E AGORA, QUE? -III-

.../...

Conversa co Orzán, no propio Orzán.

¿Ti es o famoso Orzán, non si?
¡Vaia, hoxe estás calmo,
hoxe non rilas, hoxe non bufas cara a min,
como fas acotío!
¡Calquera o diría, co que soas, e coa sona de rifón que tes,
que tes ou cha dan!
¿Que pasa aquí; encréspaste coa miña proximidade,
coa miña presenza;
simplemente co meu alento, coa fixeza dos meus ollos?
Daquela, tranquilo, que eu só vin para botar,
contigo,
unha parrafeada amigable.
¿Sabes, enténdelo?
¿Que non?
Pois iso te perdes, pero eu tamén,
algo, moito,
que se dá o caso de que estou, coma ti, solitario,
a soas coas miñas meditacións,
coas transcendentes,
e iso a pesares do que di ese slogan que...,
¡que na Coruña non hai forasteiros!
¡Non, non os hai, nin sequera aquí,
nas areas desta praia
señoriteira!
Logo é que non lles dá vergoña tombarse,
nin poñe-lo cu ao aire,
¡precisamente por ser descoñecidos, uns dos outros,
entre si!
Seguindo coa miña confidencia direiche,
furibundo Orzán,
que vin ata aquí, arestora, a deshora, de mañanciña,
para verte fresco, co fresco da aurora;
¡e tamén, tamén, para cotexa-los nosos bruares,
os estertores!
Afellas que si, que o fixen para ve-la túa grandeza,
séxase,
para facernos compaña, en coloquio recíproco,
mentres eles, eses veciños, herculinos que non hercúleos,
papan na súa cascarilla,
nesa do cacao,
¡do cacao que teñen armado desde que se tornaron,
ou máis ben, desde que os tornaron,
Cidade de Servizos!
Eu achegueime, coma sempre, en son de paz,
¿sabes, decátaste?
De paso que paso polo teu paseo areeiro,
tento recrea-los meus ollos
coas filigranas das túas vagas,
que sempre me lembran aqueles encaixes da miña caneta,
os do meu mosquiteiro,
feitos co biso de miña tía Ermitas,
aquela Cubana...,
aquela habaneira tan sandungueira,
e que Deu-la teña onde haxa palmeiras,
que as precisará para o seu abano,
¡de donairosa que é, que era!
¡Que lonxe van todos eles!
O barrelo, os encaixes, o biso de miña tía, o seu donaire...;
e para máis ausencia, a dela mesma,
tan sentida por min, que a lembro acotío,
pero nunca lle pido nada,
pois,
de tan xenerosa, é capaz de anticiparme o Ceo,
e non quixera ir con ela ata ter un traxe
branco,
¡xa que non o tiven na primeira comuñón!
En definitiva,
que vin por ve-la Coruña retratada no espello das túas escumas,
sempre irisadas e cambiantes,
sempre cambiando,
en todo, menos no seu marco,
que segues invariable,
con esta orla entre verde e prateada,
que me encanta.
Pola túa parte, bruto e rudo Orzán, que de urbano só tes o nome,
sempre te mostras con desaire,
alborotado.
¡Es un ingrato, un inepto,
que moito bater, pero non distingues a cascarilla do propio cacao!
¿Vólveste bravío con só terme cerca,
aquí, nesta varanda acobado,
reflexivo,
igual, igualiño que un velliño de cen invernías?
¡Mira ben o que fas,
as consecuencias que che traerá isto de bruar coma un touro,
dándote de Cantábrico,
que se moito me asustas, xúroche que non volverei,
que non volverei a verte,
nunca,
por sempre xamais!
¿Así que si, que non me acatas por amigo, que che gusta alporizarte,
que iso é o teu?
Nese caso, aí te quedas,
solitario,
cheirando oucas e dixerindo ese cru dos teus petroleiros,
que eu prefiro subirme ao monte, sexa de San Pedro ou da Zapateira,
pero despois de ve-las sereas,
esas golfas que nadan ao fondo deste golfo,
núas, en top less,
¡e que se ispen do Portiño na enseada!

As sereas non me dan amor efectivo, que ben o sei,
pero, polo menos,
cantan,
con arte e con graza, mentres ti brúas,
¡sen motivo e sen parar!
-o-

O Mosteiro de San Martiño dos Oscos.

Terra dos Oscos, corazón da vella Gallaecia,
delimitando a Lucense da Asturicense, aínda hoxe fronteiriza,
-para min, irmá, pois os teus fillos, os das quintas seguintes,
comigo compartiron Mestre,
aquel don Jesús Rojo López, de gratísima memoria-,
esta primavera,
onte,
lembrándolle estiven, en visita persoal,
de paso que co meu paso pegadas deixei nas túas montañas.
Envoltas estaban, iso, as montañas, cun veo de chorimas
de toda clase para máis harmonía:
carpazas, uceiras, toxais, xesteiras, codesos...,
¡con cheiros de mel e de ambrosía!
Máis que montañas, eses coutos miradoiros son
nos que se pode tocar o Ceo, en anticipo,
coa propia man.
¡O meu problema é que non teño ollos largacíos!
Tirei fotos,
pero perdín o tempo, que saíron recortadas, enmarcadas,
sen eses horizontes infinitos, polimorfos e polícromos;
¡un deleite perdido!
En vista dun fracaso tal, botei man do mapa,
para telas á vista, de cerquiña,
enteiras,
pero estas cartas só teñen un letreiro que di,
“De los Oscos, montañas”
Entón reneguei dos cartógrafos,
que non me gustou esa redución para unha terra abondosa,
á que só lle falta unha saia baixeira,
¡co mar embaixo!
¿Que tal se a nomeásemos, de aquí en diante,
“Encrucillada dos Ósculos”,
ou “Dos Óculos”,
e non de tales Oscos, por romanos que fosen aqueles poboadores
itálicos?
Unha terra á que tantos ósculos lle dá o ceo,
é a ledicia dos meus óculos,
sempre afanosos por abrangue-la beleza dun belo panorama!
Montañas do Mestre Rojo,
Terra dos Óculos, ou dos Ósculos, ou dos Oscos,
facédeme un sitiño nesas abas montesías
para cando vos visite na miña viaxe altérea,
ou etérea,
que aí descánsase ben,
¡así sexa a perpetuidade, cousa que non me importaría!
Cando faga sol, ao sol,
e cando neve, sabas níveas terei, co xeo por cabezais,
que ben me gustaría purgar sen lume,
e de paso,
parrafear con San Martiño,
co voso patrón,
¡se unha cela no seu mosteiro me asigna!
San Martiño dos Óculos, ou dos Ósculos, ou dos Oscos,
que tanto ten, e de todo ten,
ata máis ver,
que xa volverei, que volo prometo, que aí estase ben...,
cerquiña do Ceo!
-o-

