PÓDESE PASAR -III-

.../...

            Aos poucos, desde que se ausentaron Lucas e mailo Crego:

            -¡Ti estás tolo ou que; vaia foda que armaches, co Arcipreste de por medio! ¡Xa podías consultar..., antes do mitin!

            -Manuel, non esquezas que nesa compra da chousa, aínda que non conste, teño un terzo da mesma; e logo que os parabéns desta doazón levarédelos vosoutros, ti e Mabel. ¡Ámbolos dous, sos, que eu, nisto, como en tantas cousas, son coma aquela rapariga, a Cenicienta!

            -¡Recoño...! Urbanizando esa chousa, como fixemos coas outras, ¡daquela podiamos multiplica-lo seu custe, se cadra por mil! Se non lles dás mérito aos solares desa chousa..., ¿a que coño os metiches no noso Plan?

            Chiscoulle un ollo, en puro cachondeo:

            -Manuel, recórdame que che regale unhas gafas...; ¡precísalas, moito, desde sempre!

            -¿Coñas, coñas encima? ¡Só che faltou chuspirme..., diante do Cura e do Médico!

            -¡Si, de verdade; unhas gafas de aumento, aló por Reis!

            -¿Máis, máis coñas? ¡Aurelio, por favor, basta! -Cabreouse ao máximo, xa desbordado.

            -¡Socio, socio! ¿De quen son eses solares que rodean, agora, o cemiterio, o vello, esa barriada enorme?

            -¿De quen...? ¡Nosos; teus, meus e da Mabel; ao terzo! ¿Non partimos ao terzo, en todo?

            -Daquela, escoita; atentiño: ¿pódense edificar, pódense vender?

            -¡En absoluto! ¿Quen che ía comprar un piso todo por aí, nese barrio baixo, mirando ao nicho de súa nai; quen?

            -Pois agora trasládate no tempo, que non no espazo: ¿Desde que non se enterre no cemiterio vello, daquela, que?

            -¡Chacho, que estou caendo da burra: ti es o diaño, o mesmísimo diaño! Pero as cousas fálanse, que a pouco me dá un infarto, daquela, diante do Cura, e mira que se teño que confesarme, en público, con vosoutros ao redor...!

            -Non tiñas nada que temer, que tamén estaba o Médico, Lucas, enfronte túa, co seu maletín á man. No que che sobra razón é niso de que as cousas fálanse..., no momento oportuno! Ben viches o que resultou, que o momento preciso para coller de man ao Cura e ao Xefe de Sanidade foi naquel intre, levados pola miña conversa, calculada e suxerinte. Manuel, tes que aprender a xogar a tódalas bandas, a todas á vez..., se queres chegar a ser un tafur de mérito!

            -¡Cómame nunca o demo, que se te salvas, eu tamén! ¡Ai, ho, é bo argallar de Xudas, que leváche-lo Cura ao mesmísimo inferno..., cun bico, igual, igualiño có Apóstolo!

            -Manolete, haberá que dicircho outra vez: ¡É cuestión de concentrarse no que se trae entre mans, en cada ocasión!

            O señor alcalde admitiuno:

            -¡Será, ho, será; que por algo non te casas...!

            Saíulle de dentro, naquela loita entre a propia dignidade e mailos millóns que tan facilmente lle fabricaba aquel socio, Aurelio, ¡aquel socio absoluto, muller incluída! O Secretario botouse en dirección á Consistorial, coas mans ás costas; e tras súa, coma un cadeliño, aquel inefable Salmonte, ¡un Conde!, neto daquel outro que deixara de utiliza-lo título familiar por non pagarlle á Facenda, en tempo, pero tamén avergoñado pola súa propia decadencia. O ciclo social, último terzo do XX, estaba flexionando cara a un novo feudalismo, ¡pero esta vez político, sen por iso deixar de ser fiduciario, monetario, egocéntrico, materialista!

¡Hai que levar eses cartos a Suíza, antes hoxe que mañá!

            -...

            -¡Ah, es ti; ola! ¿Que fas por aquí, a estas horas, que aínda non deron as doce nese campanario; caíches da cama, ou botáronte dela?

            -¡Meu Secretario, o que ten ansias non durme!

            -Sara, por favor, déixanos. Despois seguiremos con este asunto, que me voume dedicar ao señor Alcalde, tal e como se merece!

            -...

            -¿Manuel, ocorre algo? ¡Nin folguexas!

            -¿Ocorrer, que pode ocorrer? ¡Cando non me deu un infarto, onte, coa sorpresa de traslada-lo cemiterio, é que estou vacinado, para toda clase de apuros!

            -¡O que é apuros...; dirás, cartos, de tantos que che meto na taleiga! ¿Manoliño, en cantas contas, ou taleigas, tes a túa firma recoñecida?

            -¡Cómame nunca o diaño, diso é do único que non hai queixa! Oes, agora que o dis, que son moitos, que estamos chamando a atención..., que imos por diante de moitas empresas, incluso das estatais! Hai que levar eses cartos a Suíza, sen demora, antes hoxe que mañá, pero o caso é como facerlles pasa-la fronteira, que con tantas vivendas, todas vendidas ao estraperlo, moito por riba da súa Cualificación..., imos chama-la atención dos mandamáis, deses que mandan aló por riba!

            Pero o Secretario non compartía aqueles temores, aqueles escrúpulos, en absoluto:

            -Da nosa fortuna, da emerxente, tranqui, que a temos bastante ben abeirada. En canto aos depósitos suízos, contas numeradas e todo iso, estou argallando un procedemento infalible, unha estrutura financeira, de mallas duplas, a base de sociedades interpostas, instrumentais que se di. Poñerémola en práctica no próximo verán, ¡in person, sen maletas! Ti, de momento, ¡descanso, ar! Pero, ¿levantácheste antes das doce para falarme diso, simplemente diso? ¡Non é propio de ti, un fidalgo!

            -Non, ho; o caso é que como agora vas pouco pola casa...

            -Manoliño, non mo tomes a mal; xa che dixen que o fago para non dar ocasión de comentarios, para garda-la honra da túa Mabel; ¡e con ela, de paso, a túa!

            -Ai, ho, por iso non o fagas, que carece de importancia, que se non a critican contigo, con outros o teñen feito, e seguirano facendo, por días de vida, da envexa que me teñen porque casei cunha muller de órdago; unha artista, unha muller que sabe de contas, que sabe falar, que ten iso que chaman mexapil, (sex appeal), sabe presentarse...; ¡chacho, nin que fose madrileña!

            -¡Niso douche a razón: unha muller de órdago! Pero as calumnias requiren o seu tratamento...; ¿non víche-lo prezo que lle fixen pagar ao Xaquín? ¡Non polas súas ideas comunistoides, que me río delas, senón por darlle pábulo ao cirio da maledicencia!

            -Agora que o mencionas, aínda non che preguntei como conseguiches que o botasen dese Banco, en tres meses!

            -¡Fácil! Aprendino en Madrid, fixándome naqueles globos do Observatorio: Os que se inflan demasiado, estoupan..., antes de subir! Para maior documentación, teño un libro que trata das Leis de Peter...

            -¡Claro, avantaxes dos Letrados, tantas leis no voso caletre! ¿E logo..., como fixeches para estoura-lo Xaquín? ¡Non se falaba doutra cousa, aí, no Café do Cubano!

            -Recordarás que desde que se viu forte, talmente un desagradecido das cousas que lle conseguín, deu en calumniar á Mabel: que se o Boticario da Rúa Travesa se alternaba comigo nas visitas...; ¡chismes!

            -Ben cho sei, que se me chibou un Garda, que me dixo que no despacho dese Director dicían...; ¡boh, porcalladas, cousas incertas, sen fundamento, imposibles, co atendida que a teño eu do embigo para abaixo, tódolos días dálle que dálle ao pandeiro, que xa preciso outras vacacións, que con aquelas de Madrid non me fatigo tanto, que me axudan a leva-lo paso, pero o que é a miña, coma quen abala nunha pedra!

            Aurelio sabía que non, que non era así, que aquela pasividade só lla dedicaba ao seu Manuel, de aborrecido que o tiña, pero aquel Secretario non daba leccións de balde, e logo que sabía garda-los segredos! Saíuse de perfil:

            -Manuel, diso das lerias, ¡que che vou dicir! Os homes públicos…; quere dicirse, para que non penses mal, estes que traballamos de cara a un público, temos estes gaxes; ¡ora ben, tratándose dunha muller, a cousa cambia!

            -¿Como foi iso do Xaquín, ou é secreto sumarial? -Insistiu.

            -¿O que? -Aurelio fíxose de rogar, coa intención de quitarlle importancia ao incidente.

            -¡Chacho, a dimisión..., nese Banco!

            -Cousa de nada: ¡pecheille os beizos e mailo nariz, cun narigón que é infalible! Abondoume con mostrarlles aos clientes, aos v.i.p., unha foto daquelas que conseguín na Comisaría, da Brigada Social, onde retrataron ao Xaquín xunto con outros comunistoides implicados na sabotaxe de varias industrias, naquela folga de marras, aquela que tanto nos preocupou; ¡a folga, digo!

            -¿Chegou con iso, cunha foto? ¡Nin que estivese en coiros! -Manuel sempre admirado e asombrado dos milagres do seu Secretario.

            -Eles fixeron o resto correndo a novidade. ¿Ti cres que un paisaniño dos desta bisbarra marcadamente agrícola, con tal de que teña dúas marelas, lle leva os aforros do Subsidio, catro pesetiñas, a un Director con antecedentes policiais, ficha de subversivo, etcétera? A nova propagouse, de seguida, tal que unha peste, así que, en menos de dous meses, tan só lle quedaba á Sucursal unha conta, ¡unha!, a do Concello; ¡á parte da túa e da miña! ¿Viches algo máis eficaz?

            Aqueles inspectores, eses que viñeron para certifica-la súa desfeita, caéronse un día por aquí, para que lles explicase iso de que sobrevivise a conta do Axuntamento; e daquela tiven que mostrarlles a foto, se ben puntualizando que ma deron despois da miña proposta, da miña recomendación; ¡tal foi, que me sorprendeu, tamén a min, a posteriori! Engadinlles que a miña lealdade co seu Banco cumpriuse á perfección, como se demostraba no feito de que non lles desgastámo-las contas. Onte presentáronme ao novo Director, un tipo excelente que nos vai pagar extratipos, ¡sen firmarlle os xustificantes, e sen retención fiscal! Este país é máis facilón cás mulatas; ¡sabendo sobar, por suposto, que aquí, o que non dá pelotazos, é que non ten pelotas!

            -¡Cómame nunca o diaño, fixéchela boa! ¿Iso é ao que chamas enxeñería financeira? ¡Este Aurelio, canto sabe; ti, no Goberno...! Oes, esas Leis, esas do Peter, ¿están no Código? Nunca tal oín, e mira que levo tido preitos, maiormente cos colonos, ¡tanta larganza, en sete parroquias!

            -Non; esas..., esas leis, sonche doutra natureza. Non veñen no Código, pero ti non te preocupes, que téndome a min, de amigo, de socio, de Asesor, de Secretario..., contra ti, nada, en absoluto!

            -Estamos aquí, coma dúas comadres, fala que te falarás de miudezas, e aínda non me dixeches a causa desa madruga túa, tan..., insólita!

            -¡Cala, ho, que esta noite non pegámo-lo ollo!

            Litis fixo que se escandalizaba:

            -¿Tan áxil, aos teus anos? Igual tes razón, que en vez de faltarlle asistencia..., sóbralle!

            -¡Recoño, mira que es mal pensado! Non, ho, foi outra cousa: Estivemos matinando na cantidade de pisos que poden saír deses solares de tras do cemiterio, que esa é a parte boa, pero está o risco de que o Gobernador se vai alarmar, que non nos quere expertos...; ¡aos alcaldes, me refiro! Mira que se perdo a vara, agora que me encargaches esoutra, ¡coa empuñadura de ouro, e cunha coroa condal! ¿Como dixeches? ¡Ah, si, unha coroa en Xefe! Se lla teño que ceder ao Médico, ao tal Lucas, daquela canto non se rirá ese coñón! Di a Mabel non sei que que lle pasa coa intuición, que sería cousa de que véxa-la forma de asociar ao Xefe Provincial.

            -¿Ao Xefe, ao Provincial? ¡Dille á Mabel que non se pase!

            -Si, ho; a súa muller enténdese de carajo coa miña, pero todo nos fará falla se este escándalo da multiplicación dos solares chega a estoupar. Lémbrate do que di o Bieito, iso de que se escandalizaron aqueles fariseos ao ve-la multiplicación de Cristo. Falarán destas promocións, das nosas, milleiros de vivendas, ata no Sáhara, que ti quixeches domiciliar no Aaiún a últimas das nosas sociedades, quero dicir, as fantasmais, esas que lles chamas instrumentais; ¡e daquela, como ese Palacio do Pardo pilla de camiño para África...!

            Aurelio nin se detivo a consideralo; fixo unha moca de aburrimento:

            -Manuel, non insistas, que estou farto das túas versatilidades: iso do estouro é máis difícil do que foi engana-lo Cura. Asociado, non, que o noso triángulo é perfecto, rotundamente equilátero, ¡igual có da Masonería! De compromete-lo teu Xefe en algo forte, nunha boa carnada...; ¡si, pode estudarse!

            A Salmonte íaselle un temor e víñalle outro, mesturándoselle a fame coas ganas de comer:

            -Mira que se conservásemo-la Chousa do Escribán, alí era bo sitio, altiño, con boas vistas, axeitado para facerlles un chalé...; ¡pero ti opinaches que é máis estable un cemiterio novo do que un Gobernador vello...!

            -Sen dúbida, pero ademais de estable dixen rentable, rendible. O que estou pensando é que aí mesmo, detrás do Campo da Feira, hai un bosque de caducifolias, tan pecho e tan abeirado que tal parece un parque natural... ¡Pode estudarse!

            -¡A modo, Secretario, que unha cousa é regala-la miña chousa, converter en nichos eses carballos, e outra dispoñer desas fanegas, corenta, que son propiedade do Concello, xa mesmo desde que naceu, daquela que os burgueses se liberaron do castelo...; ¡do meu castelo! Dándolle iso ao Gobernador, se cadra igual me deixa seguir coa vara, pero algún veciño que sei eu..., esfólame! Aquí haichos de tódalas ideas; ¡laudos, que di o Crego, pero, quen máis quen menos, turra!

            -Alcalde, que non se trata de doar patrimonio do Concello senón de facer parcelas, e despois vendelas, baratiñas, ¡aos amigos! Con tal de que demostren non ser residentes en Churiz, que os censados, moitos e deles, xa teñen leiras de seu.

            Manuel albiscou unha nova especulación, outra argallada secretarial:

            -¿Iso que chaman promoción turística, non si?

            -¡Máis ou menos, Manuel; máis ou menos! Fariámolo coa capa de fomenta-lo desenrolo, de atraer inversores, mais, para nós, en realidade de verdade, do que se trata é de facer amigos...; ¡cousas que están de moda!

            -¿Igual que un Polo Industrial, un Desenrolo deses, deses do Generalísimo...?

            -Manuel, chámalle xe, que por aquí, nesta reserva dos eunucos, de momento non distinguen un boi dun touro, e iso que son labregos!

            -¡Chacho, podería valer; pero, pero..., se lle ofreces unha parcela ao Xefe Provincial, daquela será peor, que o terás á contra..., polo embarque de que a teña que construír, que ata se pode sentir estafado!

            -Querido Manuel, sempre pos o carro diante dos bois. Aínda che estou predicando: podemos face-la promoción dese verxel coma cando libraban aos quintos, que de entre as solicitudes seleccionamos unha bóla, unha de cada cinco, que de aí vén ese nome de quinto: ¡ao que lle toque branca, parcela gratis!

            Salmonte rascouse tras da orella que era un dos seus tics máis arraigados:

            -¡Non sei, non sei; esas rifas habería que facelas por ante Notario...! ¿Ti es o legal?

            -Si, por suposto que si, ¡tan legal que son! Coñezo un Notario que perdeu algo de vista..., por culpa da diabete! Se facémo-lo sorteo para o mes que vén, que se vai de vacacións o noso, o de Churiz, e daquela traémo-lo outro, ese cegato, ese pitoñoso... Ramonciño, o teu compadre, que lle cante as bólas; todas, as brancas e mailas negras, pero do xeito que nos conveña, ¡que xa lle daremos un premio, deses de consolación!

            -¡De ben mirado..., se non as mira ese fedatario...!

            -Ao Notario xa lle metín algún que outro calabrote; o caso é que se vai resistindo en espera da xubilación, pero cónstame que xa non distingue eses numeriños das bólas, ¡se llas amosamos de lonxe! Por parte, el é, de seu, tan natural, tan inocente, coma un franciscano. ¡Unha cobaia!

            -Oes, ¿e se alguén pide as bólas extraídas, tal que para comprobalas?

            -Manoliño, que ti, coa túa intelixencia, ves menos, bastante menos, có Notario dos ollos lagañosos; pero, home, hai que descorrer..., ¡polo menos de cando en vez! Ese número será correcto, que o truco non estará en ler mal, senón en que cando Ramón, ¡ese gran metedor que é Ramón!, meta a man no saco, que por algo se di insacular, daquela o teu compadre meteráa, ¡con profiláctico! Quere dicirse, coa branca xa no puño, que se quedou con ela, apreixada, ao insacular as outras. ¡Mesmo coma os pícaros cando xogan ás guilindrainas! Xa lle ensinarei a face-los escamoteos...

            ¿É que nunca lles fixeches trampas aos teus compañeiros? ¿Non; e mais chegaches a Alcalde? ¡Desde logo, que forza teñen os apelidos, que a ti puxéronchas coma ao Filipe II! Das seguintes, das outras, pouco nos importa; ¡que lle toquen a quen sexa! Como ese Notario non ve nin ao curto, daquela non verá a entrada, que da saída terá que dar fe; ¡farémoslla dar, máis ben!

            -¡Recoño! A ver se o entendín: ¿Esa petición, esa papeleta, esa do terreo gratuíto, irá numerada co número escamoteado, para a Gobernadora?

            -Manoliño, non é así, pero ti descoida, que os detalles, as técnicas, son cousa do Técnico, do Secretario. ¡Servidor! Ti lémbrate de que es Aladino...

            Aquel Alcalde xa non as tiña todas consigo:

            -¡Non sei que dicirche; paréceme arriscado, e van tantas, tantas...!

            -¡Que va; é unha cousa experimentada, que xa se facía antes da guerra, que meu pai teno feito coa criada; iso, e máis tamén..., polo que me teñen contado, que os teus serían condes pero os meus foron viláns, afeitos a embroma-lo señor! Pero os testaferros de hoxe en día teñen outra preparación, outra categoría, que por iso hai que face-los escamoteos con máis habilidade.

            Neste caso, a solicitude que resultará premiada coa primeira das parcelas, coa de regalo, irá a nome dunha señora do Asilo, da que casualmente eu teño poderes; ¡plenos, incluso para actos dispositivos! A operación retro, a seguinte, consistirá nunha compravenda normal, na que as partes declaremos que o prezo xa foi entregado, ¡en efectivo! ¿Compradora? Por suposto que o será esa amiga da Mabel, a señora do Gobernador, que soubo desta urbanización plantificada no medio dun parque natural impresionante, e por iso opta á construción dun chalé, cerca da súa amiga queridísima, nunha Vila próspera e suxestiva, ¡nesta de Churiz!

            Como ves, meu Manolón, encima diso, encima de traela ao rego, será un honor para o teu..., ¡cuasi condado! A ciencia política adiantouche moitísimo desde aqueles anos, inxenuamente iniciáticos, do señor Maquiavelo.

            O Alcalde, un pasmón pasmado, fervente adorador de tódolos becerros con tal de que fosen de ouro:

            -¿Maqui que, ho? ¡Nunca tal nome oín! ¿Quen foi ese tío; acaso un maqui, un republicano daqueles que fuxiron no 39? ¡Cómate o demo, canto sabes, e a canta xente coñeces, por arriba e por abaixo, dentro e fóra deste país..., e todo iso con tan poucos anos...!

            -Era un italiano; eu coñecino..., ¡polas súas obras, como di o Bieito!

            -¿Un italiano? Sería daqueles que fuxiron de Guadalajara..., ¡daquela, cando eu era Alférez Provisional, dos de Intendencia, que éramos os enchufados!

            -Acouga, Manuel, e non desbarres, que nin Gua-da-la-jara nin Gua-da-la-jarra. A Secretaría e maila Cultura son cousa miña, especialidade miña; ti xa tes abondo coa vara e coa fidalguía. ¡Non sexas envexo, e déixanos algo aos plebeos!

            -¡Xa coidaba eu que tiveches bos mestres, teu pai incluído! Pero volvamos ao da chanchullada... ¿Como é? ¡Iso, insaculatoria! No que entendo, para a doazón desa parcela váleme ese truco, pero o malo é que despois diso, despois desa esmola, metémo-lo Gobernador en gastos, polo menos no compromiso de ter que construír, e igual non lle resulta oportuno, que vai ti a saber como andará de cartos, que de seguro non dispón dun Secretario que llos meta na taleiga, así, a mañuzos, ¡cousa que adoita face-lo meu!

            -Manoliño, Manolón, esperta, que non te dou ensinado: ¿É que non tes, ti, ti mesmo, unha Construtora, propia, e materiais de sobra para facer, e para regalar, unha casa, outra? Sequera é ben doado: Simulamos que che pagou a contrata das obras e ti fírmaslle ao Gobernador un recibo; ¡si, de cantidade! Polo que respecta aos socios, non serei eu quen se lamente de que o Padre Provincial non nos pague; ¡nin de que lle firmemos un recibo sen contraprestación! Por suposto que irá coa cabeceira dunha das nosas sociedades instrumentais... Os documentos da obra eses si que hai que gardalos..., por se lle temos que devolver algunha chantaxe, no futuro! Chámaselle facer un dossier dos amigos, pois aos inimigos xa non se lles dan esas treguas, que se afunden de antemán, aos primeiros síntomas!

            Aquilo, esa nova truculencia, convenceu ao Alcalde, ao cento por cen:

            -¡Ai, ho, se por min fose, nin as copias! E Mabel, menos, que lles quere moito, moito e ben.

            -Iso que dis, alédame, que onde hai cariño hai paz. ¿Non si, meu Conde-Alcalde dos Churiz, do de Arriba e do de Abaixo? Agora que estamos falando de contentar á xente de arriba, á do, ¡Arriba España!, se cadra tamén é ocasión de darlles un chupete aos teus, aos de abaixo.

            -¿Refíreste aos Concelleiros? ¡A eses...; a eses patadas no cu, por envexosos!

            Así razoaba aquel oligarca.

            -¡Digo! Pero, ao práctico: Levamos unha boa racha desde que os deixamos sen titoría, sen ese Xaquín, pero ao menor descoido empezará a destacar algún deles, algún Concelleiro, e daquela, se fan grea, amólannos, que xa se dicía na República que o pobo unido..., ¡nunca sería vencido! Haberá que vacinalos, ¡a tempo!

            -Ves ti, nunca tal se me pasou pola chencha, ¡e pode ser! O malo é que son moitos para darlles galanos..., ¡que eses pasaron da idade dos caramelos!

            -Manoliño, ¡que pouco calculas! As honras, as honras e mailas latas, son máis baratas cos caramelos; iso téñeno experimentado en moitos lugares, maiormente no Exército. ¿Ti non fuches militar? Podemos empezar por sentalos á mesa...; ¡honores, a cousa máis erótica deste mundo!

            Salmonte, sempre a tombos:

            -¿Coma ao pobre do Nadal? Iso..., nos tempos daqueles entregos, daqueles condes do Monte Salvo…, pero hoxe non se estila!

            Aurelio, nas alturas daquel intelecto seu tan calculador, tan perfectamente diabólico:

            -¡Máis ou menos, máis ou menos, pero, de presente, con gravata; todos de gravata! O que non teño en claro, aínda, é a cousa do protocolo, que diso entendes, que vés de familia paciega, escudos, mordomos...!

