Sol e sombra.
Aquí foi bautizado aquel
Xurxo da Meda…
Xosé María Gómez Vilabella
Si,
na Meda, pero a súa trondea, herdeira universal por testamento Notarial, quixo
vingarse do seu marido achegándolle os restos do querido, concretamente na gabeta
de enriba do seu panteón familiar, no cemiterio de Feáns, Coruña.
O
meu testamento, o que me deixou a min, servidor, bo amigo seu, foi aberto, ou
máis exactamente, oral, pero con iso e con todo síntome mellor pagado, ¡e se
cadra, máis agradecido!
Terei
que explicalo con algún detalle pois as cousas lóxicas non sempre resultan
claras: Escoiteino, simplemente iso, pero ao longo dunhas cantas décadas; en
cambio, a Manuela, canto lle fixo foi aturalo uns meses; iso si, os últimos! O
meu eran, foron, orellas, e por ende, paciencia; ¡pero a súa Manuela cheiraba a
colonia, nada menos que a Rêve d´Or! ¡Castelao, que si, que os vellos deben
namorarse…, aínda que sexa por enésima vez!
¿Que
herdei? Pois, nada máis e nada menos que o relato das súas aventuras, que non
se cansaba de referirme anécdotas.
-¿Por
que me contas todo iso, a min, sabendo que teño tendencia a poñer por escrito
cantos sucesos notables chegan ao meu coñecemento? –Díxenlle en certa ocasión.
-Mira,
ho, teño tres fincas, soamente tres: esa casiña de catro plantas, esa da
Avenida de Finisterre, que xa a coñeces; a conta que abrín no teu Banco…
-¡No
meu Banco, non, que nunca fun dono de ningún, salvo aqueles de madeira da miña
finca, en Montecubeiro!
-¡Xa
me entendes, así que déixame seguir! A terceira ten que ver contigo; a terceira
son estas vivencias que che veño referindo, e que tanto me alivia ter a quen
contarllas. Isto meu, isto de vivir só, vaise levando; o irresistible é non ter
un amigo que teña fe en ti, que non se ría das túas peripecias persoais.
-¡Un
amigo, ou un parente! ¿Non che queda ningún, sobriños, primos…?
-¡Van
todos no Ceo!
-.-
Xurxo,
que fora albanel en Suíza, ou máis ben, louseiro, pois aos suízos nunca lles
gustou expoñerse ao esvaradío dos lousados…, ¡tendo, como tiñan, inmigrantes
paupérrimos!, veuse para Coruña en plena burbulla construtiva. Cos socios, cos papeis
e co Fisco tivo algún problema, pero sempre acudía a este paisano e amigo, co
cal a nosa intimidade consolidouse.
-¿Non
me digas que non o sabes facer…, sendo de Castroverde? –Dixéralle en certa
ocasión, acaso abusando da amizade e da confianza que chegáramos a ter.
-Os
da Meda estamos en Castroverde de prestado, que ti ben sabes que fomos o Lugo
antigo, así que os listos fóronse para a cidade nova, e os outros…, quedáronse
para cocer o cal!
Cocendo no cal
Nunca
se enfadou comigo, e iso a pesares das miñas bromas un tanto agres. ¡Xurxo
aguantábame as picardías, e eu, se cadra
en reciprocidade, as súas filosofías!
Cando
souben, ou notei, algo daqueles amoríos serodios, aparteime discretamente:
unha, porque xa non estaba tan só; e a outra, para evitarlle testarme, que mo
tiña prometido, pois as últimas vontades, no material, deben ser para quen te
coide, aínda que non o fagan por luxuria senón por avaricia. ¡Manuela nunca me
deu as grazas, nin eu llas pedín!
-.-
O
noso coñecemento viña do ano mil novecentos corenta e oito, concretamente do
día de Pascua, que houbera Corrida do Galo na súa parroquia, na Meda. Eu
pedíralle o Permite para bailar coa Maruxa… ¡Unha temeridade, que ben me
decatei de que Xurxo, ademais de veciño dela, bailaba mellor cá min! Deixouma,
e non só para aquela peza, pois no resto da tarde el acompañou outra veciña,
pero máis guapa cá Maruxa, non, imposible, pois aqueles ollos, mouros e
grandes, non tiñan parangón en toda a rodeada.
Ao
domingo seguinte cadrou feira en Castroverde, e eu, despois de vende-las zocas,
ben baratas as últimas para non ter que levarllas a gardar ao Escardel, funme
achegando á rapazada da Meda. Como se trataba dunha feira e non dun baile, só
ela tiña que permitirme o parrafeo, cousa que fixo, se cadra pola novidade pois
ao Xurxo tíñao cerca da casa, acotío. Despois daquelas voltas protocolarias por
diante dos pendellos o grupo púxose en camiño, ¡e eu, tamén! Nin permite nin
proposta, pois, en vista de que a Maruxa non me despedía, ¡acompañeinos ata
Serés!
Daqueles
parrafeos pasaran moitos anos, trinta e tantos: Maruxa esquecérase de min,
¡seguro!, e eu, pola miña parte, daquel, suposto, rival, do tal Xurxo. Pero os
papeis, que non calan unha, deixáronme ver que aquel cliente do portelo, cunha
boa carteirada de francos suízos, asinaba…, ¡Xurxo! Os apelidos coincidían, que
eu non llos esquecera, así que rompín o xeo, comezando a falar, consciente como
era, e son, de que aos clientes encántalles ser atendidos polo propio Director
da Sucursal:
-Perdoe
a miña oficiosidade, pero, con igual nome e os mesmos apelidos, coñecín un
rapaz, hai anos, aló na Meda, que é unha
parroquia de Castroverde…
-¡Carallo!
Xa non sei se deixe aquí estes francos, pois un carota parecido a vostede
quitoume unha rapaza…, e non puiden botar noutra parecida!
-Maruxa,
¿a que si?
Démonos
unha aperta, sen rancor, e seguidamente paseino ao despacho, onde me referiu
unha parte das súas desventuras, que, segundo el, superaban ás venturas; comezáranlle
precisamente aquel día da Pascua… Non sei se por remorsos, ou por pura
simpatía, pois o señor era agradable, confesámonos reciprocamente.
-Vexo
que ingresaches o contravalor dunha boa cantidade de francos…
-Si,
ho, ten graza que tivese que emigrar por culpa de Franco, e agora confíolles a
miña vellez aos francos…
-¡Pero
son outros; son suízos! ¿Que che fixo Franco, pois na Meda, que eu saiba, non
houbo fusilamentos, como pasou na miña parroquia?
-Fusílase
de moitas maneiras; o meu caso foi que no Seminario de Mondoñedo, onde xa
estaban dous veciños, e se cadra por envexa, por imitalos, pedinlle a meu pai
que me internase, pero algún crego dos da rodeada foilles co chisme de que meu
pai era un republicano acérrimo, e…, mandáronme para a casa, xa antes de
rematar o primeiro! Coa rabia que lles collín, que coido o facía por vinganza,
din en namorarme de tódalas rapaciñas da contorna; ¡de todas, e de todas á vez!
Nunca tal fixera pois as nais deron en desconfiar de min, advertíndolles ás
nenas que eu era…, ¡un picha brava, que me valían todas! Así que, de
desesperado, funme á Lexión, pero ao licenciarme achegueime a Tanxer, onde
conseguín que un suízo, un xudeu, me levase consigo para Berna…, ¡de
gardacostas!
-¿De
seminarista a lexionario, e de lexionario a gardacostas? ¡Pois si que saíches
aventureiro!
-Non
acaba aí a cousa, pois en Berna pagábanlles ben aos louseiros, así que dun
risco pasei a outro meirande: ¡trinta anos lousando!
Coñezo
Berna, de certos traballos profesionais, non precisamente católicos, así que a
miña curiosidade multiplicouse, e despedino propoñéndolle que cando volvese ao
Banco, se non me vía, entrase directamente ao despacho, que me gustaría falar
con el de moitas cousas, pero en particular de Berna. Quedamos conformes niso,
que así comezaron as nosas conversas, séxase, a miña herdanza!
-.-
Aos
poucos días:
-¡Xurxo,
outra vez aquí? Non me digas que viñeches con outro saco de divisas…!
-¡Que
máis quixese, pero tróuxenas o outro día, todas, que a min non me pasa o de meu
pai, que en paz descanse!
-¡Teu
pai non tiña francos, ou si?
-¡Pesos,
carafio; pesos, que os trouxera da Arxentina! Agora que non tes clientes,
voucho contar: Cando lle pareceu que xa tiña un bo paquete, gañado naquelas
feiras do gando, aló na Pampa, díxose: Vou retornar, antes de que se acaben as
morgadas, ou non sirvan para a cría. El era de Gondar…, que todos son listos
coma avespas… ¡Claro, xa pertencen a Lugo! Casou coa Fe da Meda, unha moza que
tiña dúas irmás, a Esperanza e maila Caridade…
-Oes,
e diso virá que vos chamasen a Casa das Virtudes!
-Pois,
logo! Casou coa Fe, e botándolle man a unha caixarola daquelas do marmelo…;
¿non te lembras que viña nunhas caixiñas de madeira, delgadiñas? ¡Pois iso! Os
pesos cambiáraos a pesetas cando chegou á Coruña, nesa Banca dos Sobriños
daquel Pastor, e xa na Meda, agardando pola ocasión de aparta-las cuñadas, a
cartos, para así conservar o casarío, gardou as pesetas nunha caixiña daquelas,
e subiuna ao faiado. Nisto, que o Francolas deu a orde de trocar os billetes da
República por pesetas de Burgos. Estampillado, creo que lle chamaron… Meu pai,
para levalos a Lugo, ao Banco, agarrou de escaleira e subiu ao faiado, onde…,
¿adiviña, que non é picardía!
-¡Unha
goteira, e tivo que pasarlles o ferro, non si?
-¡Frío,
frío, pero, parecido! ¡Tanto a caixa coma os billetes, todo, feito trizas; no
sitio dela había, iso si, unha bosta de cagadas, dos leiróns!
-Agora
si que vou adiviñar: Aos leiróns aquela caixa cheiráballes a marmelada…
-¡Exacto!
¡Ai estivo a primeira das miñas desventuras, que a segunda xa cha contei o
outro día! Ás cuñadas houbo que despachalas en terras, e menos mal que se
conformaron coas leiras que tiñamos na Agra dos Sete Santos…, pero a pobreza, e
coa guerra, dúas pobrezas, acabou coa casa das Virtudes, que para daquela xa
había quen lle chamaba a Casa dos Pecados. Dunha, que meu pai aprendera a xurar
aló nas Pampas, como bo xateiro que era! E doutra, que colleu sona de
mentireiro pois non había traza daquelas riquezas que se dicía que trouxera de
por aló. Con iso, e logo que en vez de ir á Misa deu en andar aos xatos para
ver de recuperar algo, a sona que colleu en toda a bisbarra foi a de roxo ateo.
¿Que che parece, roxo, e ateo, na casa das Virtudes?
-Porque o contas ti, que se mo di outro non llo creo.
Pero aínda non me dixeches o motivo desta visita; ¿queres ver se che teño os
cartos ben gardados?
-¡Pois
non é mala idea!
-Eu
créote a ti, pero tamén me tes que crer a min: Cando me destinaron a Sidi Ifni
un día apareceu un tuareg con un saco de francos CEFA, cos billetes mesturados.
Dedicábase ás caravanas, levando e traendo mercadorías dun país a outro.
Conteillos, e dinlle o resgardo correspondente, pero cometín a omisión de non
gardar os billetes na caixa grande, na Fortis ata despois de irse o
caravaneiro. Ao día seguinte apareceu de novo pola oficina, pero sen saco! Unha
cousa parecida ao teu de agora…, que por iso che falei así! -¿Mohatar, en que
podo servirte? –Mi querer saber si flush mío estar bien guardado… ¡Menos mal
que reaccionei, pois, do que non, igual me acoitelaba coa gumía! Abrín a caixa
forte, que a tiñamos abarrotada de billetes porque era fin de mes e había que
pagarlles aos Tiradores de Ifni… Mohatar, ao ver tanto diñeiro empaquetado,
levouse a man ao peito, e despois á boca, e da boca á fronte, exclamando:
-¡Inch allah! Foise, de inmediato, que nin adeus me dixo; el foise, e eu
respirei aliviado. Neste caso, os teus francos non chos podo mostrar, que xa os
mandamos, a través do Banco de España, para cedelos ao Instituto Español de
Moneda Extranjera.
