que os temos dabondo; é unha constante, repito:

 

. A muralla da China, despois das primeiras invasións mongólicas.

. Esta de Lugo, feita con milleiros de canteiros celtas, que xa estaban adestrados nas
canteiras dos castros. Celtas sometidos na recente campaña; abatidos co desespero do Medulio, do Mons Ciro, que quedaron tan submisos como, por poñer un exemplo, os republicanos baixo a férula franquista. ¿Lograríase esa mole indescritible da nosa muralla sen unha previa “castración e doma” dos nativos?

¡Nin Isabel nin dez Césares! Abatidos os celtas, por suposto, pero os romanos tamén tiveron as súas pois quedaron horrorizados da coraxe dos nativos, e non se sentían seguros con só os valados de Andión, de Romeán e da Meda. No bosque do Lugh, agora talado por mínimos de seguridade persoal, tiñan augas termais…; e quedáballes céntrico para vixiar o nutricio Flammoso, amén das chairas inmediatas. Coas chairas, co altiplano dominado, xa podían dedicarse a busca-lo
ouro, a facelo buscar, fose no Azúmara ou máis ao interior, no Sil e nas Médulas; lembremos aquela cifra de Plinio, de que, un ano con outro, da Gallaecia mandábanlle á Roma Cesárea, 7.000…, ¡sete mil, libras de prata, ao ano! O trigo de Chamoso, o viño de Amandi…, e se cadra, algunha galeguiña, esgotadas as sabinas!

 

Outros casos:

. A Torres do Oeste, de Xelmírez, desde que pasaran as incursións vikingas…, ¡por
se volvían!

. O Castelo de San Antón, na Coruña, despois do desembarco de Drake.

. A Líña Maginot, por onde nunca volverían os alemáns xa que para os tanques
acaíanselles mellor as planicies norteñas.

. E aínda onte: Os fortíns españois de Ifni (trincheiras, campos de minas, niños de metralladora, canóns, morteiros…), desde que pasara o ataque sorpresa de novembro do ano 1957, que nos colleu tomando whisky  e xogando ao póker no Casino Militar. Cando se fixeron, e fixaron, aquelas “posicións”, xa pasara o conflito ás canles diplomáticas.

Non me digan, tampouco, que esperaron para face-las murallas ata os séculos II e III: ¡ampliáronas, melloráronas, ensancharon o perímetro, iso si!

. Os romanos, xente práctica en tódolos ordes, que ben demostrado está, e non simples pensadores como os seus mestres gregos, non deixaban arrefriar unhas lexións mercenarias, nin asentarse os escravos obtidos, e menos pasarse dous séculos matinando se sería bo protexerse dos nativos, dos que quedasen sans e fortes, ¡tanta coraxe demostrada no próximo, inmediato, Mons Ciro, fronte ao Ciro!, e logo que podían refacerse demograficamente pois ben sabían eles que en tempos de guerra é cando máis se prolifera, en particular os vencidos, sexa entre eles ou por violación das nativas. Deseguida mandaron, esixiron, buscar metais, e custodialos con 2.120 metros de parede. Comparemos tamén o grosor e a altura das murallas de Lugo cos “valadiños” de Astorga, e decatarémonos do medo que tiñan en Lugo, e tamén da fondura “medulliense”, recente, deste medo.

. Tales obras non se fan nunha xeración, e tampouco nun século habida conta do instrumental e dos carretos da época: cimentacións, achaiamentos, arrinca-la pedra, traela, subila, paredar, etcétera; iso ademais dos proxectos, interrupcións, reformas, e demais avatares propios da época, do mando a distancia, da atención a outros mesteres, etcétera.

Así, pois, aínda que non tivésemos as razóns xeo-estratéxicas arriba expostas, só con matinar na causa fundacional das murallas de Lugo teríamos indicios abondosos, exhaustivos, para crer que os fantasmas do Medullius están por aquí cerca. Pero temos máis: ¿Por que tanta toponimia sueva, tanto rastro dos suevos nesta zona de Castroverde? Tamén é lóxico: porque co abatemento dos que se refuxiaran no Medulio, no seu monte central, no actual Mons Ciro, estes vales herbosos quedaron sen gando e sen xente. ¡Formaban parte do terzo libre, do asignado por Roma aos suevos! Os repoboamentos antigos facíanse precisamente onde a terra era abondosa e produtiva, onde non había que desprazar nin contender cos nativos porque estivesen desertizados, daquela, tantos castros como había nesta contorna. Un só exemplo: Rois (do inmediato Pol) tiña, e consérvase regular, un castro; non obstante, este fermoso sitio, esta “Xunqueira”, que é o que significa “Rois” nas linguas xermánicas, suevas, colleu a toponimia que lle deron os novos ocupantes; e así, noutros lugares abandonados, inexplicablemente abandonados se non fose por efectos dunha contenda histórica, da contorna.