            -¿Ai, ho, por que non lle consultamos á Mabel, que ela, niso das relacións públicas...? ¡Non sabes o trasfegada que ten á Gobernadora, que xa parecen dúas, dúas desas!

            -¿Dúas lesbianas? ¡Non, non pode ser; non o creo!

            -Iso non sei o que é; quixen dicir, dúas comadres, dúas cómplices.

            Litis, sempre fabricando leas, en serie, en secuencia continua; fileiras delas, enlegadas en restras, montando e desmontando incidentes, afagando e afogando, sucesivamente, alternativamente, segundo conviña ós seus enredos:

            -Manoliño, a ti tamén, tamén a ti; aquí, entre nós, fai contigo o que quere; se cadra, ata se pon de riba..., nas ocasións íntimas! ¿Acerto?

            O Alcalde cabreouse, bastante, que non puido traga-lo sapo:

            -¿Non dis que somos o triángulo perfecto? ¡Daquela non critiques as súas virtudes! Falareille do teu proxecto...; ¡iso si!

            -¡Noso, Manuel; noso! Non te esquezas, que por Nadal…, ¡naderías, e cestas á porfía!

            -¡Xa! Outra cousa, que teño esa curiosidade: ¿que tal che vai coa sobriña do Cura, coa Sara; escribe ben..., ao ditado? ¿Repica, ou toca a Santos..., iso, co teu badalo?

            -Escribe, si, pero esoutro non o fai, nin ben nin mal, que leva o xustillo algo xusto e non pode dobrarse, e logo que, de saias..., ¡máis longas cás do Cura! Terei que deixala para eses santos que din que hai no Ceo, e daquela completa-lo servizo cunha Pasante, desas de pasar..., de pasar pola pedra!

            -Coa Pasante pásao ben, que iso é cousa túa; corre do teu xorne, pero aquí, neste Churiz tan churiceiro, pídocho de favor, non te auxilies demasiado desa Auxiliar, non sexa cousa de que nos parroquée ese Párroco, ¡que mira que perda si se volve atrás no choio do cemiterio!

            -Manuel, ¿tereicho que dicir outra vez? Cando eu meto a man, é que o asunto vale; ¡sen perigo, todo calculado, ao milímetro, pelo a pelo!

            -Non te enfades, que xa o sei; mais, en calquera caso, coidado con iso de mete-la man, que non hai beata que non sexa tentadora, que as tocas seica lles dan calorías!

            ...

            Momentos despois, recheados nunhas cadeiras de veludo, mesmo diante dunhas cotas de carballo que lapeaban na cheminea paciega dos Salmonte, o Alcalde e maila súa dona, aquela sandungueira compartida, parolaban deste xeito:

            -Iso é o que opina Aurelio, mais, ¿contenta-los Concelleiros, abaixarnos ao nivel dese fato de laúdos? ¡Antes morto que defunto!

            -Pois, se tal opina Aurelio, ti que sempre o chufas, que ata lle chamas Séneca... De facelo, hai que cherchérlle-la femme, que do resto...; ¡o resto vai de engado, tal que as restras dos chourizos!

            -¿Muller, que dis, que é iso de quitárlle-la fame? ¡Xa, xa, nin cun boi asado! Ti e mailo Aurelio, en latixos..., ámbolos dous do mesmo número!

            -Manuel, o teu Bacharelato, conseguido a base de xamóns...! E logo está esa Peritaxe que che saíu tan... ¡imperita! Para saber, hai que estudar coas monxas, como fixen eu, que así saín de espelida; ¡e de graciosa! Iso teu, aquilo de Pamplona, Valcarces en non sei cantos Ministerios... Quere dicirse, para que o entendas, que de portas a dentro, nesta casa, o Alcalde efectivo son eu, ¡eu mesma! ¡Ai, se estivese casada co Secretario, ou polo menos arrexuntada...; daquela, upa, ámbolos dous ao Ministerio!

            -Muller, non farfalles, que en Madrid as cousas conséguense por parentela, e non coas habelencias dun Secretario. Aquí vaivos ben porque dades con esta xente tan pacífica, parvos coma min, que como dixo aquel, na terra dos cegos...!

            Mabel, que se en algo se parecía ao Secretario, ademais da súa comunidade de vicios, era en estar facendo unha cousa e matinando na outra, na seguinte argallada, na seguinte picardía, angustiados polo seu proveito ilimitado, excluínte, e dispostos a compartir tan só cando lles trouxese réditos, xuros, progresivos:

            -Ti, que nunca te informas de nada, ¿sabes se tódolos Concelleiros están casados?

            Manuel non se inmutou; estaba curtido, afeito aos desaires domésticos:

            -Si, todos; ou non, que minto: un deles anda niso, pero aínda non lle saíron as proclamas.

            -Ben; pois, sendo así, ese pode leva-la noiva, e despois de cheos..., ¡que se adestren, que lle ensine a meter goles!

            -¡Tamén ti! ¿Onde os van meter, se están solteiros?

            -¿Onde vai ser? ¡Despois da cea, esa que imos facer, xuntos, que non quere dicir revoltos! Pero lonxe, nun hostal, celebrando con eles esta harmonía, este Axuntamento noso, tan desconxuntado, no que todos xuntos pintan menos cós leigos dun mosteiro, pero..., hai que aluspalos un chisco, ilusionalos, para que sigan dándolle á palma, na claque do noso teatro!

            -¿Para cear...? ¡Para iso, aquí mesmo, no comedor grande! Pedimos que nola sirvan do Restaurante da Xosefa; e ti sáca-los manteis de liño, aqueles que che regalaron os Concelleiros da pasada, os da outra, coa vaixela antiga, con esa de Sargadelos...

            Mabel mirouno cunha ollada cargada de desprezo:

            -¡Merluzo, máis que merluzo! Unha cea de compadreo coma esa ten que ser pecadenta; lonxe, canto máis, mellor, onde non nos coñezan; con orquestra e con animadora, e todos ben vestidos. Non se lles esquecerá aos túzaros eses, aos Concelleiros, se lles regalas un xogo de..., ¡dunha cousa calquera! Para as mulleres, ao fino; e para os homes o mellor é darlles unha pluma, a xogo cun bolígrafo, deses dourados; ¡unha cousa fardona!

            -Muller, iso da estilográfica está ben, que a poden levar de adorno, no peto, mais, un bolígrafo, e a maiores, dos caros..., para que?

            -¡Pasmón: o bolígrafo é para que che sigan firmando, con boa tinta, con tinta continua, canto che redacte o noso Séneca!

            -O que é falar por falar non custa cartos, pero, esoutro...; ¡ponlle medio piso, ou máis!

            Ríuselle, a cachón:

            -¡Paspán, dúas veces paspán! Esa cea, eses galanos, tódolos gastos inherentes, sonche cultura, ¡Cultura Municipal! ¿Nin iso entendes? Por ende, terán que ir ao capítulo de Cultura deste Concello, ¡como está mandado! ¿Ou logo como é; como pode haber cultura sen bolígrafos? Anda, vai para xunto do Aurelio e dálle instrucións, que restan poucos días do ano para face-los preparativos dese encarte.

            -Agora que falas do meu Secretario, -subliñou o posesivo, -o caso é que non ten muller, efectiva, para..., para levala á cea, xa que imos de matrimonios!

            -Si que a ten; mira, que leve esa aliada, esa sobriña do Crego, a ver se consigue anaturala..., con canela!

            -¡Non o vexo posible, que esa Sara é unha coitada, unha virxe, ou case!

            -Daquela..., que non vaia Aurelio!

            -¡Ti toleas; sen Secretario non hai Concello!

            -Para iso teño unha receita, definitiva.

            -¿Cal? ¡Dio dunha vez!

            -Séntome eu no medio de volos dous; e xa que me critican, tápolle-la lingua, que o verme con naturalidade, así, no medio, sen quentarme pouco nin moito, ¡daquela deixarán de confundi-la amizade coa mancebía!

            -¡Era o que nos faltaba, darlle mecha á pólvora, volver aos contos!

            Mabel, en efecto, tiña receitas, alegacións, para tódolos sensos:

            -Se non vai a sobriña, que leve ao Cura, coas saias longas, co seu traxe talar, que daquela igual se emociona, e lle mete man..., ao Párroco!

            -¡Ti es unha sacrílega, e logo que os Curas estanas quitando; cousas do Concilio! Pero o que é a don Benito..., a ese non hai Concilio que o ispa!

            -Manuel, se léva-lo Crego...; ¡ben, vale! Sérvenos para bendici-la mesa, que dese xeito resulta un ágape de fraternidade; bendito, tal que as nosas obras..., e mais son de estraperlo!

            Manuel, acurralado, optou polas caricias e fixo que lle tiraba da saia á Mabel:

            -¿Sabes que che digo? Que este Secretario é a miña man dereita, e ti a esquerda, pero non llo direi, nunca dos xamais..., por se empezades a rezar diante miña, man sobre man!

            Mabel, recompoñendo na saia e arremedando os andares monxís daquelas sobriñas do Cura ás que lles collera xenreira desde que se achegaron ao Aurelio:

            -¡Bobo; mira que ter celos, con catro fillos que che parín, e unha ración de babas túas, ao día...! ¿Que máis pode querer un velloufas coma ti, cos dentes ferrados en ouro?

...

            A cinta cortouse naquel intre, ao ausentarse Manuel, supostamente en busca do seu Secretario; na seguinte volvemos a atoparnos na penumbra sinistra da Secretaría: pouca luz, bastantes cartafoles e un cheiro apestoso, de tanta picaresca neles contida!

            -Don Aurelio, que o chaman pola tres, pero non quixo deixa-lo seu nome; o de aló di que é persoal.

            -¿Home ou muller? Se é muller, daquela, Sariña preciosa, dille que é tarde, que non estou dispoñible, que estou en corentena, facendo méritos para que me queira unha tal...; esta que teño diante, tan churrusqueira, pero, inexpugnable, ¡máis có castelo dos Saltamontes, digo, dos Salmonte!

            -Don Aurelio, déixese de bromas, que vostede non para de provocarme; tanto, que xa parece un acoso sexual, deses que din que fan os xefes, algúns, e con iso perde a graza. ¡Por nada deste mundo quixera ter que darlle as queixas ao meu tío! Como é unha voz de home, ¿que lle digo?

            -Dálle o número deste teléfono, do verde, do directo; e que chame dentro dunha hora, que a tal momento, de presente, prefiro falar contigo..., por moito que ladres!

            -Mire, se vostede se pon así, daquela pásolla sen anunciar, así sexa o propio Gobernador!

            -Encantiño, non te enfades; faino así, e volve pronto, que temos que redacta-la orde de vacina-los cans..., por asociación de ideas!

            -...

            -¿Don Aurelio, torna ás andadas? ¡Déixese de beliscos e de rolos pataqueiros, e dígame dunha vez o que poñemos aquí, neste Bando dos cans!

            Aurelio, coa súa teima centrada naquel asedio permanente:

            -Sariña, é certo que estou preparando oposicións á túa man, pero, nin me dás a túa, nin queres a miña; nesta disxuntiva será cousa de pedirlle unha recomenda ao señor Cura, teu padriño.

            Sara calculou que se chegasen a unha tregua, a un adiamento, no ínterim igual se desanimaba aquel insistente:

            -Don Aurelio, escoite, que lle falo en serio: Pórtese ben e déixeme un ano de reflexión, de adaptación; despois diso...; ¡xa veremos! ¡Non lle prometo nada, pero cabe nos posibles!

            Aquel pícaro, por picardías tiña que saír, que era o seu, ou deixaba de ser quen era:

            -¡Oh, que ben; pois, nese caso, só me faltan dúas semanas, dúas, por este calendario, que xa estamos en Nadal!

            -¡Este home é tan ocorrente que atopa saídas para todo! O meu ano élle completo, pero o seu, ao parecer, consiste en cambia-la folla. ¿Non me dixo que lle tiña que ensinar? A miña lección será esta: Se en todo un ano, nos doce meses, en vez de picardías e de acosos se dedica a facer ben á xente deste lugar, do meu, que é o seu adoptivo, daquela a súa proposta pode cambiar de Norte. Para o caso, acórdese do Tenorio, que lle bastou un minuto de atrición!

            -¡Aquelas monxas, as do teu colexio, que ben te ensinaron! Un minuto...; si, en efecto, que así lle acaeceu ao don Juan; pero ti abusas: ¡un ano…!

            -Don Aurelio, deixémonos de trécolas, que don Juan presumía coa boca do que acaso non facía coa entreperna, pero a súa alma, a súa, esa si, esa coido que está enferma, que vostede fainas ao calado!

            Litis simulou reconcentrarse:

            -Sariña, apunta a primeira destas promesas: ¡Ven comigo a esa cea, á que vai dar Manuel, que será con damas; unha cea para min de ensaio, para comportarme con galanura e con seriedade; contigo preto, cerquiña de min, xurándoche que farémo-la próxima coas nosas alianzas no seu sitio; e eu, daquela, para entón, perfectamente santificado! ¡Prométocho!

            Sara vacilou, insegura daquela decisión:

            -Non, xa lle dixen que mellor, non, que eu, de noite, no seu coche...; ¡Deus me libre de tal, que as ocasións fan ao home ladrón!

            -¡Iso arránxase; ti vas no de Mabel!

            -Tampouco, que eu non lle adorno a mesa a ninguén. Se aínda fosen o Ramón e maila súa dona, daquela, pase, pero, levarme a min, á Auxiliar, con menos categoría có Ramón, para que vostede non teña que sentarse só, ou arrodeado das mulleres dos outros, das do próximo, tal que dona Mabel...? Mire, ben pensado, iso das cheas frívolas..., non entra no meu Credo!

            Litis fixo o aceno de tirarlle un bico coa punta dos dedos:

            -¡Que ceo de muller, canto te admiro...; por tantas cousas, que nin sei enumeralas! Está ben, Sara; de presente, ti gañas: virás connosco, con toda a Plana Maior, que levaremos ao Ramonciño; ¡e para que a cousa teña graza, que leve á súa Engracia!

            A Aliada rendeuse, ¡por fin! Daquela foron todos de cea, axuntados e rexuntados, que non revoltos, ¡a come-las perdices, á conta do Concello, nun daqueles mesóns da estrada de Madrid...! ¿En canto á factura...? ¡Xa levaron os cartos dela no propio peto do propio Alcalde..., vía Ramonciño, que os apuntou, coa mellor das caligrafías, nos libros oficiais! E de concepto, o acostumado para estes casos: ¡Víveres distribuídos á Beneficencia local, segundo relación e xustificantes que pasan ó Arquivo deste Concello!

Unha creba rendible, prefabricada

            Para pasmo de Frei Marcos e daqueles Fisgas da Fiscalía de Don Pedro, resultou que o Litis, para máis polifacetismo, para máis mérito, saíra un experto en crebas amañadas. Xa o sospeitaban na Eternidade, e algunha confesión delas houbera, mais, ¿provocadas por un terceiro, enderezadas polo mesmo terceiro en beneficio exclusivo dese Elemento tres veces terceiro? Se non fose polo seu dramatismo, intrínseco, inherente, Frei Marcos, un bromista da maneira, moito se houbese rido da súa vis, do seu aspecto cómico, que non hai traxedia que non o teña. Tirando deste fío chegaron ao novelo seguinte:

            -...

            -¿Don Aurelio, está don Aurelio?

            -¡Si que está; son eu, ao aparato! ¿Con quen falo?

            -Trátase dun asunto confidencial, pero coido que me coñece pola voz. Temos que falar dunha cousa importante...; ¡importante para vostede, por suposto, que xa me entende!

            Aquela indirecta era excesivamente directa, evidenciando unha vella xenreira, aínda latente. Pero o Litis sabía paralas; ¡paralas e devolvelas, multiplicadas, se tal era o caso!

            -Pois aquí estou, e aquí seguirei, na propia Secretaría, ata o serán, polo menos, que para folgar sobra con certos empresarios carentes de toda iniciativa, deses que esperan conseguilo todo a cambio de nada!

            O interlocutor dubidou entre colgar ou seguir implorando, pero, un grolo de auga nunha agonía é a vida mesma!

            -Aí non me vale, que o noso terá que ser lonxe, lonxe de Churiz, onde non nos coñezan..., polo interese de ambos, que se para min é importante, vostede non irá ás perdas!

            Litis acomodouse, que ben coñecía a situación..., posto e suposto que súa fora a semente, o envelenamento daquela semente! ¡Sementara ventos propios, calculados, e por fin, sen unha espera excesiva, alí estaba a tormenta, a tormenta e mailo atormentado!

            -Nese caso podemos saír de perdices este domingo, -concedeulle, e daquela coincidimos pola parte de Friamonde, tal que nesa ponte de ferro, na do Miño, que xa temos andado por alí, ¡ás lebres, ás escuras!, vostede e mais eu, noutra ocasión, daquela do Plan Urbano. ¿Lémbrase?

            A voz telefónica concordou:

            -Acéptollo, de contado; mais o caso é que tiñamos que ver uns papeis, e así, a campo aberto..., non me parece cousa!

            -Podemos cear en Taboada, naquel Mesón...

            -Algo lonxe, pero...; si, conforme, que prefiro un lugar discreto, de xente descoñecida.

            -¡Mellor na propia ponte, e nese caso, señor Erre, ata máis ver, que xa lle dixen que estou traballando!

            -...

            En Friamonde, nesa ponte de ferro, con Deus e mailos emparrados da ribeira circundante por testemuñas, aparcados os autos respectivos naquel Miradoiro do Miño:

            -Coa mala uva da súa chamada, cabe supoñer que me quere falar, por enésima vez, daqueles terreos..., malogrados! Os burros coma vostede levan a carga pero non a senten; ¡peor para eles!

            -¡Precisamente, pero non foi por burremia, que a cousa ten outro nome..., de curso forzoso, polo menos en certas ocasións!

            Litis, con toda a sorna daquela mordacidade súa, que tan nerviosos poñía aos seus inimigos, clave de boa parte dos seus éxitos coa xente de pouco espírito, que así era por entón a maior parte dos nosos paisanos:

            -Tarde piaches, irmán, que agora é imposible cambia-la cualificación..., polo menos, dun xeito doado! -O Litis nunca dicía que non, a nada, mentres houbese a menor posibilidade dun suborno. -¡Quedaron fóra do Polígono...! Lémbrese do falado naquela ocasión, que era, digamos que, máis propicia!

            -¡Fóra non quedaron: deixáronos vostedes, de propósito, adrede! Daquela trenzaron outras rúas, outras comenencias, en sitios periféricos, e incluso menos axeitados, menos urbanizables, recalificando, exclusiva ou preferentemente, os terreos tripartitos, os seus, os desa troika que funciona coma un dúo...

            Deixáronme fóra daquelas avantaxes porque..., porque non abrandei, que naquela martingada vostede andou á lebre escura! Si, vostede; vostede mesmo, do brazo dese Alcalde, escondéndose, ámbolos dous, detrás do seu Aparellador, do municipal, que as leva todas, ¡e moitas delas sen culpa, ningunha, que me consta! ¡Meu pobre, o que hai que facer para ir comendo pasteis, que por algo o puxeron de albarda, séxase, en plantilla!

            -Aclárese, que non vin ata aquí, a tan lonxe, para escoita-las ras do Miño.

            -¿Aclararme, eu? ¡Ben aclarado estou, que aínda que chegásemos a un acordo en cifras para un truco deses de Reforma, ou de Parcial, que seguro que os admite ese churro de Plan da nosa Vila, de presente, ou vostede me fai unha rebaixa, ou non lles podo dar semellante propina, semellante cazo, que cansei de berrarlle á miña xente. Desde que me notan que ando de capa caída, sen unha carteira de pedidos satisfactoria, eles, os meus operarios, deixaron de render, que non producen nin a metade, que cadora traballan menos, menos e peor, e iso que lles subín algo, ¡demasiado para os meus posibles!, no último dos Convenios...

            Pero Aurelio non abrandaba, nin polas boas nin polas malas; víase gozoso, en plan de feri-lo vasalo, murando sen piedade, coma un gato coa ratume:

            -Non dramatice, que o seu xenro pode reflotar a súa industria a pouco que arrime o lombo, pero a culpa é súa, en pretérito, que o quere todo; ¡de balde! Mellor dito, dos de fóra, dos que non temos con vostede a menor obriga, que eu non lle casei coa filla!

            -¡Que pouco o coñece, e sequera ben que o ve no Café do Cubano, día por noite, acotío, dándolle ao cóbado; ao cóbado, e tamén ao naipe! Logo está que se me quedou obsoleta a maquinaría, que non era cousa de comprar outra mentres vostede me abortaba os pedidos... Estou no ollo da crise, e tan afogado, que xa me ve, pedíndolle árnica, ás agachadas, co honrado que teño sido!

            -Pois..., ¡a cousa é sinxela: venda inmobilizado, terreos daqueles de marras, que para a súa industria, ao ritmo que leva, para eses catro talameiros da súa reserva, chégalle, e bástalle, cunha hectárea! ¡Sóbranlle dúas!

            -¡Que condenado, que ben o calculou! Dúas hectáreas, en efecto; si, pero de terras urbanizables, que ao de hoxe non son urbanas, por culpa súa! Véndolles esas terras se me ofertan un prezo razoable, que vostedes, con esas truculencias da reclasificación, iso dos seus Plans Parciais, cambio de uso, etcétera, convértenas en solares, nun tris, dun día para outro. Ora ben, se non razoan, se seguen atosigándome, antes que malvenderlles prefiro a creba; ¡e despois pégome un tiro! Con isto explicado, don Aurelio, amósolle as miñas cartas, aquí, de presente, todas, da primeira á última, que por algo quixen falar con vostede a soas, que por pillo que sexa, o Alcalde é bastante peor: ¡ese, a maiores, é un túzaro!

            Litis púxolle cara de mendigo, arrimado ao peitoril miñoto, apático, reticente:

            -Nin sei por que o di, nin me importa, pero comigo equivócase, pois cos meus haberes non lle podo comprar esa extensión; ¡dúas hectáreas, de solares...!

            -Mire, don Aurelio, quitémo-las carautas, que por algo viñemos a sitio descoñecido: Vostede, aló en Churiz, faga o papel que lle conveña, pero eu sonlle un empresario, dende o berce, que me vén dos antepasados, e para máis, nacín nesa Vila; ¡por ende, seille de tódolos niños, tanto dos paxaros como das cobras, que os coñezo a todos, tanto polos nomes como polos feitos!

            Sen carauta lle estou falando: Nin ese túzaro de Alcalde, nin esa vaíña que lles serve a vostedes para tódolos sabres, para ámbolos dous, por tempos, que nin que a tivese de goma, por moito que presuman de listos, eles non serían capaces de erguer media Vila de casas novas se non estivese vostede facendo de triunviro, ao resgardo, tras deles, soprándolles, argallando, seleccionando os chanchullos máis rendibles, e todo ao sutil, coa Lei na man, pero na esquerda, que non hai por onde collelo, que vostede é un artista, aínda que non saia como tal nos periódicos! O que sae neles, o que sae sen albarda, e encima, chufado, que leva enganado a medio mundo, empezando polo Gobernador, é o Manuel, e todo iso grazas ás propiciacións, ás tramas que lle urde vostede, con méritos, con listeza prestada, así que non me faga falar!

            Vostede erga no Manuel canto guste, pero eu ben sei con quen se fan os tratos. Se naquel entón non me deixei morder, ¡que me houbese sido mellor!, foi porque me colleron con bastante inmobilizado, excesivo, cantidade de madeira, barcos dela, amoreada para as súas obras..., polas esperanzas, polos encargos, verbais por suposto, que vostedes me fixeron!     Naquelas circunstancias eu non tiña dispoñible para as súas..., digamos, pretensións, para dicilo con finura! Se pido un descuberto, se me empeño ata os ollos, e lles dou un cheque, ou vinte, ¡ao portador!, tal que mo esixían..., hoxe tería a solares, recoñecidos por vostedes, esas dúas hectáreas! Vendíaos, ben vendidos, que por contra metíalles un competidor niso das súas casas, e despois, ¡adeus!, que vostedes, naquel chanchullo, poríanme a bota enriba, que de feito xa ma puxeron, e mais non obtiven nada, pero só por unha vez; ¡só por unha!