No outono da vida

Rapaces, coma min, da Terceira,
¡silencio, cautela!
¡Non lle digades a ninguén que estamos no outono da vida;
que non o saiban estes carballos de Mosteiro,
plantados polos nosos avós;
que o ignoren os amieiros de Silva,
eses que cobren a carreira fluvial dun Azúmara
fervente e chispeiro!
¿É ou non é certo que aínda foi onte,
daquela,
cando marcabámo-las rapazas co xiz,
aquí,
aquí mesmo, neste Campo Grande, neste Campo de Mosteiro,
arriba e abaixo, neste paseo, de Carnavais na Feira?
Se calamos, se esquecémo-las dores, se lucimos un sorriso aberto,
cada día o seu,
agromaremos, tal que clonados,
tódolos anos,
particularmente por Carnaval,
tal e como fan as lilas neses lameiros tan riseiros...,
azumareños!
Que non se diga de nós, destes de Pol, ou con Pol emparentados,
que imos para abaixo, de máis a menos;
que non se fale de xibas,
nin de engurras:
¡Téñenas os castiros, as nogueiras, os carballos,
os buxos e mailos teixos,
e con iso e con todo, se o médico non nos pincha
nunha perrencha das súas,
científico el,
xúrovos que pasaremos dos cen!
Cantémoslle á vida,
estouremos en risos, démoslle xoldas, e vivámola con ímpeto,
con ardor,
abeirados na ledicia das nosas obras,
das boas,
que non hai mellor cousa para quita-las friaxes deste mundo atroz!
Bailemos, rapaces, e bailemos ben,
bailémo-la muiñeira coa propia Muiñeira,
nas propias aceas,
tal e como a tocaba aquela Ceguiña de Gondel,
tan pícara e tan leda,
mandándolle ao Ceo a música divina do seu violín!
Tiremos foguetes, para que a xente saiba, que o ten que saber,
que morreron aqueles fogueteiros,
Froilán e Dositeo,
aqueles da pólvora, das tracas e das madamas,
que despois dos chinos,
¡eles!
Deus teña a tan ilustres inventores onde haxa diversión,
que aquí, ademais da xolda, segue habendo pólvora,
a fochicón,
que a traemos de fóra, pagada coa pensión!
Ufemos, xa que logo,
con aqueles berros da nosa xuventude, ben forte, cara arriba,
un redobre,
que non se diga que en Pol esturruxamos a voz!
Comamos pouco e falemos moito.
Lembremos as nosas esmorgas, aquelas troulas, aquelas feiras,
aqueles fiandongos,
aquelas ruadas dos casamentos,
as festas patronais...
E despois diso, ou con iso, para lava-las penas,
para puílas,
para tiralas de dentro a fóra, démoslle á auga,
que a temos boa,
sexa de Fonfría, do Carboeiro, de Lal, ou de Sarille,
pero a óptima é a ferruxinosa, esa que baixa da Ferradura
por Gondel abaixo,
que ben a experimentou meu avó,
aquel Taberneiro da Pousadela...,
¡precisamente no viño, que é onde se percibe mellor!
Se andamos nestes andares
fagámolo a ceacú, desandando os camiños da vida,
que ata puidera ser que volvésemos á mocidade,
¡nun pis-pas!
Que ninguén se queixe,
¡ninguén!,
da reuma, da gota ou da pleuresía,
que en terra de cristiáns mellor veterinario có de Mosteiro,
¡nin houbo, nin hai, nin haberá!
Tampouco perdámo-lo humor, nin hoxe nin nunca,
que as tristuras, cos de Pol, lévanse mal,
¡do peor!
Fagamos, de presente, estes traballos outoníos,
a modo e con xeito, sen présa por irnos;
que espere o cura cos seus responsos,
que lle dea repouso ao seu hisopo,
pois vivindo con humor e coa conciencia tranquila,
rexos coma carballos,
¡nas terras de Pol non hai inverno nin é costa arriba!
-o-

¡Outra vez de zocas!