-¡As
cousas que pasan neste puto mundo! E menos mal que mo contaches, a min, que
veño de pasar mil peripecias, na Meda, en África, en Suíza…, que se llo dis a
un paisano, tal que a eses de Castroverde, maldito se te crerían! Por certo,
falando de paisanos, como fan eles..., vou dicir ao que veño: Onte estiven de
visita na casa de Bascuas…; o Bascuas da Meda, xa sabes, que tamén te coñece.
-Si
que nos coñecemos; seica procede do Seminario de Mondoñedo, pero agora dedícase
ao ensino, latín, grego, e non sei que máis. ¡Un erudito!
-A
min botáronme no primeiro curso, pero ao Bascuas, ¡por algo é da Meda!,
fóronselle os ollos detrás dunha moza, e colgou a sotana; tempo adiante, que é
peor! Indo ao caso: Gustoume, moito, o barrio no que vive, aí onde comeza a
Avenida de Finisterre. Así que me dixen: Quero ter unha casiña entre a Praza de
Pontevedra e a rúa de los Puentes. Por aí arriba hai casas miúdas, e vellas, algunha
deshabitada, que darían un bo solar.
-Coñezo
esa zona, que xa viches pola miña tarxeta que tes a túa casa alí por xunto da
igrexa de San Pablo.
-¡Grazas,
pero quéroa miña; miña miña; feita, refeita, por min! O favor que me trae…;
vosoutros, os da Banca, que confesades máis co Cura da Meda, a ver se me
localizas ao dono dunha desas cachupelas, para facerme co seu solar.
-Iso
pouco favor é, que teño de man un xestor de Informes Comerciais, precisamente
desa zona, así que lle vou encargar esta enquisa…
-O
favor non é tan sinxelo pois preciso coñecer se o vendedor foi comprador ou
herdeiro. Non esquecín un de tantos consellos que lle oín a meu pai: ¡Nunca
compres a quen comprou; cómpralle a quen herdou!
Nisto
anunciáronme unha chamada do Director Rexional así que Xurxo, que aprendera
cortesía en Suíza, ¡nada menos que en Suíza!, fixo mutis polo foro, quedando en
ir á miña casa…, un día pola tarde! Da Meda, seminarista, lexionario, gardacostas
dun xudeu, albanel en Suíza…, eran títulos a valorar!
-.-
Á miña/vosa
casa tardou en acudir, pero comprendino dadas as súas ocupacións naquel mundo
febril, febril e fabril, da construción. O día que nela apareceu, previa
chamada, por suposto, que en cortesía, Xurxo, un suízo, a presentación foi
sinxela xa que tiña referencias da miña dona dado o seu parentesco cos Ferreiro
da Meda, así que empezou a velada, diante dunhas cuncas de café, mencionando á
Otilia do Ferreiro, outra das admiradas polo Xurxo. Da Otilia pasamos á do
Zoqueiro, que naqueles tempos tiña aos rapaces de xeonllos, mendigándolle un
sorriso; e despois…, e despois…, vinte ou trinta, que ata parece imposible que
despois da guerra, coas miserias da guerra, se criasen aquelas belezas.
-Na
Meda nunca se pasou fame…, grazas ao cal, aos fornos do cal! –aseverou Xurxo.
-Tenme
dito o dentista Otero, de Serés, que seu pai traía o cal da Meda e que o vendía
aquí na Coruña, nun almacén que puxo na rúa Linares Rivas… ¡Era o cemento da
posguerra!
-¡Claro
que o foi, e en certo modo mellor có de agora, que me dixo o meu socio, do que
xa vos falarei, que están utilizando area das praias, e non da canteira, así
que dentro de pouco a metade das casas da Coruña enfermarán antes de chegar a
vellas!
-Sendo
tan bo negocio, aquilo do cal, ¿como é que te fuches para a Lexión?
-¡Ai,
meu neno, aquela incineración…! ¿Non te lembras daquel forno que había por
encima do prado grande do Rielo? Precisamente eu estaba alí, para axudar a
abri-lo forno, cando o meu compañeiro, máis atrevido que un lexionario, púxose
enriba para destapalo…; para destapalo antes tempo, que se afundiu a pedra da
bóveda, e…, incinerouse, en vida! Cando escaravellamos con intención de
rescatar os seus osiños para levalos ao cemiterio da parroquia…, pois nada, que
non houbo forma de distinguir o seu po do da caleira! En vista diso
encoraxeime, e díxenlles aos meus calzóns que prefería morrer dunha coitelada
moruna que no lume dunha caleira. Fun a Lugo, que estaba na Zona un, daquela Comandante,
dos Villarinos de Rebordaos, e pedinlle que me fixese unha solicitude para o
Terzo, así que, ao Terzo fun, pero saín enteiro, despois de tres anos de
marca-lo paso!
Era
tan falangueiro aquel Xurxo que acendemos a luz antes de que se fose: ¡Que repaso
lle fixemos á Meda, e de paso, a toda a xuventude desa bisbarra!
Do
que moito falamos foi da Corrida do Galo, aquela da Pascua do 48, na que eu,
servidor, falei en público por primeira vez, facendo o pregón da festa; aquela
foto recolleuna Narciso de Gabriel no seu libro “Escolantes e escolas de
ferrado”:
A
miña dona comentou ao respecto que ela tamén estivera aquel día na Meda, cos
seus parentes, e que lembraba perfectamente que aquel rapaciño saudara aos
oíntes chamándolles “Mi distinguido público”, expresión que fora moi aplaudida,
afirmou.
O
que tamén lembro da nosa conversa co Xurxo é o seguinte:
Que
el estaba admirado da cantidade e da calidade das mozas de entón, que só lles
faltaba levar un letreiro no xustillo que puxese: ¡Ofrézome para nai dos teus
fillos! Concordamos en que se debía maiormente ás consecuencias da guerra, e
iso que xa pasaran dez anos: Os mozos algo meirandes cá nós morreran, a fatados,
por aló adiante, nas Asturias, no Ebro, baixando co Xeneral Aranda a Vinaroz…;
logo estaban os mutilados, solicitadísimos porque cobraban unha pensión, así
que casaron, os máis deles, con rapazas da capital, desas con tenda aberta e
zapatos de tacón…; algún reenganchara, máis ben os mellor preparados, que se
apuntaron para a Academia de Transformación; por último, os que ingresaron na
Policía Armada, ou na Garda Civil, e incluso en Carabineros. Os curas dicían, Miserere nobis, pero as mozas traducían:
¡Miseria de homes!
Recordando
aquelas miserias, ata nos rimos diante das nosas pastas do te.
-¡Que
ben vivides estes dos Bancos! –Exclamou Xurxo, pero eu puntualiceille:
-Nós,
en certo modo, somos o presente, pero o futuro é voso pois non quedará un
promotor de vivendas que non chegue a millonario. Iso si, unha advertencia
deste economista, que se algo aprendín nos meus libros é que a vida ten efectos
de Foucault, así que, os pobres, os sacrificados de hoxe en día, serán os ricos
do mañá. Pero tede coidado, pois, ao ritmo que leva a construción, especula que
te especularás, chegará un día no que sobrarán pisos, e a xente non dará pagado
as hipotecas, etcétera, etcétera.
-Ti,
tranquilo, que para daquela estarei no purgatorio… ¡Eu, no purgatorio, pero os
que me botaron do seminario, eses irán ao inferno, por fariseos! ¿Que fai un
cura se non hai pecadores, que; un cura sen pecadores, sen pecadores e sen
criada, non é cura nin é nada!
Volvemos
a rirnos, que aquel Xurxo, canto máis presumía de penalidades, máis xocoso se
volvía! Teño para min que está no Ceo, maiormente se hai circo no Ceo, que para
iso tamén servía.
Seguindo
co relato das nosas miserias referinlle que aquel ano da Pascua na Meda,
atraído polo imán dos ollos da Maruxa, propúxenlle ao Bienvenido de Abraira ir
os dous, desde Montecubeiro, alternando na súa egua, ao San Xoán, a Barredo; el
non coñecía por esa parte, e eu presentaríalle rapazas; en canto á egua, aínda
que estaba ben mantida, cos dous era un abuso, así que fomos, e volvemos,
cabalgando por quendas. Estivemos na festa ata que a Garda Civil mandou parar,
que daquela facíano entre lusco e fusco…, por suposto para que non perigasen as
rapazas coas tebras da noite! ¡Vaia razoamento máis simplista! De volta pola
Meda entramos na taberna de Abaixo para cear, o que fose, e de paso un feixe de
feo para a egua. Feo non tiñan, así que lles mercamos medio pan de centeo, co
cal a besta quedou satisfeita; ¡satisfeita e coido que agradecida! O malo foi
para nós, pois na taberna nin ovos tiñan, e patacas soas non nos apetecían.
Nisto que se lle ocorreu ao taberneiro ofrecernos figos pasos, que lle sobrara
media caixa dos que levara para as festas do Nadal.
-¿E
ceastes figos, tan só figos, estando alí ao lado a miña casa?
-¡Pero,
home, razoa: como íamos pedirche unha cea despois de arrebatarche unha veciña,
despois de cortexar á túa Maruxa!
-Condenadas
mulleres, cantos traballos nos fixeron pasar, aos dous! Cobraríanvos unha
burrada, media caixa de figos…
-¡Nin
un céntimo, que nos negamos a pagarlle, e sorte que tivo que non llos fixemos
tragar: Dos billetes de teu pai só quedaran as cagadas dos leiróns, ¿non si?,
pois daqueles figos…, a metade eran cagadas dos ratos, que as vimos nada máis
poñerlles os ollos enriba! Co estómago baleiro, e aínda así vomitamos, os dous!
¡Tanta riqueza na Meda, e tan mala sorte a nosa!
Naquelas
evocacións Xurxo confesounos que un dos seus amores, un de tantos non
correspondidos, tívoo coa Carmiña de Arias de Pumarín:
-Non
sei por que as mozas acurtan as saias para tenta-los homes, pois eu do que me namorei
foi daquela saia larguísima, que se estaban poñendo de moda, da Carme. ¡Por
algo ía para lexionario, que me atraían os baluartes difíciles!
-¡E
tan difícil, que cha quitou un dos Pereiras de Maxide, recén chegado de Bos
Aires, que con ela casou, e para aló a levou!
-Se
che funcionan tan ben os informes do Banco coma os da nosa terra, teño o solar
asegurado! Aquela rapaza, que ademais tiña algo que ver coa Meda, que de alí
fora súa nai, vendeuse por un prato de lentellas, que a saber se o Pereira estaba
tan boiante como indicaba, que eu sei, de propia experiencia, que os emigrantes
presumimos moito, demasiado!
A
todo isto foi a miña dona a interpelante. ¡Xa se sabe, non hai muller que non
naza para periodista!
-Pois
a ti non che vexo trazas desa presunción á que aludes…
-Si,
muller; todo emigrante é, de natureza, un fracasado, que poucos son os morgados
que teñen emigrado. Sempre opinei que, con esa predilección polo máis vello,
debían castrarse despois do primeiro, tanto os homes coma as mulleres, que así
non había segundóns nas familias, e sen segundóns non habería emigración!
-Xurxo,
estás patinando, -acusou a xefa-, pois ti, que eu saiba, fuches unixénito.
-O
meu é aparte, que xa vos digo que a miña emigración foi por culpa daquel
Franco… ¡Non mo fagades repetir, que se me veñen as bágoas!