            Aurelio, temperado coma o mellor aceiro, inmutable, tratando de venderlle unha burra cega ao Madeireiro:

            -Non me poña nervioso con esas imaxinacións, ou do contrario non lle prometo falar co Manuel..., a ver se podemos axudalo neste transo, xa que antes non foi posible, ou por mellor dicir, xa que vostede foi tan miope!

            -Mellor será que fale coa Mabel, ¡que así gañaremos todos!

            Litis, como que non ía con el:

            -Non crea que é fácil arranxarlle esas cousas, que ben coñezo os seus atrasos, e tamén o que lle debe ao persoal. Logo están a Seguridade Social, a Facenda... O caso é que está virtualmente crebado; e xa demostrarán os Interventores, os Peritos, no seu momento, que no seu caso procede unha retroactividade, por alzamento de bens; ¡case nada! Daquela o Xuíz anulará toda posible venda deses terreos, simplemente con aplica-lo artigo oitocentos noventa do Código de Comercio! ¿Entende, ou non quere?

            O Suplicante, arrepentido de haberlle entrado con vindicacións, agora botouse as mans á cabeza:

            -¡Uuih! ¿Logo, que outra saída me queda; non quererá afogarme, nesta crise, ou neste río? Por pícaro que sexa, que o é, algo de alma terá, ou lle quedará, sequera sexa unha guedella!

            Aurelio seguiu furgando naquelas feridas co gume do seu bisturí homeopático, perfectamente, dialecticamente afiado:

            -Para resolver esas dificultades, esas contradicións, e de paso para eludi-los alzamentos deses bens, certamente hai maneiras, científicas, axeitadas, nas que estou práctico, pero a cousa require operar con respecto aos Balances, cortar polo san... ¿Conserva as copias dos que presentou nos Bancos?

            -¡Por suposto! Téñoos todos, das tres contabilidades: a verdadeira, a de Facenda, e mailas Declaracións de Bens para os Bancos...; ¡as tres!

            -¿Aquí mesmo, no auto...? ¡Vexámolos!

            -Non, aquí non, que soamente trouxen os títulos das fincas, as súas agregacións rexistrais..., por se chegabamos a entendernos nunha posible venda; ¡nunha venda razoable, quero dicir!

            -Nese caso, eu podería volver para outra reunión, mañá mesmo...; ¡non, mañá non, que teño outro compromiso! Mellor en dous días, ¡á mesma hora! Disto, destas axudas, destes asesoramentos, nin media ao Manuel; ¡é que nin media! ¿Estamos? Manuel será o túzaro que se queira, con ou sen albarda, pero vostede, desta vez, está debaixo del, así que aínda é máis burro!

            Se non lle presento estas cousas, este compromiso, con arte, ao meu xeito, daquela, coa carraxe, coas gañas que lle ten, si, a vostede, é que o deixa afundir, ata as fonduras do mesmísimo inferno! ¿Xa non se lembra de que lle pisou a muller, precisamente daquela que ía casar co Salmonte, que por iso se mantivo así, solteiro, tantos anos, ata que se fixou na Mabel? ¡Eu non lle son nativo, nin mamei dos chismes churiceiros, pero sobran informantes, de balde, que se consideran ben pagados con tal de fode-lo veciño!

            Se vostede non fose un cretino, daquela decataríase de que o Salmonte é vingativo, vingativo e mesquiño, de seu, ¡un conde, en definitiva!, que por iso perdoa as posibles picardías da súa Mabel, ¡precisamente por agradecemento, porque foi a única persoa que decidiu aceptalo tal e como é!

            Aquel Industrial non saía do seu asombro:

            -Coidaba que non me tiña rancor, e que a putada de non cualificarme esas leiras, así como aquel bluff de prometerme unhas compras masivas de madeira..., todo iso, que fora asunto seu, maquinación súa, máxime cando que Manuel, o que é de urbanismo e de construción, cero mata cero!

            Aurelio, como bo litigante, ¡cismeiro!, seguiu dándolle ao bisturí, con toda intención, para afondar naquelas feridas:

            -Pois está, ou estaba, errado; ¡ferrado, en definitiva! Eu sonlle un fiel servidor do señor Alcalde, que é o das iniciativas, e se en algo me pasei, tal que coa súa dona, foi simplemente por caridade, para axudarlle nos seus deberes, digamos, maritais, que el ten moitas eróticas ás que atender! Pero vindo ao presente: Don Manuel é un fiel servidor do Goberno; por ende, por acumulación, vostede ten ao Goberno enriba, dacabalo, ao lombo, así que atéñase ás consecuencias!

            Aquel modesto industrial, Rancaño, non sabía se rirse ou chorar, de irritado, de nervioso que estaba:

            -¡Ah, comprendo; comprendo todo iso, que por algo me vexo así, mesmamente aplanado!

            De remache, outra poutada felina, coas poutas rampantes:

            -Canto lle digo, meu querido Rancaño, é polo seu ben, en pura humanidade; ¡así que non se pare a comprobalo, non perda máis tempo con esas hostilidades estúpidas! ¿Vale?

            O Madeireiro a punto de chorar, de perde-lo seu xoguete predilecto, unha leira de cen solares..., ¡pero, en potencia!

            -Comprobado xa o teño, que por algo estou aquí, deste xeito indigno, e para máis ignominia, ao furtivo, que nunca pensei chegar a tales extremos! Como ve, síntome debaixo da súa sola, tal que os filisteos daquela que Sansón lles abalou as columnas!

            -...

            Cada quen subiu ao seu coche e evaporáronse na noite, estrada adiante. Rancaño ía feito un vagalume, cos seus ollos pequerrechos botando chispas, chispas e bágoas; pola súa parte, aquel diabo carnívoro, o Litis, partiu triunfante e satisfeito, que nin Napoleón en Austerlitz, feito un facho, pero un facho de xofre, por toneladas!

            A escena seguinte foi luminosa e ruidosa, de gran hotel, co Mesón a tope, na estrada N.VI; ¡xolda en tódalas bandexas, con viño de reserva! Nun á parte, Aurelio murmuroulle á súa Mabeliña:

            -De sobremesa, facendo que vas aos servizos, dáste unha volta pola habitación 13, que a teño reservada. É tan só para darche un bico..., que xa te seguirei eu, ao momento!

            -...

            -¡Grazas, Aureliño; chuchuchúu...! ¡Deus, canto tempo sen bicarnos, e co ben que o fas, que me pos a ferver só con tocarme nestes beizos, nos de arriba, que se chega a ser nos outros...!

            -¿Grazas; pero, por que, polo bico? ¡Muller, teño un cento en reserva, pero non podemos demorarnos...!

            -¡Tamén chas dou polas vaixelas, que son magníficas! ¡Viches que présa se deron, todos, en pasa-las caixas respectivas aos maleteiros dos autos, incluso esa Aliada; ela, dos que máis, e tense por santa! Foi un acerto mandarlle ao almacén que situase esas caixas no restaurante, fóra dos ollos dos nosos veciños. ¡Máis que churiceiros, chouriceiros, todos, sen excepción! De postos no noso lugar..., eses atracaban!

            -¡Naturalmente que si! Pero os parabéns son teus, que todo foi idea túa, escollidas por ti! E todas diferentes; no debuxo, digo, para que ninguén poda dicir que os Concelleiros e mailos Funcionarios comen xuntos, no mesmo prato. Un acerto, como tódolos teus; ¡como todos, menos un, pero aquilo ten escusa, suposto que aínda non me coñecías...! ¿Sabes a que me refiro?

            -Non é así, que esta das vaixelas foi idea túa, inducida por teléfono, ¿lémbraste?

            -¡Muller, como me gusta ese verbo, iso de inducir...! É unha pena que o teléfono non sirva para..., para inducir outras cousas, ata o fondo da túa intimidade, tan cálida e tan cordial!

            -¿Pero ti, de que te queixas? ¡Aí a tes, esoutra posibilidade, que non che quitou os ollos de encima, ao longo da cea! ¡Está coma un figo...!

            Aurelio, con cara de moinante:

            -¿Esa? ¡Anda que se cele, que se espapalle, que de tan pura, dá noxo! Nós temos que disimular, pero máis ben polos outros. Agora, despois doutro bico, douche un recado...

            -¿Si? ¿Cal? ¡Agora non podemos ausentarnos, nin demorar máis...!

            -Simplemente que non espilas ao Manuel; desde que volvas á casa, se entende, que mañá teremos unha reunión, especial, extraordinaria, no voso fogar. ¡Asuntos importantes: pasta, pesetas, unha auténtica lotería!

            -¿Pleno? ¿Dese asunto do mercado gandeiro, non si?

            -¡Non; nin pleno nin pirámide: triángulo..., e coma sempre, escaleno! Dillo ao teu Manuel, anticípalle que vos irei ver..., desde que durma dúas ou tres horas!

            -Ben sabes que el fai canto pode para disimular, pero está celoso, cadora máis, coma un can de palleiro. Seguro que aparece por aquí, ou polos lavabos, se tardo máis de cinco minutos; ¡vai ser mellor que llo digas ti, ti mesmo!

            -Por agora non llo digo. Daquela deixémolo para mañá, que está eufórico por culpa dese reserva e dese cava, e igual me contesta cun inconveniente, diante destes paifocos. Eu volvo á mesa, coa miña Ama, coa sobriña dese Cura, pero ti espera, aquí mesmo, por un intre, para non coincidir..., que se o atopo, desvíoo!

            -Aureliño, ¿cando botas ao Manuel para Madrid, outra vez, diso, de xestións! Estoume celando desa Aliada, ¡moitísimo! Non o podo evitar, estou ardendo, acotío..., e sen o refresco dos teus arrolos!

            -Muller, calquera día, que agora precísanse uns pasteiros..., no monte da Panda, para que vexan estes pailáns que tamén nos ocupamos da súa agricultura...; ¡de cando en vez, a ratos libres!

            -Aureliño, por favor, ocúpate de min, que ese Manuel tenme a monte, que onde vai que non rega...; ¡iso, os pétalos da miña roseira!

            -¿Si, de verdade? ¡Díxome antonte que o fai acotío! ¡Será mentireiro...!

            -¿Mentireiro? ¡Impotente! O meu Manuel cadora bebe máis e fornica menos, que se lle vai a potencia, todiña, en mexa-lo alcol! ¡El di que se depura coa bebida...!

            -Segundo ti mesma, pouca se lle iría..., que pouca tiña, de sempre!

            -¡Pouca era algo! ¡Chao, amor! ... ¡Ven, que podemos saír xuntos, que non hai xente neste corredor...!

            -...

            Naquel restaurante, a tal hora, houbo tanta confraternidade, tanto “axuntamento”, tanto aconchegamento, que os da Fiscalía, naquela revisión anímica, nin esperaron polo retorno aos fogares respectivos daquel rabaño churiceiro, que nada novo, nada acusatorio prometía, á parte das consabidas complicidades. Debandaron, pois, naquelas cintas, saltándose escenas, ata situarse no mediodía da xornada seguinte, na mansión pacega do matrimonio Salmonte.

            -¿Xa estás aquí, Secretario; é que non te deitaches? Tanta présa…, ¿non será por algo do Goberno? Desde que te fixeches con ese amigo na Secretaría do Gobernador, eu trémolles ás túas citas urxentes, que como di o outro, é preferible non coñece-lo día da morte!

            -Non é así, Manuel. Si se tratase deses temores que tanto che dan que padecer, daquela non estariamos aquí, tan tranquilos, senón que te esperaría abaixo, co motor aceso e co auto cara á Capital. Ese Amigo do Goberno, como ti lle chamas, cando albisque lume avisaranos, ás primeiras chispas, que por algo nos custa boas caixas...; ¡tantas, que se cadra igual pon unha tenda! Mais, de ben mirado, as nosas propinas son curtas, que vai consumindo do que nos sobra.

            -¡Si, ho, que coas que lle mandamos na última remesa xa fai cartos!

            -¡Daquela que abra unha tenda, que niso non entramos! O noso convenio foi que nos avise se algún día salabrea nesta dirección, e ben sabe ese chupón que se chega a haber relevos, polo que fai a Churiz, o negocio iralle a peor; por tanto, témolo aí, de gardián, intrigando ao noso favor, de fareiro fiel, outeando nas tormentas políticas para capealas, el mesmo, no que poida, ou do contrario, para advertirnos a tempo de recolle-la velame, segundo nos conveña en dereito, que nós témo-la roupa no tendal, moitísima!

            -¡Chacho, volves cos rolos, coas metáforas; a ver, solta liña, que vas marea-la troita!

            -Manuel, aguanta un anaco, que máis lonxe tiven que ir eu a pola cana. E advírtoche que desta pesquei no piago máis fondo do Miño...; mesmo de par desa ponte de ferro que lles fixo FENOSA aos de Currelos! ¿Pasamos ao teu despacho, ao confesionario dos pecados miúdos?

            -Si, mellor será, que esta criada..., esa ata non sei se será comunista, e iso que papa do Axuntamento, sen case aparecer polas oficinas! Dedúcese de que se volveu respondona desde que vai á Capital, ao nocturno... ¡Mala cousa iso de ensinar aos que non saben, que así entrou a República, pero Franco emperrouse niso da ilustración dos proletarios, tanto, que nin que fose un demócrata!

            -¿Non será esa que entrou recomendada polo Xaquín?

            -Non, pero dá igual, que a esta recomendouna Ramón; ¡outro que tal baila! Seica anda queixoso de que lle damos pouca ración nas papas do Concello...

            -Iso é doado: mándalle xamóns, outra vez; catro ou cinco, agora que entramos na tempada deles...

            -Ese chupatintas cada vez pica máis alto, que algo besbellou dunha parcela desas. Rósmache desde o día aquel que nos fixo o malabarismo das bólas, daquela que colaborou enganando ao Notario burricego. É mala cousa ter cómplices, pero..., un non pode estar con todas, nin fodelas a feito!

            Ao Secretario non lle parecía imposible, se conviña!

            -Tamén é fácil: Dille ao teu compadre que constrúa un chalé de par dos outros, no que resta, no que sobrou deses terreos municipais, do outro lado da rúa, que daquela farémola gorda...; ¡coma el coas bólas! E despois que rexistre, que xa me encargarei de escamotear os edictos...

            -¿Pódese, pódese facer? ¡Mira que lle temo!

            -¡Se pide permiso, non; en absoluto! Dállo a entender, con poucas palabras, que para daquela os cegos seremos nos. O dito, se o fai rápido, discretamente, sen irse do pico. Pero imos ao noso, ao importante, que esoutro é unha minucia: ¿Sabes que xa crebou...? ¡Ese Rancaño, ese rival teu!

            -¿O Madeireiro? ¡Era de esperar, que esa Ramona aínda está forte; demasiado para un endego, para ese rei das táboas! ¿Díxocho Lucas; foi ó Médico...?

            -¡Crebou! No mercantil, como empresario; ¡e se cadra, tamén das inguas! Está virtualmente grogui, así que, meu Manoliño, ¡nunc est bibendum! Para que o entendas, ¡hoxe tomaremos o almorzo con cava! ¡Méteo na neveira..., o cava!

            -¡Ai, ho, ben sei que cara a iso fomos, pero, síntocho pola Ramona, que mira que moito a quixen, daquela, de rapaces! ¿Non cho contei?

            Mabel, que ata aquel intre escoitara a conversa dos seus homes, dos seus quereres, entretida cuns papeis e sen participar nela:

            -Este Manolón, tanto corpachón, e despois, nada, nada de nada! Un sensible, un tortillas. ¿Non te decatas de que esa fulana non che daría fillos, que só logrou unha filla, unha femia, mentres que comigo tivéchelos das dúas clases?

            Manuel reprochoulle aquel inciso:

            -Mabeliña, non está nada ben que te aproveites da desgraza allea, que ela, comigo, tamén os tería; varóns, digo, que diso sei máis cá ti, que xogo a partida co Médico!

            A cónxuxe, un tanto irada:

            -¡Claro; e daquela falades de mulleres en vez de facer algo pola sanidade deste Municipio; nin pola sanidade nin pola planificación, que aquí inzamos coma conexas, co que nos facían falta unhas orientacións...!

            Manuel, dirixíndose ao Aurelio:

            -¡Ai, ho, non se me quita da cabeza! ¿Crebado, de verdade? ¡Co rico que era ese tío, tantos pesos que lle trouxeron de Cuba, seus pais e mailos tíos, un auténtico clan, que seica tiñan na Habana os tumbaderos máis elegantes de todo o Caribe, mellores e mellor situados cós da familia desta Mabel!

            -¡Pois, si, o que oes, crebado; e sen bragueiro posible!

            Manuel cargou as pilas e descargou un flash, un puñazo, con máis enerxía da habitual, e cos ollos acesos pola decisión:

            -¡Daquela, amigo Aurelio, tanto se lle gusta á Mabel coma se non, haberá que axudarlles, que non quero necesidades para esa muller! -Alzou a voz, reafirmándose no dito: -Se algunha vez me deixades mandar algo, un anaco que sexa, neste triángulo, terá que ser desta, por collóns!

            -¡Tranquilo, Manuel, que aínda respiran! -Mediou Aurelio, sempre coa argamasa a punto, unha de cal e a outra de area. -Primeiro teño que enfociñalo, poñelo a punto, algo máis; e despois axúdaslle ti, dáslle a man, que ese é o rol do cacique, o papel dun Conseguidor que se prece; e ti, Mabeliña, non te celes, nin lle poñas esa cara ao teu Manuel, que esta vai se-la operación maxistral, tal e como volo digo; pero non é fácil: require algo de pulso, talento e discreción. ¡Todo xunto, asemade!

            -Iso será se este Gobernador me dá tempo, que con tantos relevos como houbo nesta provincia... A nós ben que nos aguanta, que xa é un milagre.

            De cando en vez aqueles pánicos, as caídas e mailas recaídas do Alcalde, a miúdo depresivo, angustiado por se non lle daba tempo para chegar aos mil millóns, ¡dos de daquela!, que era a cantidade prometida polo Aurelio, ¡para cada socio!

            Mabel encrespouse, condición bastante habitual nela, ultimamente:

            -¿Vaste polas pallas, coma os queixos? ¿Que che dixo o noso Aurelio; si, agora, fai só un intre? Este fanfurriñeiro co que casei…; ¡co que me casaron! Este mariconazo, que despois de todo é un saco de patacas, un cagueta, un..., un paspallás! Aurelio xa está coas antenas postas; ¡coas antenas e cos perendengues no seu sitio, onde hai que telos! Por tanto, mentres non toquen ese chifre do teu cese, nolos tres a segar, a segar e a bailar, que a vida é curta e a miés, como di o Crego, moita, moitísima...; ¡do primeiro que chegue, de quen sexa capaz de poñelos derriba da mesa! ¿Estamos?

            O tremoias de Aurelio tronzábase, compracido coa humillación do Salmonte, nas súas propias nafres. Apostilou:

            -Non só iso senón que puxen ao Aparellador, meténdolle urxencia, cos preparativos da urbanización dos chalés nesa carballeira do Campo Grande, así que, o do Gobernador, na mellor e na máis grande das parcelas, vaille dete-la man..., por se tivese a tentación dun cese! Dese obsequio non é doado esquecerse. A propósito, Manuel, ¿esqueciches os números das nosas contas de Suíza? Mira que iso é importante...; ¡máis có Credo!

            -¡Cómate nunca o diaño, quen ía esquecer unha combinación tan rara e tan misteriosa, de números e de letras! Como dixeches que non debemos tela en ningún papel, daquela repásoa, na memoria, tódalas noites, coma unha ladaíña..., que a ladaíña tamén é importante, por máis que digas!

            O inimigo malo saíaselle polos ollos ao Litis; deu en rirse, do Alcalde pero tamén das súas crenzas relixiosas:

            -Manoliño, Manolón, ¿antes ou despois do Meu Señor Xesús Cristo?

            -¡Déixate de coñas, Secretario, que levamos moitas ao lombo; tantas, que non bastará unha noite para arrepentirse; e ata non sei se serán dos reservados, deses que hai que levar a Roma...!

            Aurelio, que seguía coñón, animando no Manuel e á vez, pinchándoo, sempre inmisericorde:

            -Neses solares do Madeireiro imos facer catro putadas, outras catro..., ¡se non pérde-lo pulso! Se vas a Roma, se tes que ir, fainas que valla a pena, que che paguen a viaxe! ¿Sabes que che digo? Que logo me pesa do sincero que fun contigo; si, contigo, que es un perfecto conainas. Esta operación faciámola moito mellor, tête-a-tête, Mabel e mais eu; ¡e despois de feita, con invitarte ao reparto, asunto!

            Mabel, chiscándolle un ollo ao Aurelio con toda picardía, diante do propio Manuel:

            -Aínda estamos a tempo para iso da teta coa teta, que con mandalo outros quince días para que pida un bloque de casas baratas, daquela, nós, liberdade, soltura! -Ao ve-lo cónxuxe con cara de agonía, suavizou, matizando: -Quero dicir, que a este animal hai que explicarllo todo, que daquela teriámo-la vía libre para ese negocio das madeiras. Manuel, ¿xa estabas maliciándote? ¡Veña, home, desenfurruña!

            Litis disimulou desviando a córner, que se mataban ao Manuel, a desgustos ou a celos, o resto da planificación seríalles imposible:

            -Mabel, iso que dixeches, iso das casas baratas..., nin de broma!

            -Sóbrache razón, Aurelio; foi un fallo, mais facíao por caridade, para que este home se fose a Madrid, en busca de xénero fresco para ese cabaré, iso do que lles falou aos Concelleiros, que di que lles vai dar accións con dereito de pernada!

            O aludido, serenándose paulatinamente, pero con dificultades:

            -Ben que me aplaudiron daquela, na cea, cando lles propuxen esa empresa municipal, que a prefiren con moito ás casas baratas.

            Aurelio, coma sempre, xogando co lume, gozoso das súas picardías:

            -Manuel, es un cretino, que esas ofertas non llelas debiches facer aos Concelleiros diante das súas mulleres, que se calaron, elas, foi unicamente polo medo que nos teñen. En canto a ti, Mabeliña, mantente á marxe dese proxecto, diso do cabaré, que a muller do César..., xa sabes! O indicado para nomear ese negocio, de testaferro, pode se-lo Álvaro, ou Alvaredo, ou como porras se chame. É tan mouro que xa parece un eunuco exipcio; ¡igual descende dos propios escravos! ¿Eh, Salmonte, espertas?

            A Alcaldesa, que de torpe non tiña un pelo; tinguidos, si:

            -Por suposto, pero co humor dunha cea tan mollada era moito pedir que eu estivese á marxe das troulas. Agora en serio, que sempre nos desviamos do importante por culpa das patochadas deste Manolón. ¿Ti, Aurelio, de que ías falar?

            O aludido, ex-cathedra:

            -O meu plan estrutúrase en dúas partes: Unha delas consiste en que lle vou prestar asistencia xurídico-mercantil ao Rancaño; e voulla cobrar con ese cacho de terra que está por xunto da estrada, da parte de arriba, un pouco dominante, que me gusta para face-lo meu chalé..., ¡por se caso coa Sara! A outra parte, o resto, para solares; neste caso solares de oito alturas, que nesa iremos ao terzo, ¡como de costume! Ora ben, como en tódalas sociedades simbióticas, tal que a nosa, requírese un asentimento total, absoluto, aquí xuramentémonos, nolos tres, que esta montaxe tamén é de enxeñería: levarame pulso; ¡pulso, tempo, e puga!