A primeira vez que fun ao San Froilán,
¡de zocas fun!,
ben brunidas por certo,
e de paso levei un saco delas para vendérllelas
aos de Lugo,
que eses viven de mollado pero calzan en seco;
¡non de agora, de sempre!
De vestimenta levei aquela zamarra de meu tío Pepe do Cando,
aquel xastre que a deixou esquecida
no trinta e cinco...,
pois no trinta e seis xa non veu,
que lle puxeron unha guerra de por medio,
no Guadarrama,
¡para que non puidese volver a usala!
Era grande e moi abrigosa,
pero dábame repelús andar con ela por Lugo adiante...,
que para coñece-lo burleiros que son na cidade,
pouca zamarra fai falta!
Pola contra,
¿ou sería para levarme, eles, eles a min, a súa contra?,
aqueles rapaces empeitados,
aqueles viláns…,
digo,
aqueles vilegos,
¡xa daquela!,
pasea que te pasearás por diante miña,
cómaos nunca o diabro,
en zocas de coiro, en botas monfortinas,
¡de fol, nada menos, o que se di, de fol!
Os tales ían finos de carajo,
ao señorito:
calcetíns de algodón con debuxos romboidais,
tan de moda entón;
e coa camisa de puntas, para máis fardar,
e non a miña,
que era das do colo capado,
séxase, redondo,
sen picos para abeira-la gravata.
Calzón bombacho, axeitado para montar...,
na bici!
¡E sen pucha..., para máis lucir o sitio dela!
¡Deus, qué complexo me entrou a tal momento:
presentarme diante daqueles señoritos cunhas zocas
repenicadas,
tinguidas co fume do candil e brunidas co meu ferro de brunir!
Para máis lustre diante daqueles ilustres,
¡outro ridículo!,
presenteinas enceradas coa cera dun trobo
de carballo enteirizo,
que para si o quixesen aqueles lucenses de caldo á merenda
e papas á cea;
¡druídas do nabo de Lugo!
Tempo adiante,
de feita a miña venturosa emigración
e de obtidos catro chavos, volvín á capital,
á lucense,
tan lucido coma eles, ou pouco menos, fardón e desquitado:
Botas cordobesas, un anorak chinés, gravata de seda natural...;
e para que nada me faltase,
inverno que era e de Montecubeiro que son,
un pucho de astracán,
¡siberiano!
Feliz naquela vendeta longamente incubada,
e por tanto, fermentada,
aceda,
planteime de Lugo na súa alameda,
co meu whisky na man,
ao señorito,
¡tan petimetre coma o que máis!
Alí estiven un bo cacho, observando aos que pasaban,
agresivo, de escaparate,
pero...,
nada de nada, que eles ían, como moito engurrados,
séxase,
de Adolfo Domínguez.
Señoritos, si, coma sempre, con cara de golfo,
pero...,
¡peor vestidos cá min!
Con aquilo,
con aquela experiencia pírrica,
o meu ego sentiuse nivelado, vindicado, satisfeito,
tan e tanto,
que coido que ata o dixen a berros:
¡Quif, quif, rapaces;
agora si que estamos emparellados, de empate!
Nestas,
non sei como mirei para arriba, á estada da casa contigua,
en visible restauración:
-Operario; si, vostede, o da bata branca:
¿De qué son eses supositorios, eses do tubo, eses que ten na man,
envoltos e revoltos en papel de prata;
eses que lle está metendo polas fendas arriba,
tan..., ao animal?
¿Acaso é silicona, da neutra, antimofa que din que lle din...,
ou é que lle dá vitaminas de pedra á pedra,
nesa parede vetusta,
tal que un xel enemático, empurrado polo seu curso,
séxase,
por esa regaña barrenta, hemorroidal,
tradicionalmente caqueira?
Non vexades o cabreo que colleu aquel tío...,
¡e menos mal que estaba aló arriba, no alto da estada!
Ben que mo expresou o tal Artista,
en lingua castrapa, por suposto, ao estilo Pelúdez
para máis estulticia:
¡Carroza este,
que aínda conserva daquellos puchos que arroubaba mi abuelo,
allá en Rusia,
cuando le estivo en la Gloriosa,
en la Azulita,
a los muertos de frío, por el frío,
que no por los cañonazos disparados por aquellos rojos del carajo,
al tun-tun, séase, al blanco níveo!
Daquella se lo diré a mi manera, lucense no más,
que usted no se merece una respuesta doctoral,
sin royalties,
puesto y supuesto que es un simple forastero,
¡un forastero simple!,
que así, de paso, ayudo a la cultura, que es una función lucense,
una más, y como tal,
¡augusta!
Aquí tratamos las fendas murales, pero no las morales,
bastante bien,
con xeito y con tino, o sea, maestría,
¡a la moderna!
¿Como, con qué e por qué;
explíquese, je vous am plie...?
¡Iso se non ten copy right…!
¡Con que vai ser, forastero:
Con lucusita furriqueira, de la buena, centrifugada al vacío,
y para más splin, emulsionada,
grado treinta, o para arriba, siempre para arriba,
que de arriba viene,
pues tenemos el cementero en las propias Areeiras,
del cemiterio en par!
¿Préstalle esta lección, señor pamplinas, fisgón metomeentodo,
que nin que fose, vostede, de Urbanismo, Concejal?
¡Fíxena boa, que con iso volveume a entrar aquel complexo,
aquela idiosincrasia frustrada,
aquel derrubamento do meu mundo, do rural!
En vista diso,
repúxenlle ao Mestre daquelas obras, máis ben cabreado:
Querido Artista,
vostede abráiame, máis ben polo insólito do caso,
pois hai que ver cómo adianta esta xentiña da Capital,
e iso que seguramente non leron, ou se o leron, non o entenderon,
Das Kapital...
¿Dás capital...; dálo ti..., de balde?
¿A quien se lo das, fardón, pisaverde retornado,
o es que aínda non casáche-las túas fillas, chufón del carajo?
¡Así serán ellas..., de insufribles!
Mire, señor X, lle respondín,
atenda ao que eu lle diga
para entendernos ás poucas palabras,
xa que delas anda escaso:
¡É que estou sorprendido dos elementos que teñen
aquí en Lugo;
dos elementos que teñen e do elementais que son;
vostedes, si vostedes, os artistas,
en si mesmos,
-escapóuseme, sen querer-,
que eu,
dálle que te pego coa Química, coa Química e coa Física,
coa Quántica,
nesa Universidade Distante,
non lle pasei, apropiándome deles, do elemento cento dez...,
pois teñen dono, que son dun tal Mendeleyev!
¿Sabíao, sóalle isto, ou é que lle soa a ruso,
tío facha;
quere dicirse, revocador de fachadas?
¡Vaia se lle soaba, que o tal Artista botouse a rir,
tanto,
que ata lle tiven que soster a estada,
que se desandamiaba co seu riso, falso e irónico,
mofándose de min!
En vista daquela, ¡enésima!, frustración,
funme para a miña aldea,
todo corrido,
resignado e decidido a se-lo mellor no meu oficio,
no meu ripeiro,
que non é pouco traballar para un museo etnográfico,
¡de oficios extinguidos!
Agora fago zocas anatómicas,
axustadas,
que son un primor,
con todo o proceso dixitalizado, sen competencia posible,
que incluso informaticei o repenico.
Para envexa deses de Lugo, rexistrei a patente,
que ma clasificaron co grado trinta e sete,
niso da robótica sextante.
¡O último en zocas!
E para máis luxo, uso madeira de toxo nas enteirizas,
nos embutidos...,
¡para tapa-los nós que saian podres!
Definitivo:
Perdínlle-lo complexo aos meus veciños,
aos meus antagónicos, aos lucenses,
pois eu,
con ser lugués, chégame, e aínda me sobran unhas serraduras,
que llelas vendo en pílulas concentradas,
precisamente nos días de mercado,
para que acendan con elas o lume das chemineas pétreas,
cinsentas,
que así andan eles de afumados, meus pobres,
¡acotío!
-o-