Cambiamos
de tema, ou por mellor dicir, tornamos aos noivados da Carmiña:
-Xurxo,
xa que tantas mozas sobraban, ¿como é que te quedaches solteiro?
-Mira,
muller, non me fagas falar, que as miñas intimidades xa llas contei ao teu
home: Non se fiaban de min, e a Carme das que menos, que a tiña advertida súa
nai da sona que tiña eu na parroquia.
Apostilei:
-Tamén
influiría iso de que, O que lonxe vai casar, tacha leva ou a vai buscar!
-Nin
lonxe nin cerca, que daquela aínda había esculcadores; máis ou menos coma eses
que me van esculcar un solar. ¡Que tempos aqueles: O que me perdín por non ser
cura!
Non
sei que quixo dicir con iso pois aquel día, naquela visita, nin a miña dona nin
eu nos atrevemos a furgar máis na súa alma, que xa ía ben!
-.-
Aos
poucos días reapareceu no Banco, pero esta vez acompañado dun vello coñecido
meu: tratábase dun venezolano que, ao regresar da súa emigración, abríranos no
Banco unha conta en Pesetas Convertibles.
-Non
fai falta que mo presentes, pois este señor é da casa, aínda que ultimamente
veu pouco por esta oficina…
-Pero
o que ti non sabes é que se trata do meu socio, ou por mellor dicir, admitiume
como socio seu.
Apertas
de man, e todo iso; saín de tras da mesa e sentámonos no tresillo do despacho.
A obriga dun confesor, ¡e os directores de sucursal da Banca somos, fomos,
grandes confesores de pecados capitais, quere dicirse, do capitalismo!, é abrir
temas, darlle confianza ao pecador para que desembuche:
-Ámbolos
dous tedes esa porta aberta, ¡en horas de oficina, iso si!, e non como lle
pasou a un recomendado do señor Varela, tamén da Meda, aló en Ifni. O caso foi
que estando eu no despacho, coa porta cerrada segundo uso e costume, oín un
balbordo que viña da oficina, cunhas gargalladas estridentes. Naqueles tempos o
que esperabamos eran ataques dos mouros, tal que un atraco, pero, risas? Abrín
a porta de inmediato, e, ¿que se vos ocorre que sería? Pois nada máis e nada
menos que todo un mostrador ríndose dun soldadiño. Aquilo moito me cabreou, e
menos mal que ao verme saír fíxose un silencio sepulcral. -¿Que está pasando
aquí? Nisto rompeu a falar un ordenanza: -Es que este soldado debe venir
borracho porque preguntó si había aquí, en este Banco, “un señor de
Montecubeiro”!
-¿Eras
ti, por suposto! –dixo Xurxo.
-¡Pois
claro que era eu! Paseino ao despacho, e procurei tranquilizalo: -Mira, rapaz,
estes do mostrador non teñen nin idea de que exista un Montecubeiro, e por iso
se riron, pero non de ti, senón da súa propia burremia, da propia! E agora,
dime, ¿quen es ti, que se che ofrece? O rapaz, de calmado, explicoume: -Mire,
Señor, eu sonlle da Meda, e trouxen unha carta para vostede dun parente da súa
dona… -¿De quen, pois ela o que é parentes na Meda, ten medio cento? –Do señor
Varela, ¿sabe? Pero resulta que perdín a carta, ou ma quitou algún gracioso, no
cuartel, así que agora non teño máis recomendación cá miña palabra…, se vostede
me cre! –Imos ao gran, rapaz: ¿Que sabes facer, que oficio tiñas? –Pois, señor,
alí na Meda, eu axudaba á Misa…!
Con
eses antecedentes, e daquela mesmo, chamei por teléfono a Tiradores, para que
me puxesen coa Academia de Analfabetos. Pedinlle ao Pater, ao Capelán Pumariño,
Pedro Sánchez Pumariño, que acollese ao rapaz, fose como asistente, sancristán,
ou algo así. A súa contestación foi que se presentase de inmediato, que subise
na primeira das “guaguas”, que xa faría os posibles, etcétera, etcétera. Nin
que dicir ten que o rapaz viu o Ceo aberto, e por medio dun Comandante Capelán,
nada menos.
A
todo isto, nós, nestoutro despacho non nos rimos, nin ganas diso, pois os tres
sabíamos algo, ¡moito!, de traxedias migratorias, así que, roto o xeo, pasamos
ao obxecto daquela visita. Aclarouse Xurxo:
-A
culpa de que esteamos aquí non é do noso Varela da Meda, senón túa,
precisamente túa. O día que estiven na túa casa, e ma ensinaches, ben vin, e me
dixeches, que tes unha Asesoría Fiscal, e que aquela roiba que lle estaba dando
á maquina naquel despacho é unha secretaria túa, que che fai os traballos miúdos.
-Algo
así. –Admitinlle.
-Daquela
vou ao caso, máis para iso, como a consulta é longa, se non che cae ben hoxe,
volvemos outro día.
-Mentres
non veñan outros clientes, falade; pero ímolo facer mellor, que saímos a tomar
café, e así, mentres, non veñen recomendados!
Xa
no café da esquina:
-Este
señor é o que me acolleu de socio porque…, a ver como cho digo en poucas
verbas! Trouxen para el, de Suíza, uns papeis de seu irmán…
Desabrochou
a camisa e mostroume unha carteiriña de badana, colgada do seu pescozo.
-Por
se os roubos, as cousas importantes aló en Suíza levámolas así. Os papeis que
lle trouxen eran secretos porque… ¡Ai, Deus, que difícil de explicar é todo
isto!
-Ti
fala, pois, do que non entenda, xa preguntarei!
-Aquí
o amigo, ao saber que era íntimo de seu irmán, e que ademais traballei de
albanel, propúxome entrar de socio, ¡de cuarto socio, porque realmente somos
catro, dous visibles e dous invisibles! Este estivo de carniceiro en Venezuela,
e como trouxo parné, o dono dunha Axencia da Propiedade Inmobiliaria propúxolle
facer de socio, e á vez, de testaferro seu. Así que somos: O da Agencia, que
non dá a cara, pero que nos dirixe na sombra, percibindo, de aquí en diante, o
cuarto dos gaños, amén do que pase do prezo fixado na Cédula de Calificación
Definitiva, que iso é todo para el. Este home, con seu irmán, que non traballa
aquí pero si o fai en Suíza, onde o Axente, e tamén aquí o amigo, teñen senllas
contas clandestinas…, en previsión de se veñen mal dadas en España, ademais dos
impostos!
Neste
punto rompeu a falar o venezolano:
-Meu
irmán nunca manda cartos, pois el ingrésanos, como cousa nosa, a partes iguais,
nas contas que temos en Berna, o Axente e mais eu. Pola contra, cando hai que
facer desembolsos, a parte súa poñémola aquí, o da Axencia e mais eu, pero, en
pesetas. ¿Entende o xogo?
-Coñezo
casos parecidos, si, pero son segredo profesional.
-Agora
que temos un cuarto socio, que ademais é entendido en obras, imos prescindir do
encargado que tiñamos cando eramos tres socios, repartindo o traballo desta
maneira: O Axente, para conseguir cousas oficiais; meu irmán, nese encubrimento
dos nosos gaños; eu, que me dedicarei aos materiais das obras; e aquí Xurxo que
fará de mestre delas. ¿Vainos entendendo?
-A
todo isto, ¿en que vos podo ser útil, se xa o tedes todo, e non precisamente
ganduxado?
Volveu
a falar o socio:
-En
dúas cousas: A primeira é que imos abrir unha conta aquí, a nome de nolos dous,
porque a temos na mesma oficina onde a teñen os da Axencia, e o Axente, que nos
esixiu xuramento de non dicir o seu nome, nin baixo perigo de morte, non quere
deixar indicios de que teña nada que ver con nós: ¡el, coas xestións oficiais,
e maila venta de pisos e de locais, despachado! A outra é pedirlle que nos tome
de clientes na súa Asesoría, concretamente para impostos e algunha cousa da
contabilidade, que nola pode levar a súa secretaria…
Acepteilles,
aínda que non me facía graza aquela colaboración lateral con semellantes
chanchulleiros, pero o que queira te-las mans limpas é mellor que nin saúde aos
homes de negocios!
-.-
Aínda
non pasaran dez días cando tivemos outra visita do xa amigo Xurxo. Traía un
fardelo na dereita e unha carpeta de documentos na esquerda. Abriulle a porta a
nosa asistenta, que é unha marroquí:
-Un
señor, que dice llamarse Yurgo…
-¡Será,
Xurxo! Dille que pase.
¡Pasou,
directamente á cociña, sen que ninguén tal cousa lle dixese, e alí deixou a
fardela! De volta ao vestíbulo, díxolle a miña dona:
-Aquí
a compra fágoa eu, e non consinto que me traian nada, nada que non sexa comprado,
por min ou pola nosa Shakina, así que estás recollendo esa fardela, e lárgate
con ela!
-Foi
un encargo do teu marido… -Mentiulle.
-Estráñame
ben, que nada me ten dito! Se queres, entra aí no despacho, que foi á
papelería, e está a volver.
-¿E
se despois lle falta algún papel, e me bota a culpa? Se non che importa, agardo
aquí, no vestíbulo, nesta sela.
Isto
referiumo a muller, pero do seguinte fun testemuña presencial; eu, e tamén ela.
-Veño
de Castroverde, que fun en busca da miña Partida de Nacemento, que a quero ter
comigo para o que se precise. Fun pola partida, e a pouco traio comigo unha de
casamento…!
-¡Ti
sempre con chanzas! –Bromeoulle a muller.
…
-Agora
que estamos sentados, e xa que trouxeches este café, dime: ¿vosoutros, que
poñedes o café, o café e mailas pastas, podedes negarvos a que vos traia un
queixo da nosa terra?
A
culpable dos queixos de Castroverde
Con
esa dialéctica, calamos, que tampouco era cousa de poñerse a rifar cun amigo.
El seguiu:
-Por
se me teñen pasado cousas na vida, a de hoxe non foi de menor contía. Resulta
que en Castroverde comín no Pereira, e puxéronme un queixo da facenda deses de
chupa-los dedos. –É do voso Verducedo, non si? –Non, -contestáronme-, e de aló
das Casas do Monte, que hai alí unha viúva que, a falta de marido, pon todo o
seu cariño, que debe ser moito, en facer estes queixos remasados; como ves, de
primeira calidade!
Pedinlles
o aderezo da señora, por suposto, e aínda que nada lles dixen, ben a recoñecín
polo nome: ¡Unha daquelas mozas que tanto me gustaban! Dinlle ao acelerador e
planteime deseguida nas Casas, onde non tiven que preguntar cal era. Saíu unha
vella, aínda guapa e ben aseada:
-¿Que
se lle ofrece? –Foi o que me dixo ela, por todo saúdo.
-Mire,
señora, -mentinlle, pero non de todo-, teño unha fonda en Lugo, e ata aló
chegou a nova de que vostede fai uns queixos de chuparse os dedos.
A
miña afirmación sorprendeuna un tanto, así que me ollou de arriba para abaixo,
e de abaixo para arriba, pero, aínda así, seguía sen recoñecerme:
-Os
dedos só os chupan os nenos, e para iso, os maleducados!
-Señora,
se non mo toma a mal…; eu veño de chupar os seus queixos, pero, polas trazas do
que vexo diante de min, de mellor gana chuparía as súas meixelas, tan parecidas
aos seus queixos!
¡O
que fan os anos, os anos e maila distancia! A vella púxose colorada, coma unha
cereixa; quere dicirse, máis guapa aínda, pero non me recoñeceu, aínda non.
Seguiu:
-Mire,
señor, diga a que vén, e déixese de piropos, que nin vostede nin eu estamos en
idade de xogar aos parrafeos. ¡Se non lle vale así, váiase!
