.../...
Aló nos fomos tódolos axuntados da nosa Xuntanza, tal que en procesión, ou en misión, ben arrexuntados para que ninguén se extraviase.
Ao vernos saír neste plan festeiro agregáronse media ducia de ociosos, ou de aburridos, deses que se apuntan a todas con tal de atopar un führer, un condutor con iniciativas que os encabece e que os dirixa, ¡así sexa ao matadoiro, tal e como lles pasou en Alemaña co seu Hitler!
-Pois non, non podo sabelo, que igual collías un ano sabático, como fan outros, e con iso veña escoitar música, en cirolas, polo mar adiante, dándolles serenatas ás sereas, que ben te oín toca-lo piano, ¡man a man coa Elen, con esa animadora que tivemos onte!
Aquel proxecto de Xermán, como tódalas utopías, era boísimo, e animeino para que o fixese..., ¡con tal de que o "seu amigo" Joao lle emprestase o iate de marras!
-¿Que, conspirando en contra miña, en contra do voso natural señor? Algo vos oín da cervexa... ¿Queredes destituírme porque non vos invitei onte? Iso fareino, con gusto, no seu día, no seu momento..., ¡que aínda está lonxe a campaña da miña reelección!
O Xefe, acordándose, el tamén, das súas vaquiñas, e iso que ten familia de xeito que llas coide:
Seguímolo, que a democracia, tanto como a paz, cómpre vixialas, de cerca! En cousa de minutos acarapuláronlle aquel mostrador... En efecto, canto vía, ou lle mostraban, ¡todo á meda, ao montón! A moza que o atendeu estaba feliz, pero empezou a escamarse, que xa lle pareceu demasiado. Claro que podía ser un Xeque riquísimo, deses do petróleo..., ¡rodeado do seu séquito! Aquela balear, unha real moza, de bandeira, con dúas bólas fabulosas, que nin as leiteiras do Xermán, dispúxose a tentea-lo terreo, así que lle dixo, ao suave, graciosa, melosiña, simpática, mesmo coma un ruliña en celo:
A rapaza quería vender, pero non entendía, ou lle parecía entender demasiado, aquelas insinuacións do seu cliente, do noso atribulado Xesús. Miraba e remiraba, principalmente para nós, para os acompañantes, que nos vía impasibles, e co Xefe, co seu, que non volvía... A tal momento seguro que non era quen de distinguir se estaba atendendo un ligón, un tolo, ou un borracho. Xavier, ese arrimatizóns, ese si que entendía do chope, así que acabou de escurecer a cousa; adrede, por suposto:
Xesusiño, coa lingua feita un trapo, argumentou:
De cu volveuse, pero coa mala pata, coa mala fada, de que había unha lúa, un espello deses antirroubo, ¡en cada columna!
Cando se calmou, parecéndolle pouco, aínda remachou nos cravos daquela cruz:
Pasada a crise, pasados aqueles risos, ¿aquel incidente, só incidente?, as nosas mulleres tamén cargaron; se non de maletas, coma no caso do Xesús, bolsos de man. Si; ¡media ducia, ou máis! Cos bolsos elixidos, mercados, pagados do outro, do seu bolso de diario, que se levaban faldriqueiras, colgadas ao estilo do Xesús, diante nosa non as utilizaron, veu o complemento: ¡enchelos!
Uns metros despois coincidimos cun fato de portugueses; oito ou dez, que non o teño apuntado. Dous deles mercaban, a tal intre, un feixe de postais, admirados, sorprendidos da plasticidade e da cor daquelas marabillas, e por tanto incapaces de seleccionar, así que as compraban todas, ¡por series!
Tratábase dun grupo turístico laboral auspiciado pela Caixa Agrícola. O Raúl era, ¡que xa é casualidade!, un labrego do Concelho de Castro Verde, por aló abaixo, polo mapa abaixo, entre Beja e Ourique; en canto á súa dona, déranlle aquela semaninha de feiras, por asuntos propios... Tanto nos liamos e tanto nos entretivemos con aqueles irmáns que os nosos, os nosos rapaces, deron en impacientarse, ¡con toda razón! Luzia, aquela donicela tan lucida, guapa ela, notouno, ás primeiras, e coa mesma, díxonos, propuxo:
Con esta limitación, nin aportando cada quen o que sabía, daquela elementalidade de comentar o cambio territorial non pasamos. Cambio que, por outra banda, tampouco foi absoluto xa que se reservou El Rei Don Jaume varias propiedades, así como o señorío eminente; estando, quedando previsto, que aquela herdanza fose efectiva, só e só si, por días de vida, da do propio señor Infante. O que coñecía a miña dona, que o lera en algures, foi que, previa unha indemnización, polo ano 1244 aquel Don Pedro absolveu aos mallorquinos do seu xuramento de fidelidade...; ¡por outra parte, innecesario! Dez anos despois Mallorca volveu a poder do Infante luso, se ben transitoriamente. O que non conseguimos lembrar, ou é que non o sabiamos, é se chegou a morrer naquela illa dos usufrutos...
O que nos censuraron, que ata tería que dicilo nunha paréntese, foi que, tendo nós, alí mesmo, en Lobios, na propia fronteira, esas xoias arqueolóxicas desa estación viaria, concretamente da XVIII do Itinerario Antonino, na mesma bifurcación onde o camiño da Bracara Augusta dubida entre irse para a Asturica Augusta ou para o Lucus Augusti, ¡augustos ámbolos dous lugares!, na mesma ponte do río Caldo, ¡caldo de río, coa singularidade desa falla tectónica, termal, que o caldea, un atractivo turísticos dos mellores, dos de primeira!, sexamos incapaces, nós, si, nós, de proporcionarlle unha promoción, unha aplicación rendible. Chegamos a tal punto de autodesprezo e de abandono, que incluso nos comentaron aqueles portugueses que aquel mesmo verán atopáronse co cartel, co español, arrincado de sitio, arrebolado medio a medio dunha toxeira próxima...
Conversar cos portugueses sempre é grato, grato e formativo, pero, facelo en Mallorca, nun terreo neutral, lonxe do seu Setúbal, ou da nosa Tordesillas, ¡aínda mellor, moitísimo mellor, máis aséptico!
Fiducias domésticas: O "Banco" de Xesús
Sábado.- Tan só un galego criado no rural e afeito ás andainas
cotiáns, regulares, e a pesares dos quilos que soporta Isauro, é capaz de ir
desde Ca'n Pastilla ao Arenal, gozando deste inconmensurable Passeig Marítimo, ida e volta, nunha maña, ¡a
pé, feito un cabo de gastadores!
O pretexto,
o desafío, a competición, foi tomar o vermú no último daqueles chiringuitos, no
que houbese ao remate desta praia, deste areal, que é máis longo que un dia sen
pan. De paso, para mercar chilindradas, antollos, souvenirs que din
agora.
Aló nos fomos tódolos axuntados da nosa Xuntanza, tal que en procesión, ou en misión, ben arrexuntados para que ninguén se extraviase.
Ao vernos saír neste plan festeiro agregáronse media ducia de ociosos, ou de aburridos, deses que se apuntan a todas con tal de atopar un führer, un condutor con iniciativas que os encabece e que os dirixa, ¡así sexa ao matadoiro, tal e como lles pasou en Alemaña co seu Hitler!
Trigo, ¡don
Xermán de Agrelo i Trigo!, este Petronio que tanto nos honra coa súa elegancia,
este árbitro da elegancia polense, que ía sendo hora de que houbese labregos con
distinción, que en definitiva son empresarios, ¡dignísimos empresarios da nobre
industria agro-gandeira!, á vista deste desenrolo turístico non se cansaba de
comentarnos, de calcular, a cantidade de leite que precisarían naquelas ducias
de hoteis, que forman unha cadea, física e das outras, ao longo da longa
beiramar palmeña:
-Chacho,
Cronista, se eu tivese un barquiño destes..., destes de luxo, tal que aquel de
Don Joao, ¿sabes qué faría, de contado?
-Pois non, non podo sabelo, que igual collías un ano sabático, como fan outros, e con iso veña escoitar música, en cirolas, polo mar adiante, dándolles serenatas ás sereas, que ben te oín toca-lo piano, ¡man a man coa Elen, con esa animadora que tivemos onte!
-¡Frío,
frío, meu chupatintas! Aínda que iso non estaría mal, nin mal feito nin mal
pensado... Pois non, non é así, que o meu plan é máis...; iso, do Mercado
Común! Eu trasladaría aquelas cortes que teño en Andión para aquí, para o Ca'n
Pastilla, nun solar destes que teñen a pinos... E daquela, co meu iate,
mandáballes que me trouxesen herba, feo en abundancia, millo, ferraña,
nabos..., pois estou seguro que me ía forrar con esta xente, e eles tomarían un
leitiño cremoso, das miñas teixas, no lugar desa cervexa..., ¡que para ser boa
seica se fai con orxo, coa cebada dos burros!
Aquel proxecto de Xermán, como tódalas utopías, era boísimo, e animeino para que o fixese..., ¡con tal de que o "seu amigo" Joao lle emprestase o iate de marras!