Ouveos á lúa

Nacín no monte...;
¡si, de verdade, no Monte dos Cubeiros!
Por ende,
entre os toxos, ao sopé dunha carballeira,
que por algo, por iso, me criei así, tal e como me vedes,
¡montaraz e silandeiro!
Nutrido co leite da nosa Teixa,
¡a cano libre, iso si!,
embebido en soidades,
e soñando,
sempre soñando,
nun mundo á parte, diferente e distante,
sen querer entrar nas crúas realidades cotiáns,
pero queréndolle á terra nai
con idolatría.
¡Iso tamén, que xa é pecado, dos grandes, dos meirandes,
non facelo así!
¡Díxomo o meu Cura, o Párroco;
díxome que a terra é feminina, e por ende, prometida dos morgados,
séxase, dos seus fregueses;
súa, deles, por obra e por graza testamentaria,
que por iso pecan os minorazos
se a desexan,
ou se a cobizan, ou se a aman por fóra da lei rural...,
quere dicirse, da deles!
Arrepiado,
deume por asubiarlles aos ventos,
aos catro,
mentres lindaba na Teixa...
¡Naquela, non: unha neta súa, outra leiteira!
Pero nisto que me entrou polos ollos,
naqueles cómaros da Penela,
unha estrela fugaz, pasaxeira, visitante,
mais,
para min,
perenne, insubstituíble, eterna.
¡Miña, por amor, que é o máis que se pode ser:
darse e recibirse de amor en prenda!
Nin sei cómo, pero achegóuseme aos ollos,
e detívose neles,
un anaco,
montada nuns zapatos acharolados...,
de festa,
¡que de festa ía, porque festa era!
Díxenlle, ¡Ola!; e ¡Ola!, me dixo ela,
nada máis,
por toda resposta;
pero díxomo cun sorriso aberto, namoreira, cheíña de luz,
tal que unha frecha,
tanto
que me frechou ao instante,
nese instante contractual, solemne, cupídico,
perfecto!
Co tempo, chegou o día, a ocasión propicia,
de pedirlle palabra, e ela deuma,
definitiva:
¡de casamento, nada menos!
Pedinlle fillos, e fillos me deu, que fillos teño,
un par deles,
conxugados con outro par,
que mo emparentaron eles, eles mesmos,
froito das súas conquistas.
Menos desgustos, o que é esta muller deume de todo,
¡e de todo, a pracer!
Nestas circunstancias, se os luceiros me fixeron poeta
foi de tanto admiralos,
supoño.
E se fun ao deserto foi voando coas andoriñas do meu portal,
con esas aves migratorias
que non soportan as tristuras do inverno montañés,
¡tal e como me pasaba a min!
E se volvín ao niño, ao monte, á carballeira, á touza, ao toxal,
¡en Berlán, aló arriba da Penela!,
foi para facerlle un altar,
ou, polo menos,
un refuxio,
á miña Estrela, ao meu Luceiro,
que mo tiña merecido,
¡por namorarse dun pastor das ovellas!
-o-

O paraugas

Galicia é, de seu, un paraugas, dous, tres, catro...,
que nin sei cantos!
Unha marela, dúas, tres...
Un carballo, ou dous, salpicados, ao natural,
por cada valado.
En cada lameiro seu castiro, case sempre por xunto da cancela...,
¡se é que aínda non o pincharon, cousa máis que probable!

Sempre foi así, sempre,
que por aquí, nesta fisterra, a terra deixa de selo
tan só ao confundirse coa beleza do ceo,
co meu, co teu, co seu,
co destes catro sibaritas que aprendemos
polo mundo adiante
a amala con xeito, a fondo, séxase, en profundidade sentimental.

Chamáronlle Galicia por aquilo da Gallaecia,
apampados naquel esquecemento do Letes,
un erro dun tal Strabon,
que esqueceu nomeala polo nome verdadeiro,
o do seu tesouro líquido,
¡Meso-potamia!

O importante, non obstante, é celebralo baixiño,
ao calado,
que a nova da nosa riqueza natural
non pase para aló da
Pedra Fita,
xa que deberamos estar escarmentados do que nos ocorreu
con aquela publicidade inoportuna,
cos romanos.
Por culpa dela, daquela propalación da nosa riqueza,
que se soubo desde Cangas á Güera
sempre nos utilizaron para facérlle-la guerra

aos mouros da morería,

empezando polos cartaxineses,
¡outros bérberes coma nós, que ningún mal nos fixeran!