-Desculpeime,
e de seguido pedinlle tres queixos; que me escollese dos mellores, grandes e
ben curados…, pensando en min, e no meu socio, pero tamén en vosoutros! Non lle
discutín o prezo, pero si lle pedín un vaso de auga; ela pasoume á cociña, e
púxomo de viño. ¡Viño e unha tapa dos seus propios queixos! A señora tiña ganas
de falar, e eu tamén, que calquera nos notaría que viñamos de padecer moita
soidade. Fala que te falarás, eu díxenlle que aínda estaba solteiro, e que,
sendo ela viúva, cos fillos por Europa arriba, sería boa comenencia casarnos, e
levala a vivir a Lugo, á miña fonda, que así eu tería que pagar unha criada
menos, e ela libraríase das ovellas.
-¿Que,
que che dixo; aceptou? –A miña dona, que non é periodista, pero fáltalle pouco.
-Díxome…,
moitas cousas, pero a principal foi que non estaba disposta a abrirse a un
descoñecido, así, de primeiras!
A
miña dona fíxose de cruces:
-¡Esa
muller non che convén, pois unha viúva non se debe abrir, nin a coñecidos nin a
descoñecidos! ¡O matrimonio é para sempre, un só, indivisible e perpetuo!
Xurxo,
antes de contestar, riuse, a callón:
-Non
penses mal, pois ela non se refería, obviamente, a abrirse de pernas, senón…,
iso, abrir o corazón, sincerarse cun descoñecido…, pois ela seguía sen
acordarse de min, sen recoñecerme!
-¡Ah,
sendo así…; eu son mal pensada..., polo que vexo ao meu redor, que xa non hai
vergoña, nin nos homes nin nas mulleres!
O
queixo resultou magnífico, pero o mellor de todo é que a fabricante segue
facendo neles pois, aínda que viúva e solitaria, ten as súas ovellas, e vende
os produtos; ¡a que non se vende, nin deixa achegarse aos pretendentes, polo
visto, é ela! Este Xurxo, que non escarmenta, que hai que ser menos pícaro e
máis diplomático coas mulleres, pois, de darse a coñecer, daquela…, daquela
igual preaba coa queixeira!
-.-
Nunha
das frecuentes visitas que me fixo no Banco, onde ía a miúdo, fose por cousas
daquela construtora na que se incorporara, ¡na que o incorporaran!, ou
simplemente para invitarme a café na media mañá. Antes, en tempos, o problema
estaba en que os clientes adoitaban levarlles puros, habanos, aos directivos
dos Bancos, e ben lles teño predicado que, ¡para fume, xa tiña eu dabondo, aló
por dentro! Coido que algún daqueles sentiría aliviada a súa economía, pero
tamén notei que outros tomábano a desprezo, que incluso houbo un que me dixo,
con toda ironía, -Non se preocupe, que cando volva a Cuba heillos traer de
Vuelta Abajo! –Nin de Vuelta Abajo, nin de Vuelta Arriba, e non te molestes por
iso, pois, de presente, non penso suicidarme! Achegándonos ao XXI deron en
invitar a café, ¡que lles saía máis barato! Para min era máis comprometido pois
desprezar un café no bar da esquina tiña peores argumentos, así que pouco me
faltou para poñer nunha gravadora: -Se lle dá igual, para outro día, que hoxe
estou pendente dunha conferencia…, da Central! Pero co Xurxo había que invitar,
ou ser invitado, pois, do contrario, non se daba ido do despacho, de tan
falangueiro que era. Aquel día, naquel café, para que deixase de falarme das
súas morriñas castroverdenses, díxenlle:
-Xurxo,
temos que deixar en paz aos nosos, que son listos dabondo para arranxar as súas
cousas, os seus negocios, plantación de eucaliptos incluída. Ten presente que
xa non hai casa ou familia que non teña un Avogado, así que, sóbranlles as defensas.
Como dixo Unamuno, ¡que inventen eles! A economía de Castroverde, ¡que a arranxen
eles! A todo isto, ¿a ver cando te decides a falarme das túas aventuras na
Lexión, pois, coñecéndote, e coñecendo a Lexión, non deberon ser poucas; nin
poucas nin cativas!
-Home…,
e ata terás razón, pero teño o problema resolto! Mira, se che conto algo,
algunha peripecia, non me vas crer, como eu tampouco cría aquelas aventuras que
nos contaban os nosos maiores, aqueles que foron á guerra…, ía dicir, á de
España, pero coido que será máis apropiado chamarlle, a Guerra de Franco!
-O
que ti digas, que a min ensináronme os meus superiores que o cliente sempre ten
razón, e que, téñaa ou non, convén darlla!
-Eu,
desde África, sempre escribía as cartas a pares: Unha, a mentireira, que lla
mandaba a meu pai, mentres viviu, e despois a miña nai; e outra, que me quedaba
eu con ela, na “taquilla”, reseñando as verdades do que sentía e do que pasaba
no cuartel, para os meus fillos, se chegaba a telos. ¿Non che parece que
desgustar aos pais é de malos fillos? ¡Eu animaba neles, todo o que podía, pois
para desanimado, eu, menda! Aquelas cartas, as que non mandei a ninguén,
consérvoas, todas, que como non casei…, ¿a quen llas ía ensinar? Heichas levar
á casa…, aínda que corra o risco de que mas refuse a túa muller, como fixo con
aquel queixo!
-Xa
chas devolverei…, desde que as lea!
-Fasme
un favor se te quedas con elas, que así non caio na tentación de ensinarllas a
quen non as entenda…
Daquelas
cartas tiro o que sigue:
-.-
Aquí,
en Dar-Riffien, Ceuta. Tercio Duque de Alba. Eu, Xurxo de Jacob, nos meus
cabales, ¡que iso creo!, veño de cometer unha gran mentira, a de dicirlles a
meus pais, e por eles a tódolos meus veciños da Meda, que me sinto feliz por
ser noivo da morte…, ¡xa que as vivas non me quixeron! Nin as mozas, nin os
cregos…
De
aquí en diante, cada vez que escriba á casa dicíndolles mentiras piadosas, para
que non sufran por min, en vez de emborracharme, ou de darlle ao quif, como fan
outros, voume desafogar escribindo segundas cartas, pois, aínda que ao de hoxe
non teña a quen dirixilas, quen sabe se algún día terei fillos, e daquela, ¿que
lles conto aos fillos se chego a esquecerme destas penalidades?
Certo
é que isto ten que ir a mellor, pois a instrución é para cabalos, máis que para
persoas, pero tamén o son as mallas, e non hai ano que non se poida con elas.
Por algo na miña bisbarra se escapaban os mozos para América, embarcados, din
que en alta mar, nesa Marola da Coruña, por se lles tocaba África. ¡Vaia
dicires: por se lles tocaba…! Que eu saiba, o único que pode tocar é a lotería,
e para iso si, e tan só si, se xoga.
Falando
da lotería, que tamén a min me tocou, unha especie de reintegro: Resulta que
temos un sarxento que procede de Alemaña… Aquí a procedencia escóndese, que nos
chufan a todos, pois ata nos chaman…, ¡noivos!
Vouno
copiar porque é unha das cousas que debo aprender, e prestáronme un papel que o
pon. Copio:
Nadie en el Tercio sabía
quién era aquel legionario
tan audaz y temerario
que a la Legión se alistó.
Nadie sabía su historia,
más la Legión suponía
que un gran dolor le mordía
como un lobo, el corazón.
Más si alguno quien era le preguntaba
con dolor y rudeza le contestaba:
Soy un hombre a quien la suerte
hirió con zarpa de fiera;
soy un novio de la muerte
que va a unirse en lazo fuerte
con tan leal compañera.
Cuando más rudo era el fuego
y la pelea más fiera
defendiendo su Bandera
el legionario avanzó.
Y sin temer al empuje
del enemigo exaltado,
supo morir como un bravo
y la enseña rescató.
Y al regar con su sangre la tierra ardiente,
murmuró el legionario con voz doliente:
Soy un hombre a quien la suerte
hirió con zarpa de fiera;
soy un novio de la muerte
que va a unirse en lazo fuerte
con tal leal compañera.
Cuando, al fin le recogieron,
entre su pecho encontraron
una carta y un retrato
de una divina mujer.
Y aquella carta decía:
"...si algún día Dios te llama
para mí un puesto reclama
que buscarte pronto iré".
Y en el último beso que le enviaba
su postrera despedida le consagraba.
quién era aquel legionario
tan audaz y temerario
que a la Legión se alistó.
Nadie sabía su historia,
más la Legión suponía
que un gran dolor le mordía
como un lobo, el corazón.
Más si alguno quien era le preguntaba
con dolor y rudeza le contestaba:
Soy un hombre a quien la suerte
hirió con zarpa de fiera;
soy un novio de la muerte
que va a unirse en lazo fuerte
con tan leal compañera.
Cuando más rudo era el fuego
y la pelea más fiera
defendiendo su Bandera
el legionario avanzó.
Y sin temer al empuje
del enemigo exaltado,
supo morir como un bravo
y la enseña rescató.
Y al regar con su sangre la tierra ardiente,
murmuró el legionario con voz doliente:
Soy un hombre a quien la suerte
hirió con zarpa de fiera;
soy un novio de la muerte
que va a unirse en lazo fuerte
con tal leal compañera.
Cuando, al fin le recogieron,
entre su pecho encontraron
una carta y un retrato
de una divina mujer.
Y aquella carta decía:
"...si algún día Dios te llama
para mí un puesto reclama
que buscarte pronto iré".
Y en el último beso que le enviaba
su postrera despedida le consagraba.
O
Sarxento alemán nunca me arrestou, así que un día cargueime de valor, e, coma
quen fala cun lobo, treméndome as pernas, pregunteille:
-¿Y luego, usted, mi
Sargento, cómo es que nunca me arrestó, y eso que por veces pierdo el paso?
O
sarxento miroume de arriba para abaixo, e de abaixo para arriba, e despois diso
levoume á parte, a onde non puideran oírnos:
-Los alemanes tenemos
una deuda con los judíos, así que no me agradezcas nada; tienes que
agradecérselo a los tuyos.
-Señor, que yo no vengo
de judíos…
-No hace falta que lo
niegues, ni siquiera en la Legión, que bien lo proclama tu apellido.
E
con iso explicoume que, apelidándome Jacob, aínda que eu non o saiba, veño de
xudeus. Meu pai veu de Gondar, pero o del era do Corgo, así que, como non sexa
que os Jacob do Corgo veñan desa raza? Non penso desenganalo, pois ninguén tira
pedras ao seu tellado.
En
fin, aínda que non me quixeron no Seminario, eu creo en Deus; en Deus, si, pero
nos curas algo menos..., que non lles perdoo que me botasen de Mondoñedo! Que
Deus me ampare. Amén.
-.-
Xurando a
bandeira.
Ao
sarxento chámanlle Von Papen, pero a saber se non é un disfrace, que aquí na
Lexión todos estamos, e andamos, disfrazados: Uns, do nome ; e todos, de valentes. ¿Se tan valentes
fósemos, para que tantas arengas? Eu mesmo, escribindo a meus pais, e
mandándolles a miña fotografía xurando bandeira, redacteilles unha carta de
auténtico autobombo. ¿Gustaríalles; ensinarán a miña foto? Miña nai, non, que
non será capaz de ollar para min sen que se lles escapen as bágoas; e meu pai
de seguro que vai dicir, dicir ou pensar: ¡Ese estúpido, berrando Viva Franco…;
que Deus lle perdoe!
Volvendo
ao caso do sarxento: Preguntoume se algunha vez gardara cabras, e eu, ¡inocente
de min!, díxenlle que si. ¡Fíxena boa, pois, pola miña estatura, e afeito ás
cabras, vanme destinar a Gastadores, que así terei que darlle as verzas á cabra
dos desfiles! Sempre oín dicir que os galegos pensamos as cousas tres veces
antes de contestar, pero vai ser certo que veño dos xudeus, que mataron a
Cristo sen pensalo tres veces. ¡Que menos que pensar as cousas tres veces!
Hoxe,
na xura, co Capelán arrimado á bandeira, tiven un mal pensamento, que ata non
sei se será cousa de confesalo co propio Capelán: ¡Se non fose por aqueles
cabritos de Mondoñedo tal día coma hoxe eu estaría de Páter, e de lexionarios
os meus veciños! Como hai que perdoar para ser perdoado…, fareino!