Ao vernos
de chanza, arrimouse Xavier, que como non dispón dun CESID propio, ten que
espreitar el mesmo, en por si e para si. Xa o dicía meu avó, o materno, aquel
filósofo, aquel taberneiro de Pol, que casou en Madrid coa cociñeira de
Romanones, para máis comenencia. ¡O que queira criado fiel, que se sirva el!
-¿Que, conspirando en contra miña, en contra do voso natural señor? Algo vos oín da cervexa... ¿Queredes destituírme porque non vos invitei onte? Iso fareino, con gusto, no seu día, no seu momento..., ¡que aínda está lonxe a campaña da miña reelección!
Xermán, coma
sempre, un gran señor; digno, elegante, desprendido, filósofo por natureza, que
se chega a nacer noutra caneta..., ¡Grande de España!
-Mira,
Xavier, que de abaixo-arriba tamén se aprende: ¡Quen escoita e mexa por tras
das paredes, de si escoita e por si mexa! Neste caso falabamos do leite, do
marelo, séxase do das miñas vacas, cremoso, teixas e todo iso...; ¡cousa
descoñecida nestas cafeterías! Igual o fan a beneficio do colesterol, pero...,
¡é un mal servizo!
O Xefe, acordándose, el tamén, das súas vaquiñas, e iso que ten familia de xeito que llas coide:
-¡Pobres
teixas! Agora que o dis, e non quero parecer sensibleiro, pero ben me lembro
das miñas, que como non chovese por aló, co sol que deixamos, ¡a estas horas
estarán máis escorridas cá estrada de Meira! Aquí aínda peor, que os
monocultivos desta illa é o que teñen, o que andamos comentando, ¡que gastan a
auga no viño, e despois non lles queda para rega-los prados!
Distraídos
con estes circunloquios, nin case nos decatamos de que don Xesús, esoutro
potentado de Pol, esoutro colega, un home que tanto se afana por aparentar
clase media, e para iso, da baixa, a tal momento entraba nunha daquelas,
¡infinitas!, exposicións da pel. Parounos a Secretaria para que non seguísemos
adiante sen eles. E Xermán, que tal viu, informado que estaba das
circunstancias, advertiulle ao Xefe, ao Xavier:
-Señoría,
tes que vixiar ao Xesús, de cerca, que aquí teñen moita mercadoría, e non sexa
o diabro que vaia facer mal uso dos fondos reservados...; xa sabes, dos fondos
societarios, dos da nosa, incipiente, Asociación, dese presuposto das xoldas,
que os leva el, e logo que este home, canto ve, canto compra, ¡e mais presume
de pobre!
Seguímolo, que a democracia, tanto como a paz, cómpre vixialas, de cerca! En cousa de minutos acarapuláronlle aquel mostrador... En efecto, canto vía, ou lle mostraban, ¡todo á meda, ao montón! A moza que o atendeu estaba feliz, pero empezou a escamarse, que xa lle pareceu demasiado. Claro que podía ser un Xeque riquísimo, deses do petróleo..., ¡rodeado do seu séquito! Aquela balear, unha real moza, de bandeira, con dúas bólas fabulosas, que nin as leiteiras do Xermán, dispúxose a tentea-lo terreo, así que lle dixo, ao suave, graciosa, melosiña, simpática, mesmo coma un ruliña en celo:
-¿Señor,
cómo vai ser..., que xa é moito..., para un só comprador?
Pero Xesús
seguiu acugulando mercadorías; ¡sentíase na mesma gloria!
-Dígolle
que cómo vai ser: ¿en numerario, cheques, unha tarxeta...? De non pagar en
efectivo, billetes españois..., daquela..., nese caso... ¡Non, nada, que non
lle poderei aplicar a bonificación usual! Vai ser mellor que volva logo, máis
tarde, que saíu o Xefe...
-Trátame
con cariño, ¡que xa o fas!, e observa: ¿Teño cara de insolvente? Suma, ti suma,
e rebaixa, ao máximo, canto podas; de paso vaime escollendo unha maleta...; das
boas, grande, na que caiba todo isto. Eu, mentres, vou ao Banco, ¡que o teño
cerca! Á volta, co diñeiro na man, ti e mais eu, os dous, sos, sen miróns
destes, destes que me acompañan, rematamos o noso choio..., ¡a pracer!
Fulminounos
a todos, cunha ollada asasina, pero aguantamos o tipo, sen retroceder, ¡nin
tanto así! Ela, cadora máis amoscada:
-Señor, non
se enfade, e comigo, menos, que tampouco é preciso que vaia ao seu Banco..., se
me dá un cheque..., que llo podo confirmar eu, eu mesma, desde aquí, por
fax..., ¡para que cotexen a súa firma!
-Se me
deixas entrar niso teu, no teu reservado, nese compartimento dos teus
secretos..., daquela...; ¡daquela págoche en efectivo! ¡Como hai Deus que si!
-¿De qué
reservado me fala, por quén me toma? ¡Vaia sacando do peto esas divisas..., e
déixese de chanzas!
-Muller,
aquí, aquí mesmo, aquí fóra, diante destes inmorais..., ¡non! ¡Xúroche que me
dá vergoña facelo en público!
A rapaza quería vender, pero non entendía, ou lle parecía entender demasiado, aquelas insinuacións do seu cliente, do noso atribulado Xesús. Miraba e remiraba, principalmente para nós, para os acompañantes, que nos vía impasibles, e co Xefe, co seu, que non volvía... A tal momento seguro que non era quen de distinguir se estaba atendendo un ligón, un tolo, ou un borracho. Xavier, ese arrimatizóns, ese si que entendía do chope, así que acabou de escurecer a cousa; adrede, por suposto:
-Xesusiño,
¿que inconveniente podes ter para que esta rapaza che vaia ao Banco, ao teu, e
ben sabes a qué me refiro...? ¡Que vaia ela, que entre ela, ela mesma,
directamente, pola súa man, que ben ves que a ten suave, agarimosa, tenra...! É
un pecado que non llo deixes facer, aínda que despois poñades ese fax..., no
mesmo enchufe!
A rapariga,
perdendo a paciencia; exhausta, que non podía máis, a punto de tolear:
-¿Señor, en
definitiva, qué? ¡E non encordie, que chamo á policía, ipso facto? Imos
ver qué é o que ten; si, vostede..., ¡ou retiro esta mercadoría! ¿Ten efectivo,
cheques, tarxetas...? ¡Aclárese, que xa está ben de vacile, e hai outros
clientes...!
Xesusiño, coa lingua feita un trapo, argumentou:
-¡Rapaza,
ten paciencia con estes de Iacobuslandia, que ben inocentes che somos; todos,
menos se acaso Xavier...! Eu teño...; si que o teño..., ¡pero hai que buscalo,
que ultimamente anda de vagar...; cousas da idade! Debe estar por aquí, aquí
abaixo, nesta parte da petrina... Iso, o dito, un Banco; o meu Banco
particular... Pero aquí, en público, todo isto cheíño de mulleres... ¡Espera,
nena, que xa vou; ten calma, que vou de camiño...!
Súa
Señoría, o noso Vigairo, pícaro coma as cobras, terzou de novo para quitarlle
máis zume á cousa, para espreme-la situación, ao máximo, facendo que se
enfadaba:
-Mira, Xesús,
decídete, e non abuses, que xa está ben de melindres... Se non queres que esta
señorita che meta man..., niso, nas túas partes, no teu secreto, ¡daquela é
fácil! Vólvete de cu, pero faino, ¡de inmediato! ¿Dáche vergoña...?
De cu volveuse, pero coa mala pata, coa mala fada, de que había unha lúa, un espello deses antirroubo, ¡en cada columna!
Nin que
dicir ten que lle vimos, todos, todo; ¡e aquela empregada, tamén! A pesares da
présa que se deu en descorre-la cremalleira, en aparta-los faldróns da camisa,
etcétera; e todo iso para sacar o seu paquete, ¡un paquete de cartos, unha
carteirola de coiro que levaba pendurada doutra tira do mesmo material! E na
carteira un mazo de billetes, ben dobradiños..., ¡todos de dez, de dez mil
pesetas!
Aqueles tirantes
da carteirola secreta, colgante, do Xesús, eran excesivamente longos para a súa
talla, que deberon ser feitos para un alemán; e mesmo lle chegaban ao barranco
das súas..., ¡das súas partes, das pudendas!
A tendeira
balear quedouse..., ¡de pedra! Abraiada, molesta pero muda! Pola súa parte, o
promotor daqueles equívocos, o noso Vigairo, Xavier, estourou a rir,
estrepitosamente, a callón, coma unha tarabela dos nabos. De tal xeito, e con
tal intensidade, que nos contaxiou aos demais; a todos, menos á mallorquina:
Cando se calmou, parecéndolle pouco, aínda remachou nos cravos daquela cruz:
-¡Xesusiño,
pero mira que cho levo dito, que hai que ser discreto tratándose diso..., dos
fondos reservados! ¡E máxime habendo señoritas de por medio...! Non escarmentas,
pois en tódalas viaxes o mesmo plan, as mesmas precaucións con eses fondos tan
ben gardados, colgados aí..., aí no fondo da túa vagada!