 

Heroes do noso Medullius, ¡Réquiem aetérnam dona eis, Dómine: et lux perpétua lúceat eis! ¡Eu, polo menos eu, non vos esquezo, e iso que teño un patronímico suevo, (Gómez quería dicir fillo de Gomá), ou precisamente por iso, que así serei neutral!

 

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

O Condutor, o Mestre, o Führer de Castroverde:

¡Condutor, pero, pacífico!

 

 

Eduardo Carreira González,

¡Para min, O Mestre,

que non hai, nin pode haber,

titulación máis digna de honras!

Dirixiu na “Academia”,

pero tamén na “Civis”,

como facían os gregos cultos,

os mellores.

Tamén coñecín ao seu pai e á súa nai,

así que podo afirmar

que saíu á raza,

e que a enalteceu,

de paso que enalteceu ao noso Castroverde,

pois,

sen Carreira moitos menos terían carreira,

a carreira do saber e da honorabilidade,

xa que foi un Mestre,

un Mestre auténtico,

desde os seus fillos aos fillos dos seus veciños.

Por todo isto, en vez de rezar por el,

¡recémoslle!,

Pois en Carreira temos,

A NON DUBIDALO,

¡un Anxo da nosa Garda,

un anxo tutelar do noso Castroverde!

¡Amén!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

¿Como farei para levar esta ola a Suíza, có que pesa!

 

 

¿Volvemos ao Trinta e seis? ¡Non volvemos, seguimos: azuis contra roxos, e á viceversa; a única diferenza é/está en que agora, en lugar de fusilas, en lugar de soldados, utilizamos a tribuna do Congreso!

 

Intraflug deixou de levar emigrantes, ¡xa non queren máis!, pero en Suíza si admiten os nosos fluses, que en definitiva é un retorno de capitais pois, na súa inmensa maioría, proceden daquelas remesas dos nosos emigrantiños que, pasadas polo coador de Hacienda..., transbordaron!

 

¿Onde está a cova dos Cen? ¡Esas covas! Teñen tantas silvas e tantos toxos por diante, tanta maleza, que nin en todo o XXI se darán limpado, así que moitas quedarán por descubrir, polos séculos dos séculos! No ínterim, Per signum Sanctae Crucis, de inimicis nostris libera nos, Domine Deus noster.

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Reflexiones sobre la caza, de un gallego no cazador.

 

 

El librito…; el librito, no, el librazo, CAZADORES CONTRA EL VENENO, de Miguel Yanes y José E. Gutiérrez, leído y releído en mi condición de profano de la caza, pero no de la Ecología, me suscitó unas cuantas reflexiones.

La primera y principal es que está redactado para ser inteligible, incluso por nosotros los profanos, virtud que no abunda en este país de los pseudolumbreras. Su difusión debiera ser nacional, tutelada por el Ministerio de Agricultura, ¡de la poca que nos queda! ¡Afellas que sí! Lo dice este gallego, que es de aldea.

Me trasladó a nuestro rural del segundo tercio del XX, pues hay temas, como este, que son interprovinciales, y también intemporales, si bien con ciertos altibajos. En illo tempore yo mismo puse “trapelas” a las perdices de nuestros trigales, con la única veda de que poco tiempo pude dedicarles dado el polifacetismo de las tareas de entonces. Había trigales y había perdices; ahora, somos, nos hemos vuelto, tan importantes, que el trigo lo importamos de Ucranía…, mientras ellos sigan dedicándose al trigo y no a la guerra! En una nevada cacé, con un palo, una gineta (Genetta genetta)…; yo “jineteaba”

 

 

Gineta (Genetta genetta), tamén chamada “Matapitas”.

Xa as había en España cando viñeron os mouros, e aínda queda alguna.