Despois diso,
aínda non ben rematada a
¿reconquista?,
o noso Colón colouse niso de atopa-las
Indias,
que se foron indo, paulatinamente, pola mesma cal,
polo ronsel que deixou aberto,
séxase,
polo camiño contrario,
coas riadas dos negros, aqueles galaicos, que tamén o estaban,
¡tanto ou máis cós africanos!,
pero non do sol, senón da prole, dos foros e da fame,
así que,
coa pucha na man e o ato ao lombo,
para América se foron aqueles suevos,

tan suaves e tan submisos...,
¡nosos avós!

Agora, hoxe mesmo, de presente,
para vingarse do Duque de Alba, en Bruxelas tiraron de manta,
e a nós, para máis foda, deixáronos co cu ao aire,
séxase,
¡coa Cota desvirgada!
Tida conta desta e doutras desgrazas,
desta e doutras experiencias,
igualmente nefastas,
¡que niso de facer de cobaias ninguén nos gaña!,
¿quen será o Pardo de Cela,
quen será o Mariscal que lles negue o transvase da nosa chuvia
para esas piscinas castelás,
se é que nos pillan descoidados,
desnortados,
facendo de antena da radio co noso paraugas?
¿Non será mellor pregalo engorde,
ao calado,
e despois gardalo no celeiro, xunto co pantrigo,
que no entrementres igual se lavan coa area
do seu ermo,
ou mudan de pel, coma as cobras?
¡Tede por seguro que tan só así,
con astucia,
evitaremos regalárlle-los transvases dos nosos acuíferos,
cousa equitativa,
pois tamén eles nos cobran o trigo,
farelo incluído!
-o-

Para chegar de Bergland á Coruña,

á terra prometida,

ou máis ben,

arelada,
fixen estas vinte leguas,
¡en corenta anos de peregrinación,
deserto incluído!

De postos a lembrar, o meu tren, que é de seu poligonal,
ou máis ben, pendular,
-Galicia-Madrid-Sidi Ifni-Aaiún-Gijón-Galicia-,
só parou nunha estación angular digna de mención:
¡Maxide!

Aquela estación, por ter, a falta de reloxo, unha pizarra tiña:
¡de ole, digo, de hule!
Unha pizarra á que moito me gustaba saír, soubese ou non soubese
a lección de cada día,
para imita-lo noso Mestre, que esa era a miña vocación,
¡de cuna!

O que é escribir, ben non escribía,
¡nin co brando branco xiz!,
pero gustábame ensinar, comparti-lo sabido:
a falta de pan, letras, e coas letras, números,
coa esperanza de facelos realidade,
cálculo, economía,
que sempre tentei de ben saber, e co saber,
repartir
¡aquel pouco do que eu me mantiña!

O Mestre era manco, eu era lerdo, pero as nenas...;
¡uih, as nenas:
as nenas eran guapas, todas, a feito;
e se non o eran, prometían selo, cos signos do seu sorriso
amplo e tenro,
coma o dun casulo entreaberto!

En canto aos cativos,
todos, tamén a feito, eran uns catralvos de espanto;
eu, non, pois, coa miña anemia perniciosa,
¡beneficiosa!,
nin forzas tiven para selo, para imitalos.

Todos, un por un, feos;
eu tamén, que non quería ser menos cá eles,
¡en nada!
Para completa-lo cadro, aquel mapa,
aquel mural,
que Mapa-Mundi lle chamaba aquel Mestre inefable,
don Xesús,
dándonos a saber a súa sabenza inconmensurable,
para nós absoluta:

¡Mirade qué mapa tan grande colguei desta parede;
tan grande e tan feito, de cores pintado,
que nel están sinaladas tódalas rotas imaxinables,
tódalas emigracións posibles,
triangulares,
ás que ten dereito un neno labrego polo feito de selo;
e se é minorazo, billete anticipado
á conta do seu herdo,

que tampouco hai que estraga-la mellora
do morgado,
por irracional que sexa!

¡Vaia lección maxistral, vaia clarividencia nun Mestre tan pacífico,
e iso que estabamos nas trincheiras do Monte Cubeiro,
Zona de Guerra!
¿Con iso, qué máis se lle pode pedir á miña escola,
unha escoliña rural, do rural,
e para máis honra, sita medio a medio dun curral?

Na miña escola a asistencia cheiraba ao acedo, e de paso, a mexo,
contido, empapado,
naqueles calzóns de baeta colorada,
¡suadores máis perfectos cá manta dunha besta!
Tamén se desprendía, por todo o local, de pupitre a pupitre,
outro tufo, igualmente familiar:
¡a pan balorento, ás verzas do caldo, e ao paniño das mans,
catro catarros por cada lavado!
¿Pan..., balorento?
¡E pan houbese, daquel ou doutro, con ou sen patacas,
con ou sen relón, pois o de trigo…,
nas festas!

Así foi, que así me foi, tal e como volo conto,
que nesa escola aprendín a viaxar:
entre ida e volta, mañá por tarde, unha legua,
¡as cheas!
Nesa escola, nese muíño, neses cheiros,
fíxenme,

eu,
¡ou me fixen, ou me esfarelei!,
tal e como son,
enteiriño,
de quitado a xiba, que esa é familiar,
¡herdada!
-o-

Patios de veciñanza

Crieime sen patio, de cara aos veciños da eira,
tanto,
que só lles daba o traseiro
para mexar por riba dos nosos couceiros.
Cuestión de altura, que non de cultura,

pois daquela tíñaa verde,
ou máis que verde, incipiente...;
¡a cultura!