Pasada a crise, pasados aqueles risos, ¿aquel incidente, só incidente?, as nosas mulleres tamén cargaron; se non de maletas, coma no caso do Xesús, bolsos de man. Si; ¡media ducia, ou máis! Cos bolsos elixidos, mercados, pagados do outro, do seu bolso de diario, que se levaban faldriqueiras, colgadas ao estilo do Xesús, diante nosa non as utilizaron, veu o complemento: ¡enchelos!
Seguimos
polo Passeig do Arenal, impacientes por verlle o remate e cos ollos espatelados
de tanta contemplación: hoteis e mais hoteis; ceo, area, mar, tenderetes,
chiringuiños...; ¡un universo, infinito!
Uns metros despois coincidimos cun fato de portugueses; oito ou dez, que non o teño apuntado. Dous deles mercaban, a tal intre, un feixe de postais, admirados, sorprendidos da plasticidade e da cor daquelas marabillas, e por tanto incapaces de seleccionar, así que as compraban todas, ¡por series!
-¿Que, quanto custa, esta, estoutra,
aquela...? ¡Esa, esa tamén!
A miña dona
que tal oíu, e como é unha devota de Portugal, achegouse aos rapaces, á veciña
máis próxima, precisamente cando lle estaba preguntando ao quiosqueiro:
-¿Há
próximo daqui uma loja de
material fotográfico?
A
Secretaria foi tan áxil na súa, oportuna, intervención, que nin tempo lle deu
ao rapaz para atende-la clienta:
-Veciña,
faga favor, que a acompaño eu, eu
mesma, que aí atrás, pretiño, vin unha tenda diso, de fotografía... ¡Véñase
comigo!
A
portuguesa, gratamente sorprendida, aceptou:
-¡Oh, si,
qué ben! Obrigada, muito, pela súa informaçao... Sonlle Mestra, e
doulles galego aos meninos da miña escola, mais..., ¡no castelán, no
oral, cústame romper!
-¿Mestra,
eh; tamén ti? Muller, daca esa man, que atopaches unha colega!
Non se
deron a man, por suposto que non, pois era pouco para tanta cordialidade,
espontánea, pero beijáronse, afectuosamente, tal e como se as súas
amizades lles viñesen de vello. Achegueime, ¡por se había algo importante que
anotar, obviamente!, e daquela presentáronos, reciprocamente, aos cónxuxes.
Tratábase dun grupo turístico laboral auspiciado pela Caixa Agrícola. O Raúl era, ¡que xa é casualidade!, un labrego do Concelho de Castro Verde, por aló abaixo, polo mapa abaixo, entre Beja e Ourique; en canto á súa dona, déranlle aquela semaninha de feiras, por asuntos propios... Tanto nos liamos e tanto nos entretivemos con aqueles irmáns que os nosos, os nosos rapaces, deron en impacientarse, ¡con toda razón! Luzia, aquela donicela tan lucida, guapa ela, notouno, ás primeiras, e coa mesma, díxonos, propuxo:
-¿Saben uma coisa? Se non fose porque os
vexo ben relacionados, en boa companhia..., nós teriamos pracer en
invitar ás súas excellencias para que tomasen o almoço connosco,
aquí arriba, pretiño, no noso hotel..
-¡Muller...,
iso..., obrigados, pero témola reportada, que viñemos...; nós viñemos a
gastos pagados!
Xavier, que
é unha marabilla nisto das relacións públicas, cousa sabida e por iso non fai falta
insistir, asombrado de que nos desen aquel tratamento de excellencias,
pareceulle que debía mediar, así que, ao diplomático:
-Perdoen,
pero..., o que é por nós, e dígollelo de verdade, non temos inconveniente en
cederlles a nosa Secretaria, asemade co noso Cronista, que na nosa Câmara
aínda non se estableceu iso da dedicación plena; e tratándose de Portugal...,
¡veciños da porta! Ídevos con eles, embora, e de paso facede algo de
propaganda para Galicia..., ¡a ver se na próxima, que en Mosteiro tamén se
comen troitas! ¡Esperámolos para a Festa do Emigrante do ano que vén!
Como
aquelas invitacións eran sinceras, sinceras e cordiais, tanto a de Luzía coma a
do Xavier, aceptamos o troco: ¡un jantar pelos nosos servizos de tradución, ciceronianos!
Cos portugueses
falamos do divino e do humano, nun chapurreo galaico-luso-castelán, pero o caso
é que nos entendemos satisfactoriamente; tanto, que as relacións
internacionais, o que é con nós, desgaste non sufriron, ¡nin a mínima!
Eles tiñan
sumo interese en coñecer os datos históricos do seu Infante, aquel Don Pedro,
terceiro dos fillos de Don Sancho I e da súa raíña Dona Doce, que era, que foi,
á vez, herdeiro da súa muller, da outra, de Dona Aurembiax. Todo iso con
respecto ao troco destas Illas, das Balears; mais pouco puidemos satisfacelos
no particular, niso daquelas herdanzas tan intricadas, pois as nosas
referencias, as históricas, eran máis ben coisa da Libreira, desa Manela
do Ramiro, que as custodiaba no seu bolso, case que con tanto celo coma Xesús cos
seus fondos, cos reservados...
Con esta limitación, nin aportando cada quen o que sabía, daquela elementalidade de comentar o cambio territorial non pasamos. Cambio que, por outra banda, tampouco foi absoluto xa que se reservou El Rei Don Jaume varias propiedades, así como o señorío eminente; estando, quedando previsto, que aquela herdanza fose efectiva, só e só si, por días de vida, da do propio señor Infante. O que coñecía a miña dona, que o lera en algures, foi que, previa unha indemnización, polo ano 1244 aquel Don Pedro absolveu aos mallorquinos do seu xuramento de fidelidade...; ¡por outra parte, innecesario! Dez anos despois Mallorca volveu a poder do Infante luso, se ben transitoriamente. O que non conseguimos lembrar, ou é que non o sabiamos, é se chegou a morrer naquela illa dos usufrutos...
Como a
imaxinación dos latinos voa rauda, máis que un Boeing, naquel contexto
histórico-turístico coincidimos na lembranza doutro lugar común, que o tiñamos
coñecido, ben coñecido, as dúas parellas: esoutro edén, ese espaço ecolóxico
da Peneda-Gerês, que fai raia coa provincia de Ourense. Foi un tema abondoso,
recorrente naquela conversa, xa que o coñecían, a fondo, dos seus veraneos nas
Caldas; e nós tamén, algo, de aloxarnos a miúdo nalgunha desas albergarias tan
suntuosas da regiaô fronteiriza, ¡máis que arraiana, irmá!
O que nos censuraron, que ata tería que dicilo nunha paréntese, foi que, tendo nós, alí mesmo, en Lobios, na propia fronteira, esas xoias arqueolóxicas desa estación viaria, concretamente da XVIII do Itinerario Antonino, na mesma bifurcación onde o camiño da Bracara Augusta dubida entre irse para a Asturica Augusta ou para o Lucus Augusti, ¡augustos ámbolos dous lugares!, na mesma ponte do río Caldo, ¡caldo de río, coa singularidade desa falla tectónica, termal, que o caldea, un atractivo turísticos dos mellores, dos de primeira!, sexamos incapaces, nós, si, nós, de proporcionarlle unha promoción, unha aplicación rendible. Chegamos a tal punto de autodesprezo e de abandono, que incluso nos comentaron aqueles portugueses que aquel mesmo verán atopáronse co cartel, co español, arrincado de sitio, arrebolado medio a medio dunha toxeira próxima...
Logo daquel
jantar tan fraterno, internacional, que houbo para escoller, pois estes
mallorquinos, ¡nada menos que os portugueses, se as comparanzas non fosen
odiosas!, combinan o bufete con tódalas previsións, provisións incluídas: unha
sopa excelente, peixe, legumes, frango, costeletas de vitela, bife
e postres, sobremesa, abondosa. Como había que axudarlle á tripa, á súa
cocedura, propuxémoslles un paseo para visitar a Porciúncula, a igrexa e mailo
seu museo, asemade, conxuntamente, que nos quedaban bastante cerca.
Desta
igrexa non é doado facer unha descrición exigua, dado o seu estilo especial e
mailo seu mérito incuestionables. Ten, de nome completo, Ntra. Sra. de los
Ángeles de la Porciúncula; e inaugurouse o 6.10.1968, ¡onte! é unha obra
mestra, proxectada e realizada polo arquitecto Ferragut. Ao redor do seu altar,
18 vidreiras, ¡dezaoito!, que glosan elocuentemente aquel famoso Cántico del
Sol, da autoría do propio San Francisco. ¡Aí é nada!
Ten planta
ovoide, cunha nave de 33 x 23 metros nos eixos. construída a base de formigón,
de cristal e de chumbo, nun artístico e orixinal equilibrio. Importa resaltar,
tamén, de paso, que o museo incorporado ten clasificadas máis de 20.000 pezas,
nas súas seccións de arqueoloxía, etnoloxía e numismática.
Aínda que
non estivese pragado de hoteis, que o está, por esta igrexa e por este museo
contiguo, complementario, vale a pena achegarse ao barrio, ¡case ciutat!, dese
longo, longuísimo, Arenal. No urbanístico, este monstro, este Arenal, é outro
museo..., ¡só que en negativo! Mais diso non vou falar, que se sae da Crónica
encomendada.