(estamos en España, y no en Cuba), en unos zuecos, y ella no los tenía! Mi primo Sergio aún no era taxidermista, así que la única piel que conservé fue la mía. Cuando dejé de vagabundear: Madrid, Ifni, Sáhara, Asturias…, de mi paisaje sólo quedaban los pastizales, los castaños, los robles, y poco más.

Cambios que más me impresionaron:

En los Setenta, en una visita al poblado de los Ancares, Reserva de la Biosfera, y todo eso, en la Oficina de Información, he visto, disecado, un precioso urogallo (Tetrao urogallus),con un letrero apto para miopes, dando testimonio de que lo abatiera Manuel Fraga Iribarne. Tiempo adelante lo retiraron. Yo le había perdido a Fraga la mitad de mi simpatía con aquella afirmación suya de que, La calle es mía! ¿Suya? ¿Y el urogallo, también? El otro cincuenta por ciento se lo retiré ante el cadáver del urogallo. Cuando repoblé mi finca, pequeño jardín botánico, me apresuré a plantar dos capudres (Sorbus aucuparia), cuyos frutos son el manjar predilecto de los urogallos en invierno…, como desagravio!

Lo mío eran las truchas, que en mi primera juventud las cogía a mano, en las algas, pero han desaparecido entre la cal viva y otros venenos de los furtivos, así como el “purín” de las cuadras, que no se molestan en soterrarlo en sus pastizales.

Del sistema de caza actual, en la comarca de mi finca me molestan:

El alcance de los rifles y la irresponsabilidad de su manejo, que no hay año en esta Galicia de mis pecados sin uno o varios muertos, cazadores o simples labriegos alcanzados.

Que sueltan excesivos corzos, o cazan pocos, lo que me obliga a ponerles polainas, cual guerreros, a los árboles recién plantados. Otro tanto pasa con los jabalíes, en las huertas. ¡Vive, pero deja vivir! Sueltan lobeznos criados en zoos, acostumbrados a la presencia del hombre, así que circulan por las carreteras, y aún por las calles de los pueblos, como si fuesen bicicletas.

¡Hay que perfeccionar la legislación, y después cumplirla, inexorablemente!

Quedo rezando para que os nombren Inspectores de Caza y Pesca, a “nivel” estatal!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

22º Conde de Altamira

 

 

13 Conde de Altamira

Señor de Castroverde

19.11.1777 / 31.8.1837

Vicente Isabel Osorio de Moscoso y Álvarez de Toledo

-

 

O último titular deste Condado.

22º conde,

é

D. Gonzalo Barón y Carral

Nado en México o 28-4-1978

 

-.-

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

 

Artigos publicados no blog

“amigosdopatrimoniodecastroverde”

 

-o0o-

 

ADDENDAS

 

 

Se hoxe me puxese a predicar…

 

Ante todo, os cursiños de cristiandade: faríame eremita do Santo Estevo, restaurando a capela que tivemos nesta valga...

 

 

“El cursillo es un instrumento suscitado por Dios para el anuncio del Evangelio en nuestro tiempo”. San Juán Pablo II.

 

Comezarei por min mesmo, facéndome, a min mesmo, un curso de cristiano practicante. ¿Onde?

¡Non preciso buscar nin elixir, que o elixiu por min a Historia do meu Montecubeiro! Alí abaixo de Bergland, nun sitio que conservou o nome, séxase o topónimo...; o topónimo si, mais, no XX, para rematar co século, e á vez, coa Historia, viñeron as pas da Concentración Parcelaria e..., achaiaron o rego, e co rego a fonte daqueles eremitas, amén dos restos da ermida, daqueles, históricos, devotos do Santo Estevo. ¿A culpa foi dos técnicos, ou dos labregos, que non lles informaron da santidade deste lugar? Para devolverlla, para intentar devolverlle a santidade ao curro santo, levarei unha tenda desas de campaña, un cruceiro e maila Biblia, e poreime a auto formarme, imitando aos nosos eremitas.

 

¿Corenta días? ¡Corenta días, ou corenta páxinas, pero, como é demasiado xaxún para o corpo dun vello, co auto alí aparcado baixarei aos restaurantes de Mosteiro. ¡Algo de xaxún, si; pero suicidio, non!