Quedei
coas ganas de dicirlle a miña nai que ensine a foto da xura ás veciñas, en
particular ás que non me quixeron…; máis, para que? Como dixo o xitano, desde
que a burra vai no po, xo burra, xo. Mirándome nese espello que temos para
afeitarnos caín na conta da miña desgraza: ¡Medrei demasiado, e…, resulteilles
pesado! ¡Pois, que se fodan, que por bo mozo vou ser Gastador, e se cadra,
Cabo, aínda que o de “gastador” non sei a que vén, que o somos todos, que aínda
non sei do primeiro que aforre un peso, e iso que temos unha paga que para si a
quixesen aqueles que atizan na Meda aos fornos do cal!
-.-
Veño
do monte El Hacho, a onde subín para contemplar España; Aquí din, a Península,
pois Ceuta tamén é España. ¡Será, ho, será, pero é outra España, que non se
parece en nada, e a Castroverde, menos! Subir ao Hacho lembroume, fíxome
lembrar, as miñas subidas a Monciro…, ¡para ver Lugo! Lugo, tan meu, e tan
distante; España, ou a Península, miña tamén, pero, ao igual que aquelas
rapazas, que nin os beizos me deixaron bicarlles. Que lle aproveite a quen con
elas case.
Na
miña carta, na deles, na falsa, díxenlles que non hai mellor emprego có da
Lexión, pois cobramos por danzar, só por marca-lo paso. Iso, hoxe, pero, mañá?
Os mouros adúlannos…, porque tamén cobran, pero o que é amarnos…, se cadra
menos aínda do que me pasou a min coas rapazas da Meda! ¡Malditas; co xeneroso
que fun con elas, namorado de catro ou cinco, e de todas á vez, que iso si que
é ter corazón, un corazón grandísimo, e non outros, que lles sobra cunha, cunha
soa, que non lles dá para máis!
Falando
de mouros: díxome o Von Papen que os musulmáns adoitan ter haréns en
compensación pola cousa da carne, do jalufo,
que llelo prohibe o Al Corán. Pícaro aquel Mahoma, que lles receitou o mellor.
Tamén me dixo o sarxento que o seu Profeta ignoraba que os perigos do cocho
estaban nas súas enfermidades, nas de daquela, pero que os veterinarios
europeos acabaron con elas, a base de vacinas. ¡Deus, canto sabe este alemán; o
que daría eu se o fixesen Alcalde de Castroverde: traballaría para el, de balde
que fose!
Desde
o Hacho vin como se achegaba o transbordador que vén de Alxeciras, e non
resistín a tentación de baixar ata o porto para velo de cerca. Non lle puiden
dar unha aperta porque é un barco grandísimo, que se así non fose… No seu
ventre vin para aquí, eu, así que non podo menos que comparalo con miña nai:
pobriña, que me pariu no monte, gardando nas ovellas, que seica me anticipei…
Sempre fun así, un inquedo, e así me vai, que só valgo para dar os 160 pasos
por minuto dos nosos desfiles. O sarxento, e non podo deixar de amentalo pola
admiración que lle teño, díxonos que a lexión de Roma desfilaba a 100, que
daquela lles parecía moito, e que se conservou ese dito de dicir, Ese vai a
cen…, non polos autos, senón polos romanos. Falando dos romanos: Aquel Ciro tomou
a Meda, pero ao de hoxe, un da Meda, servidor, vai a 160, así que me estou
vingando deles!
Desfilando
en Ceuta, coa cabrita.
Ai,
mamaíña, canto daría por pousar a miña cabeza no teu colo, no teu regazo, cando
volvemos da instrución, que a seguimos facendo incluso despois de xura-la
bandeira. No teu mantelo teño secado a miña suor, ben veces, pero a bandeira
non me sirve para iso…, que a poñen altísima, e cando a baixamos é con música,
diante de todo o mundo, así que non a podo usar!
-.-
Hai
unha gran diferenza entre as nosas mulleres e estas de África. As nosas se non
ensinan máis é porque llelo impide o xustillo, ou iso penso, que sempre o
pensei, pero estas de aquí envólvense nas súas toucas, tanto, que só deixan
ve-los ollos, e para iso, como os teñen mouros, é coma quen mira para o fondo
do pozo de Boudón.
Vén
isto a conto do que lle pasou aquí a un compañeiro ourensán, que é de Ourense e
mais non sabe afiar! Fai coma min, que se lle van os ollos detrás das mulleres,
pero eu aprendín a desconfiar delas, que el, non. Subíamos para o cuartel
despois de dar un paseo á tardiña, máis ben entre lusco e fusco, cando vimos
unha silueta feminina, unha especie de anxo mouro, que levaba un cestiño na
man. O meu compañeiro achegouse a ela, todo galante, ofrecéndose para levarlle
o cesto. O que quería o pillabán era conquistala, achegarse, cheirarlle o
perfume. Pero nisto, saídas non sei se do Ceo ou do inferno, apareceron catro
xilabas, que nos deron escolta; ¡escolta fraterna! Dous agarráronme, un de cada
brazo, para que non puidese axudarlle ao compañeiro; e os outros dous mazaron
no ourensán, ben ás cheas como se facía cos mollos do centeo cando se mallaba a
paus.
Naquela
soidade, aínda que berrásemos, non había ninguén dos nosos ao redor. A brea foi
curta pero intensa, e só rematou cando os zurrantes colleron a morita no medio
e largáronse con ela; cando ían lonxe, os meus soltáronme e botaron a correr
tras dos outros. A todo isto pechou a noite, así que nin puidemos saber por
onde se foron.
Chegamos
derreados ao cuartel e eu aconselleille ao ourensán que cerrase o pico, que non
dese parte, que nin probas tiñamos, e ían pensar os xefes que nos leáramos nós,
nós mesmos, e que lles botabamos a culpa aos mouros. ¡Nada, sufrir, e calar!
Ao
día seguinte, máis instrución! O ourensán, cando nos deron o, Romper filas, Ar,
veu para xunto de min cantaruxando, Soy un valiente legionario… Eu
respondinlle: O que somos é unha merda de lexionarios, que nin defendernos sabemos.
Compre apuntarnos no ximnasio a iso que chaman loita libre…, e do que non,
adeus mozas, sexan brancas ou mouras!
-.-
As
cousas deste mundo só as entende Deus: En Castroverde, a pouco que se armase
unha trafulca, fose nas festas ou na feira, deseguida saían da taberna os
Gardas para meter no calabozo tanto aos pegóns coma aos pegados, e aquí, por
apuntarnos no ximnasio ás clases de loita libre, vai o sarxento Von Papen, e
felicítanos! Máis que felicitarnos, que nos convidou a whisky no bar dos
suboficiais.
A
sorpresa foi dobre, que o vimos no ximnasio ensinando…, ¡judo!
-¿Usted, aquí, y de
profesor de esto tan difícil?
-Me lo enseñaron los
japoneses, cuando se llevaban bien con los alemanes…; ¡gestern!
-Perdone; qué dijo? –Atrevinme a preguntarlle.
-He dicho, ayer, o sea,
en tiempo pasado, ¡gestern!, cuando empezó la conflagración…; ¡pero eso no te
importa!
Dada
a confianza que xa levabamos, atrevinme a insistir:
-Eso suyo, ese idioma, es
muy difícil, tanto como el judo?
-Para un legionario no
puede haber cosa difícil, tanto en la paz como en la guerra!
Como
me viu coa boca aberta, atentiño coma un neno da escola, que supoño que por iso
foi, preguntoume:
-Te gustaría estudiar
alemán? Venga, no te cortes!
Fun
pelota, e supoño que o fixen por primeira vez na vida:
-Señor, ya que es
difícil, sí!
-Yo te lo enseñaré, pero
tendrá que ser cuando no tengamos servicio, ni tu ni yo. ¿Conforme? ¿Einig?
-Señor, conforme, y tamén
agradecido. –Para demostrarllo, cadreime e din un taconazo que se oíu en todo o
ximnasio.
Mira ti por onde, para unha vez que
tiven a sorte dunha cousa boa, a sorte de que me regalase alguén, algo, non llo
podo dicir a meus pais, pois, de facelo, o primeiro que se lles pasará pola
cabeza é que estou tramando irme para Alemaña; despois da licenza, por suposto,
e sería tanto como matalos: Un fillo único, que o botan do seminario, que o refusan
as morgadas, que se vai á Lexión, e que remata de compadreo cos alemáns…,
¡apaga, que nos vamos!
-.-
Aquí estou, aquí sigo, dándolle ao
meu, ao mein Buch Deutsch, que se desta vez non toleo, xa non o
farei nunca!
Cando volva para a Meda, dentro de
tres anos, licenciado da Lexión, se aínda queda algunha solteira heilles falar
en alemán, pois, como ás mulleres lles gustan as cousas raras, igual daquela me
fan caso. Heilles conxugar o verbo amar desta maneira: ich liebe, du
liebst, er/sie/es liebt, wir lieben, ihr liebt, sie lieben. Vaime pasar como ocorreu cos que
viñan ricos de América, ou o aparentaban, que se lles apegaban as mozas, como
moscas no mel!
Non hai mellor droga, non hai
mellor hachís, que isto dos idiomas: tamén nos tolea, pero serve para algo,
aínda que só sexa para fardar de listo. Coido que o Von Papen ten comigo a
paciencia que ten porque lle serve de lembranza da súa xente e do seu país.
Cadora collemos máis confianza, aínda que con moito respecto pola miña parte,
que non é para menos. Hoxe sorprendeume de mala maneira:
-Yo conozco tu tierra…
-Señor, a Castroverde tienen ido maragatos, pero lo que
es alemanes…; eso sería en Lugo!
-En Lugo, si, concretamente en Tierra Llana, que
instalamos allí un observatorio, un repetidor, una torre de radio, cosas de
esas. El sitio se llamaba…, Arneiro, creo; cerca de Villalba! Las ideó un
colega mío, un tal Ernst Kramer… ¿Te suena?
-Lo de Arneiro, sí señor, pero eso de Kramer…, Kramer…
-Pero no sólo pusimos torres sino que hicimos
levantamientos topográficos por si…, por si teníamos que ocupar España, y mira
tú por donde, ahora, yo estoy defendiendo a España; pero esto es un secreto,
así que, cuando te vayas de la lengua, al día siguiente te mato, y digo que fue
en defensa propia.
Dinlle outro taconazo, deses de
regulamento, que na Lexión é o mellor dos xuramentos.
-.-
Hoxe non sei que poñer; non sei se estou no inferno,
ou se veño del. O que está no Ceo é meu pai, que me puxo un telegrama o Cura da
Meda para dicirme que morreu coma un santiño, cun crucifixo nas mans,
arrepentido das súas faltas, daqueles comportamentos que lle impediron ao seu
fillo chegar a Cura; deixoulle encargado que non se cansase de repetirme que
quere que os seus netos vaian ao seminario, que me castigará desde o Ceo se tal
non fago.
Non me dixeran, para tranquilidade miña, que se lle
declarara un cáncer, que lle roía o ventre, e que o levou en cuestión de meses.
O Crego tamén me dixo que vai protexer a miña nai, e para iso que a recolle de
Ama súa, aínda que xa ten outra, dúas velliñas para coidar do Párroco, aínda
que será máis certo dicir que el coidará das dúas, de esgotadas que están.
¡Ai, Deus, agora si que son noivo da morte, un morto
en vida! ¿Terei forzas para non desmaiarme nas gardas, para resistilas a pé
firme? Teño que sacar forzas de fraqueza aínda que só sexa polo ben de miña
nai, que lle acelerarei a súa morte se chegan a poñerlle un telegrama do estilo
do que eu recibín.