            Insisto en que non estou disposto a consentir fraquezas porque é moito o que poño en xogo neste asunto, eu, persoalmente. De propósito, Manuel, de home a home, e non tomes isto como ameaza senón como aviso, pero, ¡ollo á diana!, que cando fago apostas, así, ao forte, daquela non consinto nada, que me levo por diante a quen sexa, nos tribunais ou fóra deles... ¡Toma nota, e despois atente ás consecuencias!

            Manuel, visiblemente doído, incluso asustado daquela ameaza:

            -Sempre fixen o que mandaches, ¿ou non? Pero neste caso sufro pola miña moza, pola miña Ramona; ¡ti fode canto queiras ao Rancaño, pero, de favor cho pido, non desampares á súa muller, á miña Ramona!

            Aurelio, que seguía ameazador:

            -É certo que fuches obediente, por regra xeral, pero ás veces afrouxas o pulso, o pulso e mailo pico; non sei se por celos ou por cagueta, como dixo Mabel. ¡Podes botalo a perder cunha desas fraquezas! Atende ao que digo, que ben sabes que non falo por falar, nunca!

            Con esta operación do Madeireiro rematámo-la nosa política das construcións; pero temos que saír limpos, inmaculados; ben parados e ben considerados, que os ladróns, os listos, somos xente honrada, de sempre! ¡É o título dunha obra de teatro...!

            Acabarémo-la fase produtiva cunha boa imaxe diante dos borregos deste país, que o Vello, polos meus informes, vai camiño dos cuarteis invernais, e que mellor invernadoiro que ese Val dos Caídos, todo en pedra! Para cando cheguemos ao ocaso, ao imperial, ao del, para daquela hai que estar ben vistos; podres de cartos pero ben vistos, con amigos, reais ou mercados, compinchados, sometidos; e coa fortuna, o noventa por cen dela, en Suíza.

            Apunta isto na memoria, Manuel, que a tes frouxa; ¡a memoria, tamén a memoria! O cimborrio da nosa catedral será recibir cos brazos abertos, e con algunha que outra axudiña económica, aos partidos, á partitocracia deses famentos, que daquela…; ¡daquela cheques, cheques, a partes iguais, tanto ás dereitas coma ás esquerdas, pois cando se presente esa conxuntura de volver aos partidos, de financia-la súa democracia, para daquela seremos imprescindibles, serémo-los mecenas destes ideólogos da boca aberta e do peto baleiro. Lémbrate de como financiou Juan Marx aqueles gastos, iniciais, do Alzamento... ¡Así evitarémo-lo noso exilio, de seguro, que para entón non haberá comunista que refugue unha boa pitanza! ¿Entendiches algo, sequera un pisco?

            -¡Chacho, iso, nas túas mans...; pero, ao de hoxe, de favor cho pido; outra vez de favor: non me fóda-la Ramona, que iso é cousa miña!

            Daquela interveu a Mabel, que estivera todo o tempo asentindo coa cabeza, gurgullada co pracer que lle proporcionaban aquelas estratexias do seu Mefistófeles:

            -Aurelio, comigo tamén; conta comigo, en todo, que pouco me importa darlle unha esmola á Ramona para contenta-lo seu bolboreta. ¡O malo deste galo romo é que, cando descarga, tarda un mes en recarga-la bolsa! E no tocante a se nos temos que ir de España, para que póña-los cartos de xeito, en tal caso..., eu prefiro ese Midi de Francia, que che son algo frieira, maiormente dos pés!

            O Litis, que a coñecía ben, denegou:

            -Non, muller. París é preferible, particularmente para o Manuel, que alí está o Folies, ¿entendes?, e ti mereces un descanso...

            Aínda que tal pregunta - resposta ía dirixida á Mabel, quen se deu por aludido foi o pobre Salmonte, oficiando de branco:

            -¡Ai, ho, es ben doado de entender, que falas coma Castelar; polo que contan, tal cal! Oes, volvendo á cousa do Rancaño, que estamos aquí, fala que te falarás, e case que non dixeches nada.

            -Manuel, Manolón, que neste intre nin sei se é prudente ensinarche as cartas, ensinarchas ou pedirche que confíes en min, no bo facer, habitual en min, que son o teu Secretario. ¡Fair play, que tamén se di!

            Mabel, ao quite, indefectiblemente coquetona, sen deixar de ser ferinte:

            -Aureliño, meu amor, non lle digas nada, nin pío, que nunha borracheira das súas, este Manuel pódese ir da lingua, e como sempre hai sospeitosos ao seu redor, ríndose del nas propias barbas...

            -Si, Mabel, que en parte son da túa idea, que este home, este caciquiño do sebo, con tan pouco cerebelo, é capaz de dispararse pola culata, nunha ventosidade das súas, mesmo en contra dos propios intereses!

            Manuel, celoso, impotente de poder; ¡nin con eles, nin coas circunstancias que lle fabricaban!

            -¿En que vos fallei, mangantes do..., do nabo?

            Aurelio, aparentando condescendencia co seu monicreque:

            -Querido socio, vouche explica-la lección. E atento, que deste asunto non volveremos a falar, salvo para cuestións puntuais. O meu plan, de principio, é este: Non se pode deixar só ao Rancaño porque, tal e como está levando as cousas, no seu desespero acabará nunha creba fraudulenta. Creba que, por outra banda, propiciei eu, eu mesmo, cando fixémo-lo Plan, que desviei, que fixen desviar, a liña poligonal, o ensanche, desta Vila, de forma tal que lle quedasen fóra tódalas súas propiedades, quere dicirse, sen calificarllas; bloqueadas, illadas.

            Daquela pedinlle tantísimo diñeiro de propina, de cazo, que ese carajo non se atreveu a empeñarse máis do que xa estaba, ¿lémbraste?, por culpa de que o noso Encargado, de parte nosa, e algo que engadiría para chuparlle unha propina, fíxolle crer que ía ser o noso provedor de madeiras, para un milleiro de vivendas! O dilema foi bo, segue sendo bo, e incluso divertido: ou me enchía o peto, daquela, ou nolo enche agora...; ¡aos tres, por triplicado!

            Manuel, outra vez machacón, preocupadísimo pola súa Ramona, por aquela moza da súa xuventude:

            -Aurelio, querido amigo e querido socio, lémbrate do que che dixen, que non quero privacións para esa muller, que se quedamos viúvos, aínda pode ser miña!

            -Manuel, basta xa, que che din palabra! Pero insisto na túa discreción, que incluso, para quitarche oportunidades dunha fraqueza, desas túas, díxenlle ao Rancaño que ti vas a por el, ao dereito, que non lle perdoas que che pispase a Ramona.

            -¡Ves, ti! Pois precisamente por ela, por esa muller, os quero amparar; ¡no que de min dependa, aos dous!

            Aurelio, naquel xogo permanente dos seus enxaugues:

            -¡Que si, Manuel, pero hai que facelo dentro do meu plan! Agora, de presente, vouno levar de man, unha tempada, para afundilo ao meu xeito, definitivamente, nunha creba real, pero sen creba oficial, que nestas circunstancias, de non evitalas, virían outros aos despoxos, aos proveitos. Cando o teña ben salgado e ben refrito, disposto a pedir árnica, daquela será o momento, que lle asignaremos unha pensión, digamos que unha cifra que lles chegue para vivir na Capital, nun hotel dunha ou de dúas estrelas. Circunstancia que divulgaremos ao máximo para que os teus súbditos sigan a terte en alta estima. ¡Unha cuestión de imaxe!

            ¿Sabes como se branquea o diñeiro mal gañado? ¡Coa imaxe, qui-li-quá! Pola nosa parte, sensu contrario, facémonos con eses solares, baratísimos, case que por nada, para catro ou cinco..., ¡centos!, de vivendas; e todo iso con só darlle unha variación de noventa graos ao compás do Plan. Esa será a ocasión de endelgarlles aos Concelleiros outro galano..., para que disimulen, por se chegan a sospeitar! ¿Que, Manoliño, hai unanimidade conceptual, inter nos, que é igual a dicir, inter vivos?

            Manuel suspirou, bastante aliviado:

            -¡O que é por min, si, conforme; e con isto levantámo-la sesión, que de hoxe en diante, nesta affaire, obrigádesme a quedar mudo; mudo e cego! ¿Dise así, affaire; non é?

            -¡Máis ou menos, Manuel; máis ou menos! Daquela, ¡todos á rengue! En canto a ti, Mabeliña, terás que encargarte de revisa-las facturas, que eu terei contabilidade, a esgalla, co asesoramento dese Rancaño! ¿Aceptas, amor?

            -Cóllesme desadestrada, pero o que é por min, non queda. ¡Catro, catrocentas vivendas, sobre das que levamos feitas, que xa perdín a conta! ¡Nin o Rockefeller!

            -Mabeliña, sinto ter que compartir contigo estas cruces, afellas que si, pero hai que face-lo sprint, que estamos a punto de colle-la gloria coas mans. ¡Claro que o primeiro, o morgado, niso da gloria, será Manuel, que conta co Crego de intercesor, moi agradecido polo que está recadando con iso do novo cemiterio, do que lle regalamos! Agora, desde que está inaugurada, xa lle parece pouco esa estatua que lle dedicou ó seu Alcalde, e anda pregoando que hai que renomear o Camiño da Feira, que deberá titularse, de aquí en diante, Avenida dos Excelentísimos Salmonte.

            -Aureliño, ¿e non serán demasiadas vivendas, nunha vila tan cativeira, nunha vila sen industria, nin trazas dela?

            -En honor teu, Mabeliña, vouche ensina-las miñas cartas, cousa que aínda non fixen con ninguén! Todo o segredo de Galicia, redúcese a dous, a dúas premisas:

            Con iso de que a nobreza se foi para Castela, primeiro á Reconquista, e despois para palatinar cos seus Reis, esta terra quedou condenada ao pago dunhas rendas inxentes, a máis dos diezmos, ¡sen posible capitalización! Ao sumo quedaron os mosteiros, pero eses, grandezas para Deus, templos, a cal mellor, a cal máis custoso!

            Os emigrantes do primeiro terzo deste século, do XX, mandaron, e trouxeron, moitísimo diñeiro, cantidades inxentes, pero todo se lles foi en arroupar aos morgados, en redimírlle-los foros, etcétera. Na década dos Vinte, maiormente baixo os auspicios dos cataláns e dos maragatos, iniciouse en Galicia unha industrialización progresiva, prometedora, que a truncou a Guerra; nesta, na Guerra, pero tamén nos anos posteriores, Galicia aportou víveres e algo de capital, co que quitaron a súa anemia as zonas devastadas, co que volveron a fumea-las fábricas..., onde as había, onde as reconstruíron!

            Nestas zancadas chegamos aos nosos días: ¿Que pode facer un Alcalde, e con el os seus chupópteros? Se fomenta a infraestrutura, daquela producirase un éxodo do campo á vila, e viran os espelidos de fóra a facerlles vivendas, a promocionar, co cal o diñeiro..., centrifúgase! Pero, se pon trabas á industria, se mantén aos campesiños dentro dos seus límites tradicionais, a nosa caldeira poboacional perderá vigor, vigor e vapor: ¡iranse por Europa arriba, a maior parte deles, que é onde se precisa, de presente, man de obra, da barata!

No ínterim, nós veña facer casas, máis das precisas. ¿Estamos tolos, somos torpes? ¡En absoluto! Cabróns seremos, pero listos, ¡tamén! O galego aguanta mal o éxodo permanente podendo retornar, así que volverán morriñosos, cos seus diñeiros, co prezo da súa suor, e daquela pagarán o indicible por asegurarse unha vivenda, na propia terra! Mentres, nos ímoslle-las facendo, sen calidade, sen pretensións, que tampouco a distinguen, cunha man de obra inexperta, barata, esas cachoupelas con habitacións italianas, sen ascensor, que eles ascenderon abondo, dos seus eidos, mollados, aos tellados, xeados, de Suíza!

            Neste plan, dentro de pouco, veranse co seu capital, coas economías, en pisos, e sen traballo..., ¡porque a Vila non evolucionou o que eles esperaban a xulgar pola construción residencial, vivencial, aquí observada! ¿Que lles queda? ¡Seguir no estranxeiro, ata a mesmísima xubilación, ou máis aínda, se colocan aos fillos por aló, que será o máximo ao que poden aspirar!

            Para daquela, nos, ¡a vivir do cupón! ¿Decatádesvos de que a ignorancia, a deles, de par da nosa audacia, tornaranos ao feudalismo: os ricos, en auxe, e os pobres, en decadencia, progresiva?

            Con aquela lección tan humana, maxistral, do mestre Aurelio, Manuel e maila, ¿súa?, Mabel, quedáronse alucinados, rendidos, case que dispostos a adora-la súa sabenza.

            Despois do almorzo puxéronse a redacta-la Memoria das Actividades Municipais, as daquel ano, no propio despacho pacego; ¡que máis daba o Pazo cá Consistorial, se todo iso era do mesmo Amo, do mesmo Señor!, cousa que lles proporcionou materia abundante aos Revisores da Fiscalía. Falaba, ¡como non, como sempre!, o inefable Aurelio:

            -Manuel, isto da Memoria podías facelo ti, ti mesmo, que non require ciencia, ¡ningunha! O Gobernador non che vai comproba-las obras, e menos aínda un estado da opinión dos teus alcaldados.

            -¡Ai, non se sabe, nunca se sabe, que o Xefe novo, o actual, xa estivo por aquí, naquela ocasión...!

            -Si que veu, para ve-la granxa do teu compadre, do Xilberto, un Promotor de Vivendas da Coruña! ¡Máis gorda non lla meteron a ningún marica, nunca!

            -En efecto, foi maxistral, ¡das miñas!, que nunca se me esquecerá. Daquela fixen arrinca-los chantos de toda a pradería dunha rega, e ti, de consún, conseguiches reuni-las vacas de catorce veciños; ¡todas ao redor da casiña do Xilberto! Aquilo non foi mentir; se acaso un miraxe deses do Desenrolo Económico. ¿Como cres que lle ían subvencionar ao meu compadre, nin emprestarlle esas cadelas, con dous anos de carencia, intereses de risa, se non mal entendesen aqueles Técnicos do Ministerio que ese prócer tan emprendedor estaba revolucionando a gandería do noso Churiz? ¡Haber hainos subnormais..., incluso por debaixo dun que coñezo eu!

            Manuel estaba tan afeito ás insolencias do Litis, aos seus lategazos dialécticos, que mesmo gozaba con eles, masoca perdido. ¡Chámame burro..., se me dás trigo!

            -¡Cómame nunca o demo, pero o caso vai ser explica-lo teu barullo, aló arriba, no Ceo, cando nos chamen a declarar! Oes, falando diso: Tampouco se me quita da chola como foron tan parvos estes veciños da nosa bisbarra; ¡aínda máis cás Autoridades!

            -Manuel, que non é así; ¡menos cás Autoridades! Lémbrate que ese Alvaredo levoulles por diante unha subvención, nosa, do Concello, para endereza-los chantos e para arrinca-las sebes, esas dos salgueiros e das abeleiras, de por entre os prados da rega. ¿Que labrego coñeces que non deixe arrinca-los chantos, e incluso as moas, se tal fixese falta, para que lle cerren, pechadas e de balde, tódalas leiras?

            -¡Si, ho; conformo niso, que por algo son Perito! Ata lles quedaron peor do que estaban, que eses chantos, agora, están dereitos, tomados en formigón, dereitos e tupidos, sen mellas, pero as árbores pinchadas, pinchadas quedaron! As vacas xa non teñen onde resgardarse, nin das chuvias do inverno, nin dos tabáns na calor. ¡Unha pena!

            -Manueliño, que ti es un labrego, dos de antes; os de hoxe en día prefiren cociñas de butano, que ata fixeron cortellos para os ranchos, mesmo, mesmo onde estaba a lareira ancestral, agarimosa e tan familiar que lles era. Unha das cousas que máis me divirte é esta de fode-los paisanos, precisamente naquilo que máis entrañable lles debía ser! Canto máis os prexudico, máis me invitan, e máis dobran o seu espiñazo; ¡parvos, cretinos!

            Manuel ben o sabía, e ás veces ata se doía dos seus lugareños, pero aquel xenio diabólico tiña bula para as súas xenialidades..., mentres lle fosen rendibles!

            -Serei, ho, serei un labrego pasado de moda, que a min maldito se me ocorría facer unha cuadra para seis ou sete vacas na casa dos caseiros..., ¡e pedirlle cartos ao Goberno para unha granxa de catrocentas! O que sempre digo, ¡es o mesmísimo diaño!

            -Pois ao teu compadre, ao Xilberto, tampouco; ¡e mais é fillo de labregos! Lembrarás que saíu a cousa porque nos dixo, daquela que veraneou na casa dos seus pais, que deixara quedar na Coruña un solar barateiro, onde os seus amigos do Concello lle consentían unha torre, ¡de quince pisos! Pero el...; ¡claro, o de sempre, o ferro, que sen ferro non se ferra; nin carros, nin mulas, nin conseguidores!

            -¡Como non vou lembrarme! Dixécheslle que se precisaba financiamento, que ti adoecías, en paralelo, por unha planta enteira na mesma torre, e que o trato consistía en que che doase un andar, que ti lle proporcionába-los cartos, como así foi, ¡pero á conta do Ministerio de Agricultura! Por certo, ¿que pensas facer co piso da propina, con eses trescentos, útiles?

            -Sinceramente, de vendelo, nada, que é de mal gusto cede-los galanos. Poñereille algún moble para cando vaia de lúa, coa Sara; e se non a consigo,  daquela..., ¡daquela para ir aos baños, cun harén de fulanas, que aínda non fixen ese experimento dunha cama redonda, con tres ou catro abanándome, todo ao redor...!

            -Non me canso de dicilo, aquí entre nós: ¡Que ben tragaron aquel anzol, aquela comedia...!

            -Manuel, meu Alcalde, ¿que ías poñer ti, aquí, agora, neste maldito Informe Anual, neste capítulo do Desenrolo local, se non tivésemos, de iure, séxase, nos papeis oficiais, esa empresa agrícola, esa inversión tan fabulada e tan fabulosa, atraída para este Municipio por un Alcalde tan polifacético?

            -¡Que palabrota: poli-face-ético! ¿Iso, que é?

            -Manuel, Manolón, ¡que pouca cultura acadaches! Nin cultura nin altura; ¡ti es un pijo, un anano! Poli vén do grego polis, que significa cidade, ou vila, pero en estado de progreso; o de face é galego, co significado de facer; e por último témo-lo ético, que xa sabes o que non é, ¿ou é?

            Salmonte asimilou, como puido, aquel camelo, máis ou menos coma se fose un pirulí azucrado; anano en altura física si que o era, relativamente, con respecto ao Aurelio, pero cabíanlle cen quilos, ben pesados, no seu saco de pouco máis de metro e medio:

            -¡Si, ho! Pero o caso é que con estes latixos non redactámo-la nosa Memoria, este Informe, ou como coño se diga!

            -Precisamente para o capítulo da Agricultura temos ese botón mostral: E como se supón que esa granxa está en fase de construción, daquela non é preciso engadir fotos.

            -¡Xa; de momento! ¿E para o próximo, que?

            -¿Para o próximo? Daquela buscaremos un artista que nos faga unha maqueta, minuciosa, guapa, e de feita, retratámola! Pasemos ao Comercio, que este capítulo vai ben, ¡co consumo xerado por eses obreiros que traballan na nosa Construtora! E logo que se están lucrando tódolos tendeiros, ¡coas economías de escala!

            -Nunca mellor verdade dixeches, que escalas, ou escadas, ou esqueiras, ¡as que queiras! Unhas poucas van: ¡tantísimas casas, e todas sen ascensor, que xa parece un capricho dos teus, outro, e van cen!

            -Manoliño, non, que tampouco é así: Economía de escala quere dicir que os tendeiros despachan ás dúas mans, entre o consumo dos obreiros e mailo subsidio dos vellos; amén deses pseudo incapacitados que nos inventamos, ti e mais eu, man a man co Lucas.

            -Oes, agora que o nomeas: ¡Ao Médico do Axuntamento nin o invitamos nin lle fixemos un regalo; ese é capaz de receitarnos estricnina!

            -Déixao así, que xunta abondo coas oportunidades que lle din. Volvamos ao Informe, que agora vén a Industria...

            -¡A Industria tamén é nosa, absolutamente toda..., con iso das urbanizacións! ¿Que máis industria queres, fabricando en serie, case que con exclusiva, casa tras casa?

            -En parte, si, pero con este Informe, para ilustralo, mandas unha foto desas da gasolineira do Xaquín, nun día de colas. Manuel, vouche redactar uns comentarios explicando o incremento dos transportes motorizados, esa flota dos tractores e dos camións de obra..., ¡pero sen aclarar que lles veñen, a feito, de Zamora, de segunda man! Engadirei que estás a promocionar talleres mecánicos, un ferreiro de aguza-los picos, dous servizos de lavacoches... ¡Empresas importantes, todas elas, pero que moi importantes, todas, que todas fomentan o turismo, maiormente o interior, ese turismo dos dancings!

            -Moita verdade non é, que a maioría dos turismos son dos emigrantes, e para iso, de segunda man! Aparecen coma o Guadiana, e desaparecen tan pronto nos pagan, a nos! Mellor dito, tan pronto como nos entregan ese resgardo do seu ingreso en Suíza, alén das nosas fronteiras. Estes condenados, ao leva-las súas mulleres, de facto, como ti dis, están rebaixando a poboación, pero..., non se lles pode prohibir!

            -Non lles collas rancor, Manolón, que tamén, de paso, reciben un piso, xeralmente intanxible, que nolos mercan antes de facelos, con plano ou sen el, pero coa ilusión de quedarse, de retornar, eles, aquí, de vellos, coa familia reconstruída, emulándote como rendeiros, que tal queren chegar a ser. ¡Pobres ananos, pobres ilusos!

            -Aurelio, ata non sei se pecaremos de invisos, que algún deses tivo que vendérno-las súas leiras para paga-la entrada. Chacho, eses emigrantes non escarmentan..., nin co que lles pasou aos cubanos!

            -Manoliño da Manteiga, non te derretas. Lémbrate do dito: ¡Auga que non vas beber...!

            -Xa o sei, xa; ¡deixala correr! ¿Non é así?

            -¡Iso; que deixen aos nenos no hospicio, e despois que corran, que gañen divisas, que rebenten traballando, por Europa arriba, con dúas quendas ao día..., con tal de que aforren e nos compren! Nos, no entrementres, volvemos aos tempos aqueles dos señoríos feudais, acaparando terras, terras e solares, co noso remanente en Suíza, nunha conta de oito ceros, pero moi decente, iso si, de tres letras, cando que hai outras que son de catro...! ¿Manolón, non é fantástico? ¡Imos por diante de Deus! -Apostilou, borracho de soberbia; tanta, que ata ao brutiño do Salmonte lle deron cambras de escoitarlle unha blasfemia dese calibre.

            -Oes, diso da auga...; o outro día dixéchesme non sei que ao respecto...

            -¿Que che dixen que? ¡Moitísimo, home, moitísimo! Coa auga temos que facer un río..., de bágoas, por diante do Ministerio, ¡a ver se nos subvencionan unha traída que abonde para catorce ou quince mil vivendas! Querido amigo, considera que, con tal de que quede un grolo para a nosa piscina, o resto hai que canalizárllelo ás nosas urbanizacións, ás presentes e ás futuras. Isto noso é imparable, que estamos volvendo ó feudalismo máis atroz: ¡a terceira parte de Churiz, túa!

            -Aurelio, o que ti mandes, pero..., ¿non secarán eses prados dos nosos veciños, eses da nosa rega, desta de Churiz, tan verdes que eran; que eran e que aínda son?

            -¡Parece mentira que sexas Perito! Os prados en Galicia regan co que lles cae de arriba; e se lles secan, que fagan pozos, mesmo de barrena, que así montamos, nós, outra industria, outra, creando, da nada, outro choio! Esa auga do río fai falta nos retretes, nos retretes e nos baños, para que laven as guedellas estes carneiros de Churiz, que ata cheiran a..., ao que son!