Despois diso, de ano en ano, pouco a pouco,
civiliceime,
e agora pecho a porta, con rubor,
¡aínda que estea só!
¿Son o mesmo, o de antes,
só que operando dunha maneira diferente?
¡Cuestión dubidosa, pois igual me metamorfosei,
ou me mutaron,
eses,
eses que se dan de civilizados!

Acordándome daquelas porcalladas infantís,
de cando en vez miro polas ventás ao patio comuneiro
buscando aquelas verzas,
¡para apuntar dereito, outra vez, por riba delas!
¡Deus, qué soidade esta de agora,
tan perfecta que é;
qué illamento o desta civilización engaiolada,

gregaria, formigueira!
Aos patios, polo menos ao meu, xa non asoma ninguén,
¡ninguén!,
nin de cara nin de cu, nin por arriba nin por abaixo,
nin de fronte nin de lado,
que incluso as veciñas, limpas e discretas que son,
¡que son, ou se volveron!,
con iso do tampax xa non colgan as bragas nas súas tendedeiras..
Nin bragas, nin xustillos, nin enaguas...,
que todo é unisex, ou tal parece!
Pero nesta veciñanza,
polo menos nesta, todo por aquí, na miña
cuadra,
hai vida, vida ou similar,
se por vida se entende isto que paso a referir:

Ruxidos non identificables,
a pasto,
de noite e de día, a cal máis penetrante,
que nin sei de cantos decibelios son, pero si sei que son,
que os formulan, que os modulan, vidas tristeiras,
retraídas,
desas de pano aos ollos;
e logo que,

se entro, se salgo, luces acendo, luces apago,
que ben que o di, que ben o acusa,
o ruxido do ascensor!

¿Vida, é que iso é vida;
é que vive esta xente acristalada, tan crisálida que só ruxe cos feitos,
sempre embutida neste invento do cristalit,
feita un capuz, e non precisamente de seda?

¡Se isto é vida, que Deu-los ampare,
e a min con eles, de par deles,
amén!
Vivir, o que se di vivir, vida plena, tan só no campo,
aínda que lles chova nas verzas.
¡Ao que chegamos, incluso no rural:
hortos vidrados, papel dese...,
en lugar daquelas verzas
tan suaviñas e tan refrescantes que non deixaban prurito
anal!
¡Nada, ningún,
todo ao natural, todo frescura, todo suavidade…,
salvo que tivesen eirugas!
-o-

O pecado de pecha-los coñecementos

Si, con sete chaves,
que moitos levo coñecido desa afección tan depreciable.
Se eu mandase,
se influíse algo nas súas conciencias,
daquela mandaríalles...,
¡cadea perpetua!,
aos que saben e non comparten,
aos que teñen e non dan,
aos que poñen á venda saberes de natureza gracial.

Do seu saber teñen dereito a vivir,
a comer e a durmir,
tódolos fillos do meu veciño,
desde un labrego, que por algo é químico en alimentos,
ata El Rei,
¡se rexe con sabedoría!

Os que merecen habita-las toupeiras,
ou pechalos no inferno, que alí estarían mellor,
cocendo no propio zume,
¡no seu ego!,
son eses sabidechos do diabro,
que se mofan da ignorancia allea,
da mesma que eles motivaron, da mesma que causaron,
¡tantas veces e de tantas maneiras!
¡Mal haxa,
pois mal amigo é o que nos abre a porta do seu lar
nun simulacro,
nunha aparencia cordial...,
pero despois de tranca-los seus saberes,
despois de pechalos na arca de tras da súa cambeleira!
Daquela,
¿que é o que deixa fóra, para os invitados,

simplemente unha copa de alcol?
Pois, para iso,
que desinfecte con ela o seu ano,
que seguro o ten infectado de tanto cursar...,
¡á conta dos demais!
-o-

Cando se perde un amigo

Cando se perde o rastro dun amigo
nestas encrucilladas da vida,
é de necios buscarlle as pegadas, os pasos deixados.
Os pseudoamigos,
-pois os amigos nunca se extravían-,
cando se illan, ou se apartan, é que non o eran,
¡nin o foron, nin o son, nin están!
Un amigo incerto, alonxado ou anoxado, é a meirande aparencia,
¡un espellismo no deserto!
¿Quen foi quen, nunca, de apreixar un soño irreal?
¿Quen foi quen, nunca, de reter un amigo inexistente,
ou simplemente soñado?
Os amigos ou son de pedra, de pedra gra, ou de vento,
e para iso, mareado.
Se son de pedra, pedra son do noso lar, cordiais, e como tales,
¡fundamentais!
¿Se fosen de vento, tal que de vento revolto, mareado?
Nese caso, francamente...,
¡non o sei!
¿Quen distingue un peido dunha ventosidade?
¡Eu, non, que non teño o gusto estragado!
-o-

Periódicos

¿Ler periódicos é unha distracción, unha diversión,
un arte, unha ciencia,
ou simplemente unha táboa sistémica?
Tiven un mestre sapiente, magnífico, meu propio pai,
que me ensinou a distinguir
entre ler periódicos e ler nos periódicos,
que a cousa en si non vos é doada de discernir!
Son funcións, utilizacións, diferentes,
que cada quen pode levalas á canle do seu propio muíño,
segundo estime, e segundo lle cadre.
Ábrense pola última folla,
ou mellor aínda, pola máis divertida, pola máis entretida,
tal que esa da verbas cruzadas,
¡para colle-lo ripio!
Despois diso, que se vaia cada quen ás súas afeccións,
ás que considere prioritarias,
sinalando, na mesma portada, as paxinas de mellor atención,
para repasalas, despois, coa alma sosegada,
que así revísanse mellor os artigos de fondo...,
¡do fondo do pozo!
E de paso compróbaselles a síntese para liba-lo seu néctar,
por se algo lles queda despois do escorrido,
despois da purga redactora!
En todo caso comézase pola cabezada, polo encabezamento,
pois o ramal merecémolo, máis ben,
algún de nós;
nós os lectores, por non entende-los periodistas,
¡cousa que ten o seu mérito!