Demoraron o enterro tres días, para que non lles
faltase, pero sobrou un porque aquí na Lexión son máis humanos do que pensa a
xente, que me relevaron da garda ao instante, e o propio Sarxento ordenoulle ao
ourensán que me acompañase ao transbordador, e me quitase billete de ida e
volta por conta do Exército. ¡Non todo é pola Patria, que tamén a Patria fixo
algo por min!
Fíxoo a Patria, estao facendo, pero máis lle debo ao
Cura de Meda, que tanto se doeu dun xurador, dun pecador. Claro que só era
pecador para Deus, pois comigo bo pai foi, mellor do que eu son fillo, pois el
abandonoume por unha enfermidade, mentres eu o fixen por un capricho, por uns
desaires, primeiro do Seminario, e despois, daquelas rapazas. Por certo, unhas
cantas mandáronme cartas de pésame, que alguén lles deu o aderezo, e nelas puxéronme
apertas, doéndose da miña dor; ¡condenadas, que, se mas desen cando a min me
apetecía, nunca en África acabaría, salvo que me tocase pola quinta!
-.-
Teño o papel diante, e ardo en desexos de escribir,
pero non me baixan as ideas. Puxen “ideas”, pero é que nin ideas teño. ¡Deus,
que lle pasa ao meu cerebro, que se baleirou de socato?
A tal momento máis que lexionario teño a sensación de
ser paracaidista: baixando, baixando, e non dou chegado á terra! Na terra, na
miña, que esta éme allea, deixei a meu pai; o seu corpo, pois a alma, entre o
seu arrepentimento e mailas misas que lle dedicou o Cura da Meda, seguro que
está no Ceo. Isto foi un milagre, co ateo que se facía. Desde agora xa sei que
non hai ateos máis que de presunción; chuletas eles, que, levados polo demo,
enganados polo demo, téñense por deuses, cando realmente o que son é covardes,
que non se atreven a botar ao demo fóra dos seus pensamentos. Algo así me pasa
a min a tal momento, que non boto fóra de min esta pena, cando, de feito, o que
tiña que estar é ben ledo de ter a meu pai convertido, da noite para a mañá;
noite foi a súa vida, pero xa lle amenceu; ¡seguro que si!
Á pluma baixoume a lembranza de meu pai, pero a miña
preocupación a tal momento debe ser miña nai: ¡A muller dun ateo participando
no chocolate do Cura da Meda! ¡Eu coidando da Patria, e o Cura, de miña nai!
Deus lle dea unha condecoración, que tanto a merece; e a min? ¡A min a cruz de
levar con paciencia estres dous anos que me quedan de..., de desterro!
Voluntario, si, pero desterro tamén, pois aquí onde estou empeza o deserto,
particularmente o meu!
¿Cabe deserto meirande que o de estar rodeado de
compañeiros que só pensan en marca-lo paso? Se teñen outros pensamentos non o
din, que ben poucos me deron o pésame polo de meu pai; puxen, “pésame”, pero
debera dicir, felicitación..., ¡xa que somos os noivos da morte!
¡Que diferencia coa aldea: alí tiñamos máis..., vou
poñer, máis comunicabilidade; sendo poucos, máis sociedade! Teñen as súas
desgrazas, as súas penas, os seus traballos, pero deseguida lles petan á porta
para sentarse con eles cabe da lareira, xunto, diante, do lume, e danse calor,
uns aos outros; ¡calor de corazón, e non só do lume!
¡Canto boto en falta aqueles veciños, e non só aos da
Meda, senón, e tamén, aos de Córneas, Vilafrío, Barredo... Esas rapazas que me
escribiron...; e aquí, ata as moritas foxen de nós, que ben saben que con elas
non imos casar!
¿Casar? ¡Ai, Deus, para que casaría miña nai, que
agora ten dous polos que chorar: o home e mailo fillo, ámbolos dous ausentes!
Minto, pois será máis certo que nos ten, a todas horas, no seu colo, xunto do
corazón.
Non podo desertar, Deus me libre de tal, pero coa
imaxinación, cando facemos instrución, todo se me figura que estou correndo
cara á Meda..., para beber na fonte dos namoros, e de paso, darlle as grazas ao
Cura, e unha aperta a miña nai!
Fonte dos Namoros, na Meda,
coas augas baixas.
Agora sei para que nos pasan as desgracias: ¡para
cambiar de pensamentos, para quita-los fumes das nosas cabezas afumadas, atidas
a un lume de leña verde, que non é axeitada para as almas, e nin case para os
corpos!
-.-
Esta ferida non cura, e mais non é de bala, que mellor
prefería un quilo de metralla. Aínda non lle levei a carta ao noso carteiro
porque igual volvo a ela desde que me serene un pouquiño, se é que o consigo.
¡Deus, que difícil é escribirlle a unha nai viúva; nunca por peores transos
pasei!
Chegoume a hora de comprender o daquelas mulleres do
meu país ás que eu chamaba choromiqueiras porque se lles viñan as bágoas cada
vez que mencionaban aos fillos que tiñan en América; e eu dicíalles, -Chore
polo que ten na casa, que os de América nin se acordan de nós, de ricos que están!
¡Que salvaxada a miña, e que ben nos fai Deus dándonos estas probas para
abrirnos os ollos! Con tanta emigración, fillos en África, e cousas así, en
Galicia non facía falta que chovese para que os ríos levasen auga: auga das
bágoas!
Tíñalles xenreira aos curas por aquilo de non aceptarme
no seminario, pero de aquí en diante, co meu agradecemento polo da Meda, estou
obrigado a arrepentirme do outro asunto. E ata o comprendo pois se cadra tiñan
medo de que, cos malos exemplos de meu pai, saíse un mal crego, sendo que
daquela había dabondo onde escoller.
Teño que volver a xunto de Von Papen para que siga
dándome esas clases de alemán, pois non hai peor soidade cá dun desocupado; as
mans baleiras, ou a cabeza baleira, sempre se van ao malo, ao peor, e nun país
de folgazáns as silveiras e as malas ideas atrancan os camiños.
-.-
Hoxe, domingo, estiven arriba, no Hacho..., chorando!
Din cun curro discreto, onde ninguén me vía, salvo Deus do Ceo, e alí, cos
ollos ao Norte, que se me escapaban en dirección á Península, canseime de
bagoar. De bagoar sen por iso deixar de espreitar, pois, se me vían, se algún
militar me vía chorar..., arresto ao noivo da morte, por chorar a seu pai!
¿Noivo da morte? ¡Eu, si, pero ela, miña, non, nunca,
que iso é puro lirismo marcial! Os lexionarios, agás acaso Millán Astray, non
somos necrófilos; heroes, se fai falta, si, pero necrófilos, non, nunca...,
salvo, quizais, algún dexenerado, que os hai en todas partes!
Se teño que matar en lexítima defensa, fareino, pero
desde agora sei o que doen as ausencias, e máis aínda se son anticipadas,
precoces. ¿Que nos chama Deus? ¡Está no seu dereito: El é o Xefe Supremo! Pero
un irmán, desfacerse de seu irmán? ¡Iso..., para Caín!
Outro, nas miñas circunstancias, podendo, drogaríase,
pois o kif aquí é barato, e abunda, pero eu son da vaca leiteira, que con elas
me criei. ¡Serei un touro bravo, sereino, pero non penso escornarme a min
mesmo! ¡Resistirei!
Desde aquilo do Seminario pasei anos esquecéndome do
Ceo, así que o Xefe non tivo máis remedio que tirarme das orellas..., para
espertarme desta amnesia!
-.-
Miña querida cabra, miña compañeira dos desfiles, e
dos aplausos, a falta dun muro para as lamentacións, como seica teñen os meus
parentes de Xerusalén, vou botar man deste papel para desafogarme contigo.
Certo é que aló en Madrid, nese desfile da Vitoria,
¡da vitoria pírrica, da vitoria dos mortos, daqueles que morreron para que os
ricos se fixesen máis ricos, como ben claro o dixo esa Excelencia que temos no
Pardo, e díxoo nada menos que en Lugo, unha das provincias que máis responsos
lles dedicou, polos mortos que deu, que aportou! Ata fomos ovacionados, pero
iso son ouropeis, glorias teatrais efémeras porque o noso vai en declive.
Direiche, miña cabra, cabra da miña Bandeira: Xa se viu na última guerra, na
Mundial, que as baionetas ceden paso á morte mecanicista, ás armas que se
lanzan sen dá-la cara. O noso entusiasma, pero, como espectáculo, pois ninguén
quixese ternos por diante nas distancias curtas. Din que somos un mal
necesario, pero eu engadiría que iso hai que conxugalo en pretérito, ou como
din os alemáns, en vergangen.
Seguiremos facendo instrución, seguiremos a 160 pasos
por minuto, pero todo iso con miras á galería, que ben penso que os nosos xefes
van imitar ao Von Papen, niso do judo, e en tantas cousas, defensivas máis que
ofensivas. A guerra futura será dos enxeñeiros, ou non será.
Déronnos un permisiño. De postos en Madrid, a medio
camiño do meu Castroverde, aqueles aplausos dos miróns, deses espectadores que
queren touros, ¡pero eles subidos ás gradas! non foron suficientes para
quitarme da cabeza a miña febre de darlle unha aperta á miña nai. Co pai teño a
vantaxe de que lle podo rezar en todo momento, en tódolos sitios, parado ou
desfilando, en Ceuta ou en Madrid. ¡Canto daría por unha semana de liberdade,
despois daqueles aplausos; pero tiven que conformarme con tres días na Meda!
Non hai nada como pasa-lo Estreito, e xa non digamos o océano Atlántico, para
valorar o terruño. Sempre me dixeron que as leiras, de caras, estaban polas
nubes; ¡máis tiñan que estar polo que valen, e non só polas colleitas, senón, e
máis ben, polo regadío que levan recibido coa suor dos nosos proxenitores! Non
hai cacho de terra labrada que non sexa un cemiterio de afáns, de afáns e de
esperanzas. ¡Deus llelo pague aos nosos entregos! ¡Amén!
-.-
Parénteses
Como “herdeiro” do Xurxo,
testamenteiro destas cartas súas, íntimas, inéditas, secretas, a min
encomendadas, voume permitir unha paréntese porque as que seguen, un montón
delas, que xa non son intimistas senón máis ben anecdóticas, de episodios cuarteleiros,
que non lle resultarán comprensibles a certos lectores, en particular a estes
rapaces que non fixeron servizo militar; iso, dunha parte, e doutra que comezou
a intercalar frases en alemán, acaso como prácticas, como exercicios das súas
clases, in crescendo, de tal xeito que as últimas tería que traducilas pois
están enteiramente en alemán, e xa se sabe que as traducións nunca poden ser
perfectas dados os matices das falas, que se intensifican no plano emotivo segundo
as inflexións que se lle dean á voz, cousa imposible na escrita.
A que sigue, e mailas posteriores,
si que as recollo porque nelas volveu á súa lingua materna, ao seu estilo
persoal. Son estas:
En Dar Riffien
¡Éramos poucos e pariu a avoa! Quedei sen tabaco, e sen
alcohol; quedei sen recreo, pois ascenderon a Brigada ao Von Papen; síntoo por
min, pero el tíñao merecido, e así o felicitei, de corazón. Agora, de Brigada,
encargado da oficina da compañía, ten tarefas de sobra, así que as miñas
clases…, sine die! Máis orfo puiden
quedar, que ben cerca o teño, aínda que só sexa para pedirlle algún que outro
consello, e logo que o idioma, segundo o profesor, só me falta practicalo en
terra de alemáns, pero estamos en Dar Riffien!
¿A que me vou dedicar, no sucesivo? ¡A vicios, non,
coa axuda de Deus! Seica se pode facer o Bacharelato por libre, así que vou
pedir permiso para facelo, aínda que só sexa para non retroceder. Cando os
tempos avanzan, á xente que se queda quéda, estática, o mundo pásalles diante,
recúan!
Como non tiven, nin quixen, permisos desde a morte de
meu pai, vouno pedir agora, que non aguanto máis sen ver a miña nai. Igual fago
mal, que ela estaría máis serena sen verme que abrazándome só uns días para ter
que despedirme outra vez. ¡Estes tres anos da firma, que longos se me fan!