            -Aurelio, mira que te pasas; ¡non me gusta que lles digas picardías aos meus vasalos! -Medio se repuxo Manuel.

            -¿Cando me oíches unha palabra fea, fea ou inexacta? -Defendeuse aquel inefable, aquel impredicible Aurelio. 

            -Feas, o que é feas, se cadra, non, que as teño oído, e dito, peores, pero o que é arrevesadas, e malignas..., ¡diso, chacho...!

            Terminaron de redactar aqueles Informes no silencio máis completo por parte do Manuel, que se limitou a responder con un si ou un non, pero case que sempre con síes, do pánico que lle estaba entrando cos remontes daquel Secretario, tan sapiente e tan altivo que logo parecía un trono, por encima de tódalas cabezas, ¡Salmonte incluído!

            Manolón, a pesares da súa avaricia, da conxénita e da estimulada polos seus adláteres, Aurelio e Mabel, houbéselle dado ao Cura da Parroquia a metade daquel fortunón, acumulado en tres aniños de nada, en troques dunha absolución xeral que o aliviase de certos escrúpulos que empezaban a desazonalo, pero, ¿e se Aurelio chegaba a notar a súa debilidade, aqueles remorsos, aqueles pensamentos febles...? ¡Tívolle medo, tanto ou máis do que lle tiña ao propio Gobernador!

            Aló arriba, Frei Marcos, naquela revisión anímica, non saía do seu pasmo:

            -¡Que malditos son, e ao que chegaron! Borrachos de soberbia, -comentoulles aos Fisgas, -o pecado máis aborrecido no Ceo, despois do orixinal por suposto, e acaban de pingala con esa recorrencia ao terrible verbo ter, ter, ter... ¡Que os coma o diaño, que lles sobra avaricia, e luxuria, e gula, e soberbia, e tiranía...; tódalas aberracións posibles nunha Ditadura, ou fóra dela, pero en grado sumo, que ese Pazo do Salmonte máis ben parece unha escola satánica!

            Desde logo, se eu mandase un tanto así, daquela ían ao inferno, de cabeza, todos, todos xuntos, sen pasaporte de saída, que son capaces de falsificalos, pero esa é a única falsidade que non lles vimos facer, así que mellor será non darlles ideas, que a esa xentuza fáltanlles ideais pero sóbralles imaxinación... Ideas podres, corruptas, dexenerativas… ¡Ventosidades, en definitiva!

Réquiem

                -...

            -Si, tráiollo todo: Balances, copias das últimas Declaracións, das que presentei nos Bancos, este Certificado das hipotecas en vigor...

            -Nese caso vaia encargando a cea, que témo-lo Camareiro agardando pola nosa comanda; eu, mentres, bótolles unha ollada.

            ...

            -¿Don Aurelio, xa acabou; tan pronto? ¡Non lle deu tempo nin para sumar!

            -Nin case os precisaba, que a súa situación financeira coñézoa ben..., punto por punto!

            -Estou seguro diso; e máis lle vou dicir, que se non fose porque ese Xerente seu, ese Testaferro, ou o que sexa, me deu a entender, daquela, daquela que empezaron coas casas, que me encargarían a madeira de encofrar e maila carpintería interior, todiña, eu non me houbese cargado, nin de plantilla nin de madeiras, que incluso cheguei a importar un tren de cepillado, nesa confianza. Vostedes, co seu si pero non, mañá si e pasado non, leváronme ao horto; ¡e despois diso, nin vendas nin verzas!

            -Rancaño, non difame, que iso non foi asunto meu, que non me ocupo desas miudezas dos amoreamentos; coido que as nosas desestimacións serían por culpa dos prezos: outras ofertas, iso das leis do mercado...; ¡en definitiva, cousas do Xerente!

            -Don Aurelio, non trate de confundirme, que ben sabe que non foi así, que en Churiz todo se fai polas súas consignas; coma os coroneis, desde a retagarda; ¡desde a Secretaría ou fóra dela! Teña presente que falo cos veciños da nosa Vila, e vívolle no mundo dos vivos. A súa especialidade é prevalerse do seu posto e dos seus coñecementos para afundirnos..., se non lles claudicamos, se non baixámo-la man!

            -Rancaño, aquí, entre amigos, de ti por ti, veu para botarme vinagre na cea, ou para que lle arranxe esa situación tan..., deplorable?

            -¡Maldita sexa! Despois de todo terá razón, que agora que a burra vai no po..., ¡xo burra xo!

            Litis, coa flegma habitual, que era abonda, demasiada:

            -Rancaño, modérese, que non está facendo méritos, ¡maldito cousa! Voullo dicir: ¿Sabe por que está libre, a tal momento, fóra do cárcere e falando aquí, comigo, neste hostal? A cousa élle simple: ¡Grazas a min, ao deostado Aurelio! Aínda fai pouco que foron consultar comigo, precisamente comigo, certos acredores seus, cos títulos de crédito en forma, e coas probas precisas para demostrar que vostede vén sobresendo, dunha maneira xeral, o pago corrente de todas, ou case todas as súas obrigas mercantís. Iso probaríano de sobra..., nas mans dun Avogado que non lle fose leal!

            ¿Que, como se queda? ¡Coa agravante de que nos últimos quince días vostede fixo constitucións dotais a favor da súa filla, de bens que lle son privativos, e por ende, afectos ás súas responsabilidades mercantís: concesións, traspaso de inmobles, sitos na Capital e/ou fóra dela... Todo iso, en vez de simular unha venda en efectivo, coa conseguinte minoración en Transmisións Patrimoniais... ¡Daquela vai vostede e cédeos, en pago de débedas non vencidas! Pero ollo ao caso: Aqueles débitos tiñan a agravante de que foran simulados e/ou incrementados de contía polo listiño do seu xenro, que lle aconsellou esa montaxe tan estúpida, maiormente a efectos da Facenda, atrasos fiscais, etcétera.

            ¿Que; despois de verse descuberto quere unha corda, ou prefire as augas do Miño? ¡Advírtolle que baixan frías...!

            -¡Non son un animal..., nin tan mal cristián!

            -¡Pois está como para aforcarse...! Pero, co xenro de ganchete, vostede non precisa un adival, que el mesmo lle tira do cánabo. ¿Quere máis agravantes? ¡Tamén as teño, cantidade, e todas perfectamente comprobadas, con documentos acreditativos, admisibles en xuízo! Como ve, tiña, tiña e teño, sedela dabondo como para rematalo en condicións, pero ao fin e ao cabo tamén me teño por veciño de Churiz, así que saín fiador seu..., aínda que medio traizoando aos meus clientes con tal fiúza; aos outros, que ata lles prometín que non deixarán de cobrar, ¡que se non é de vostede, pagareilles eu, eu mesmo, como amigo seu que son, a pesar das aparencias!

            O Madeireiro, Rancaño, alasando, tal que un pito na boca do forno:

            -¿Pero..., pero..., non será unha das súas? ¿Tantas fixemos...; o meu xenro, el tamén...?

            -Tan certo como que hoxe fun á Misa...; ¡outro alzamento de bens!

            -Don Aurelio, perdoe; é que me puxen tan cego con aquilo do seu Plan Urbano que a verdade...; ¡a verdade é que o tiña no meu concepto por debaixo dun atracador!

            Neste intre, e para máis retrinco, o Litis deulle unhas palmadas pseudoafectuosas:

            -Nada diso, caro amigo; o que pasa é que a súa Empresa son as madeiras, e a miña, unha Secretaría. Falando en prata: Se vostede ía gañar unha millonada tan só con que eu estirase o polgar para arriba, xusto era que gañase eu, niso, unha alferga, ¡que menos!, que eses favores nas recalificacións do chan teñen o seu aquel...; ¡e grazas que os Concelleiros adoitan ser curtos e miopes, feitos de encarga! Pero iso xa foi; agora déixese de teimas, que se quere que o quite do xurro..., terá que darme a propia man!

            -¡Doulla, señor; a man, e canto me pida! -O anxo do Madeireiro coidou que Aurelio lle tendía a man fisicamente, pactista, reconciliador, pero aquela frase do Litis era das súas, abstracta, metafórica, así que Rancaño tivo que devolve-lo seu brazo á posición anterior, ao seu peto…, baleiro!

            Aurelio, impertérrito, gozoso daqueles ridículos minorativos do seu próximo:

            -Aquí hai dúas condicións, sine qua non: Unha, o meu beneficio industrial; e outra, que de hoxe en diante tenme que deixar na Capital, pero onde lle diga eu, que se alguén o ve achegarse ao meu bufete, naquel mesmo intre tiro de folio e..., agg Rancaño! Unha vez á semana, digo, tódolos seus libros de Contabilidade. Vaia imaxinándose que está intervida, precisamente por min. Definitivamente intervida, que vostede, en por si, non poderá tomar decisións; nin decisións, nin pagos, nin compromisos que excedan..., poñamos que de mil pesos, sen consulta previa! ¿Estamos? ¿Lembrarase? Mire que tiro da sedela..., simplemente coa uña!

            Rancaño, que non se tiña de pé naquel martirio, naquel purgatorio tan prolongado, calculado, demoledor, tatexou como puido, máis abatido cós toxos dun curral:

            -Podo..., podo levarlle..., si..., eses libros..., a onde me diga, e cando mo diga, pero..., ¡ben ve o débil que estou! ¿Non quererá recollelos..., vostede..., ou alguén dos seus..., no serradoiro? ¡Mire que me fai un favor, outro!

            Pero o Litis, gozoso de pisa-lo seu xigante, aquela peza ferida de morte, de morte cívica!

            -¡En absoluto! Será na Capital, tal e como dixen. Ítem máis: Como chegue a ventar que ese xenro seu osma nestes asuntos, ¡ai daquela...! Ten as cousas gravísimas, mon ami, que o podo estrangular..., en vinte e catro horas!

            -¡Doulle a miña palabra! –Prometeulle o Madeireiro, case que chorando.

            -¿A súa palabra? -Aurelio, pola contra, mofándose da súa vítima, botou unha gargallada das súas, satánica. -¡Terá que darme algo máis, que ben sabe que o meu asesoramento é rendible! ¿Non está demostrado en como lle van as cousas ao Salmonte desde que cheguei eu, desde que o guío polos atallos?

            -Iso é certo, que esa proba non se lle discute, pero vostede coñece a miña liquidez, ou por mellor dicir, a miña falta de liquidez! Estou na ruína máis absoluta, e calquera día pégome un tiro!

            -Por iso, precisamente por iso, por esa eventualidade, decidín cobrarlle en especie. En especie, a tempo; ou máis ben, en labras. A miña paga ten que ser por adiantado; ¡onde non, non hai trato! Teño experiencia, contrastada, de cando o Plan, que vostede prometía pero non soltaba. Eu non lle son un carpinteiro dos seus, un homínido deses, que se conforman con cobrar a tres meses..., ¡coma unha letra! Iso se para entón non está no cárcere; ¡ou no mesmo inferno, dun tiro na sen!

            O Madeireiro, na súa desesperación, alucinaba:

            -Vostede é o peor carazo deste mundo, que xa naceu co corazón de xeo, e encima diso, aprendeu leis, coa picardía, coa habilidade necesaria para facer fraude delas, precisamente aquí no rural, onde todos nos temos por avogados! Falando de corazón, vaime paraliza-lo meu, así que, por Deus llo pido: dígamo todo, dunha vez..., xa que dunha vez terei que pagarlle!

            Aurelio, sen inmutarse, todo friaxe, carouxo puro:

            -Mire, a cousa é sinxela: con só esta escritura; ¡pero menos, tampouco!

            O Rancaño, trabado, tatexando:

            -¡Por Deus, non; iso non, que esa finca é a única que teño dispoñible!

            -¡Pois por iso, precisamente por iso! ¿Igual se estaba facendo ilusións de manterme con pan balorento? Esta leira está do outro lado da estrada; ende, nin forma corpo coas naves da súa industria, nin a precisa para un suposto stockaxe da súa madeira...

            -Don Aurelio, teña alma, como tododeus, que xa empezo a dubidar diso. Mire como é a cousa, que esa finca merqueina eu, que non é de herdanza, para facerlle unha casa á filla, se consigo saír desta!

            -¿Saír desta? Escolla, pero como non vai saír da súa creba sen a miña axuda, daquela esa leira sóbralles; ¡a vostede, e tamén á filla!

            Rancaño, cun pé na esperanza e co outro no mesmísimo inferno:

            -Nese caso darame algún diñeiro, que esa finca representa, ben a gusto, un quince do meu patrimonio activo; ¡é demasiado para cobrarse en especie, unha simple minuta de asesoramento legal!

            -Niso do quince por cen é no único que ten razón, que xa o teño calculado, pero é o que cobra un profesional da miña categoría, tanto aquí como na Coruña, por amañar, por legalizar, por canalizar unha creba fraudulenta! Como ve, conta redonda: ¡ou finca gratis datis, ou mortalla industrial, definitiva!

            Rancaño botouse as man á cabeza, coma quen lles pon unha canterla ás zocas, para que non acabase de escachárselle en cen cachos:

            -¡Deus me colla confesado, que disto a pactar co Patanexo, aí que se van! Accedo, señor, accedo, que outra non me queda; ¡e postos así, fágame ese papeliño, vostede mesmo!

            -¿Como que papeliño? -Vacilou Aurelio, que entendera de sobra.

            -¡Cal vai ser, o compromiso desa finca, en abonamento dos seus honorarios!

            -¡Non, señor, de garantía, nada: cesión absoluta, definitiva! E será mañá, por ante Notario. Por certo: a cantidade que poñamos como prezo da transacción coincidirá exactamente cun pago que lle farei eu, bancaria, nominalmente, da parte máis atrasada dos impostos que vostede lle debe á Facenda Pública, co cal quedará evidenciado que atendín, eu mesmo, por conta súa, débedas de carácter preferente; ¡así dilúese o alzamento dos seus bens! Lembre que son o seu Avogado; ¡e por parte, dos de antes, deses que operan sen anestesia!

            Rancaño, recalcitrante, presuntamente astuto, coa remota esperanza de obter unha mingua:

            -¡Deus llo pague, que ben vexo que me vai dar algún diñeiro pola finca en cuestión, a maiores!

            Pero o Litis apuntillouno con man firme, coa impasibilidade dun mozo de estoques:

            -¡A vostede, en vez de Rancañete, vou chamarlle, Tacañete! Non se me durma nos loureiros, que xa quedamos en que as súas operacións, de hoxe en diante, están intervidas, por min, ao cento por cen, e só haberá pasta alí e onde eu dispoña. A contraprestación real do diñeiro que eu ingrese para vostede, na propia Delegación da Facenda, e se acaso un cinco por cen para gastos de Notaría, Rexistro, Transmisións da parcela, etcétera, tamén os pagarei eu, eu mesmo, pero á súa conta, e materializaranse nun cargamento de madeiras da serra, que o pasará, vostede mesmo, mañá mesmo, de madrugada, antes de que o vexan os seus veciños, ás obras de don Manuel. ¿Entendeu?

            Desde aquí mesmo, de noite, iremos directos para cubica-la madeira, a que eu dispoña, a que eu marque...; mellor dito, marcará vostede, de propia man, que eu estarei tras súa, coa miña pistola, que é unha Parabéllum, de máis alcance e de máis precisión cá súa, por se lle dá a tentación de facer xirar algún taboleiro ao redor da miña cabeza. Alí mesmo chamarei ao noso Xerente para que dispoña dese cargamento, ipso facto, previsoramente!

            Na factura desta madeira, a nome do Manuel, por suposto, que tamén a faremos esta mesma noite, vostede ponlle unha data retrospectiva, cobrada en efectivo! Deste xeito quedará compensado o meu cheque, o nominativo, o dos impostos. ¿Queda notificado, mon ami? ¡Míreo ben..., se quere salvarse!

            Rancaño, abafado, esgotado, estivo a punto de padecer unha lipotimia:

            -¡Cantos disparates...! ¡Vaia chanchullo, vaia abuso, que miúda humillación! ¿A vostede pariuno unha muller; si, de verdade? ¡Xa o dubido!

            Aurelio, facendo ademán de irse, anoxado, bufando coma unha cobra:

            -¡Será mamón...! ¡Atéñase ás consecuencias, que as provocou vostede; si, vostede, pasmón! ¡E comigo, punto final...!

            -¡Don Aurelio, por favor, que por favor llo pido, agarde, non me deixe así, non me abandone, e transixa cos meus lamentos..., xa que non teño outra escapatoria, outras liberdades! -Despois dun respiro, naquela sufocación: -Nos meus libros, na miña Contabilidade, ¿como dou saída á súa madeira sen poñe-la contrapartida: nin caixa, nin crédito, nin contado, nin pagos adiados...? ¡Vólveme tolo, que xa non estou para porfías!

            Canto máis laiaba Rancaño, máis se ría Aurelio, con sarcasmo, co seu sarcasmo habitual, corrosivo, desintegrador, diabólico...; pantomimas ben ensaiadas, eficaces, minguantes do contrario, que lle proporcionaban, de presente, uns óptimos resultados crematísticos con aquela parroquia de vasalos miserables, irredentos. Púxolle unha man no ombreiro, e o Rancaño soportoulla, con noxo pero con resignación, tal que se saltase un sapo ás súas lapelas.

            -Rancañete, o que naza vergoñoso e decente, ou queira presumir de honrado, ese tal que non se vaia de putas, pois as putas, putas son, e como tales, putean, fágano en Churiz ou en León! Vostede non ten nada diso, xa o sei, así que non se escandalice das miñas putadas, que no meu oficio sonlle emolumentos, lei de vida!

            Vostede, hoxe por hoxe, dispón desa madeira, de toda a que me interesa, e dalgunha máis, tamén, sen pasala á Contabilidade, á real, que aquí teño os seus balances, en propia man! Por tanto, déixese de vergoñas e de indecencias, déixese de noviciados, que os seus problemas, e mesmo os seus vicios, son vulgares; ¡véñenlle de máis atrás, que a saber de onde lle veu esa fortuna...! ¿Sabe aquel refrán que di: nacín do po e irei ao po, de mal mantido?

            O único que fago, que vostede, no meu caso, ídem de lenzo, é aproveitarme das trampas alleas, que a trapela non é un invento meu, ¡en absoluto! ¿Non se di que roubar a un ladrón..., cen anos de perdón? Por certo, antes de que se pegue ese tiro, faga o favor de asinar estes Balances, que me quedarei con eles en caución da súa palabra, que ao día de mañá virame con gaitas de se lle pagamos, ou se non lle pagamos, esa madeira, a desta noite... ¡Se non o entende, eu si!

            Rancaño volve a tremer:

            -¿Firma-los Balances? ¡Nunca tal me esixiron nos Bancos, e iso que son Bancos! Don Aurelio, por favor, por piedade, teña comigo un chisco de consideración!

            -Estes balances, si; nos si que o esiximos, agora mesmo, ou..., creba fraudulenta! Non se equivoque comigo, que eu non lle son ese sopramocos do Xaquín, que ben sei que lle daba créditos sen as correspondentes caucións, de calquera maneira..., aínda que lle firmase nun papel de estraza!

            -Agora que o nomea: Foi o propio Xaquín quen me dixo que vostede lle aconsellou subirme os límites, favor do que sospeitei tiña de cauda que eu fixese liquidez, abonda, para darlle, de contado, en negro, naquela ocasión, aquela mordida, canto me pediu, daquela do cambio de uso dos terreos, iso de pasalos a solares no seu Plan Xeral de Churiz...

            -¿Aínda segue gozando con ese luxo das sospeitas? Señor Rancaño, isto de agora son lentellas: ¡coma na Lexión, deixalas ou papalas!

            Rancaño chegara a tal punto de abatemento que incluso se lle esvaeu, desapareceulle da vista, aquela mesa, a que tiñan diante. Debruzouse nela, pero fisicamente, instintivamente, por inercia, para ancorala no chan:

            -Xa que logo, na imperdible, páseme eses Balances, que estou perdendo a vista..., ¡antes de que me dea un testavao! O que lle pido é a súa palabra de que non fará mal uso deles, destes documentos, agora que..., agora que os converteu en falsidade mercantil, coa miña propia sinatura!

            Aurelio apresurouse a garda-los papeis, aquelas probas indubidables, asinadas, forzadas, na propia carteira, na súa!

            -Exacto; acaba de referendar as artimañas que lle trenzou ese xenro seu, ¡tan inútil como estúpido! Agora todo depende de vostede, que se marca o seu naipe, ¡como moito, ás vinte e catro horas, Xulgado ao canto!

            O pobre Madeireiro, xa agónico, a punto de deñalas, insistiu, cavernoso:

            -¿Don Aurelio, non me vai anticipar..., algo..., algo diso..., do que vaia facer para quitarme desta creba?

            -Xa o verá, xa, vostede mesmo, desde que…, ¡desde que estea esa madeira nas obras do Manuel, e resoltos eses atrasos da Facenda, e escriturada esa finca, esa que simulará venderme..., etcétera! Vostede métase entre as sabas coa Ramona, e fedelle con ela canto queira, a pracer, mentres poda..., xa que non vale para fode-los clientes, que iso é o que se espera dun comerciante, dun mercantil que se prece de tal!

            Dalgún sitio tirou folgos para seguir con aquela pugna:

            -Precisamente, que por tranquilidade da miña señora...; por iso, por iso llo pido, que a pobre, desde que demos en perder diñeiro, precisa e directamente por culpa da súa negativa, da de vostedes, a servirse daquela madeira, para esa sociedade, falsa, instrumental, para esa pseudo-promotora... ¡Vaia, que a miña Ramona evapórase polos seus olliños!

            Aurelio, impasible, pois, canto máis sofrente o vía máis lle apertaba aquela canga da tortura, da desesperación:

            -¿Chora, eh, Boabdil merdento? ¡A que lle espera se non cumpre todas e cada unha das miñas instrucións! Rancaño, para empezar, con só que eu lle dea queixas ao Manuel, ao día seguinte aplicarémoslle, de plano, o Regulamento das Actividades Molestas e Insalubres, e poñerémoslle cen letreiros de prohibido aparcar diante da súa factoría, cun Garda anotando a tódolos veciños que lle compren unha táboa, e outras corenta mil vendetas que se me veñan á imaxinación, sexan oficiais ou particulares, coas que vostede preferirá fuxir ao quinto inferno, lonxe do seu Churiz, lonxe da súa Ramona, desfacendo un fogar e agravando as responsabilidades desa creba!

            Rancaño estaba coa cabeza entre as mans, cos dedos feitos espiños, unha especie nazareno a punto de patatús; tanto, que Aurelio, por primeira vez na súa vida, retrocedeu, freou un tanto naquel asañamento, naquel martirio:

            -Voulle falar da parte positiva, pero iso será se me acata estritamente, pois, neste caso, teña por certo que vostede e maila súa dona terán un retiro feliz; ¡como pouco, nun hotel de dúas estrelas! Isto que lle digo parece unha metáfora, pero xa verá que o cumpro; ¡palabra imperial, miña, que eu sonlle o segundo Aurelio, que eu si que creo na reencarnación, na dos grandes cerebros!

            Aquelas verbas, aquela "palabra imperial", aquel albisque de novas esperanzas, déronlle a vida ao Rancaño. Incorporouse, medianamente reconfortado:

            -¿Si; de verdade? Daquela, irémonos, antes de que se arrepinta. ¿Que, que tal lle pareceu a cea?

            -¿O que, a cea? ¡Bastante ben! O de menos é comer cando se ventilan outros intereses máis nutritivos, que vostede, neste arranxo, non só se libra da cadea senón que lle vai seguir botando pan ao caldo! ¡Xa llo dixen, se me quixo escoitar: Palabra aureliana!

            Ese tipo de ¿palabra?, era un enigma para o Rancaño, mais..., ¡peor podía ser!

            -¡Ímonos, logo; cando queira! Despois de todo, despois de canto me afrontou, do que me fixo sufrir, quédolle agradecido, que certamente viña mal predisposto, aínda peor, así que, na imperdible, agárrome á súa palabra!