Ao serán
levamos aos excelentes amigos, aos amigos do país amigo, amigo e veciño,
¡máis ben parentes!, para ceiar connosco, no propio Ca´n Pastilla, que
os invitamos ao noso Centro, ¡ao seu!, ao Centro Galego..., ¡para que gozasen
doutra boa comida!
Na sobrecea
tamén lle demos á palleta, ¡canti dubi!, maiormente en cuestión de
descubrimentos, que nos deu por aí. Nesas, entre outras cousas, con outras
temáticas, evocamos o Tratado de Tordesillas, aquela ocasión na que se puxo de
manifesto que os portugueses de entón sabían máis, moito máis, cos casteláns,
polo menos en Cartografía, ¡que por iso nos enganaron daquela maneira!
Conversar cos portugueses sempre é grato, grato e formativo, pero, facelo en Mallorca, nun terreo neutral, lonxe do seu Setúbal, ou da nosa Tordesillas, ¡aínda mellor, moitísimo mellor, máis aséptico!
-.-
Paraula de Déu
Domingo.- Acordamos ir á Missa para escoita-la paraula
de Déu, tódolos de Pol, xuntos, en corporación que se di, e daquela pregar
polos nosos defuntos, en particular por tódolos galegos que estean soterrados
en calquera das Illas, esquecidos de sufraxios; por todos aqueles que non
tivesen no seu día, no seu pasamento, quen lles aplicase un Paternóster.
Mal que
ben, ata cantamos o,
Oh, quin
gran goig, quina joia,
quan els
germans s'estimen!
Oh, quin
goig tan gran
quan els
germans s'estimen!
alí mesmo,
no Ca'n Pastilla, na igrexa de San Píus IX, nesa praciña do Riutort, a coro cos
nativos, cos mallorquinos.
Que eu
identificase, nese templo reunímonos unha babel de crentes: aragoneses,
valencianos, madrileños, canarios, e..., ¡francesas! As francesas, nesta
ocasión, sobrias e tapadiñas. Tamén había ingleses e alemáns, pero menos. Os
britanos neste día parecían outros, ¡de alcohol secos! En canto aos galegos...;
naturalmente que si, que somos unha raza á parte, ou por mellor dicir, unha
mestura de boas razas: celtas, romanos, suevos, bretóns... Alí estabamos,
todos, ben lucidos e ben lúcidos, aseados, ¡dos domingos! Sempre correctos,
prudentes e impecables, ¡na feira, (na fira), na eira, e na brincadeira!
Misa
mallorquina, por suposto; na súa llengua, na seva; naquel momento
nosa, tamén nosa, pois mentres estivemos en Mallorca, mallorquinos fomos, ou
como tales nos trataron. ¡Ninguén se rachou as vestiduras! Naquel intre, e
neste tamén, lembreime, estoume lembrando, dos nosos curiñas, ¡dos nosos
Curazos!, que a moitos parece darlles vergoña, autoodio, iso de celebrar en
galego, aínda que se atopen rodeados, en círculo, por galego-parlantes..., ¡por
falantes da mesma lingua na que lles falou, cando chegaron a este mundo, a nai
que os pariu! Deu-los colla confesados, na lingua que sexa, que se no
Purgatorio lles fan aprender a nosa, de penitencia..., ¡daquela colgarán a
sotana! O malo é que nos infernos non hai perchas, que seica usan a madeira dos
propios ataúdes..., ¡para iso, para atizar!
Aquel día
era cousa de ir, ¡debera ser!, á Santa María de Lluc, que se estaba celebrando
L´Any Internacional de la Familia. Aló ía, aló estaría, o seu Teodor Ubeda, Bisbe
de Mallorca..., pero en Ca´n Pastilla tamén estaba Deus, e segue estando; ese
Deus tan listo, políglota, ¡máis có Papa, máis aínda! Este Deus de tódolos
idiomas, de tódalas razas, de tódalas familias..., ¡e con iso, liberador, que o
é a título individual!
Sendo este
un día socrático, de cumprimento da Lei, ¡e por tales motivos, de reflexión!,
estivemos parrafeando por aquelas avingudas, á vez que tomabamos un vermú, de
que a vida da especie humana vén a ser coma unha vacación de vacacións, na que
nos traen de viaxe a unha terra tan complexa que non a damos coñecido, entre
unha xente sorprendente que tampouco a damos entendido, ¡nin sequera cando nos
falan na lingua familiar, para canto máis se o fan noutra! Por último, que imos
indo cara ao Alén coas maletas abarrotadas de souvenirs, de cousas e de
feitos que, se cadra, nesoutro país, no definitivo, nin utilidade van ter, e
incluso nos poden estorbar, atrancándose a porta con tanto vulto aparatoso!
Mais, como
nesta Crónica non se trata de face-la festa triste, senón e máis ben ao
contrario, axudar a vivila con xeito, con xeito e con graza; con humor, con fe,
con esperanza e con caridade, conscientes de que hai que bailar tódalas pezas,
toquen o que toquen, pois cando un menos o espere váiselle romper o fol á gaita
da nosa romaría, e daquela poñerannos da parte de aló, nesas alturas nas que
tocan, tocan e cantan, os propios anxos. Pensándoo ben, o que nos pasa a moitos
é que lle temos medo ao xuízo, ¡máis aínda que ao avión!
Despois da Missa
os da nosa "parroquia", e con nós os agregados, dixeron que ían polas
toallas, ¡antes de que volvese o inverno! A verdade é que xa estabamos no
ecuador das vagancias, e non era cousa de volver ás brumas norteñas con cara de
leite fervido, pois incluso non nos crerían que estivemos de xolda nada menos
que nas praias mallorquinas. Nese entendemento, as nosas mulleres, Tita, Sara,
Pipa, Manuela, Xosefina..., optaron por permanecer ao sol, alí mesmo, na propia
avinguda, nesas cafeterías próximas ao noso Centro, ao Centro dos Centros, ao
Galego, tan acolledoras e non excesivamente caras..., ¡dado o seu luxo e maila
súa situación! Pola nosa parte, pola varuda, aquel Garda, Ramiro, Moncho, e
mailo Xavier, démoslle un repasiño á prensa, que non é malo fardar de
informados, e hai que precaverse pois no século XXI, polas trazas, os
periódicos leranos as mulleres, e nós, os homes, conformarémonos, para iso, á
hora do café, coas revistas das vampiresas!
Ler
naquelas terrazas, ou mesmo no xardín de diante da igrexa, é un pracer de
próceres, ¡que nin nas Tullerías parisinas! Como nota local curiosa, que dicir
moderna non sería exacto, pois sabido é que o moderno, ou modal, non adoita
durar máis aló dun día, coincidimos en sinalar, en comentar, aquel anuncio dos
Jardins de Repós, Bon Sosec, S.A., no que ofertaban, xa na segunda fase, 2.000
nichos, ¡a medio quilo! E nada de sous, pesetazas, das de entón! ¿Quen
dixo que vivir en Mallorca é un luxo? ¡Luxo, o que se di luxo, é soterrarse en
Mallorca!
-.-
Coido que
tamén é importante consignar, para que nada me quede no tinteiro, que, a
mediodía, cando nos fomos para o noso hotel, a xantar, vimos ao Xefe, ¡don
Xavier!, que nos esperaba na mesa habitual dos edís, no "Salón de
Actos", desde a que nos facía acenos; iso de chisca-lo ollo, ou toca-lo
chifre para dá-los avisos, faino coa mesma graza que cando lle dá puñazos ao
vento.
-¿Que,
tiveron problemas, eles, os outros, aí abaixo, nesa praia..., coas galiñas?
¿Houbo baixas...? -Preguntoulle a Secretaria, maliciada polos seus acenos, antes
de que o señor Vigairo falase.
-¿As
francesas; refíreste ás galas, ás francesas...? ¡Muller, viches cousa tal! Son
unhas artistas, todas, a feito, cadora con seu vestido..., ¡que nin aquelas
bailarinas de Lugo, as do Mercantil! Pero a tal momento puxéronse de largo...
-Si, xa o
sei, que as vimos aí arriba, no Riutort..., collendo un bus!
-Mira que
nos teñen desconcertados! Seica se van..., ¡supoño que ás segas, a segar, e iso
que estamos no outono! Daquela, á saída da Misa, cando estes colegas viñeron
aquí ao hotel en busca das toallas, aí mesmo, na Conserxería, elas bicaron a
tódolos presentes, un por un, pero foi..., ¡despedíndose! A miña chamada é para
que anotes, ti ou o Cronista, ¡pola importancia que ten o caso!, que Isauro,
facéndose o distraído, cando se lle achegaban para darlle ese ósculo inocente
de despedida, na meixela, este tunante revirábase noventa graos, e con iso, os
castos caíanlle no sitio dos eróticos..., ¡talmente de parafuso! ¿Ti, como
Asesora desta Corporación tan corporativa e tan correcta, coidas, ditaminas, se
será cousa de abrirlle un expediente disciplinario, tal que..., por
extralimitación de funcións?
-Non, de
momento, non, mentres non haxa escándalo público... Trátase dun home célibe, e
por tanto, ceibe: ¡Ten dereito a experimentar en boca allea..., e máxime sendo
francesas!