-.-
Teño unha dúbida que vai acabar comigo, que me fai
latexar o corazón, pero non a cento sesenta pasos, senón a mil por minuto. ¿Foi
Deus, foi o diabro; quen me soprou para
que pedise este permiso? Se seguise aquí, todo se me fai que miña nai seguiría
viva. ¿Levoume Deus para darlle a satisfacción de verme, e así levarlle novas
frescas a meu pai, ao seu marido? ¿Foi o diabro que se valeu de min, do propio
fillo, para achegarlle a morte? Por veces apetéceme consultarllo ao Capelán,
pero, que sabe un Páter de cousas de fillos, se nunca os tivo!
Xa ao primeiro domingo que pasei na Meda, por certo
que na casa do Cura pois a nosa está desértica, descantiá, pediulle ao Párroco
que nos confesase, aos dous, para facer xuntos a comuñón, eu na igrexa e ela na
propia cama, que xa levaba días sen erguerse, atendida pola outra Ama, que
tamén é vella, pero resiste mellor. ¡Vantaxes do seu celibato, seguramente! Daquela
non pensei mal, mais era para facelo, que tiña moito de despedida.
Á semana seguinte veulle Queimadelos, o médico de Castroverde,
e canto nos dixo foi que o único que podíamos facer por ela era darlle afecto,
pois os medicamentos non lle funcionaban. Como o último que se perde é a
esperanza, na hora en que a perdín o campaneiro tocou a morto, un adeus
definitivo, aínda que temporal, que no Ceo a teño; ¡meus pais, outra vez xuntos,
e desta, definitivamente! Cemiterio da Meda, que o teño na cabeza, e no peito
tamén, ¿ou de que son estes latexos cardíacos?
O Cura aconselloume volver para África; canto antes,
mellor, sen esgotar o permiso, coidando que aquí estaría máis ocupado, e por
tanto, aliviado. Fíxenlle caso, pero quedáronme dúbidas diso; diso, e tamén de
se un fillo único debe arredarse de seus pais, simplemente polo encaprichamento
duns desaires, dunha vaidade mal entendida. ¡E eu, que me tiña por listo!
¿Que fago agora? Mellor será optar polo que tiña
pensado, eses libros do Bacharelato, pois só coa instrución, coas marchas, coas
manobras, estes pesadelos non se me irán da cabeza, e xa non me dea por facer
unha toleada. ¡Se al menos tivese unha rapaza que consolase en min…, pero as
mouras non queren lexionarios, salvo esas de mal vivir, e das outras, das
nosas, tal que as fillas dos oficiais…, esas queren estrelas, estrelas no puño,
e non cabaleiros lexionarios, sen terras, sen oficio, sen por vir, que hoxe
están, e mañá se van!
-.-
¡Adeus ríos, adeus fontes…, adeus Monciro! ¿Para que
volver á Meda se as miñas terras están a monte, a casiña caendo, e eu sen
oficio nin beneficio…? O único importante son as miñas lembranzas, e para iso
sempre as levo comigo, sempre! ¿Os meus defuntos? ¡Tamén comigo: o recordo dos
bos momentos, na miña cabeza; e nos beizos, de cando en vez, unha oración, pedindo
por eles, pero máis aínda pregándolles o su perdón para este fillo que aprendeu
a selo precisamente desde que se foron, que antes, non!
Teño un desgusto a maiores, ¡o que me faltaba!, que
estiven arrestado, no calabozo, corte de pelo incluído, por un roubo que non
fixen, por un roubo que non evitei. Resulta que o Capitán Gumbao, que é amigo
do Director dun Banco de aquí de Ceuta, prestoulles o seu asistente para que
lles levase un pedido deste economato, no que estou destinado desde fai un mes.
O rapaz, que nin sei de onde é, nin sabelo quero, pois ata ignoro o seu nome,
pero si sabía del que lle daba á droga, andou por aquí, polo Economato, coa
folla do pedido. A segunda parte foi que a muller dese señor do Banco díxolle a
Gumbao que como era posible que baixase tanto de prezo o xamón, máxime sendo de
Guijuelo, unha procedencia acreditada. O Capitán mosqueouse, e veu por aquí,
descubrindo que o tal xamón non pasara pola caixa, que fora roubado, diante das
miñas narices, polo propio asistente. ¡Para droga, por suposto, e como non
sabía o prezo, díxolle á señora o que lle pareceu!
Eu nada vira, ¡Deus me libre!, pero castigáronme
precisamente por iso, por non abri-los ollos, por un descoido, que me resulta
lóxico tal e como teño a cabeza estes días, pero…, no Exército non hai peros,
nin peros nin dores de cabeza! Quérennos perfectos, e hai que selo, queiras ou
non, podas ou non!
-.-
Uns cantos presentáronse ao curso para Cabos, e
chéirame que algún faino coa intención de reenganchar. ¿Reenganchar, de Cabo…?
Meu pai, que foi Cabo na súa quinta, aló no Ferrol, sempre dicía que iso de ser
Cabo quere dicir.., estar cabo dos outros, pois de Sarxento para abaixo son
simplemente Clases de Tropa!
¿Eu, que; que farei da miña vida, pois en algo terei
que pensar agora que estou a menos dun ano da licenza! ¿Que sei facer? Na aldea
fixen de todo, como bo aldeán, pero de todo sen oficio, sen especializarme;
¡tan pouco sei, que nin zocas sei facer!
Cando o de miña nai, que lle falei ao Párroco de
vender a casiña e mailas fincas, deume dúas razóns para non facelo: Unha, que
ningunha árbore deixa arrincar as súas raiceiras en tanto non lle sequen; e a
outra que, de presente, acaso por envexa dos minorazos que emigraron, os morgados
están facendo outro tanto; que nin os prados se venden pois os que se quedan
prefiren facer pasteiros nas bouzas de secaño, que lles dan menos traballo. Cando
volvan, que volverán, e volverán con cartos, pero, e namentres, de que vivo, de
que como?
Estes días volveume á cabeza a idea de malvender na
Meda e poñer unha abacería en Castroverde, coa practica que estou collendo
neste Economato, mais, se todos, ou moitos, emigran, a quen lle vendo? Aló na
aldea dicíase que había xente tan vendona que eran capaces de venderlle a alma
ao diabro. ¡Xa; pero a miña non a vai querer, que xa conta con ela, repudiado
dun Seminario…!
Do Seminario o que me saíu ben foi que aquel latín
cotián; agora, no Bacharelato, servirame para un aprobado con só repasar as
declinacións. ¡Non todo se perdeu! Poñéndome serio: ¿a quen lle pregunto? Aquí
o único que me aprecia de verdade é o Von Papen, pero ese, aínda que andou por
Lugo, que sabe das cousas do Lugo actual? Por outra banda, o Capelán, que tamén
me levo con el, é andaluz! ¿Que me recomende para Andalucía, tal que para
recoller olivas? Daquela prefiro soutar castañas. ¡Deus, acórdate deste fillo
pródigo, tan pródigo que xa non teño pai, nin pai nin nai, nin a onde volver!
-.-
¡Nin cavando suei tanto! Non por fóra, senón por
dentro, pois levo unha vida que cansaría a tres mozos que non lle puxesen a
miña vontade. Por estar no Economato do único que me libro é das gardas; e
despois, este Bacharelato que se me meteu na cabeza…
Non me puiden matricular para o Nocturno por culpa das
miñas obrigas cuarteleiras, e menos mal que alguén me botou un mendo. Despois
de todo teño sorte, que Deus vaime tirando da corda pero non me afoga, que
sempre atopei un cireneo. Oíume as lamentacións que se me escaparon de que
tanto me esixise a Patria sen darme a ocasión de exercita-la mente, que me ía
quedar sen unha segunda oportunidade de desasnarme un pouco, nestes tempos en
que ata os mouros estudian á conta de España, o propio Sarxento do Economato,
un tío ao que xa lle notara unha preparación inusual para o seu grado, chamoume
á parte. Por certo, que me falou en galego, porque o é, pero só o fai cando
estamos a soas.
-¿Ti, que es, un noivo da vida, ou un noivo da morte?
-¡Máis ben o segundo, pero, se me vai arrestar polo
que dixen, fágao xa, que tanto me dá vivir como morrer…, en vista da miña sorte,
que nin dicir podo o que penso!
-Iso de morrer
é moi grave… Vouche dicir o que a ninguén dixen…; minto, pois ao Páter
díxenllo. Pero tes que xurarme, poñendo os dedos en cruz, como facemos en
Galicia, que non me descubrirás aínda que te esfolen vivo. Tanto me roe o meu
segredo, que ata me parece que só aliviarei se llo digo a un compañeiro
comprensivo, comprensivo e sufrinte, como me parece que es ti.
-¿Estou cumprindo o xuramento que lle fixen á
bandeira, non si? ¡Daquela, aquí me ten, aínda que, para darlle consellos a
vostede, pouca cousa son!
-Eu son Mestre, Mestre Nacional…
-¿Vostede; e veuse para a Lexión, coa falta que hai
deles?
-Non vin, botáronme para aquí…, as mulleres, que ata
non sei se a ti che pasaría algo parecido! O Mestre Donlebún emperrouse en ser
o galo da miña aldea, pero un primo meu tamén se emperrou pola filla do Médico.
Como daquela, despois da guerra, había tantos desaparecidos, tiven a mala idea de facelo desaparecer:
Mateino nunha corredoira, dun testarazo que lle din na caluga, cunha estaca,
pois os tiros oiríanse… Arrastreino a un lado, tras duns fentos, e fun pola
egua da miña casa. Cargueino atravesado na besta e leveino a unha calandreira
que había a poucos metros da corredoira. Eu planeara ben, pero os Gardas están
afeitos a seguir os rastros, así que, polas ferraduras da miña egua,
descubriron a empanada. Eu, que me escondera nas proximidades, nun punto desde
o que vía aos Gardas, ao decatarme de que reconstruíran o caso, que incluso os
vin chamar a veciños para retirar o cadáver, coa mesma egua planteime en Lugo,
onde tiña a meu padriño, que era Avogado. Sen case explicarlle a situación
colleume de brazo e levoume á estación, índonos, ámbolos dous, para Madrid,
onde me levou ao Banderín de Enganche da Lexión.
Instintivamente, sen pensalo, abraceino; efusivamente;
¡abracei ao Sarxento! Cousa que debeu tomar como comprensión e afecto, polo que
me dixo a continuación:
-O Bacharelato valo facer, ou polo menos, comezalo,
que che vou dar clases, eu mesmo. No seu momento vaste matricular de primeiro e
de segundo…, por libre! Para xuño. Despois veremos se resistes facer terceiro,
para setembro.
Dinlle un taconazo dos de regulamento. O que teño que
facer agora é esconder este papel no meu taquillón, pois sería un maldito se
por esta manía de escribilo todo lle pasase algo ao meu Sarxento. A inmediata
sería pegarme un tiro, eu mesmo, a min mesmo…, antes de que o Donlebún me tire
polo acantilado, que aquí non hai calandreiras!
-.-
¡Estou pouco menos ledo que se me ordenasen de Cura! Aprobei
terceiro de Bacharel, licenciáronme antonte, e…, veño de empregarme! Isto de agora é tan importante que tamén o
vou apuntar…, por se algún día teño a quen contarllo!
Se hai milagres, este foi un; o que non sei é a quen
llo debo: se exclusivamente ao Brigada Von Papen, ou a meus pais que me puxeron
nas súas mans, desde o Ceo. Cando lle dixen que se me acababa o prazo, pero que
estaba na agonía, que non tiña oficio nin beneficio, díxome:
-¿Olvidaste el alemán?
-¡Nein, mein
Herr!
-Vuelve cuando te den la cartilla con la licencia. Y ahora déjame, que
tengo que hacer una llamada.
¡Volvín, de
inmediato; vaia se volvín!
-¡A sus órdenes, mi Brigada!
-¿Tienes la licencia?