            Litis, con sorna, atorrante, bramando coma un boi:

            -¿Coida que os hai peores; onde, onde están...?

            -¡E se cadra, hainos! Mais, de ben pensado..., nesta terra, non!

            Parecería natural que se anoxase o tal Aurelio, pero, en absoluto! Ao contrario, sentíase feliz no seu papel de anticristo.

            Aurelio, á vez que se enfundaba o gabán, deulle novas instrucións, abusón coma sempre, demoníaco, imperativo:

            -¡Outra cousa! Mañá mesmo, na Notaría, quérolle ver tódalas pólizas dos seus seguros, tódalas que teña, que desde que firmemos esa compra - venda heille botar unha ollada á letra miúda, que igual convén cambiar algo, antes de cerra-lo seu exercicio!

            -Descoide, que as levarei. Canto queira, que de meu, o que é de meu, neste pauto só me queda a ánima, e para iso, escachizada!

            -Rancaño, non se poña tremebundo, que vostede escolleu; ¡vostede mesmo, que sempre escolle o propio prexudicado, e despois, quéixanse!

            -Escollín, si; escollín..., ¡pero foi entre o lume e mailo remol! Mire, como non estou para conducir, ¿quere levarme vostede, e mañá mando ao meu xenro a busca-lo noso, nos coches da Liña...?

            Aurelio accedeu, pero fíxoo apearse de lonxe, á entrada da Vila, para non contaminarse, para que non os visen xuntos!

            Ao outro día, en Lugo, con aqueles papeis dos seguros na man:

            -Esta Póliza de incendios logo é máis axeitada para unha canteira que para un serradoiro. ¡Parece mentira en vostede, un laión, que só fala de infortunios!

            -Pois levo así dez anos, ¡dez!, e nunca desgraza tiven, que procuro illa-los enchufes, os empalmes; ¡todo!

            -¿Se chegase a haber un incendio, daquela, que?

            -Nese caso..., ¡quedaríanme os terreos, eses solares, que a terra non arde, salvo que a queimen os diaños, que daquela pasaría a ser inferno!

            -¡Xa! ¿Os diaños...? -Con sorna: -¡Non sei logo por que se desespera de que se lle afunde a industria! Mire, Rancañete, que tal nome merece, e míreo cos pés na terra: A esta Póliza hai que facerlle un Suplemento, urxente, dentro do pouco que queda deste ano, elevando a cantidade asegurada para que coincida, sequera sexa por aproximación, co valor real, total, desas naves, maquinaria, instalacións...; ¡e tamén cos seus valores de reposición! Por suposto que de toda clase de existencias, tanto de materias primas como produtos elaborados.

            Voulle evita-la Creba, que niso estamos, pero o que é a Suspensión dos Pagos, tal e como están as cousas..., vai ser Necesaria! Poña atención, que esta é unha cuestión legal, e por ende confusa, obtusa, profusa e difusa..., para os leigos en cuestións xurídicas!

            Sen esta ampliación da cobertura dos seus Seguros, os acredores, calquera deles, pode alegar, ¡alegarano, que menos!, unha neglixencia temeraria, que dese xeito, por imperativo legal, esta Suspensión dará en Creba. ¡Fraudulenta, con maiúsculas, que ese nome ten! Para que o entenda: ¡Cadeas, cárcere!

            O rico/pobre, Rancaño, outra vez abatido, desesperado, impotente e incrédulo, coma un rato na rateira; e para máis pánico, con aquel felino axexante, paseándose ao seu redor; coas poutas enluvadas, iso si, pero disposto a murarlle as tripas.

            -¡Meu Deus, desta..., punto final! ¡Ás veces, xa o di a miña Ramona, é mellor non saber nada, pero que nada de nada!

            -¡Merde de home, cagueta, que tampouco é así! Aguante, Rancaño; aguante e tire do folgo, que aínda quedan traballos sen facer; ¡traballos persoais, intransferibles, indelegables, seus! De momento hai que ponderar outros factores circunstanciais: Vostede puxo ao persoal en contra súa; levantados, segundo os meus informes, tal e tanto, que incluso están a tal momento nesa folga dos brazos caídos. Como lles sobra razón, é máis que probable que algún deles lle provoque un incendio, un laparío total, vingativo. ¡Estatisticamente comprobado, que iso é o que pasa, sempre, ou polo menos, a miúdo, nos conflitos laborais dos madeireiros que se enconan!

            Ao Industrial aínda lle quedaba un adarme de fe na humanidade:

            -Os meus non farán tal cousa, que daquela, meus pobres! Daquela é cando non cobran un chavo dos seus atrasos...

            -Estoulle dicindo que teñen a carraxe acumulada; ¡máis odio, máis carraxe, do que madeiras! Pero o caso é que eles teñen razón, todos, toda, que algo así lle estaba pasando a vostede; comigo, si, comigo, e non se alporice, que por regatearme unha simple comisión, un mero galano, daquela, si, daquela, vostede quedouse cos solares sen clasificar, sen clasificar e sen cualificar; ¡coma o seu dono, rústicos! ¡Vaia administrador e vaia dilapidación, cos talentos metidos na súa caixa, no peto, balorentos! Pois ben, nas súas circunstancias tense que ocupar desta Póliza, hoxe mesmo; eleva-la súa contía e perfecciona-las modalidades, que o risco de incendios, por caída de raio e/ou de tormenta, toda clase de meteoros, non pode seguir excluído, ¡nun serradoiro, nun serrradoiro, nun serrrradoiro...! ¿Entroulle nesa chola súa, de serraduras, de tendeiro obsoleto?

            -Aurelio, non mo poña así, que lle teño un bo pararraios; tan alto e tan bo, que mesmo polo Santiago baixan as chispas, esas que van ao foxo do carbón; ¡e ningunha saltou aos talameiros!

            Litis, no seu prebe, exultante, enigmático, ferinte:

            -¡Que me vai dicir se xa reparei niso! Vostede explíquellelo, con esas verbas tan descritivas, á propia Compañía; ¡si, á Compañía, para que lle rebaixen as primas! Rancaño, vostede, a mais de torpe, é un mal administrador; todo o contrario do que debe ser un páter familias. Un inocente, ou por mellor dicilo, un cretino integral!

            O Madeireiro tentou de argumentar, pero sen forza, xa en retirada:

            -Ben fala, ben; tan ben o fai, que me está relando, pero faino con pólvora allea: Dígame, ¿con qué pago, eu, esas primas, esa elevación delas? Para o que queda de meu, así ardese todo; ¡eu coa madeira, por suposto, para rematar máis axiña con este impasse, con este calvario!

            Aurelio coñouse por enésima vez, pero desta fíxoo a gargallada limpa; ou por mellor expresalo, sucia, acre, ferinte:

            -¡Home de pouca fe: vostede abonará con madeira, coa que lle resta; con esa que non está rexistrada, aquí, neste Inventario, no reconto oficial! Por parte, en paralelo, falarei co Manuel, para convencelo de que lle paguemos nos, nos mesmos, eses Suplementos da Póliza.

Casualmente, con tantas casas en construción simultánea, andamos co efectivo algo taxado, mais a nosa diferenza con vostede estriba en que nos sobra crédito, de Banco en Banco, que nolo ofertan, día si e día tamén, porque o merecemos pola nosa solvencia, pola nosa previsión, mentres vostede queimaba as súas oportunidades, absolutamente todas, nesa pira dos desacertos, ou máis exactamente, das imprevisións!

            Inda máis, unhas previsións baseadas, inxenuamente, torpemente, na palabra do Manuel, deses listeiros de don Manuel, que non tiñan poderes, e seguen sen telos, simples empregados dun rival seu, dun Alcalde - promotor, enconado con vostede, nada menos que por unha simple ameixa, por unha muller! Por iso, por algo, témoslle que cobra-los empréstitos en firme, de contado, coa propia madeira, que nós non estamos á recíproca!

            Non hai labrego nesta bisbarra que non coñeza, que non coñeza e non practique, ese dito de que, ¡amiguiños, si, pero a vaca ten un prezo! Eu, no seu caso, queimaba o seu título de Bacharel..., que vostede desacredítaos!

            Rancaño, psicoloxicamente minguado, ninguneado, feito cisco, nin sabía como argumentar, como soster, unha mínima defensa da súa dignidade escarnecida. Con poucos azos, pero intentouno:

            -Haille unha gran diferenza, don Aurelio, que eu non son culpable; ¡en absoluto, de nada! De nada, en absoluto, que vostedes afundíronme miserablemente, torpedeando aquelas expectativas, tan lóxicas, dos meus abastecementos, das miñas previsións e das miñas provisións..., infundadas! Cousas que me insinuaran, subministres lóxicos téndome aquí, aquí mesmo, de par súa, con madeira de calidade, ben curada, e vostedes foron merca-la rin á Coruña, por prezos incluso superiores ás miñas ofertas, en puro dumping, de cabronada que se di, que burro serei, asnal de todo, pero o que é do meu mercado, algo entendo!

            Que si, que ben o sei, e non me mire de esguello, con ese desprezo, que eu téñolle alma. A súa xente, esta do triunviro, maiormente aquel Encargado, aquel ao que  lle conseguiron un contrato de Obras Públicas na Coruña, para alonxalo en vista de que aprendera demasiado ben o seu oficio, cando un, cando outro, xa digo, que todo se lles volvía dicirme que cun barco, o ou con dous, dese pino de Oregón, eu non ían ter nin para a primeira fase da súa Promotora, e despois das promesas, despois dos embarques..., se te vin, non me lembro! Teñen a lingua bífida, de dous falares, coma as serpes, tal cal!

            Litis acendeu os ollos ao verse tan atinadamente descuberto e cualificado, mais para esas descargas do maligno aquel Madeireiro non tiña pararraios:

            -¡Alto aí, Rancañete, e non volva ás recriminacións! Faga o seu mea culpa, e recoñeza, dunha por todas, que sempre tivo madeira de toda clase, en exceso; e do Oregón tamén, ¡agás de empresario! ¡Tirouse á auga sen saber nadar!

            -Don Aurelio, non sei como o fai, que sempre me tapa a boca con absurdos, con sofismas, con verdades a medias... ¡Trágame terra!

            -Mire, Rancañete, ou Racañete máis ben, déixese de lerios, que vostede, de presente, fai abondo con agarrarse a unha táboa podre, esa que vai polo río abaixo. ¡Estase apartando das súas asas!

            -¡Oh, Deus, ter que tratar con vostede, mais na imperdible...! Pero volvamos ao presente, ao asunto deses cartos: Enténdese que lle van pagar á Aseguradora...; ¡non, que lle pago eu, en táboas, con outra partida de madeiras, ao seu través...! Daquela, ¿que fago co persoal, que niso levan razón, que nin traballan nin os podo botar? ¡Ai, Deus, qué vida, qué desagradecemento; e co ben que os tratei na miña prosperidade, que ata lles fun ás vodas, case sempre de padriño, con largacía, xenerosamente!

            -Diso, de momento, non sei que dicirlle; teño que estudalo, que sempre analizo por partes, sempre, igual que en Gramática. Pero o máis urxente é unha xestión que lle vou facer no propio INP, para que traspapelen, por algún tempo, o expediente da súa morosidade. Mentres, nos imos arranxando outras cousas, tal que esa do persoal. De momento, media paga, para que sigan traballando, arreo!

            O mellor con vostede vai ser unha opción de compra deses terreos, dos que lle restan, e que asumamos, nos, Mabel e mailo Manuel, as súas hipotecas. Daquela faremos un estudio selectivo deses operarios para afrouxa-la súa plantilla, tirando á rúa unha ducia deles, dos peores por suposto,  para que escarmenten os outros, para que se maten a traballar..., co medo a verse no paro, ou camiño de Suíza!

            Rancaño quixo ver naquelas verbas unha media promesa, un raio de luz:

            -¿Entón, os excedentes, tódolos excedentes..., colleranos vostedes, na Construtora? ¡Por favor, si, fágano, que é de xustiza, xa que vostede non entende de caridades!

            -¡Rancañete, non corra, non se faga ilusións precipitadas, que aínda o temos no mandilón do seu bautizo! Déixese de inxustizas, déixese de moral, que todo iso son conceptos infantís, abstractos, superados. Vostede logo parece unha monxa, pero, desvirgada! Aquí tratamos con materias primas, que tal son eses recursos humanos aos que me refiro; ¡outra clase de madeira, outra!

            Volveremos ao tema central en mellor ocasión, sen présas, que ao de agora vou suar tinta para convence-lo Manuel de que se quede cos mellores, cos especialistas. Do resto, o máis probable é que lles axudemos para que se vaian fóra, por Europa arriba; ¡se renuncian aos seus atrasos, obviamente!

            Recolla eses papeis, que por hoxe estivo ben; ¡do mellor! ¡Xa lle digo que eu sempre vou por partes! E daquela, ¡abur!, que teño que tratar cos meus socios para traducirlles iso da opción dos seus solares, esas leiras do serradoiro, que tantas molestias me causan!

            Rancaño, que perdía vitalidade a razón dun ano por cada día de rechufla daquel Secretario dos seus secretos; en cada un daqueles experimentos tan humillantes, en cada sesión daquelas, ¿celebradas? con aquel ¿Asesor?,  ¿Asesor financeiro - legal?, abatido, submiso naquelas xeremiadas letais, mal soportando aquel falcón da "palabra aureliana".

            -¿Crebado, eu? ¡Ai, Deus, quen fun e quen son, agora, cunha creba ao lombo; eu, que fun máis rico, moitísimo máis, có propio Salmonte! Síntome tan avergoñado que só me apetece coller un fardel e irme ao monte, para non volver ao meu Churiz..., polo menos ata que vostede recompoña esta desfeita!

            Aurelio, cebándose con saña, máis, aínda máis, con aquela pezoña de alacrán:

            -¡Rancaño, iso é verdade, case que verdade, pero é unha verdade tardía, que vostede non tivo un secretario de péndolas! ¿Que lle custaba, daquela, cando arribei ao Churiz, poñerme en nómina, ou pasarme un sobre, mes a mes, a cambio da miña, digamos, amizade? ¡Hai que saberse rodear de colaboradores, de amigos idóneos situados en sitio idóneo no intre idóneo, que tal foi o caso de don Manuel!

            -¡Será iso, será! É boa verdade que neste mundo dos negocios, dos obxectivos planificados...; en definitiva, das trampas, cando un morre, tiña que nacer!

            -¿Vostede, señor apampado, cre na reencarnación, na segunda oportunidade? ¿Si? ¡Pois ándese con coidado, que se eu reencarno en aguia, vostede farao en asnal!

            -¡Don Aurelio, por favor, non blasfeme, que niso de crer..., eu..., só en Deus!

            O Litigueiro sulfurouse de novo, de mala maneira:

            -¡É vostede o que ofende, lle repito; e non está en condicións!

            -¡Xa calo, xa; mais non esqueza que por encima dun cacique sempre hai, sempre hai e sempre haberá, outro, outro cacique, así que non se asoberbie, e faga os posibles para abaixarse ó chan, que aí arriba, aí onde se dá de aguia..., ata aí non chega nin o Ministro da Gobernación, para canto máis...!

            -¡Eh, oia, que eu non son ningún cacique; eu son..., un seguro servidor, pero iso si, dos amigos!

            -¡Claro que non, que vai ser! Vostede úsaos, aos amigos, aos caciques, e faino de aluguer, ao servizo dos seus propios intereses; e por encima diso, coróaos de..., de cornamenta..., por se non tiña abonda ese Salmonte!

            Aurelio riuse despectivamente naquela esgrima desigual, ciscándose na escuma do cabalo do orgullo do pobre Rancaño, do Bacharel Rancaño. Con catro artimañas, con aquel pánico que acertou a imbuírlle, tíñao freado, tarado, sen iniciativas; co bocado do traveso, sen deixarlle abri-la boca, con toda a facenda, con todo o seu patrimonio traspasado e/ou bloqueado. Para máis sufrimento, a cada intre craváballe aquelas esporas de alacrán, así que ao Madeiras só lle restaba encabritarse e rinchar, aínda que sen efectividade algunha, sen posibilidades de desmonta-lo seu xinete, un centauro por xinete, mesmo apocalíptico!

            …

            Aos poucos, diante da cheminea pacega, testemuña xorda e cega de tantos enleamentos, de tantos urdidos:

            -Falando doutro asunto: ¿como vai iso do Rancaño, meu querido socio, e non obstante, amigo? ¡Se é que podo preguntar!

            -O que é preguntar, podes, que as indiscrecións están na resposta. Mal, bastante mal, que me fai suar tinta, e encima diso, feito un renarte, que para pedir, insulta, e sen deixar de insultar, pide; ¡non o dou esfarelado!

            -¡Pois, para que ti súes, co frío que tes o sangue...! -Atreveuse a afirmar o seu Alcalde.

            -Ese Madeireiro teno todo atrapallado: complicacións xurídicas, torpezas contables, erros laborais...; ¡de todo, menos prudencia! Sempre me admirou que podan chegar a ricos certos idiotas...

            -Pois esa enfermidade era precisamente a que lle querías agravar, ¿non si, Aurelio? Lémbrate que seguimos a túa consigna en todo, particularmente naquilo de provocarlle aquelas importacións, masivas, innecesarias. ¡Unhas madeiras que o emparedaron, que o inmobilizaron, pois, entre réditos, corretaxes  comisións, e mailos etcéteras, saíanlle aqueles créditos ao vinte..., e agora, de cumpridas as túas previsións, medio nolas está regalando! ¡Ese baixa en picado, coma os paracaidistas!

            -¡Certo, exacto! Fíxeno todo cunha estratexia de longo alcance, que é a boa nestes casos, pero fóisenos algo a man nos preparativos, no seu quentamento, no embarque...

            -¿Fóiseche a man? Non sei a que te refires, nin me importa..., salvo que se pegue un tiro, que iso hai que evitalo!

            -¡Vaia, Manuel, que por esta vez fuches listo! ¡Atinaches!

            -No que tes que ter coidado coa man é niso da sobriña do Cura, que se a violas, afúndesme... ¿Como era? ¡Iso, a entente!

            -Si; unha entente cordiale. Sempre é un bo equilibrio de poderes o da Igrexa e mailo Alcalde..., sexan de Churiz ou das Corenta Fanegas! Aquí o único que está afundido, definitivamente afundido, é o teu rival, ese Racañete, que ata lle cambiei de nome! Un pobre de espírito, un..., ¡un marrón! Para máis fodelo, despreceille o seu título de Bacharel..., para poñelo en coada, coa cinsa!

            -¡Anda ti que se morre dun infarto, ou se suicida, e eu, coas mans no peto, sen socorre-la Ramona...! Aurelio, faime o favor; insístoche en que vaias con xeito nesta affaire.

            Pero o Litis, nas súas maquinacións, sempre ensaiando estratexias de longa distancia:

            -Sendo por unha caridade, a Mabeliña igual che deixa monta-lo teu harén coa Ramona, cedéndolle dous á semana!

            -¿Chacho, que é iso do harén; ter odaliscas a pares, non si?

            -¡Alcalde, que pouco sabes, que cultura tan de..., feudal! Ti, hoxe, se en lugar de reencarnar, retrocedeses, daquela, coas túas mesnadas, en terra de mouros..., tomaría-las odaliscas por monxas de clausura!

            -¿Para que a preciso, iso, a cultura, tendo un Secretario de perendengues? -Terzou Manuel, saíndose pola banda.

            Pero o Litis, que pasou por alto aquela loa:

            -¿A todo isto, que é da nosa Mabel, non está na casa?

            -¡Cala, ho, que estará a chegar! Esa aprendeu das túas planificacións; tanto, que resulta que o outro día acompañou de tendas, aló na Coruña, á señora do novo Gobernador, e daquela viron unha xerra china macanuda; ¡monárquica, sabes!

            -¿Monárquico, ti, que te dás de falanxista? ¡Ai, Manuel, cave ne cadas, que xa o dixo san Baco!

            -Iso, iso de que é monárquica díxoo Mabel; ¡non sei de que dinastía!

            -¿Na Coruña? Asegúroche, sen velo, que o sacarán do escaparate antes do próximo verán; iso, antes de que amosen polas inmediacións certos veraneantes pacegos...; ¡aqueles que ti sabes!

            -¡Non hai caso, que xa o sacaron, e mais estamos no inverno! Mabel faloulles aos da tenda, á volta, por teléfono; e sen máis, envioulles un cheque, de contado. Mandáronllo onte, por un propio. E non mo ensinou porque o trouxeron envoltiño, en papel de prata!

            Hoxe, de mañá, saíu co seu paquete para que a Gobernadora poida luci-la cousa..., ¡traída dos Reis! Vaille dicir que é un galano da súa amizade, algo persoal, e que por iso llelo leva en persoa. ¿Enténde-la cousa? ¡Nos tamén colaboramos ao choio; menos cá ti, pero algo, ou moito, que nos dámo-la cara!

            -¡Desde logo que si, que todo iso é persoal; e monárquico, tamén: dinastía china, regalo de Reis! ¿Eh; escoita? Pareceume que paraba un auto...; ¡aí o tes, aquí diante, na rúa, que non o meteu no garaxe!

            O Salmonte, sempre solícito co seu Secretario, asomándose:

            -¡En efecto; pero, chacho, que nafres, como a ventas, mesmo de lonxe...!

            -Olfacto e oído; ¡de sátrapa teu, naturalmente!

            -...

            -¿Cariño, xa de volta? ¿É que non te recibiu?

            -¿Recibirme? ¡Cos brazos abertos, que nin que foses ti, Manueliño do meu xustillo! ¡Uiih, como me quere! Pero non a entretiven, case que nada, que tiña outras visitas agardando pola súa audiencia, e todos eles cuns paquetes grandísimos, que llelos levan en propia man, supoño que será para evitarse testemuñas! Como di este animal do Manuel, ¡para testigos só valen os testículos! Eu trinaba por traérvo-la nova, de leda que veño, do moito que lle gustou. ¡Se a vises, Manuel, tan cariñosa, tan apreciativa do meu galano! Daquela cortábaseche a diarrea...

            Manuel que si, pero con dúbidas. Suxeriu ao respecto:

            -Por se acaso, coido que debemos seguir con ese plan de facerlles, a estes, outro chalé; ben rematadiño e tamén nun sitio guapo. ¿Ou ti que opinas, don Asesor?

            -Naturalmente, que dese xeito a xerra volve para Churiz; e xa que non temos, aínda, un Museo local, esa xoia, no chalé desoutros amigos..., un sucedáneo!

            A Mabeliña, máis garatuxas que unha gata diante do seu prato do leite:

            -Manueliño, ¿déixasme darlle unha aperta ao noso Asesor...? ¡É para felicitalo polos seus acertos nestas iniciativas; tantas que van, e todas atinadas, que sempre apunta ao miolo!

            -Só unha aperta, ¿eh?, que aquí o Alcalde sono eu, e as pernadas tamén son miñas, que iso de visita-lo teu miolo..., ¡eu! ¡Por lei histórica, como esposo, como feudal e como Alcalde; tres exclusivas señoriais!

            -¡Vale, meu anano, que es unha carracha celosa, pero que conste que un biquiño dos meus, unha chuchiña, un biquiño dos castos, pouco pagar é para un Secretario da súa categoría!

            Manuel, celoso e incómodo, tiña présa por cambiar de temática, que aqueles mimos daquela Mabel.., ¡líbera nos, Dómine! Se aínda non os vise, pero ela...; ¡ela maldito se recato tiña, nin o tiña nin facía por poñelo!

            -Volvamos ao de antes, que para nada, botamos un día. ¿Que me ías dicir do noso Rancaño?

            -Falarei, si, pero con prevención, coa enésima prevención, meu querido Manuel, de que non te tente o demo achegarte ao Madeireiro, que está coma unha fera agónica. Daquela pode darche un poutazo, ou un tiro, que ese tustarelo, na imperdible..., roe os calzóns de quen se lle achegue!