-Logo, por
esta vez...; ¡o malo é se leva consigo esa afección, ese vicio, pois en Pol
aínda respectámo-las mulleres do próximo; as próximas, as de cerca! Pero esas
francesas..., ¡como son, e iso que están máis ao Norte cá nós! Parece unha
conspiración, un descrédito, unha sabotaxe para este hotel, e grazas a Deus que
xa se foron esas pitas, esas galiñas sen galo. Saíron xuntas, tal que as
andoriñas cando emigran, e todas dixeron..., ¿como nos dixeron, Xermán, que ti
es o máis formal de todos, o verídico?
-Eu
entendinlles..., ¡Au revoir!
-Nese caso,
¿a qué vén iso, ou é que saen para..., para volver a voar? -Preguntoume o señor
Vigairo, que este home é tan polifacético que nunca deixa de fomenta-la
cultura, ¡nin a cultura nin a xolda!
-¡Xavier,
que te aproximas! Iso de voir, pronunciado, vuar, significa algo
así como, ¡Ata máis ver!
-A
Secretaria, sempre mellor documentada cá min, engadiu:
-Fóronse
todas, xuntas, porque son dunha Asociación...; ¡diso, de liberadas! Divorcio e
cousas así, que daquela, por esa liberdade excesiva, mal entendida, estas
loranas andan medio saídas, ¡e buscan loras! Loras e xugos, maridaxe, ¡en
paradigma do que predican! Con ese pretexto van de sitio en sitio, de praia en
praia, e de feira en feira..., ¡como pasaba coas maulas que sobraban do San
Froilán!
Isauro, que
ata ese intre estivera atento á nosa lección, á francesa, abríronselle uns
ollos coma pratos:
-¿De
verdade? ¿Divorciadas, saídas; todas, tantísimas...? ¡Miña madriña do Ceo, qué
perigo para un solteirón...! Á volta teño que achegarme a Xerbolés para darlle
as grazas á Virxe dos Milagres..., ¡xa que delas me librou! Para outra tedes
que protexerme; ¡ou, polo menos, avisarme!
-Isauriño,
¿por qué cres que te levamos sempre con nós, a todas partes, aquí en Mallorca,
co lento que camiñas? Facémolo maiormente para librarte desas galas, desas
fillas da Galia, para que non te traben nun descoido, pois..., ¡troita
inocente, anzol ás galas! ¡Francesas, en definitiva! ¿Enténdelo, agradécesnolo?
-Para
librarme..., ¿de qué, das gallas dun ranqueiro, para que non me penetren polo
traseiro, como lle pasou a aquel de Cirio, cargando na herba? ¡Aquí non vimos
ranqueiros de gallas, e logo que a herba non lles medra!
-Non, home,
non; ¡é que galls, en mallorquino, significa galos, da Galia;
franceses, en definitiva! ¿Enténdelo agora? -Preguntoulle a miña Estrela.
Isauro,
sempre agradecido:
-¡Ai,
muller, ben mereces os emolumentos que che temos presupostado, que tes o teu
oficio ben apreso, pois resulta que para ti non hai secretos! ¡Mestra tiñas que
ser!
-Isauro, aínda
sei outro..., ¡que dubido en dicírvolo! Estas rapazas, estas amorosas, non van
directamente a París, ¡que elas non queren nenos! O que van, que lles vin os
billetes, ¡é a Santiago! Oíronos falar de que a nosa Xunta é unha xunta de
ricos, e como elas buscan comenencias, daquela..., punto!
Interveu o
Presidente, que ese si que estaba feito un galo:
-¡Ben se
equivocan nesa esculca, neses plans, pois tódolos mozos, tódolos morgados de
categoría, a tal momento estamos aquí, andamos por aquí, gozando da nosa
mellora..., que por algo lle din, Maiorca!
A
Secretaria, abusando da súa categoría:
-¡Que
mellora nin qué mellora, se sodes, e somos, da Terceira...! ¿Ou non?
-¡Muller,
ti tamén...; aínda que non os representes...; iso, os anos! Por outra banda, a
ti non che debe ir mal co teu vello, co Cronista, que non vos vexo trazas de
divorcio...
Isauro
quedárase algo retirado, cavilando; demostrouno dándolle voltas ao tema das
galas:
-A ver,
vosoutros, estes sabios, en Francia...; é que en Francia xa non hai célibes? De
habelos, mal as vexo, pois, como din en Mosteiro, o que lonxe vai casar...,
tacha leva, ou a vai buscar!
A
Secretaria, como boa Mestra, e de conciencia que é, decidiuse por desenganalos:
-Estade
atentos, que volo explico: Nesa Francia dos francos, tamén chamados galos, hai
tantas divorciadas, tantísimas, que ninguén as pretende, nin de saldo! ¡Están
retiradas do mercado! Os do país, como todo galo que se prece, ¡quérenas
noviñas, do trinque, sen trincar!
-¿E logo,
as vellas...? ¿As vellas quédanse no poleiro...?
Isauro,
como bo inocente, resistíase á graza das explicacións pícaras, así que tiven
que matizarlle, eu mesmo:
-Coas
vellas só levedan..., ¡voucho dicir! Coas vellas só levedan os xixolós, eses
adoradores das pernas, de tódalas pernas..., con tal de que sexan de muller,
por suposto! Cada país, cada mestriño, co seu libriño, pois iso do Mercado
Común..., ¡segundo para qué!
Isauro
encarouse con Xesús, que estivera calado, e díxolle:
-Tanto a
Secretaria como aquí o Cronista non teñen secretos connosco, de presente polo
menos, así que, nós, á recíproca! Confidencia por confidencia, voulles contar o
noso incidente, ¡a risco de que o apunten!
Pero Xesús,
máis retranqueiro, tivo algunha reserva ao respecto:
-¡Iso,
dálles liña; dálles liña e bolígrafo, que estes que pasaron pola Coruña...; o
que non sei é se a Coruña pasou por eles; estes chupatintas, digo, cando non
retratan coa máquina danlle á pluma; e xa non teñan no peto unha desas
gravadoras dos periodistas..., que os vin entrar nunha tenda desas
chilindradas!
-Mira,
colega, -insistiu Isauro-, se non rexistran nos seus Anais a historia completa
desta viaxe, daquela tódalas outras, as sucesivas, quedarán coxas, minguadas;
¡a túa e maila miña!
Xesús, que
non, que non o tiña claro, pero...
-Sexa,
pois, ¡pero baixo a túa responsabilidade! Eu sempre entendín que a Historia
faise coas vitorias, e só coas vitorias... ¡Vale, vale; direino eu! Resulta que
aquí Isauro e mais este servidor..., vaia, que estabamos fartos desas colegas
da habitación contigua, que xa sabedes que cambiamos a nosa, a primeira, co
Gaiteiro, que quería estar máis..., máis lonxe da porta! Sen atopar outra
solución, pois se lles petabamos na parede igual o ían tomar a invitación noctívaga...;
¡decidimos envelenalas, ou polo menos, enfermalas! ¡Si, si, de verdade, pois a
desesperación é mala conselleira! Esas meigas, acotío, dálle que dálle ao seu
tambor, que nin que fosen..., iso que din que son, ou que fan, as
marimachas...; toda a santísima noite xarelando e cantaruxando, saídas, supoño,
como lles pasa ás francesas..., acaso pola proximidade do noso cuarto! Neste
sufrimento chegounos a hora de reaccionar, así que pedimos que nos puxesen
unhas botellas de cava ao arrefrío, na neveira do comedor..., para invita-las
comadres, aí, na praia!
A
Secretaria, inocente ela:
-¿Ese foi o
veleno, unhas botellas de cava...? ¡Para a próxima contade con nós, co resto da
panda!
-Muller,
si, pero non. A picardía, o veleno, estivo en que tamén invitamos, tamén
levamos connosco, ao Gaiteiro de Foz, ese vello escarranchado que sempre
cansa...; ¡cánsase e cánsanos! Chegados que fomos ao areal, acomodámolas de
xeito que lles quedase no medio ese focense, perna con perna, ¡que ata non sei
se lle darían cambras, pois era como verse entre dous fíos da luz! Eu din en
chufarlles o Gaiteiro, dándome de vello amigo, que se é un mullereiro, un
ricachón, herdeiro dun marqués que lle testou unha desas torres de pisos de
Foz, ¡enteiriña! Que ten tres casas, a maiores, no mesmo Foz, ¡alugadas,
enteiras! Que viaxa a Suíza a miúdo, que llo ensinou o marqués, para alixa-las
súas rendas, por culpa da nosa Facenda, que se levan mal con el..., ¡porque ten
veciños envexosos que o denuncian cada dous por tres!
-El, o
Gaiteiro, aguantóuvolas, nos vos contradixo? ¿Deixouvos contar esas trolas,
así, ao bruto, sen desmentilas?
-¡Non
podía, que se viu collido, pois como é algo chufón, só lle devolvín as súas
garoladas! Daquela, ou quedar por mentireiro, ou traga-las fantasías! Antes caen
os mentireiros cós coxos, ¿non é?
-¿Elas;
elas, qué? -A miña dona, que ardía por escoita-lo final..., se é que final
houbera!
-Elas, pola
súa parte, déronlle vía libre á envexa; ¡á envexa, á cobiza, á lascivia...!