 

Comecemos: In nomine Patris... De recibido o bautismo, o paso seguinte é o Catecismo, que onde non sexa instruído, sabendo ler tamén o podo aprender, por min mesmo. Ler, e meditar no lido, para sacarlle proveito. A relixión, aproveitarme da Redención de Cristo, imponme esta evanxelización, dúas obrigas: Informarme ad intra, e informar ad extra.

 

Alumno é o bautizado; Mestre, o confirmado. ¿Verdade que si, señor Bispo? Lémbrome perfectamente da miña confirmación na igrexa de Luaces,

 

 

pero coido que nunca me lembrei dela con tanto fervor, con tanta emoción, coma aquel día da miña xura da Bandeira,no Ministerio del Ejército.

 

Volvo de xura-la bandeira, todo oufano; de aquí en diante, como mecanógrafo no Consejo Supremo de Justicia Militar, ata terei outro uniforme:

 

 

 

“¡Rompan filas. Ar!”, pero eu, mentalmente, seguía nelas: ¡Comezaba outras labores, de máis responsabilidade! Aquel día de Luaces, tamén: O Bispo de Lugo pediu por nós, e baixou o Espírito Santo. Co bautismo fixéranme “soldado de Cristo”, pero coa Confirmación fun ascendido a Capitán: ¡Tería mando de tropa, tería que evanxelizar no Exército de Cristo Rei!

 

En Luaces tivemos banquete gastronómico para celebrar o ascenso: Unhas onzas de chocolate e galletas da Rosquilleira da Ribadauga.

 

 

No Ministerio, rancho, rancho extra! Os compromisos sélanse con banquetes; ¡e con eles, neles, comeza unha nova responsabilidade!

 

A responsabilidade da Confirmación igual tiña que ser máis explicada xa que nos colle nunha idade aínda de pouca formación: Dun xeito parecido a como o Espírito se pousou na cabeza dos primeiros apóstolos, na nosa comuñón da Confirmación tamén recibimos o doutorado da Igrexa: ¡Pasamos a ser Predicadores, apóstolos sucesores dos Apóstolos, continuadores da súa evanxelización! Se non o facemos, mea culpa!

 

 

Confirmación do primeiro dos meus netos

 

¡Señor, agora somos militantes teus, e por conseguinte non podemos, nos debemos, deixarnos enganar polo inimigo, séxase, polo xefe da outra bandeira, esa da nosa condenación, esa que non se cansará de atacarnos con todo luxo de tentacións, tan ben que as sabe pintar, e tan pícaro que é!

 

A propósito: ¿Por que no meu país lles chamamos “pícaros” aos nenos, cando os realmente pícaros son eses mocetóns, eses desertores que se pasaron ao exército satánico?

-.-

 

Os edificios non poden estar ben construídos se non teñen bases firmes. “Elemental, querido Watson!” ¿As nosas bases? O Bautismo, a Confirmación e maila Eucaristía son os sacramentos, o baseamento, da iniciación, da construción, cristiá. Fundamentan a vocación común de tódolos discípulos de Cristo, que é a vocación á santidade e a misión de evanxelizar o mundo.

 

Obrigación de evanxelizar o mundo? ¡Naturalmente; ou pouco cristiáns seríamos!

 

Os sacramentos confiren as gracias necesarias para vivir segundo o Espírito nesta peregrinaxe que cursamos camiño da Patria Celestial, eterna, definitiva.  

 

A chamada de Deus. ¡No Exército de Deus tamén tocan diana! ¿Como? Deus chámanos, ante todo, formalmente, mediante o bautismo. Ao entrar no pobo de Deus, ¡no Exército de Deus!, pola fe e polo bautismo xa se participa do Ceo.

 

A solidaridade sobrenatural. Tomando como símil a xura da bandeira no exército: O soldado, na fronte, ten dúas obrigas: defenderse a si mesmo, e de paso, defende-los compañeiros, axudándolles a avanzar. ¿No cristianismo? ¡Algo parecido: salvarse, e de paso, axudar á salvación, á propagación da fe, que iso, ou algo así, é a Comuñón dos Santos! ¿Motivación? Deus non quixo santificar e salvar aos homes a título individual, illados entre si, senón constituírnos nun pobo, nunha especie, que coñeza a verdade e que lle sirva santamente. Daquela, está claro: Nesta “comuñón”, neste Exército, nesta solidaridade, temos a obriga de participar na defensa, na recuperación do terreo perdido, aquel que perderon aqueles avós..., que por algo e para algo se sacrificou o noso Xefe, o propio Fillo de Deus! Ben nolo dixo, ben nolo explicou o propio Mestre: “E díxolles: Ide polo mundo enteiro anunciando a Boa Nova a toda a creación. Quen crea e se bautice, salvarase; quen non crea, condenarase”. (Marcos, 16: 15-18). En vista diso: ¡Ás túas ordes, meu Deus, meu Comandante!