            Manuel, un conainas, covarde por natureza, enzubrigado pola mediación á que o tiñan sometido, neste caso sentiuse feliz con aquela reclusión imposta polo seu propio factotum:

            -Sendo así, logo será cousa de que non salga, de aquí, do pazo, nin á Consistorial, en días, por se nos atopamos na rúa, e se volve a min, ou me pega ese tiro, tal que polo cu, á traizón!

            -Manoliño tremente, tampouco debes extremar, pero o de cambiar de rúa, si, iso si, se o ves por diante, por diante ou cerca. O que temos que facer, agora, agora mesmo, e poñernos dun acordo no prezo que lles vaiamos asignar ós terreos. Hai que formalizarlle unha opción de compra, inmediatamente, mañá mesmo, antes de que rompa augas!

            -¡Chachooo...; así que o tes a parir! ¿E foi coa metade fóra? ¿Directo ao miolo..., ou ao traseiro?

            -Manuel, non sexas chabacano, que tampouco é de risa, que aquí estamos constituídos en Xunta de Socios, e Aurelio tiña, e ten, a palabra. -Mabel, ao positivo, aproveitando tódolos tantos co seu bobo útil, co matrimoniado, pero aquel poñente tan impoñente, en paralelo, seguiu poñendo: ideas, tramas, urdidos, falsidades, extorsións...

            -Entendo que eses terreos debe valoralos aquí o Manuel, que para algo é Perito...; ¡se o é, que o demostre!

            O aludido escorreuse:

            -Esas terras son solares, e eu son..., ¡Agrícola! Aurelio, faino ti, que cho agradezo.

            -Algún día serán solares, pero, cando o digamos nos, e só para nos! Tampouco é unha industria, que esa cousa obsoleta estouna desmontando eu, eu mesmo, sobre dos papeis. Todo iso, para o noso trato, aos nosos efectos, son terras, simplemente terras a monte, baldías, incultos lastrados de serraduras, e por tanto, atribucións manuelinas, no teu carácter privado...

Aquel Perito, manipulado, reconducido, dobrouse:

            -¡Visto así...! Logo esas terras pouco valen, que mentres non se lles retiren as serraduras e mailos tinglados do Rancaño..., nin para horta!

            -Diso se trata, Manolón. A ver, fai números, que che trouxen unha Texas, destas de peto, de regalo; ¡tamén da Coruña!

            Mabel, na súa permanente coquetería, facendo que se enfurruñaba:

            -¡Mira que ben; e para min, nada!

            -Carísima Mabel, o teu regalo xa está aquí, no propio Churiz.

            -¿Ai, si? ¡Aureliño, es magnífico, aínda que, á verdade, non esperaba menos vindo de ti! Se non se enfadase este Manolón, a tal intre dábache una boa aperta, outra, pero é que este animal, este ser tan primitivo, este oso que durme na miña cama, confunde a amizade, pura e platónica, co prato das fabas. ¡Co prato e coas bailarinas!

            Fitouna Manuel, de esguello, amoscado pero claudicante:

            -¡Dállo, muller, que se te esparramas, agora teño arranxo, que ao ser un ricacho, e ese Rancaño un pobre de polas portas..., o meu está feito! E logo o que me terá aforrado..., sen indirectas!

            Aurelio non lle permitiu completa-la aperta:

            -Mabel, non, desculpa, que te abaixaches a unhas bromas impropias, e ben sabes que este Manuel é doutra fornada, doutra xeración. Non está posto en confianzas, que o criaron para fillo único, para feudal absoluto, así que non entende a inocencia, a naturalidade da nosa camaradería!

            Ela, virando, ceando, manobrando, nun si pero non:

            -Perdoa, rapaz, pero non quero perder ningún regalo polo simple prezo dunha aperta...; ¡iso, platónica!

            -O meu regalo, ou mellor dito, o regalo que che fai este Manolón, consiste..., nun chofer, para o teu auto! Conduces mal, e logo que o fas pola esquerda, cousa impropia nunha Alcaldesa de Franco! Aínda non falaramos diso, pero coido que é oportuno neste intre: O mellor chofer dos camións do Rancaño, ese rapaz do pelo pincho, pasará á nosa sociedade, teoricamente para o capitoné das mudanzas, pero non, que de feito estará ao servizo de Mabel; ¡con gorra de prato, coma os choferes das Marquesas! ¿Acéptaseme esta proposta?

            -¡Obsequio refusado! -Protestou ela, con todo o apromo da súa base triangular, amoscada pola trafulca do seu Manolón e polo refuse do seu Aurelio.

            Salmonte non entendeu aquela reviravolta, e temeu que se fose a enfadar Aurelio, ao que seguía sen coñecer a fondo:

            -¡Mabeliña, meu amor, non, iso non; non lle fagas ese desaire ao meu Secretario!

            -Si, Manoliño, e teño razón, que este Aurelio é un sádico. ¡Mira que brindarme ese chofer con cara de can de palleiro...!

            O carota do Aurelio, que tiña saídas para tódolos incidentes:

            -¡Exactamente! Por iso pensei nel, por feo, que así non se cela este Manuel. Por outra banda, é o mellor chofer que hai na Vila. Nunca, nunca, unha multa; virxe nos controis da Garda Civil, e nos outros tamén..., ¡que non hai grandallón que non sexa marica!

            A tal momento decatouse Salmonte; ou se decatou, ou picou:

            -Sendo así, Aurelio terá razón, que nos convén ese chofer. A verdade é que me tería que queixar, ¡que encima de que vos rides das miñas contas, vai este tío, este carota, e regálame unha calculadora de peto!

            -Para ti, Manuel, chegará, de seguida, un bo regalo, a xogo; ¡gordo, gordísimo!

            -¿Outro coche, daqueles que vimos na Coruña? ¿A que si?

            -¡Non; que xa tes o Mercedes! É outra cousa, moi importante para ti, que me estou facendo demasiado visto en relación coas obras, e a xente pode notar que este ángulo ten unha bisectriz... Ti precisas alguén que che garde a ponte levadiza, que de feito cumpra as miñas consignas, pero que amose os poderes que ti lle confiras, os que delegues; ¡un Apoderado, teu, que me obedeza a min! ¿Enténdelo? ¡Ese tal é o Contable do Rancaño!

            -¿Ese gordinflas? ¡Ah, pillastre, por algo falabas dun regalo..., gordo!

            -En efecto; é Perito, Perito Mercantil, pero máis perito, moito máis, có Xaquín. Era un luxo para o Rancaño, que non lle consentiu iniciativas porque se lle celaba ese incompetente, ese xenro; tiven novas de que en vista da crise do Madeireiro, ía fichar polo Banco...

            Manuel, de pleno asentimento, encantado con iso:

            -Ese Fulano andará polos tres meses sen olla-la paga, así que..., por un cacho de pan, para nós, en exclusiva!

            -El si, el cobra, que por algo leva os libros do Rancaño, que xa o está facendo co meu asesoramento, así que, para levalos ao meu xeito, de aquí en diante, que os leve o propio Madeireiro! Á parte de que, como che digo, nos precisamos un Contable, un bo Contable, para darlle unha forma evolucionada á nosa Inmobiliaria; quere dicirse, para ramificala en divisións especializadas, que empeza a desbordarse. Tamén ocorre que ese listiño, cerca do Rancaño, estórbame para certos plans..., digamos que, arteiros, particularmente arteiros!

            -Nese caso, se é tan bo...; ¡o malo será se chegas tarde para retiralo!

            -Non, que xa lle dixen que non firme co Banco sen avisarme, que lle estou buscando un choio de ingresos superiores.

            -¡De ingresos superiores será, pero o que é de horario, dobre, ou máis! -Ironizou Mabel, que por moito que lle envolvese o corazón aquel Aurelio, algo social seguíalle palpitando, se cadra aló por dentro, moi dentro, con respecto aos seus traballadores do lugar.

            -Iso, Mabeliña, comprenderás que non llo ía dicir, así, de entrada. ¿Que, estades conformes cos regalos?

            Manuel, nesta ocasión máis duro, aflorándolle aquel atavismo feudal:

            -Pola miña parte xa cho direi, cando lles mire o dente!

            -¡Manuel, que non son escravos! -Suavizou Mabel.

            -Muller, vindo de ti, iso é gracioso, que nunca dubidaches en tratarme, a min, ao teu propio home, tal e coma a un escravo, pero a tal momento eu pensaba, e referíame, aos propios cabalos, en metá fóra, por aquilo de que..., a cabalo regalado, nin mirarlle o dente!

            Aurelio, maquinal e maquinador; coma sempre, que non fai falla reiteralo:

            -Non vos desviedes, que falta outro punto..., ¡antes de levanta-la sesión!

            -¡Mentres non sexa levanta-la espiña...! As sesións deste Triángulo, como ti lle chamas, dun tempo a esta parte non se dan levantado, que nos traes ao paso; ¡nin que foses arrieiro!

            -Paciencia, Manolón, que ti logo chegas ao Ceo. Mira que se quedase viúva esa Ramona, co potable que está...; ¡aquilo do que falamos! -E chiscoulle un ollo, en complicidade.

            -¡Non, ho, que por ganas que lle teña, Deu-los conserve, aos dous, que desta perden abondo, e non todo van ser gaños; para min, se entende!

            -Falando de perder: Os artistas alúganse caros..., que son escasos, e ti, como es o páter familias deste Municipio, segundo che veñan a pedir traballo, teslles que dicir que si, encantado, pero que non precisas máis operarios, que por iso farás un esforzo para non deixalos na rúa, polo menos neste inverno. Caridade por caridade, xa lles faremos firmar un papeliño no que digan, ou recoñezan, que cobraron aqueles atrasos, os que lles debía o propio Rancaño. ¿Enténdelo, Manuel, que ti, para os papeis, un negado?

            O Ilustrísimo Señor, no paroxismo do seu desconcerto:

            -¿Logo, en que quedamos: doulles traballo, doulles esmola, doulles pola retagarda..., e encima diso, con recibo?

            -Calma, que irei por partes, xa que tan curto es. Pon as orellas, meu asno tripón. Con iso dos recibos, faranlle un favor ao crebado; quere dicirse, a nos, a nos mesmos, que lle zugámo-lo patrimonio sen pagarlle ao seu persoal; ¡ao seu! A ficción é que eles fanlle un favor ao crebado, e ti faslles, aos operarios, o de salvalos do paro. Maxistral, querido Alcalde, que xa verás canto, e que ben, se vai falar de ti, neste Distrito. ¡Cadora máis!

            Pola miña parte, para contribuír ás túas glorias, voulle dicir á señora do Rancaño que ese favor, para que perdan algo menos, llelo fas ti, ti mesmo, persoalmente; ¡pero a ela, só a ela, por ela, pola propia Ramona, en lembranza dos vosos tempos, e a pesares das faenas que che teñen feito, particularmente ese Rancaño! ¿Que, agrádache esta filigrana? ¡É un experimento ex novo!

            -¡Natural; ese é un bonito regalo; afellas que si! Agradézocho pola finura que estás poñendo neste asunto. ¿Oes, pero, coa outra xente, que se fai?

            -Cos demais, que xa teño clasificada a lista dos bos e dos malos, que son máis os incompetentes cós bos, e dareiche unha copia desa relación, resérvome o meu regalo, que consiste no seguinte:

            Como se trata de alivia-lo paro, o teu compadre, o Ramonciño, preparoume un Capítulo de Axuda ás familias necesitadas, que é á parte do da Beneficencia, do ordinario. Tan pronto bóte-la túa firma, daquela mesmo empezamos a pagarlles pasaxes para Holanda, por conta do Axuntamento, por conta do Estado, que seica precisan vaqueiros robustos, con experiencia; ¡pero, iso si, desde que renuncien aos atrasos do seu patrón, que non poden chamarse parados se primeiro non dimiten do seu emprego actual! ¿Fino, eh? -Vangloriouse Aurelio coa súa enésima trasnada.

            -¿Vaqueiros, eh? ¡Que vaqueiros nin que carajos se case todos, a inmensa maioría, son carpinteiros, especialistas en carros do país!

            -¡Alcalde, que xa o sei: carpinteiros de terceira, e por homologación, vaqueiros de primeira; desertores do arado, en definitiva!

            Salmonte engurrou o fociño:

            -¿Sendo así, onde está o teu regalo? ¡Ti es un cabrón, aínda máis do que eu, que xa é dicir!

            -Mira, home, como son xeneroso, penso compartilo co Ramón, que lles cobrará un tanto por pedirme que lles conceda esta cualificación de pobres. ¿Váleche?

            -¡Cómame nunca o demo, que outro invento; teu tiña que ser! A verdade non é que me guste, que se lles pagámo-la viaxe, e despois non lles chegan eses cartos, daquela van ter problemas por aló, no estranxeiro...; ¡poden chiar!

            -Non, non terán problemas, que esa propina sairá dos viáticos.

            -¿Dos viáticos? -Manuel, incrédulo. -¡Anda que se o sabe o Crego, o que é o Viático, a Extrema, vaicha poñer el!

            -Manuel, ti entendes ¡algo! da ximnasia, pero o que é de magnesia, ¡diso nada, en absoluto! Cando eses fulanos lle leven ao Ramonciño un deses Contratos de Traballo, poñamos que para Holanda, daquela o noso Oficial quedarase cunha copia, para xustificar nas contas do Concello! Acto seguido encárgalle os billetes a unha Axencia, para que eses veciños non fagan mal uso do diñeiro municipal, dese Capítulo que temos axenciado no Goberno Civil; séxase, diñeiro municipal, pero das arcas estatais. De paso, esa Axencia dálle unha comisión, outra, ao Ramón. Con estes preámbulos, cando entreguen a copia do Contrato, ou a Reclamación de Traballo, firmarán un recibiño, outro, dos do Concello, co cuño, pero, sen cubri-la cantidade!

            ¿Séguesme, Manoliño? Daquela sigue atento, coma un cativo na escola: Con todo iso cumprimentado, eles reciben unha Comunicación, para a Axencia, encargándolles en firme esa cousa da pasaxe, ¡por conta nosa! ¡Quere dicirse, por conta do propio Concello! Nese intre vai o Ramonciño e ponlles na man o viático.

            O paso seguinte será que, despois de despedi-lo emigrante cunha aperta, desexos de boa viaxe, moitísima sorte, e todo iso, a continuación, digo, sen que se decate Sara, que nin ela está curtida nin a temos contaminada, vai o Ramón e multiplica a cantidade que lle deu ao emigrante, precisamente polo díxito tres, para face-lo triplo! ¿Sérveche?

            -¿Iso é para..., para que? -Impacientouse Manuel, farto de embrollos, incapaz de entender aquela metafísica tan retorta e tan sofisticada.

            -¡Para que vai ser, Manolón do carajo: para escribir, no recibo, coa máquina, a cifra resultante, o triplo, despois de firmado, repito, na casilla correspondente do recibo, que para algo asinan en branco, e con ese trámite libramos da caixa, da oficial, o importe nominal! ¿Nin iso Capiscas?

            -¿Esa cousa do nominal, que é?

            -¡Cala xa, gordiano! ¿Que nominal vai ser se non é o triplo desa cantidade que os emigrantes levarán percibida? ¡O efectivo non é nominal, nin aquí nin no Oural, con todo ser o túnel meirande de Galicia! Mira, se non me volves a interromper, explícoche o resto, que do contrario aforro chuspe: Noutro acto, que non ten por que ser consecutivo, Ramón divide esa cantidade por tres, a tripla, deste xeito:

            Unha parte, para o señor Secretario, servidor, por dereitos de autor; séxase, para compensa-las molestas que me cause este traballo atípico! Outro terzo para o propio Ramón, que son as albricias da boa nova que lle dá ao emigrante, ao asinante, ao que asigna cada Viático. Co resto, co outro terzo, que neste caso será o da lexítima, o propio Oficial repón, no seu peto, a cantidade anticipada para os susoditos viáticos. En definitiva, que o Estado carga coas tres..., ¡xa que tres sómo-los beneficiados desa lexítima tan ilexítima! ¿Váleche?

            Salmonte gozaba cos chanchullos e coas artimañas do seu Aurelio, pero empezaba a temerlles!

            -¿Oes, si se decatan, se o notan, eses Concelleiros, daquela, que? ¡Tantas fixemos, de tódalas cores, que irá sendo hora de retirarnos disto, da nosa tima!

            -¿Os Concelleiros? ¡Ti es máis torpe cá eles! Eses, de contas, nada, que por non saber, nin leva-lo Ogino saben; pero mellor así, que canto máis proliferan, eles, máis pisos lles vendemos, nos! Deixan o país sen parados, e encima diso, vanse contentos, co ato ao lombo, polo mundo adiante...; ¡e de paso, ao Rancaño perdóanlle os atrasos!

            -¡Ai, ho, se non fose porque teño sabido, sabido e asumido, que es o mesmo diaño, o demo en persoa, feito home, se chego a ser outro, tal que un veciño raso, eu tomaríate por Cristo naquela multiplicación dos peixes!

            -Querido Salmonte, non me fagas falar, que ben sabes que falo pouco pero fago moito: ¡fago as precisas, e sempre con oportunidade! Cando o meu rol é de diaño, diaño son; pero tamén, cando toca de facer milagres, coma min nin o San Francisco Franco, que nos está apadriñando esta prosperidade de España, coas propias divisas dos propios emigrantes, ¡e bótalle a culpa ao turismo, ás pendangas suecas! ¡Outro paspán, que ata lle fixeron crer que a gasolina pode extraerse das aliagas!

            Manuel, en tanto que Alcalde, en tanto que Empresario, multimillonado polo propio Aurelio, estivo nun tris de axeonllarse, con profunda adoración, diante daquel ídolo, un alquimista, un taumaturgo, que convertía as verbas en díxitos bancarios, ¡pero...! O pero estaba naquilo da esposa compartida, visiblemente compartida, que xa nin case facían por disimular diante súa, ¡cousa que lle comezaba a contrapesa-las súas avaricias!

            A súa esperanza, a máxima, o seu futuro, estaba na Ramona, nas apertas da Ramona... ¡En definitiva, por que non, se el, el mesmo, un Salmonte, compartía co seu protector; daquela, á viceversa...!

           

¡Látet anguis in herba!

            ¿Na herba? ¡No Ceo que sexa, que aquel Litigueiro era capaz de enganar ao mesmísimo San Pedro! Por parte, o bieito de Don Valentín (Valentín Lamas Carvajal) xa estaba farto, exhausto e farto, daquela Revisión, daquela Auditoría anímica, tan complexa, ¡e iso que era curta en anos!, así que lles propuxo un receso aos seus anxos colaboradores:

            -Fisga Nove, ti mesmo, que che cae cerca, por favor, apaga ese televexo, pois esta película dese Secretario de Churiz é de tanta metraxe que eu preciso abanarme, por pouco que sexa, nesta aura celestial. ¡Abofellas que si, que me nubro, que me mareo!

            -¿Con tanta frescura, e maréase, Frei Marcos? ¡Ai, logo, coas que aínda lle esperan na súa perenne escavicha desa mangancha galaica!

            -Meu Bendito, que cho digo de verdade, que nos meus tempos o noso caciquismo, de raíz céltico – romana - sueva, era máis suave, menos retorto; ¡menos sofisticado! Nalgún aspecto, estes paisanos retroceden, foron a peor... ¡Pero que meticulosidade nas trapisondas dese trapalleiro, que de cálculos, que utilización de persoas instrumentais, interpostas, sexan físicas ou xurídicas; e logo que, de máis a máis, eses abatementos psicolóxicos, calculados, provocados; esas anfiboloxías nos contratos; esa letra miúda... Iso do sexo como mercadoría, a amizade como mercadoría, a relixión como mercadoría... Un tipo capaz de separar unha nai do fillo, ou un fillo de súa nai; un desfacedor de familias con tal de que outro cabrón, dos da súa reata, lle pague unha minuta, ou lle regale catro pesos... ¡En definitiva, un mestre luciferino! Esta Galicia, coa que non puideron os mouros, deveu, converteuse, a si mesma, por puro autoodio, por propia, intrínseca, dexeneración, ¡nun Zoco moruno!

            Neste punto das súas reflexións, das súas manifestacións, frei Marcos xuntou as mans, para que o escoitase o Creador desde o seu Trono:

            -¡Oh Democracia, insigne Democracia, canto me tardas, que en España non te dan parido, e para máis magoa, con ese Franco que é franco, que non é galego, que aí o tes, encamado, pero ese tipo atiplado, ese maricón dos complexos infantís, ese acomplexado, nin pare nin deixa parir, que se pasou a vida anoando no seu propio embigo, e ti, Señor, con esa paciencia...! ¡Se non o queres contigo, mándalle unha flebite, mándao para ese Valle de los Caídos, deses que caeron precisamente por culpa súa, que non merece estar de pé!

            Os anxos compadecéronse de don Valentín:

            -Frei Marcos, non se esforce, que os designios do Señor son inescrutables, e cada quen ten que purga-las súas, ¡antes ou despois! No ínterim, descansemos por un intre, si, que a súa resistencia, por glorificado que fose, está tres niveis por debaixo da nosa. Mais terá que ser breve, que ese puritano de Don Pedro é capaz de volve-la flamíxera contra nós. ¡A tal hora debe estar impaciente, esperando polos nosos ditames!

            -Chacho, tamén desespero eu, tamén, que isto de analizar un alma tan atravesada..., ¡xa é purgatorio! Mais o caso é que non aparece por ningures esa testemuña de cargo, a terceira, esa que nos falta para perfecciona-la nosa Instrución. Tódolos extras que saíron nas secuencias susoditas, maiormente nas últimas, fixéronse adictos ao Secretario. ¡Complexo de Estocolmo, probablemente! Tantísimo, que ata o propio Rancañete lle deu as grazas, ¡por afundilo! ¡Que agravio comparativo para os que aínda seguen no averno, no seu báratro!     ¿Irmáns, e non teredes algunha pista, digamos que, pragmática; algo que nos abrevie este rolo tan rollento, tan rollento e tan noxento?

            -Non sei aquí o Fisga Seis, que este olla desde abaixo, e daquela fita aos réptiles, do mellor; ¡serpes e afíns, por suposto, por moito que se lle escondan neses herbais galaicos!

            O aludido, con modestia celestial, anxelical, como lle corresponde:

            -Eu pódolles contar...; contar, non, referir, en síntese, o remate daquel Madeireiro, do señor Rancaño, que casualmente lle prestei algún servizo formando parella co Fisga Oito, de orde e de parte de San Cristovo..., daquela, por aqueles tempos, en ruta cos camioneiros da Construción no Sector VI, quero dicir, na última das estradas daquel Plan, do Redia... Lémbrome que foi un día de tormenta, nunha data nefasta, desas que...

            Frei Marcos tanto se arroutou con este descubrimento, que ata lle deu un metido ao cúmulo que lle servía de reclinatorio:

            -¿Pero ti, meu Anxo, con iso sabido, a que esperas; non ves que estou esgotando a miña paciencia, a pouca que teño acumulada, que incluso o Dóminus Kefas, quero dicir, Petrus, a tal intre estará peor cá min, co nervioso que é? ¡De non atoparnos no Ceo, daquela..., o dito, que esta pasada é imperdoable; e non me mires así, que me quentas o caletre!

            Desculpouse o Fisga Seis, humildemente:

            -Mire, Don Valentín, é que me pareceu que se estaba recreando no cumprimento da súa profecía, de cando escribiu aquilo do Catecismo do Labrego, que vostede mesmo se estaba prefigurando, retratando, o espírito do noso omnipotente Litis, don Aurelio para os íntimos, ¡se é que os tiña!

            -Anda, Fisgán, anda, déixate de parabéns e de xustificacións, que aínda que estamos no Ceo, isto éche unha cuestión temporal. Conta, ou refire, ese remate. Xa sabes, aquilo de, relata réfero, que despois diso, xa veremos!