Tanto, que incluso se foron apertando contra o noso vello... ¡Cómame nunca o
diabro, cómo se puxeron, que ata lle facían caricias nas pernas; soba que te
sobarás! De metidos naquelas artes xa non era posible o desempate, así que
deron en chufar; ¡elas tamén, as dúas! Unha, a que é de Vilalba, aseguroulle
que ten dez casas na Coruña, prazas de garaxe, fanegas a pinos, accións...; ¡de
todo, que nin que fose a Duquesa de Alba!
-¿A outra,
mentres tanto, qué; celábase?
-Muller, ¿e
logo? De postas a competir, ¡nin a verduleira maior de Lugo! Nin sei cantas
tendas lle mencionou, unha cadea; e despois diso, hortas, hortas, hortas...,
¡desde o Parque ata o Miño! Tantísimas, e tan grandes, que sairán delas os
próximos solares de Lugo, ¡case todos! Con dicirvos que ata se xactou de que no
Rexistro da Propiedade teñen un libro cun letreiro no lombo que di, ¡Rexistro
das Fincas de dona Encarnación! Con estas, despois de roxa-lo forno, vai o noso
Isauro, con esa cara de anxo que ten, e failles a proposta, deshonesta porque
iso non o tiñamos programado, de casalo..., ¡coas dúas á vez! Iso que din dos
mouros...; ¿entendedes?
-¿Coas
dúas, asemade, unha de cada lado, ou unha de riba e a outra por debaixo? ¡Este
Isauro pasouse! -Eu, malicioso, pero só por esta vez.
-Tampouco é
así, -explicouse o aludido, -pois a miña proposta consistía en que fixesen unha
Limitada, unha sociedade desas, que seica chegan tres para documentala... E
polo que respecta á cama, ¡con encargala redonda..!
A
Secretaria mesmo se escachizaba; e Xavier, pola súa parte, defendeuse co paniño
das mans..., ¡que a pouco se lle saen as moas!
-A cousa
non foi a maiores, -seguiu aclarándonos Xesús, -pois discorremos sortearlle
aquelas mulleres, cunha moeda, ¡a cara ou cruz! Atinou a de Vilalba, así que xa
as temos xebradas; ¡inimigas e xebradas, por días de vida! Pero o grave non
está niso senón en que temos que irlles á voda, ámbolos dous, ¡así que teremos
que sortear, nós tamén, para saber a cal lle toca facer de padriño!
Cando lles
contamos aos outros compañeiros aquel discorrer dos Colegas, tan eficaz para
lograr o silencio máis absoluto nas habitacións contiguas, Xermán atacou duro,
¡que tamén o sabe facer en caso de necesidade!
-Isauriño,
e ti, ¡unha ocasión da maneira...! Primeiro, que se che van as francesas; e
agora, con esa rica de Vilalba... Para outra tesme que levar contigo, de
alcaiote, ¡que as perdes todas, tódalas oportunidades!
O aludido:
-Ata me
fará falta, pois, de postos á conxuga, habendo percal...; pero xa sabedes que
quedou libre, dispoñible, a verdureira de Lugo, a das hortas, con eses solares
que baixan ao Miño...! Mirade, isto de nacer tímido con respecto ás mulleres
évos unha desgraza, unha desgraza coma outra calquera, ¡e xa non sexa das
peores!
Neste
domingo, que se me esquecía consignalo, tamén houbo fira, que por aquí
abundan case tanto coma na nosa bisbarra. Tivérona en Santa María del Cami, do
que xa temos falado.
Os
compañeiros da profesión agro-gandeira da nosa Asociación ben que sentiron
perde-la feira, pero.., ¡a praia, que en Mosteiro non a teñen de mar, e a
fluvial resulta algo fría para os vellos! Xa se foran as gallas, as
francesiñas, aquelas da roupa escasa..., ¡pero quedaban as suecas!
Pola noite
falamos cos que foran ao Cami, e algún deles non se cansaba de eloxiar as llets
d´ametlla que por aló paparon; ¡soubéronlles a gloria! Grande e importante
debeu ser aquela fira xa que na mesma houbo exposición de maquinaria,
autos antigos, motos, animais..., ¡case un San Froilán! E tamén aves, incluso d´aus
selectes i noble art de la cetería! Concursos de ca bestiar, de ca
rater... Mostras d´ases i someres...
O meu
interlocutor, o noso informante, aprendera estes nomes das cousas, fose de
orella ou directamente dos carteis daquela fira, así que, de paso que me
facía o relato foi anotando, el tamén, nun papel de cartas daqueles da
conserxería..., para contarlles aos netos que en sa fira viu e aprendeu
o que nunca oíra nin vira, ¡o que nin case entendía!
Achegóusenos
aquel Gaiteiro de Foz, agora prometido, pero sen alianza, ¡aínda! Supoño que o
fixo para aprender, que non só da gaita vive un home..., ¡salvo en Escocia!
Pero aquel "feirante" negoulle o papel, negoulle unha copia, a
pretexto de que, ¡para saber, ver ou ler! ¿Señor señorito, vostede preferiu a
praia á fira? ¡Pois, agora..., coma e beba onde folgou!
Aquel
paisano tan insociable e de mala uva, que desde logo non era de Pol, diso tamén
dou fe, se chega a ser mallorquino, se chega a ter propiedades..., ¡nin na Illa
nos deixaría entrar! A cousa solucionouse porque a min non me deu pereza
repeti-la miña lista, os meus apuntes, con aquelas cousas extraordinarias da
feira do Cami, que incluso o fixen con agrado, ¡e iso que non me teño por
comunista! O pobre Gaiteiro abonda desgraza tiña con iso de casarse cunha rica
tan vizosa e tan viciosa. ¡Deus os ampare!
-.-
Badías de Pollença e de Alcudia
Luns.- Hoxe alugamos dous coches, dous turismos, dos de tres
fiadas, bastante potentes, conducidos, un polo Moncho de Lugo, e o outro por
min mesmo. Moi baratos en canto ao seu alugueiro. Fixémolo para aproveita-lo día,
pero nin con esas, que para outra ocasión hai que quedarse a durmir por aló
adiante, nesas terras do Nordés.
Tamén
levamos os traxes de baño, pero en vista de que o tempo minguaba ante tanta e
tan exótica beleza, que este mundo da Illa, con todo non ser grande en
superficie, é un mundo á parte, ríos de historia e todo iso, as prendas
volveron tal cal, ¡secas!
Aquel día
deuse a feliz coincidencia, ¡outra!, de que un periódico balear sacara, de
véspera, unha reportaxe moi documentada sobre estas paraxes alcudianas, así que
a nosa Libreira substituíu as súas guías de peto, que xa se nos fixeran
habituais, rutineiras, polas follas daquel periódico. Foron moitas as cousas
referidas, ao meu criterio todas importantes, así que só recapitulei,
extractei, algún daqueles datos tan eruditos.
O que máis
me impresionou, o que primeiro anotei, foi a reseña de que nun seminario
organizado pola Universitat de les Illes Balears, sobre o tema Captius
i esclaus a la antiguitat i en el món modern, o Profesor Kossentini Karray,
da de Túnez, dixese que un cincuenta por cen dos escravos españois,
precisamente en Tunicia, durante os séculos XVI e XVII, eran/foron de
procedencia mallorquina. ¡Pois miúda achega, miúda contribución! A maiores,
estaban aqueles mercados humanos, enormes, sinistros, de Turquía e de Alxeria.
Con isto
dito, se nos remontamos ás crónicas de Plinio, ¡que aquel si que era un
profesional, un cronista profesional!, de cando estes portos eran refuxio, por
demais excelente, dos piratas da antigüidade, abráianos a consideración do que
levan sufrido estes insulares, todos, tódalas razas que por aquí pasaron ao
longo da Historia. Xa parece providencial que esta mesma xeografía lles
trouxese, agora, de presente, un bo presente, un resarcimento, tanto moral como
económico, estas satisfaccións reparadoras. Mais, pola miña parte, de todo isto
corto e cambio, que se quedasen masoquistas..., ás hemerotecas! Pero algunha
alusión será inevitable, sequera para familiarizarse coas esencias, coa
impregnación desta terra tan heroica, máis cobizada que cobizosos eles.
En Alcudia aparcamos cerca da Porta de
Mallorca, tamén chamada de Sant Sebastià, nas murallas do Poñente; daquela a
nosa Secretaria manifestou que non ía a ningures sen contemplar primeiro, sen
analizar, sen gozar cos seus propios ollos, ¡para min, preciosos!, aquel curro,
aquela rada fotografada no periódico antedito, a mesma onde desembarcaron
aqueles piratas, os oitocentos que chegaron no ano 1551, cifra fatal, capicúa;
¡como para esquecela!
Falando de
piratas, a verdade é que nós, os da nosa panda, os da nosa Asociación, algo de
piratas tamén, que nos fomos do hotel sen darlles ganancias, levándonos aquela
bolsa dos viáticos; e de paso, sen pagar unha Guía, que todo o fixemos pola
nosa conta, dispostos a fotografar, a reter nas cámaras, a fortiori, cando
de bo se nos puxese por diante. ¿Iso non é piratería, apropiación indebida?