 

-.-

 

De acomodado na Valga do Santo Estevo...

 

O primeiro será, debe ser, a formación persoal, séxase, a función ad intra: Ler, aprender, meditar, os Evanxeos, Feitos apostólicos, Cartas apostólicas, Cartas católicas...; todo ben sabido, ben entendido, ben dixerido, pois das malas interpretacións veñen as seitas, que veñen a ser cogomelos velenosos; ¡de fungos e de fungóns está o mundo sobrado!

 

De postos a meditar, meditemos, que para iso non hai mellor situación que a de poñerse ao abeiro dunha vexetación polo estilo da nosa Valga.

 

A primeira xa é doerse da nosa Avoa: ¡pobriña Eva, aquela infiel que se namorou dese maldito Xuncras e, de posta a traizoar, non só traizoou ao seu Adán senón ao mesmísimo Deus! O Creador pasouse de bo, que lles concedera “libre albedrío”, para darlles máis poderío, pero acudiu o outro Exército, sumando soberbias!

 

Caín, polas trazas, era froito daquela infidelidade, pero, despois do pecado xeracional, viñeron outros, ¡toda unha humanidade! A alma era, ¡e é!, a parte espiritual dos corpos, así que, naquelas sementeiras, cos xenes sempre pasou, e pasa, sempre traspasa, o pecado. Isto non queren entendelo os abortistas, así que hai que explicárllelo ben explicado. ¡Quen me dera chegar a ser teólogo para saber explicalo como é debido, con claridade evidente que elimine para sempre os abortos provocados! Fai falta ser moi necio para crer que, cando os nenos veñen de París, aló nos Perineos, no mesmo parto, está Deus cun camión de almas, e aplícalle unha a cada feto!

 

Como non hai forma de xerar sen sementar almas, ¡coidado coas xeracións involuntarias!

 

¡Deus, que marabilla de Mestre o teu Fillo: Foi tan previsor, e tan explícito, que non só lles explicou os Mandamentos aos Apóstolos senón que, a maiores, mandoulles o seu Espírito Santo para que, en calquera das linguas que utilizasen, non lles quedasen escuras, senón ben rememoradas, ben clariñas, aquelas vivencias vividas co Mestre dos mestres, co Mestre da Sinatura Salvífica!

-.-

 

A nosa misión ad extra

 

Mt 13, 1-9; Lc 8, 4-8. Mc 4, 2-4: “Ensinoulles moitas cousas en parábolas, e instruíaos así: -Escoitade: Unha vez saíu un labrador a sementar (¡eu, tanto que levo sementado nas leiras de meu pai!), e resulta que...”

 

Non toda a semente resulta frutífera, pois depende de onde caia o gran, e incluso de se a semente estaba ben madura, pero non por iso imos deixar a leira a monte! ¡Co apostolado, outro tanto, pero, aínda así, o deber-dereito de Evanxelizar, de comunicar, de ensinar, comezando polo exemplo das obras persoais, é propio, pertence, a toda a Igrexa; por ende, a todos e a cada un dos seus membros, sexan homes ou mulleres! ¡Mandóunolo o propio Cristo! Pero primeiro estarán os lexítimos pastores da Igrexa en virtude da recepción do sacramento da Orde...? ¡Si, claro, pero os leigos tamén somos membros da Igrexa, tamén temos parte no ecumenismo da Igrexa! A verba “Igrexa” significa “convocación”; nela Deus convoca ao seu pobo, ¡ao seu Exército!, desde tódolos confíns da terra, que é o Campamento onde nos situou.

 

Daquela, eclesiásticos ou leigos teñamos as velas acesas, ¡sexan velas ou cirios!, e non fagamos coma as mociñas parvas que non acenderon os candís cando era oportuno facelo. (Mateo 25, 1-13).

 

Parémonos nesta reflexión: Deus non quixo santificar e salvar aos homes individualmente, illados entre si, senón constituílos nun pobo, nun Exército, que o coñecese, ¡que o recoñecese!, na verdade, para que o sirvamos santamente.  