Con estas artes, xunto coa experiencia de cada quen,
pódese chegar á ciencia metafísica,
que adoita estar no medio,
máis ou menos nas páxinas económicas,
que son as de presumir que se está ao loro,
¡que se sabe, aínda que non se entenda!

Despois diso vén o libramento da cultura popular,
o recheo columnar,
que é discernir entre o que din e mailo que contan,
séxase,
o de ler entre liñas,
unha distancia que nos leva lonxe,
que vai lonxe,
¡tan lonxe coma do Orto, sen hache, ao Ocaso,
que tampouco a ten!

¿Quen dixo que non hai alfabetos íntegros?
A mellor analítica é facer pasa-los letrados,
os sabedores,
por ese prelavado...,
¡para despois lavalos a fondo, nun escorrido cerebral!

A ese integral, a ese que diga que o entende todo,
tal cal, correctamente, en única lectura,
eu faríalle traduci-los periódicos ao cristián...,
¡e para iso doulle de tempo a eternidade!

-o-

Poesía

¿Onde estás, oh poesía,
se é que existes, que nese caso, preciso de ti?
¡Moito!
Daquela, ven, acode, achégate a min,
xa,
que estou nun intre de anguria vital!

Nestes tempos inverníos, de friaxe nas almas,
nestes días vacuos,
cheos de estridencias e de malicias,
con músicas metálicas, con ritmos trepidantes,
heavys,
pois coido que así lles chaman.
Neste mundo tecnificado, prosaico, aburrido,
de bandas magnéticas...,
o natural é refresca-la vida, sequera sexa cun grolo de poesía!

Neste secura, fíxenme con cen libros,
ou algún máis,
deses que teñen as verbas emparedadas, estrafalarias,
iso que titulan
poesía,
pero o que é a miña, esa luz que ando buscando,

esa luz pola que devezo,
¡non estaba neles, ou non a din atopado!

¿Pour quoi?
Porque coido que non é poético este simple paredar,
pois non chega con agrupar as verbas,
se de palla son,
por espallada que estea,
ou por rítmicos que vaian os feixes das súas fiadas,
entrelazadas,
pois o único que se logra son palleiros,

palleiros de palabras!
Tampouco é poesía coloca-las verbas formando columnas,
tal que estas,
se son insulsas, se nada lles din aos cordos,
aos lóxicos,
¡ou aos que se teñan por tais!

Hai poesía,
tal e como eu a entendo,
onde haxa beleza, beleza lóxica, construída con lóxica,
sempre e con tal de que se expresen as cousas adxectivadas,
matizadas,
¡sexa do dereito ou polo revés!
O demais, todo o demais,
rolo puro, rolo rolento, envolvente, sen contido;
un cóctel de verbas,
un ronsel de escumas fofas, opado en si mesmo,
e por ende, chamado a desfacerse,
que se bonito fai,
é tan só porque as verbas bonitas, as churrusqueiras,
bonitas son, de seu,
por mal artelladas que as poñamos,
pero nunca serán un monumento
per se,
senón, ao sumo, e como moito, unha canteira.
-o-

O pracer de madrugar

Falando de pracer, se é na aldea, no campo, no rural,
¿é ou non é marabilloso ve-la noite escura que se evapora
sen chistar,
só coa albura do amencer?
Con ela vaise o luar,
esa lumieira de gas, puro candil decimonónico,
de cor enfermiza, desagradable,
que tanto tarda en pasar, maiormente nas noites
insomnes.
Coa fuxida do luar lárganse os pesadelos,
¡ás veces, que non sempre!,
derrotados polo agarimo da quentura solar,
do amencer cordial,
que é un sucedáneo do amor, tan só un sucedáneo,
pois esa calor,
máis que do sol depende da soidade de cada quen!
Na cidade, no urbano, é un pracer,
case outro tanto,
deambular de cedo polas rúas recén estreadas,
que tal parece nolas fixesen de encargo
para deleitarnos co espelir da madrugada.
O mellor dun espertar temperán é esa música de anxos,
inaudible, ou case, desde a cama:
eses trinos dos paxaros que anuncian un novo día
nas árbores fronteiras,
que nolo dan de balde, sempre de balde,
e ás veces, sen merecelo!
Se tivésemos noción exacta do curta que é a vida,
daquela...,
¡daquela canto madrugariamos, todos,
eu de primeiro!
-o-

Quen vacas gardou...

Quen vacas gardou,
de cómaro en cómaro e de leiro en leiro,
ese tal,
por saber, sabe botánica,
¡tanta ou máis có propio Linneo!
Esta cheiro, aquela non, estoutra si;
máis ben quero esta, e deixo esa, que me cheira a can...,
ao can do veciño!
Así,
-insistía a Teixa, facéndose a distraída, facéndose a obediente-,
eu desobedezo,
e vou directa ao ñam-ñam do millo,
tal e como fai a Garrida, que esa si que é unha vaca de mundo,
que veu de para aló da Fonsagrada...,
traída de Ama de Cría!
O meu plan,
-proseguiu, mentres moneaba coa corda,
enleándoa nos seus cornos retortos-,
é ben arteiro, que por algo estou de canteiros,
pois, facendo que moo,

remoo,
que así distraio ao rapaz do libro,
este que fai que me garda, pero o gardado estao sendo el,
que non lle deixo distraerse,
e iso que lle prace ese libro das liras, esas cousas líricas,
ás que el, melifluo, chama,
poesías!
Pois, para poesía, este millo da súa derrega,
que llelo papo todo, enteiriño, descoido tras descoido,
antes de grelar,
que así é como mellor riman estes dentes de lima,
os meus,
que tal lles chamou ese albeite do Castro,
do Verde!
Eu, no entrementres, oía e calaba,
pois aquela estratexia,