Todos
compraceron á Secretaria, ¡por unanimidade, pola conta que lles tiña!, pois un
secretario, e tamén un mordomo, son perigosos pola de secretos que adoitan
gardar, ¡e menos mal cando non lles dá por chantaxear!
Os
agregados, aqueles de Lugo-cidade, suxeriron tornar, despois, ao punto de
partida, para seguir escudriñando nas murallas, que nin que quixesen facerlles
radiografías. ¡Atavismos deles, con iso de que tiveron por berce os cubos das
súas paredes...! Burros, todos, a feito, que teñen aos romanos por feitores das
fortalezas, cando que non hai tal: ¡A muralla de Lugo, coma aquelas do Poñente,
ou as de Tarraco, ou as de..., todas, sen excepción, foron feitas polos
aborixes; si, polos aborixes, de caídos, de sometidos, na súa escravitude!
Romanos eran os enxeñeiros, os enxeñeiros e mailos lategueiros, ¡e acaso nin
todos, pois sempre houbo, en todas partes, traidores, traidores e renegados!
Ao longo da
costa preguntamos, varias veces pero sen éxito, que onde estaban aqueles postos
de escoita, de espreita; as torres ou fortificacións que tiñan por finalidade e
por obriga outear o mar, pasando os recados, de contado, que para iso utilizaban
aos mozos, que se largaban a todo correr, en briosos corceis, para avisar, para
previr, aos señores de cada bisbarra. Pero non demos con ningún parapeto deses,
que igual usaron, ou reciclaron, máis ou menos furtivamente, ao longo dos
séculos, aquelas pedras históricas, tan axeitadas, xa medio labradas, para
elevar os chalés de luxo, tantos que hai hoxe por esta parte do país. Para
outra, para outra viaxe, e coa propina por diante, que en Mallorca tamén é a
mellor tarxeta de presentación, insistiremos. ¡Algo ten que sobrar nas mesas
abondosas!
Nestas,
atopámonos cun alemán descamisado, ¡sen camisa, eh, que dos outros non hai!,
tombado dentro dun Mercedes convertible, que estaba cargando sol no seu
costeleiro. Os alemáns, sabido é, sempre acaparando materia para aforrar da
deles, tal e como fixeron en Galicia co volframio, daquela da Mundial. Aquel
tipo tiña un peito enorme, roxo, peludo, en forma de barril, de barril
cervexeiro; e confirmounos o mesmo que viñamos de ler no periódico, aquilo de
que lle dixeran os nativos que esas torres da vixía estaban algo máis ao
interior, aló adiante, nas terras altas, e que estiveran, ou que as tiñan, ben
dotadas: canóns de bronce e de ferro; mosquetóns de posta; mosquetes de forca;
arcabuces de mecha...; ¡a intemerata! Engadiunos, pois os alemáns son así de
inocentes, ¡inocentes para o que non lles importa, para o que non importan!,
que el mesmo andaba buscando alguén que lle vendese antigüidades desas, que
llelas pagaría en máquinas fotográficas, concretamente en Paxettes, que
estaba empregado nunha fábrica delas...
Ramiro, o
garda, sempre poñendo orden, e iso que naquel momento non tiña as gafas de
cerca, senón as de sol, as altruístas, devecía por saber algo máis daqueles
alixos, daquelas piraterías, ¡que nin que fosen actuais!
-A ver,
Manuela, funciona: ¿Que, qué máis poñen nese periódico, qué é o que din deses
ladróns das antigüidades? ¡Se os pillo in fraganti...?
-Nada máis,
Ramiriño, meu rei, pois se máis dixesen, máis che contaría. Aquí só reseñan que
un tal N. K., nun libro titulado, The Sea-peoples... Ramiro, daca ese
bolígrafo, que teño que apuntar isto, o dese libro..., ¡que non nolo
distribuíron! Co aquel dos peregrinos, agora que deron en pasar por Lugo,
restaurado o Camiño Primitivo, igual nos mercan algún exemplar..., ¡se llelo
poñemos á vista!
-¿Muller,
non dan referencias deses alixos, non concretan a súa natureza...? -Aquel Garda
era tan garda, tan escrupuloso, insaciable da norma escrita..., ¡que nin que
seguísemos na época do estraperlo!
-Aquí
pon..., que di ese señor que as apetencias daqueles piratas... ¡Éranche
antigos! Pois que estaban frenéticos, obsesionados, polo ouro, pola prata, polo
cobre, polos cabalos..., ¡e maiormente polas mulleres!
-¡Ah; sendo
así, en pretérito...! Eu xa estaba de uñas...; ¡por civismo, naturalmente!
O marido, o
Garda, que despois de todo era un tío lóxico, e non fai falta insistir niso,
quedou informado, conformado, e satisfeito. A maior abundancia, demostróunolo
co que dixo a continuación:
-Así me
explico que anden esas mouras, aló en Melilla..., ¡cos veos na cara! Coido que
ás corentonas, maiormente a esas, dálles grima non te-la cute lisiña, ¡e
daquela, finxen, disimulan! Eu, no meu caso, de gastada esta consorte, viría
desde aló, desde o Magreb que fose, a por mallorquinas..., ¡para substituíla!
¿Non se di que aqueles romanos raptaron unhas sabinas...? ¡Nese caso máis que
sabinas coido que serían sabanazas, pois para subir ao Cantábrico, para durmir
nunha terra fría, precísanse de dobre ancho, metade por arriba e a outra debaixo!
María
Manuela non lle contestou, e supoño que foi para disimular o despiste do seu
home, ¿ou é que estaba de chanza? Tirámoslle da lingua outro pouco, que moito
non fixo falta, así que, para compracernos, sentouse á sombra dun pi, e de
recuperada volveu a lernos o seu recorte, ben vocalizado por certo, ¡que tal é
o seu perfeccionismo!
-Daquela,
por última vez, eh, que agora vouno ler a feito: Aquí di o tal Mascaró Pasarius
que, "... Las murallas de Alcudia tenían cuatro entradas: la Porta de
Mallorca o de Sant Sebastià, la de Xara, o del Moll, o del Port, la de
Vila-Roja, y cuarta, la Portella...". Que, "... en 1871, perdido ya
su valor defensivo, empezó su demolición..., para al mismo tiempo facilitar la
expansión de la ciudad". Que, "... sus restos fueron declarados
monumento histórico artístico nacional en 1963..."
Máis, máis
cousas dicía aquel artigo, pero eu parei de anotar, que se me secou o
bolígrafo. Á volta pedinlle aquel periódico á Manuela para tirarlle fotocopias,
e na casa o teño, nalgures, á vosa disposición por se queredes copialo; ¡quero
dicir, íntegro!
Para que
esta xira fose redonda, que o foi rotundamente, esta tamén, e incluso
ecolóxica; para que nada faltase, digo, ou quedase sen pescudar, desde Alcudia,
que me gustaría chamarlle Al-cuza, porque tal me parece que foi feita
para as Al-mazaras do aceite desta parte do país..., a dous quilómetros
pola estrada de Ca´n Picafort, desviando no Puente dels Anglesos, pola parte do
Gran Canal, topamos con aqueles Gardas do Parque, e pedímoslles que se
apiadasen de nós, destes vellos tan culturetas que así nos afanabamos por
mellorar a nosa civilización.
Tan ben se
portaron aqueles homes, Gardas e Técnicos, que non se cansaban de mostrarnos as
especies máis abundantes e/ou máis visibles: as fochas, os patos, as garzas, os
corvos mariños... María Manuela, a nosa polifacética, a nosa ocorrente, María
Manuela, no ínterim, tomou a iniciativa de baleirar a bolsa do seu picnic,
así que, tras dela, todos, a feito, aqueles bechos da lama, da marisma, tiveron
un menú de gran hotel.
A saber
onde, de tantos libros e de tantos papeis que fun acumulando ao longo da vida,
¡unha vida de folgazán, se é que folgar non significa pasotismo senón goce,
goce intelectual!, que nin os dou inventariado, catalogado, pero teño un
folleto, ¡outro!, magnífico, tanto de contido como de presentación, que nos
facilitaron ao respecto, en edición da Consellería d´Agricultura del Gobern
Balear. Tempo despois souben, pola "tele", que aquel proxecto ecolóxico
foi levado adiante, co meirande dos éxitos, e precisamente por aqueles Técnicos
tan simpáticos e tan competentes que nos atenderon entón, ¡ilustrándonos coma
se fósemos nenos dunha escola en excursión!
En Pollentia, ou Pollença, a escoller, -que a cidade está despois do porto, pero
dentro, aló arriba-, papada unha gran pa-ella, ¡pa nós!, nun daqueles
restaurantes que tan ben restauran as forzas, ¡por anémico que se estea!,
volvemos a comenta-la súa/nosa Historia. Pero aquí a Libreira, esa Gran Manuela,
para que non nos quedase nada importante sen ver, sen ver ou sen ler: ponte
romana, cipreses dos que cren en Deus, museo da Vila, anfiteatro, etcétera...,
-¡Ave, Cecilio Metelo, parabéns, que aquí fundaches ben fundado, e non coma
outros...!-, botou man dunha daquelas guías tan sobadas, que sempre as levaba
no fondo máis fondo, ¡coido que para non perdelas, ou para que non llas
quitasen!, do seu saco de man..., pero levado da man do seu Ramiro, fose por
galantería do seu Garda, ou para mais seguridade!