 

É importante portarse ben, moito, dar un bo exemplo, pero iso tamén o fan os pagáns, ¡algúns!, aínda que só sexa por instinto cidadán, pero os cristiáns temos a obriga de ir máis aló: de avanzar, tanto e tan á présa como sexamos capaces, como nolo permita a nosa preparación; ¡discutir, non, pero explicar, si, que tamén foi pacífica a ensinanza do Mestre! Non esquezamos, nunca, ao longo da nosa existencia térrea, que, recibido o Bautismo, estamos incorporados o Exército de Cristo. Nas milicias das nacións térreas o lema, a consigna, é: ¡Vencer ou morrer! No Exército de Cristo son outras as obrigas: ¡Facer apostolado, por días de vida, e sempre en paz, con amor, con fraternidade! ¡Deus, que pacífico e que marabilloso é o teu Exército; como se nota que é santo, e que o noso Xefe é o Santo dos Santos, ese que adoran e celebran os Santos da Terra!

 

¿As mulleres, tamén; tamén teñen que predicar? ¡Pois claro, que non fai falta tonsura para ser Igrexa! Un monumento á muller, á súa igualdade, ¡e xa non sexa superioridade!, témolo, deixóunolo, Juán Pablo II, na súa MULIERIS DIGNITATEM. Fagamos un picoteo nela:

 

“1. La dignidad de la mujer y su vocación, objeto constante de la reflexión humana y cristiana, ha asumido en estos últimos años una importancia muy particular. Esto lo demuestran, entre otras cosas, las intervenciones del Magisterio de la Iglesia, reflejadas en varios documentos del Concilio Vaticano II, que en el Mensaje final afirma: «Llega la hora, ha llegado la hora en que la vocación de la mujer se cumple en plenitud, la hora en que la mujer adquiere en el mundo una influencia, un peso, un poder jamás alcanzados hasta ahora. Por eso, en este momento en que la humanidad conoce una mutación tan profunda, las mujeres llenas del espíritu del Evangelio pueden ayudar tanto a que la humanidad no decaiga»

 

…

“Los Padres de la reciente Asamblea del Sínodo de los Obispos (octubre de 1987), que fue dedicada a «la vocación y misión de los laicos en la Iglesia y en el mundo a los veinte años del Concilio Vaticano II», se ocuparon nuevamente de la dignidad y de la vocación de la mujer. Entre otras cosas, abogaron por la profundización de los fundamentos antropológicos y teológicos necesarios para resolver los problemas referentes al significado y dignidad del ser mujer y del ser hombre. Se trata de comprender la razón y las consecuencias de la decisión del Creador que ha hecho que el ser humano pueda existir sólo como mujer o como varón. Solamente partiendo de estos fundamentos, que permiten descubrir la profundidad de la dignidad y vocación de la mujer, es posible hablar de la presencia activa que desempeña en la Iglesia y en la sociedad”.

…

3. «Al llegar la plenitud de los tiempos envió Dios a su Hijo, nacido de mujer». Con estas palabras de la Carta a los Gálatas (4, 4) el apóstol Pablo relaciona entre sí los momentos principales que determinan de modo esencial el cumplimiento del misterio «preestablecido en Dios» (cf. Ef 1,9). El Hijo, Verbo consubstancial al Padre, nace como hombre de una mujer cuando llega «la plenitud de los tiempos». Este acontecimiento nos lleva al punto clave en la historia del hombre en la tierra, entendida como historia de la salvación. Es significativo que el Apóstol no llama a la Madre de Cristo con el nombre propio de «María», sino que la llama «mujer», lo cual establece una concordancia con las palabras del Protoevangelio en el Libro del Génesis (cf. 3, 15). Precisamente aquella «mujer» está presente en el acontecimiento salvífico central, que decide la «plenitud de los tiempos» y que se realiza en ella y por medio de ella”.

 

¡Ai Deus, canto tempo lle botamos ás diversións, tal que ao futbol, e que pouco ás ordes do Xefe, tanto os homes coma as mulleres! Pois eu, de aquí en diante, vaia ou non á Valga do Santo Estevo, fago a promesa de utilizar, de ler na Biblia, tanto ou máis que nos periódicos!

 

Xosé María

 

-o0o-