recíproca,

tiñámola sabida e planeada, asumida,
os tres,
a Teixa, a Garrida e mais eu.
Pola miña parte,
aqueles coñecementos, aquela telepatía do vacún,
viñéranme por vía dixestiva,
¡mamífera!,
xa de cando súa avoa,
miña Señora Marquesa da Cara Branca e do Rabo Longo,
de mal nome, Matamoscas, aquela que me aleitou,
¡a mesma!
Mentres aquela Teixa,
súa neta,
rosmaba e remoía, asemade,
entregada á escolleita persoal,
eu atusmáballes aos carballos da chousa de Brais,
para volver despois, á tardiña,
co meu cesto de talas...,
a por landras,
que era a cea predilecta dos nosos ranchiños,
aqueles do rabo enroscado!
Nesas estabamos cando rosmou de novo a miña marela,
e fíxoo, entre bufido e bufido, cos sete rosmares da súa escala
musical:
¡Será paspán este alindador tan letrado, este do libreto na man,
que se ben o penso, é un cataventos:
tantas cousas boas como temos aquí abaixo,
un pracer para os beizos,
fiúncho, fabas lobas, flores, malvas, trevo...,
e el atusmándolle ao libraco!
Cando se cansa de cheiralo, en vez de abaixarse, levanta os ollos,
mesmo devorando eses pedúnculos do carballo fronteiro,
a causa máis dura despois dunha aguillada!
¡Este chaval, ademais de ser un neno, é un parvo!
Eu ben que a entendía,
que me perfeccionara meu avó naquel mu das vacas,
¡unha lingua tan larga...!,
pero non lle fixen maldito caso,
ningún,
así que a Teixa seguiu co seu tole-tole toledano:
O engorde destes homiños,
¡que se teñen por deuses e non se agachan ás cousas miúdas!,
está no cereal…
¡Por algo era neta dunha “Marquesa”,
que moitas cousas aprendín con ela,
de utilidade humana;
moitas!
Todas fondas e graciosas,
que por iso as rumiaba a conciencia, que nin que fose unha vaca
greco-romana!
Pola contra, víndonos ao presente,
¡hai que ver o recúe destas reses!
As do Super,
a pesares da súa carestía,
son frías, silentes, enigmáticas, e incluso distantes;
tan acartonadas e mercantilizadas que xa o manan directamente,
de tres tipos:
Enteira, semi e pasada por auga,
séxase, desnatada,
e para iso, nun Tetra Brik,
cun código de barras tan codificado que a min non me di nada,
nin mu,
que só fala coa boca da máquina;
¡iso si, botando chispas!

-o-

¡Xa vou!

Avoíños, todos, os catro,
¡que lonxe estades no tempo e qué cerca na eternidade!
Pasei dos oitenta,
que é unha boa idade para achegarse ao intre do meu pasamento,
así que, cando queirades, por min chamade,
xa que,
filosofando, filosofando, o meu tempo foi pasando,
e outra cousa, por aquí abaixo,
non me queda sen facer, que as teño feitas,
todas;
¡unhas feitas, e outras, as máis, desfeitas!
O malo, no Alén,
con vosoutros en presenza,
será contarvos a historia dunha vida oca,
algo triste e baleira,
pois vosoutros, os catro, ben que ma desexastes enteira,
dunha peza,
¡de virtudes colmada!
De chegado ao meu retiro, esta Memoria, este Balance
cómpre facelos,
pero o caso é que moito andei e pouco acadei,
así que,
¡pouquiño vos podo presentar, pouquiño vos podo ofertar!
Aquí tedes, aquí está,

o meu saldo,
en letra de molde para máis formalidade:
Á parte das árbores, dos libros e dos fillos,
do meu suspirar nas noites sen sono,
e do meu rezar alén do mar, pedindo a vosa axuda,
a vosa mediación,
moito non fixen, que pronto me cansei de andar,
¡pero non de rezar!
A verdade é que non puiden con este mundo dos pillos,
¡tantos que levei ao lombo!
¿Ou non era así como había que levalos?
En todo caso, o que é este mundo, pouco mellor o deixo,
que só lle engadín saloucos,
e iso que ben que lle pedín a Deus que me dese amigos,
en xusta reciprocidade polos meus amores,
xenerosamente dados!
Avoíños, se non fose porque sei que vos teño,
aí,
aí Arriba,
de defensores certos, que no Ceo algo me valeredes,
daquela...,
¡daquela, coa miña experiencia, e con estas decepcións,
nin me atrevería a face-la viaxe terminal!
Pero,
con esta fe en vosoutros, meus avogados de oficio,
xa lle podedes dicir ao Xefe que si,
que me avise,
que estou disposto, para cando queira!
¡Que si, que me chame,
que xa vou,
aínda que sexa cos pés por diante,
pois o que non teña limpo, vosoutros, que me criastes,
non vos importará lavarme,
unha vez máis!
-o-

Nesta agarda, unha aperta, anticipada, do voso neto,

Xosé María.

E agora, que?

O dito,

que non hai quen se libre de chegar

á final do traxecto,

séxase,

á Estación Termo!

¿E as maletas?

¡Só deixan pasar dúas,

separadas as boas das malas!

No fielato está San Pedro,

que foi home antes que santo,

sogra incluída,

así qué,

¡coidado, que non se lle escapa unha!

As malas depúranse no Purgatorio,

pero é preferible choralas en vida,

que así o fixo Pedro,

¡e, de perdoado, mereceu paso aberto!

Pero eu levo recomendación,

que por algo lle puxen Pedro

ao meu fillo...,

curándome en saúde!

Xosé María Gómez Vilabella

Saulo no camiño de Damasco.

¡Señor, quero imitalo!

-oOo-