            -¡O caso é que..., que se di en dúas verbas! Rancaño quedárase case sen obreiros; sen obreiros, sen balances, sen débedas..., salvo as de gratitude para co Secretario, pero tan grandes, que incluso comían xuntos, por veces, e pagaba Aurelio!

            Na Vila, despois de inaugurada aquela estatua do Manuel, despois de rotulada aquela Avenida da Feira co nome do Salmonte, etcétera, pensábase en facerlle outra ao Secretario, que naquela época acadara un gran predicamento, digamos que, empresarial, porque medio comezou a saberse, ¡verdades a medias!, que salvara ao Rancaño das consecuencias dunha creba fraudulenta, e por ende, do cárcere! O que non se sabía era o prezo satisfeito; ¡satisfeito, que non satisfactorio! Aquelas transferencias, dos solares, da madeira, da propia honra...

            -¿Predicamento empresarial? -Retrucoulle Frei Marcos. -¡Sería polo ben que se apropiaba das economías daqueles emigrantes! ¡Caso tal, nin un cento de sambesugas, medio en cada brazo!

            -En parte, si, que tódolos eles, tódolos mozos da bisbarra, e parte dos de fóra, chegaron a ter un pisiño, ¡mediocre, pero propio!, naquelas pseudourbanizacións do Triángulo, tamén chamado, oficialmente, Inmobiliaria Churiz.

            Aos poucos, aquela Limitada, limitado que era o mercado especulativo de Churiz, ¡quere dicirse, con respecto á súa ambición!, deu en facer hoteis en Benidorm, do máis pacotilleiro: uns rañaceos de teitos baixísimos, sen apenas aire respirable, anticipándose ás viaxes do IMSERSO, ¡para que todo quedase en familia! Iso do sol mediterráneo supoño que sería por iniciativa desa frieira, da Mabeliña, que por algo lle chamaba ao seu Aurelio, viñese ou non viñese a conto, ¡Meu sol!

            A Frei Marcos escapóuselle, daquela, un comentario un tanto escabroso, un si é non é pecaminoso:

            -Máis forte e menos limitada sería aquela conta de Suíza, esa da clave numérica, ¡con tres letras, Produto Urbanístico Tradicional!, que para catro chegaba, axustaba e bastaba co cualificativo daquel furor uterino, inextinguible, insaciable, pasional, da inefable pacega: Mabeliña, ¡tamén para os íntimos!

            -Non sei, que diso algo máis saberá o Nove, que este ve mellor o que está máis arriba...

            -En efecto, e contareino de pasada: -ofreceuse o aludido: -Eses Triangulares, os escalenos, deron en dicirlles aos emigrantes que lles ingresasen directamente, en Suíza. Así, dese xeito, cando remataban de completárlle-la cifra asignada, desde a propia Suíza, ou nos países do arredor, para eles, paraísos fiscais, onde queira que traballasen, viñan a España para escritura-la súa vivenda, ¡cos resgardes na man!

            Daquela, a Mabel, cada vez máis redonda, pouco menos có Manuel, entre sorriso e sorriso, e con plenos poderes da Limitada, firmáballes..., ¡un pisiño internacional! Un pisiño con seis  habitacións, pero..., capidiminuídas, que de dúas, ¡catro!, eran interiores, italianas; ¡incumprimento fragrante da Normativa de Vivendas Protexidas! Segundo Manuel, o que non estivese conforme con iso, que reclamase ao Maestro Armero, ¡e como en Churiz a Garda Civil non o tiña...!

            Frei Marcos, tan iracundo estaba que nin puido disimular:

            -¡Vade retro, Satana! ¿E ti, meu Fisga, coñecendo todo iso que é tan importante, tan punible, tíñalo calado? ¡Cústame absolverte!

            -Frei Marcos, eu non lle quería estragar a película. Ademais, como eu miro para arriba, e vostede estaba tan entretido nas cousas de embaixo, ¡non lle quixen revirar o mapa da súa Galicia!

            Aquel Terrícola, resignado, asumiuno:

            -Agora xa foi, pero abrevia canto podas. ¡Prégocho!

            -O meu, en catro palabras: Chegados os idus de Maio...

            -¿Brutiño, non serían os de Marzo? -Matizou o Frei.

            -Nos de Marzo pasaron outras cousas, pero de ámbito municipal, á causa, e por culpa, de que os Concelleiros deron en querer máis caramelos, ¡vaixelas!, para os seus fillos. ¡Cousas que paso por alto para abreviar!

            En Maio, insisto, presentáronse unhas treboadas primaverais, esas que dos corgos fan ríos, e daquela, nunha desas, chamou don Litis ao señor Rancaño para que acudise á Secretaría:

            -Chegou o momento de cobra-los réditos daquelas Pólizas, ¿sabe?

            O Madeireiro repúxolle:

            -¿Ve como non facían falla, que non tivemos desgrazas, nin persoais nin materiais?

            -Aínda non, aínda non, -repúxolle o Litis, -pero tódalas ferramentas serven para algo, ¡manexadas por mans expertas, tal que as miñas! Veño observando que alí cerca do fío condutor do seu pararraios, de cando en vez queda descoidada algunha táboa, maiormente labras, serraduras, cascas...; ¡restos vexetais, e como tales, combustibles!

            -¡Home, algunha si, que aínda que resta pouca madeira, como non teño apenas operarios, non hai tempo nin lugar para esas curiosidades!

            -O que lle vou propoñer, ou máis exactamente, o que lle esixo, meu Rancañete, en ben dos seus propios asuntos, non é cousa de operarios, que debe facelo vostede, vostede mesmo, discreta e persoalmente.

            Colla unhas cintas desas, das vellas, aceiradas, desas da serra, e como por descoido, arrímeas ao cable que baixa do pararraios. Despois diso achegue, ao socairo, unha morea de labras, das máis secas, das enroscadas... ¡Xa sabe, repito: virutas, aserrín, estelas...; todo iso! Diante das serras, por xunto das follas aceiradas, para que non as perciban os obreiros, arrime, tamén ao descoido, con disimulo, algunha que outra táboa; a ser posible, das secas; ¡pouco máis, que todo iso arderá perfectamente, coma a esca!

            A posteriori, producidos os efectos pertinentes, de tramita-la taxación, a taxación e maila subseguinte liquidación do Seguro, xa me encargarei eu; ¡eu mesmo!

            Rancaño foi abrindo, con parsimonia, gradualmente, os seus ollos pitañosos, ata que se lle puxeron coma pratos, espantado, abraiado:

            -¡Non serei eu quen lle faga esa trampa, semellante latrocinio, á Compañía dos meus Seguros! ¿Vostede deu en tolo, ou é que vacila comigo, que xa o ten de costume?

            Litis soltou dúas gargalladas diabólicas, provocadoras, que pouco lles faltaba para cheirar a xofre:

            -¡Rancañete, torpón e tacañete, un luxo! Vostede é unha acémila: ¡naceu parvo e morrerá parvo! ¿Canto leva cobrado dos Seguros, en tantísimos anos? ¡Nin un chavo! Pois ben, vai sendo hora de que empece.

            Con estes preparativos, cando rompa a tormenta, aínda que sexa en horas laborais, como tódolos obreiros correrán a refugarse para onde teñan a caixa de urxencias, que así non queda ninguén á vista, vostede terá preparado un bidón de gasolina, de vinte a trinta litros, máis ou menos; e daquela, que antes non, ¡para que non lles cheire aos operarios!, derrame canta poida, pero nas inmediacións do cable transmisor dese pararraios; quere dicirse, no arame, no fío descendente, no que fai terra. ¡Cousa máis fácil...; iso, dez minutos, fornicar e cobrar!

            Rancaño, a voltas con aquela tentación, desesperado, comida a súa vontade; ¡a vontade, e case que a bondade!

            -Os obreiros non me verán, coido que non, pero o que é Deus...! ¡Daquela, que Deus me pille confesado!

            -¡Cretino, monxa da Caridade! ¿Deus, que Deus? Esperte, Rancaño, que eu teño nos seus balances, correctamente rexistrados, uns cantos quilos, ¡millóns!, só en pino do Oregón... Lémbrese que os levou vostede mesmo á Construtora..., ¡sen que eu os dese de baixa nos seus libros! Deus, ese Xefe seu, ese Deus que din que está arriba, aínda non lle fixo ningún favor, pero eu, ¡eu si! Con este favor, outro, outro que lle brindo, que eses cartos do Seguro, esa millonada, deixámoslla quedar, enteiriña, toda para vostedes, ¡en atención á dona Ramona, que ben se merece a felicidade que lle reportarán eses cartos! ¡Palabra aureliana!

            A tal momento do relato, aquel fisga preguntoulle a don Valentín:

            -¿Que, que lle parece? Lémbrese de que o dixo o propio Xesús; ¡aquilo de que os fillos das tebras son máis sagaces cós da luz!

            Frei Marcos persignouse, por tres veces, ¡tres!, e preguntou, medio adiviñando a resposta:

            -¿Chacho, ese Madeireiro non faría semellante temeridade; non o tentaría o diaño, nunha cousa tan absurda, rotundamente ilegal e perigosa, fóra de toda ética?

            -¡Pois si! Certo é que o demo aínda non caeu tan baixo, pero o que é don Litis..., don Litis caeu!

            -¡Será cabrito, a que extremos chegou; de mal en peor, que aos soberbios vailles a penitencia no propio pecado!

            -¡Natural, Tío Marcos! O raio, ou máis exactamente, unha gramalleira deles, dez ou doce alustros, apiadáronse do pobre Rancaño. Daquela mesmo, nada máis baleira-lo bidón, collérono in fraganti as primeiras treboadas do verán, e daquela mesmo..., ¡trooong!

            -Entón, os do Seguro, eses Inspectores das Compañías, darían coa lata..., ¡e todo demostrado!

            -¡Ai, xa! Pero non, que o Litis, a tal momento, previsoramente, andaba cerca, á espreita; por suposto, de gabardina, que o paraugas é perigoso, que fai de antena, así que recolleu a lata, escondeuna, e deu en berros dicíndolles aos operarios que ía polo Médico para o seu amiguete, Lucas..., pero de primeiras quedouse a corpo, e iso que caían fungueiros de punta, para envolve-lo corpo do delito na súa gabardina; con el abeirado, disimulado, foise á casa do Salmonte, que tiñan un pozo na horta, e cumpría afonda-la lata da gasolina, gabardina incluída, no fondo dun caldeiro cheo de pedras!

            Don Valentín fíxose tres veces tres cruces, que o seu pasmo íalle en aumento, en progresión xeométrica!

            -Querido Fisga, por Deus remata, que isto excede, con moito, todo o imaxinable, todo o que eu esperaba dese tío, e non resisto un suspense tan seguido.

            -Ese Madeireiro tivo sorte no seu Tránsito, que daquela Don Pedro ponderoulle as atenuantes, pois entre as Misas da súa Ramona, a redención de penas polo traballo, ¡polo que levaba traballado en graza de Deus!, responsos, novenas, indulxencias..., ¡despachou cun ano, escaso, de Purgatorio! Don Valentín, se vostede non chega a estar aquí arestora, no Ceo..., ¡daquela nin o cre!

            -¿E ti, meu Fisga dilecto, con ese trunfo na man, outro máis, e tíñasnos aquí, xogando coas feas? ¡Convócote, polos meus poderes para que localices ao Rancaño, ipso facto, que mellor testemuña non se atopa, desde Roma ás mesmísimas portas de Don Pedro!

            -Ese Rancaño está fácil de atopar, que xa ascendeu a Anxo Subalterno no último Nadal, que o apadriñei eu, eu mesmo. A tal momento téñeno polos cumes de Galicia, amparando nos Apagalumes. ¡Daquela ben de milagres que leva feito nesa reparación comunitaria! O único que non fixo, aínda, foi ampara-la súa Ramona...; ¡ou se cadra, si, segundo se vexa!

            -¡Gardábasme outro secreto, eh pillín!

            -De secreto, nada, en absoluto, meu caro Frei Marcos, que alí en Churiz ben público foi: Manuel deu en entenderse coa viúva, coa Ramona, ¡tal e como lle propiciara aquel Secretario, metido a Celestina, de propósito, para illalo da Mabel!

            En canto á cónxuxe triunviral, sen divorcio pero emancipada no que ao tálamo se refire, seguiu de socia, só que agora en exclusiva, reservándolle ao seu inseparable Aurelio tódalas molladas, tódolos saltos do tigre, co do armario incluído. ¡Unhas tortillas interminables, de volta e media...! Aquilo de Churiz foi unha Babilonia, unha caldeira do polbo, a cachón, que nin o decrépito Salmonte se apeaba da recén viúva, galopada vai e galopada vén, deixándolles ós outros, aos socios, campo libre!

            -¿Oes, agora que a lembro, aquela sobriña do Cura, aquela Saritísima tan inocente...? -Quixo saber Frei Marcos, máis ben para redondea-lo tema.

            -Por aló anda, por Churiz, vestindo as imaxes do Cura novo, que esa é doutra madeira. En canto ao Secretario ben sabe que concluíu a súa obra mortal, nefanda, intoxicado con aqueles percebes...

            -¡Quieto parado, detente aí, que iso está sabido! E agora, lárgate, de seguida, a busca-lo Madeireiro, que temos lume de sobra coa Apellatio deste Secretario, un descrédito para os do seu oficio, ¡cousa que lamento! Si, de veras, que nese Corpo, a inmensa maioría, son funcionarios probos, ¡probos e probados! O que non empece ás excepcións, que ben sei que non hai ola sen garavanzo negro. ¡Así escarmentarán os outros, os probos, en cabeza allea! O que non me pasa é o dese Aurelio, que mira ti que poñerse aquí Arriba con esas trapisondas, impasible o ademán, ¡e nada menos que nesta Porta Coeli...!

            Aos poucos, noutra das Cámaras Celestes:

            -¡Ola, Querubín! ¿Que, como vai esa garda, aquí, nesta Sala dos Lábaros?

            -¡Ben; bastante ben, e iso a pesares da conmoción que tivemos! En canto a vostedes, ¿acabaron con esa Auditoría?

            -¡Pois, si; coido que si! Aquí traémo-lo Atestado, ben atestado por certo, que conseguímo-las testemuñas de cargo, un trío, xente nobre e veraz; ¡nada de compadreos! O que sentimos é que non puidese ser antes, pero ese Tío saíu coa ánima máis atravesada có eixo dun carro. Deunos que facer para atopa-las probas, os indicios racionais da súa criminalidade; ¡en grado punitivo, se entende!

            A todo isto, ¿onde está ese Litigueiro, ese Litis? Dixéronme que tiña esa mesa dos Comunicantes, un facistol, por aquí fóra, por entre lusco e fusco, nun curro, concretamente no Adro da Perdoanza...?

            Contestoulle o Alguacil:

            -¡Frei Marcos, é certo que llo dixen, pero tamén o advertín da urxencia! Aquela profecía, lamentablemente, inexorablemente, cumpriuse. ¿Sabe?

            -¡Que pena, tanto esforzo baldío...! ¡Que se lle vai facer, frustracións de toda Fiscalía! Pois, o que é por nós, máis á présa, imposible, que aínda nos quedou sen ver un milleiro de pecados; ¡seis ou sete Mandamentos, todos sen encetar! ¿Que foi do seu reclinatorio, da súa mesa, do seu petitorio?

            -Lanzouna ao Purgatorio desde que se cansou dos seus Comunicantes. -Explicouse o Alguacil. -¡Como vedes, coa mesa das muletas atizoulles, aínda máis, ás pobres ánimas, ás que seguen aló embaixo, nese pozo das laparadas eternas, ese que ten por combustible o sebo dos ricachos...!

            Frei Marcos sentíase desbordado por aqueles acontecementos, insólitos, imprevisibles:

            -¿Entrou aquí e franqueou a Temible Porta, de seu, sen substanciar o seu recurso? ¡Pois miúda amnistía! ¡Isto é o máis estraño que me pasou, no tempo e fóra del, desde que nacín!

            O Querubín tivo a caridade de explicarse con máis precisión, matizándolle:

            -¡Como se ve que vides de estar concentrados nesa Cámara Escura, aí, na Fiscalía! Para dicilo nun pis-pás: Don Litis, con esas trampas, atesourou, ¡anos!, de perdón, maiormente con iso dos seus Comunicantes. Cando presentou o baremo das grazas santificantes, saíulle categoría de Coronel, ¡dos de Tres Vitis, e sobráronlle puntos! ¡Nunca tal se vira nesta Sala das Admisións!

            -¡É imposible...; algo estará errado nese Balance! -Frei Marcos, como bo Fiscal, sempre desconfiando, ¡incluso no Ceo!

            O Querubín, que estaba no certo, sostivo aquela afirmación:

            -¡Pois non, nada, en absoluto; nin unha décima! A causa remota é que, con iso de que segue o celibato obrigatorio, deron en escasear os Cregos, e daquela dan absolucións colectivas, ou case, ¡incluso por Internet! Con esta relaxe, con este desatado, veñen as ánimas con puntos de sobra: ¡Puntos Transferidos, Aplicados, Comunicados...! ¿Frei Marcos, é que non o entende, vostede, sempre tan..., profético?

            -¡Meu Querubín, por mirar atrás, déixasme de sal, como lle pasou á muller de Lot! A este paso ata non sei se acabarán poñéndome no Pórtico da Gloria, en Santiago, de soarego!

            O Anxo riuse con ganas, ao pícaro, ¡como anxo que era!

            -¡Este Frei Marcos o que quere é ve-la Esther de fronte! Pois non, que lle teñen reservado outro destino, ¡e non precisamente de premio! Fíxese como estarán as cousas, que Don Pedro volveu a perde-las chaves, a pesares do seu Don maiúsculo...!

            -¿E logo, por onde anda o meu Kefás? ¡Non o vexo nese sitial da estípite!

            -A tal punto o Sacro Colexio está reunido en Alto Comité. Seica lle propoñen a Deus unha revisión do seu Código de Admisión; colléronlle a palabra niso das Delegacións; ¡xa sabe, iso de atar e desatar!

            -¡Oh, que cousa; Deus nos asista!

            -¡Pois, si! Pero o caso é que o señor Santiago, tan compracente cos seus galegos, pide un Xubileu total para tódolos que acudiron a espera-lo Papa no Monte do Gozo; e tamén para os que o viron por televisión...

            Frei Marcos, cos ollos estartalados:

            -¿A todo iso, Don Pedro, o noso Kefás, que di? ¡Miúda situación; case que é un conflito de competencias!

            -¡Uf, está que morde! Opina que nos imos quedar sen Purgatorio, ¡antes xa do Xuízo Final! E polo que a vostede respecta, deixou instrucións de que o destinemos a Europa, cos Fisgas Xemelgos, para que enderece as conciencias dos seus emigrantes, pois, con iso do Mercado Común, con esa Unión Europea, rodeados de protestantes, están caendo nun materialismo ateo que dá vertixe. ¡Algún deles anda de transportista, de camelo deses narcos...!

            -¿De camelo chepudo? ¿Será por iso de carrexa-los feixes na propia cabeza...?

            -¿Frei Marcos, en que século estamos? ¡Vostede quedou ancorado no XIX, que hoxe en día, con iso dos tractores, ninguén sabe, nin padece, o que é unha rodela...! Camelos sonlle os viaxantes, os representantes, deses Cartels sudacas, e/ou das Mafias xibraltareñas!

            -Nese caso, rapaz, fagamos a vontade de Deus; ¡a de Deus e maila dos seus Ministros, eses abbas terráqueos que logo mandan máis cá Deus!

            -¡Moderación, irmán! ¿Non se lle contaxiaría aquel maquiavelismo do Litis..., de tanta observación e de tanta análise?

            -¡Líbera me Domine! O que pasa é que sempre se me encomenda unha labor excesiva..., e..., ¡xa ves, ás veces chego tarde!

            -¡Ten razón, Frei Marcos, que o Campo Santo xa non está a campo, senón a monte! Hai moita herba e poucos segadores; moitísima herba, demasiada, ¡que por aí se acochan as serpes! Con iso de que o Bo Xesús prohibiu arrinca-la nichela..., ¡despois, no intre da sega, non a damos espallado!

            -Intentareino, pero deixádeme un respiro; déixame que invoque, denantes, ao Espírito Santo, que aló abaixo, por Europa adiante, hai corenta linguas, ¡e precisarei un bo Pentecoste para prepararme!

            -Non terá ese problema, Frei, pois o galego fíxose universal; tanto, que o atopará desde Fisterra á Finlandia, ¡maiormente na cociña dos hoteis!

            -Nese caso, ireime indo... ¡Ah, un momento, que non me dixeches o que pasou co Litis..., quero dicir, despois desas ocorrencias súas tan recorrentes!

            -¡Uf! Estalle tan alto que se o pretende ver, no suposto de que lle perdoe a súa inquisición, daquela terá que quita-la pucha, e chamar cos cotenos; así: ¿San Aurelio, pódese pasar?

            -¿San Aurelio? ¿Dixeches San Aurelio? ¿Que santificación, que coenxía, que cargo lle deron? ¡Ai os fillos das tebras...! ¡Curros, Curros, que Deus te bendiga, e que nunca o demo te leve, que tiñas toda a razón do mundo, fose en prosa ou en verso, e máis leváronte ao Purgatorio, ao do Índice...!

            -¿Cargo? ¡Cargos! Varios; tire de caderno e vaia apuntando, a saber:

+          Secretario-Administrador-Gratificante de Funcionarios con Carné, Yuppies de Grandes Empresas, Asesores de Imaxe, etcétera. ¡Para a jet set, en definitiva!

+          Secretario-Interventor do uso que se faga cos Fondos Reservados e cos Diñeiros de Opacidade Fiscal.

+          Secretario-Delegado da Asociación das Madalenas Arrepentidas.

+          Asesor de Electores Confusos e Paladín da Democracia.

+          Mantendor de Honores, de Protocolos e demais Florituras.

            ...

            Frei Marcos, esgotada a súa capacidade asombro, interrompeuno:

            -¡Alto, irmán, para xa, que me está entrando un repelús do diaño! ¿Todo iso é..., con ámbito estatal?

            -¡Non, Señor, que xa foi abondo! Esas competencias limítanse á súa Galicia, que por algo o illa Don Pedro en Europa, a vostede, para que se actualice, pero tamén por razóns diplomáticas, de convivencia pacífica! ¿Capisca? Vostede, como bo galego, debe saber que, Sublata causa tóllitur efectus...

            -¡Ah; menos mal! ¡Daquela, Laus tibi, Criste!

            Don Valentín aceptaba pero non comprendía, así que, nun á parte, entre dentes, bisbou:

            -¡Disto do Tráfico das Influencias, tanto dá que me reciclen como que me manden asubiar! ¡Isto, ese perdón gracial dos pillos, e maila Informática..., para min, para o meu celemín, son cousas igualitarias, irritantes! ¡Non hai que facerlle, que non as aturo, nin de pasado, nin de presente, nin de futuro; nin sequera na terra, canto máis no Ceo, pero..., o que manda, por veces, desmándase!

            Daquela houbo no Ceo unha chuvia de estrelas, e eu asusteime, tanto, que incluso tiven un acto de atrición; ¡mellor me sería de contrición, pero, máis vale algo que nada! O caso é que espertei de bruces, diante do meu ordenador.

            Na pantalla, por sobre destas nubes que lle serven de fondo ó meu escritorio, ¡que para algo estarán aí, digo eu!, palpexaban unhas letras grandes, negras, que poñían, e que poñen, que non as borrei, que igual é algo premonitorio, profético, do tipo daquel Mane, thécel, phares.

FIN.

            Dedicado á Democracia, pero á sutil, á inorgánica, esa lingoreteira parlamentaria, que se algunha virtude ten, é a de critica-los homes públicos, aquí abaixo, na Terra, facilitándolles, no posible, que se arrepintan a tempo; quere dicirse, no seu tempo, en vida, para que deixen vivir en paz ao irmán Abel, que tamén é fillo de Adán, e por tanto ten os seus dereitos na torta do benestar público, xeral e xeneralizado!

Xosé María Gómez Vilabella

-o0o-