-¡Si, señor, aquí está!
-Pues págate una fonda, hasta el domingo, que ese día tienes que ir conmigo
a Tánger.
Nin lle preguntei a que, nin para que, de tanta fe que
teño no alemán. De chegados a Tánger entramos nun hotel deses de desmaiarte
polo luxo que alí tiñan. O Brigada, que aínda non me dera ningunha explicación,
nin eu lla pedira, mandoume sentar nunha daquelas butacas Chester do vestíbulo,
e el subiu no ascensor, para baixar aos poucos cun señor elegantísimo:
-Herr Glatt, aquí le tiene, que no sólo es corpulento, y culto, sino que
domina todo tipo de artes marciales. ¡La Legión acaba de perder un buen
legionario!
O señor miroume como un lobo a unha ovella; ou, polo
menos, esa foi a sensación que tiven.
-Wie heissen Sie?
-A sus órdenes, mein Herr! Me llaman Jorge…
-Ni que fueses inglés! –Díxome o
señor aquel, para seguir, aínda que agora en perfecto castelán:
-Soy Glatt, Herr Glatt, y aquí el amigo Von Papen me dijo que buscas un
empleo. Yo soy hombre de negocios, aviones, y todo eso; ¿aceptarías ser mi Wachmann?
-Lo que usted mande, mein Herr!
-Cuando no viajemos, guardarás mi casa, en Berna, Suíza!
-Lo que usted mande, mein Herr! -Que non me atrevín a dicirlle outra cousa, e menos a preguntarlle canto me
ía pagar.
-¿Habéis traído su equipaje?
-Sí, señor, le tengo aquí, todo en esta maleta, que ya estoy licenciado…
Metendo man na súa sobaqueira retirou unha automática,
unha Luger Parabellum, co seguro
posto, e deuma, engadindo que xa me daría a sobaqueira, noutro momento.
Despois diso ordenoulle ao conserxe que me asignase
unha habitación, e aquí estou, nela, escribindo esta última anotación, pois
mañá mesmo saímos para Berna, ¡no propio avión de Herr Glatt! Meu querido, meu
inesquecible Von Papen, que Deus cho pague, pois eu, nin caéndome a lotería!
-.-
Querido lector, que opinión vas tendo do amigo Xurxo?
¡Eu, pola miña parte, do mellor; da Meda tiña que ser, que ata me fai evocar
aqueles defensores do Medullius! Cando volveu polo Banco, que agora vén menos,
entretido como está na mestría das súas obras, o primeiro que lle dixen foi:
-A túa historia de África xa a sei, que a relín tres
veces, e séntome incapaz de distinguir se a lin ou a soñei… ¡Cousa tal! Pero
iso intrigoume para coñecer as túas andanzas por Suíza, as sucesivas, que nos
teus papeis dis que te fuches de gardacostas daquel…, daquel Herr Glatt, ese
dos avións, e a min dixérasme que estiveches nunhas obras, lousando, ou tanto
así!
-Falaremos diso cando vaia pola túa casa, e mellor se
me invitas un domingo, pois as miñas aventuras son longas, de vivilas pero
tamén para contalas. Se non chega cun festivo, iremos pouco a pouco, ata que me
digades, a túa señora e máis ti, que xa está ben de aventuras, pois as miñas
avultan máis cás do Quijote!
-¿Un domingo…? Precisamente este, este domingo, non
estamos, que imos a Castroverde, que teño que arranxar un asuntiño dunhas
leiras que comprei…, en Montecubeiro!
-¿Compraches leiras? ¡Ai, ho, se che valesen as que
aínda teño na Meda…?
-¿Non vendiches?
-Nin vendín, nin vendo, que para malvendelas,
regáloas! A casiña seica está derruída, e as leiras…, xa nin saberei cales son!
-¿Terás os papeis do Catastro…?
-¡Iso, si, e algo de contribución tamén pago, pois
cando me amañaron a Sucesión de miña nai, que se ocupou diso o Párroco, encargueille
que me abrise unha conta en Lugo, para os recibos, e de cando en vez mandei
algo, pouco, con tal de que non devolvesen os recibos!
-Se te levo connosco a Castroverde, que alí, en cinco
minutos falo co señor das leiras, e despois quedo libre, comemos o polbo, e á
volta vimos pola Meda…
-¿Pola Meda, desde Castroverde…?
-Iso dixen.
-¡Ai, Deus, que non o vou resistir! Acéptoche
encantado, pero cunha condición: Que me prometas non presentarme a ninguén, nin
en Castroverde nin na Meda, e como estou tan vello e tan canoso, xa ninguén se
acordará de min! ¡De ti depende que non me volva tolo, que ata non sei se te
poñerei nun apuro, que igual non o resisto!
-¿O que, o polbo, ou a emoción?
-¡Por favor, déixate de bromas, que ti tamén andaches
polo mundo, e supoño que algo sabes diso, da emoción de volver…; como dicía
aquel ourensán da Lexión, Ao escenario das miñas xestas infantís!
-¿Xestas? ¡Tera-las nas túas leiras!
-Ben sabes que falo das outras.
Fomos, a miña dona, eu, e mailo Xurxo, pois os meus fillos
ían en sendas viaxes de fin de Curso. En canto ao das emocións haberá que
referilo con parsimonia, que non houbo desmaios pero pouco faltou.
-.-
En Guitiriz saínme da autovía, e pasamos á Vila, ¡que
non merece esquecela!
-¿Chacho, non te meterás pola estrada vella, que sendo
boa non é comparable?
-Tranquilo, Xurxo, que che vou demostrar que estes de
Guitiriz son capaces de facer, do millo, tartas. ¡Bocatto di Cardinali!
Abastecidos na “Esquina”, fresquiñas, e aínda quentes,
acabadas de sacar do forno, virei á dereita, saíndome da N-VI.
-Pero ti..., xa tordeas, e iso que aínda non lle
probamos o viño á pulpeira?
-Estou escribindo, co voante, a túa biografía, pero en
sentido inverso: Acabamos de saír de Suíza, célebre tamén pola súa pastelería,
“suízos” e todo iso. Así que agora, ¡outro paso atrás!
-¡Xa! Pero non temos aqueles avións de Herr Glatt!
-A Ceuta tamén se pode ir en auto, barco en medio!
Xurxo, ao meu lado, na dianteira, seguro que abriu uns
ollazos dunha cuarta, pero non llos puiden ver, atento ao voante:
-¡Inch Allah! Sempre te tiven por verdadeiro, pero
desde hoxe, máis aínda! ¡Xa o creo que estamos en Septa...; o que non vexo son mouros...; ¿será que aquí, coma
en África, madrugan pouco?
-Xurxo, ¡mal podes velos, pois arestora aínda están
deitados..., coas virxes do Sétimo! Estes de aquí son “reconquistadores”, estes
si, que os trouxo don Hermenegildo para que reconquistasen España, comezando
por Covadonga. Nos nosos libros fálase de Pelayo, de Covadonga, da
Reconquista... ¡Mentira, mentira de incultos, pois o de Pelaio foi Conquista, e
o de Franco, cos seus Regulares, esa si que foi Re-conquista!
-¡Déixasme abraiado!
Xurxo, abraiado, e a miña dona partíndose de risa;
supoño que pola sorpresa do Xurxo. Expliqueille:
-Mira, ho, de tanto cariño que lles tiña don
Hermenegildo, aos nosos deixábaos en Asturias, nas cunetas, e aos mouros
púxolles hospital, aquí en Guitiriz, lonxe dos perigos da guerra. Máis é, que
para telos máis cerca do seu Alá, puxo aos cristiáns, ¡que non aos musulmáns!,
a paredar, a paredar nesta mesquita, nesta que tes diante dos ollos! Do outro
Paio din que era o Comes, o Conde, de Castroverde, pero, de Franco? A Franco o
que lle desexo é que os seus mouros compartan con el esas virxes do Sétimo,
pois, co efeminado que era, purgatorio meirande que darlles atención ás sete
virxes...!
Despois daquelas risas, conmemorativas dunha traxedia,
volvemos a enfiar a agulla da A-6, rumbo ao noso Castroverde, que ese si que
está sen conquistar!
Castelo de Castroverde
Día memorable este que pasamos co Xurxo por terras do Vallis Viridis; non por nós, senón pola
emoción que nos produciu velo a el escacharrando os ollos e dándolle sen parar
á súa máquina fotográfica.
En vista de que non se cansaba de ver, de ver e de
recordar, despois de arranxados os meus asuntos subimos, andando, á Lomba, que
é outra teta de Castroverde, outro “bolaño”, a xogo co castro do castelo. Desde
alí fixo vinte ou trinta fotos, en tódalas direccións, que nin que fose un
compás. Ao castelo tamén fomos, e como aínda era cedo para o polbo, levámolo a
Vilabade, desde onde non se cansaba de ollar para Castroverde, e tamén para o
Mons Ciro:
-Este verde é o traseiro da Meda, e sendo o traseiro,
non por iso deixa de ser guapo.
A nostalxia é o que ten, ¡que fai interesantes,
incluso, as partes traseiras! Nun á parte díxenlle á muller:
-Cando así se pon adiviñando que detrás de Monciro
está a súa Meda, hai que levar unha botella de whisky por se lle vén un desmaio
cando cheguemos e vexa a súa casiña, as ruínas dela!
No polbo ata rebandou o seu prato, que pouco lle
faltou para comelo..., ¡enteiro!
-Chacho; non te afanes desa maneira, que repetiremos
ás racións!
-En Berna téñoo comido bastante bo, particularmente no
bar do Centro Gallego, pero coma este…! Non sei que é mellor, o pulpo en si, ou
comelo debaixo destes carballos!
-¿Tiñades Centro Gallego…, en Berna?
-Ultimamente, si, que alí teño estado, ben veces, con un
tal Ramón Varela, que era da parte de Carballo… ¡Aínda quedaba aló, pero non
trouxen o seu aderezo! Aquel home foi para Berna despois cá min, que debeu
chegar xa case no 70… O que nunca souben, que non lle preguntei, foi se era o
dono ou un empregado de Viajes Benítez.
-Telo fácil, con escribirlle a esa Axencia…
-Fareino, si, que me apetece. Ou a calquera dos meus
amigos, que tamén os tiven do seu Carballo. ¿Á que non sabes como lle chaman os
galegos ao Cantón de Berna? ¡Cantón de Carballo, pois alí case tódolos galegos
son desa parte: uns levan aos outros, en particular ese Varela, que desde a súa
Axencia, mesmo segundo chegaban, buscáballes colocación.
Despois do polbo baixamos tomar café ao cruce das
Ramplas, e desde alí xa para a Meda, pola estrada de Lugo, apartando na
desviación de Gondar. Neste camiño, nesta ruta, deixamos o auto na Pallota, e
achegámonos a Soutomerille para mostrarlle ese sitio sacro, que ben se acordaba
del. Nunca tal se me ocorrera pois ao ver aquelas ruínas de xunto da igrexa
botouse as mans á cabeza e díxonos:
Ruínas de Soutomerille
-¡Despois de ver isto, é mellor non ir á Meda, que así
estará a miña casiña…! ¡A miña, non, a de miña nai, que lla desprecei, e despois
debín mandar cartos para reparala!
-Xurxo, -díxolle entón a miña dona-, tarde ou cedo tiñas
que vir á túa Meda, que non aguantabas sen facelo, e hoxe, que fai un día de
sol espléndido, con nosoutros ao teu lado por se te desmaias…, cando mellor?
-Deu-volo pague.
¡E fomos! Coa sorte de que non foi recoñecido, pero el
si que identificou a cantos vimos, aínda que sen falarlles máis aló das, Boas
tardes. Foi todo tan emotivo que eu, servidor, a tal momento non acerto a
pinta-la súa cara, tanto por entre as casas como despois polas fincas, así que,
para non facelo con exactitude, calo.
.../...
Pasa a
TESTAMENTO ABERTO
-II-
Xosé María
Gómez Vilabella
No hay comentarios:
Publicar un comentario