Así, pois,
con tanto coñecemento, e cun máximo de recoñecemento, in situ, ¡labor de
campo!, borrachos de tanto ver e de tanto saber, que a nosa intención era
volver pola estrada de Capdepera, ampliando ao máximo aquela ruta, aquela
chousa indescritible, pero..., ¡fíxosenos excesiva! ¡Au revoir!; para
outra queda, pois, detrás de tempos, tempos veñen, e se non imos, ou se no
entrementres traspasamos a fronteira vital, daquela..., ¡para os fillos, ou
para os netos, que algo haberá que deixarlles en herdo, sempre o digo, que
tampouco é honrado ser egoístas.
Se os
vindeiros seguen as nosas pegadas, con un pouquiño que as amplíen, e outro
pouco que estuden o país balear, este gran país, pois as grandezas non se miden
en hectáreas, de xeografía curta e redonda, pero intensa, ¡un costeleiro!,
daquela, todos felices. Non me cansarei de repetilo, sexa con verbas ou pola
escrita, de agradecido que lle estou a Mallorca polo que aledou nos meus ollos
miopes, e coido que nos de todos nós.
-.-
As señoras, naturalmente, ¡de tendas!
Martes.- Isto do diñeiro de plástico á primeira vista foi unha
vitoria do feminismo, ¡pero unha vitoria pírrica! Do feminismo de retagarda,
pois, daqueles tempos nos que as mulleres botaban man do bolso común, os homes,
pola nosa parte, de casados maiormente, todos a pedir, incluso a suplicar, que
nos desen: diñeiro, bicos, apertas..., ¡o que fose!, pasamos á tarxeta
limitada, ¡que as temos limitadas, tanto as delas como a nosa! Agora si, agora
son, ¡ou parecen ser!, independentes, pois con só refregala nesas bandas
magnéticas... ¡Ah; pero, un pero maiúsculo! Tentarei explicarme:
A
civilización é pendular, así que nesta traxectoria topamos, todos, coa Banca,
con eses alcaiotes da Banca, sempre á busca de amores interesados; e con iso
traizoáronos en favor das mulleres: -Señora, fágame caso, e firme aquí, que
coas leis actuais pode facelo sen a licenza do seu marido; aquí, aquí, e tamén
aquí..., que lle vou dar, ¡iso, dar!, e vostede, ¡recibir!, unha tarxeta
destas, das dos homes, ¡para igualala con nós, para facela omnipotente!
-Grazas, pero, ¡non lle sei! ¿E se me dan un tirón, ou me levan a un sitio
deses, a un lugar solitario, e daquela..., coa honra, a tarxeta dos cartos?
-Tranquila,
muller, que niso os malfeitores perden o tempo, pois o que é de vostedes, das
mulleres, non saben nada, non investigan nada, nin pretérito nin futuro; ¡e
menos aínda o seu NIF!
-Pero, ¿se
me esquezo deste número tan..., secreto? ¡Xa sabe o que din de nós os homes,
iso de que o esquecemos todo, incluso o día grande, ese do Ogino!
-Señora,
fágame caso, pois, nese suposto..., só ten que cambia-lo número, ¡coma quen
cambia de rapaz! Ponlle outra cifra, vostede mesma, tal que a do día aquel,
aquel que só vostede coñece, o da súa rachadura, ¡pois ese, fóra do seu home...!
¿Si, ou non si?
Elas
aceptaron, ¡e chegaron a ter o seu NIP, ademais do NIF!, pero, asemade,
pasaron, descenderon, a te-lo bolso baleiro, "... una carta y un retrato,
un pañuelo sin lavar..."!, cunha limitación monetaria, un límite
restrinxido, cando antes..., ¡antes tíñano todo! En definitiva, ¡vaia favor que
lles fixeron eses demagogos dos Bancos con semellante oferta!
Neste día,
¡que martes tiña que ser!, tamén gañaron as femias, que votaron ir a Palma;
¡naturalmente, de tendas! Como a certa idade, polas leis demográficas elas
teñen maioría, maioría societaria, pois..., ¡o dito, gañan tódalas votacións!
Claro que a nosa vinganza tamén foi intelixente; ¡intelixente, refinada, e
instantánea! Beleza por beleza, neste día substituímos as mozas por..., ¡museos!
Separámonos
delas, das mozas, ¡mellor dito, elas de nós, pois a verdade é que non nos
quixeron levar! Foi na Plaça de la Reina, tan visitada e tan familiar para
todos nós; tanto, que vén a ser o Obradoiro mallorquino; e fixérono coa
claudicación, coa promesa, ¡nosa, iso si, pois para iso quixéronos,
admitíronos!, de reaparecer ás dúas, ás catorce, nun restaurante elixido de
antemán, ¡por elas, tamén por elas!, para que as convidásemos..., ¡por se nos
lles quedaba diñeiro despois da súa fira!
Hoxe, o que
é de pícnic, de viático, de merenda en saco, nada; nada de nada, que un día é
un día e un peso gastouse, así que, todo sexa en ben e para ben..., ¡recíproco!
¿De varados
nesta Plaça, nós, qué? Cos meus antecedentes, e algo tamén cos foros da miña condición
de Cronista, propúxenlles aos Colegas empezar polos Baños, que caían cerca, na
mesma rúa da Serra. ¿Baños árabes? ¡Así lles chaman! Abriron ás dez, as dez en
punto, pois, para puntualidade, ¡tamén para puntualidade!, Mallorca, que nin
que fosen alemáns, que moitos deles xa o son. ¡Que conste en Acta!, ordenou
Xavier, así de rotundo, así de exemplar.
Naqueles
baños ningún chorou polo flush, polos sous, polas 100 pesetiñas
que nos cobraron, que incluso lles gustou; todo, maiormente o xardín. (Non todo
o mundo sabe que iso da pesa, da peseta, foi un invento, un nome
catalán; seino eu, aínda que, por outra parte, sen mérito ningún, que outro mo
dixo, así que, paso a bóla). ¿A quen non lle gusta un xardín, que é do que máis
se entende, maiormente nós, os galegos?
Tamén é
interesante o caldarium; moito, cunha fermosa cúpula que fai media
laranxa; e logo está ese pavimento, cos seus canaliños requentados para
caldea-los bafos. Para min todo isto conserva algo, case diría moito, dun baño;
típico, si, pero..., ¡romano! Por suposto que con afinidades que lembran aquel
sistema, tan ben conservado, dos baños, do hipocausto, da histórica Xixia
(Gijón, Asturias).
Os
musulmáns, sibaritas eles, reflexivos eles, prácticos en definitiva, o que
probablemente fixeron aquí foi unha reconstrución, ao seu xeito, incorporando o
moito que, en materia de calidade de vida, aprenderan en Bizancio, inicialmente
en Bizancio. Daqueles árabes, bérberes máis ben, este lavatorio pasou aos xuetes,
aos xudeus, se cadra aínda máis ablucionistas cós seus invasores, aqueles
almogávares do Jaume I. E acaso, tamén se cadra, máis receptadores, moito máis,
que tódolos outros xuntos. Por iso non é ningún demérito prolongárlle-la vida
ás cousas, maiormente ás axeitadas, ¡veñan de onde veñan, e fágao quen o faga!
Co tempo
que estiveron os mouros nesta Mayurga, bandadas deles, tódalas etnias magrebís,
Mauritania incluída, e co seu esplendor, coa cultura que acadaron naqueles
séculos, en tantas cousas por diante dos cristiáns, a verdade é que decepciona
ese varrido tan brutal que deron os cataláns naquel desembarco, aqueles da
Conquista, ¡que non Reconquista!, secundados polos seus colaboradores, polos
montañeses, e incluso por algún transpirenaico.
¿Atribuírlle
ao propio Jaume I que asolase, que permitise asolar, daquel xeito sen xeito, na
illa invadida, neste xardín de Alá, de Alá pero tamén dos de acá, este tarro
pletórico de esencias? Non, el non, non o creo, que máis ben serían os seus
mercenarios, os seus contratados..., ¡para cobrar en especie, en terras e
xoias, que tal era o trato, por outra parte común, xeneralizado, nas loitas
territoriais daqueles tempos!
Todo o máis
que conseguín esclarecer foi que todo por alí, mesmo debaixo dos nosos pés,
houbo un recinto amurallado, unha Gran Medina Mayurga... Alí está, tamén, esa
porta dos estaleiros, por certo bastante mal restaurada, insisto. Un al-kassar,
a Almudaina. Aqueles baños..., ¿públicos? Unha alcazaba apertada. Esa mesquita
da Aljama... A verdade, moito non é, pois poucas pegadas das que por alí deron,
e deixaron, aqueles muslimes, chegaron a ser incorporadas á historia local.
Fobias raciais, demolicións raciais, ademais das rapinas, que sempre as houbo,
¡e nunha illa, máis!
Do que
fixeron moito os invasores, moito e á présa, foi en orde á procreación; ¡ás
crónicas, ás dos outros, me remito! Aí está a mestizaxe, que eliminou con
rapidez as razas puras, as prístinas. No resto tamén desfixeron, bastante,
particularmente en cuestión de artes suntuarias, de aduar en aduar. Aquela
rapazada norteña, aqueles das cotas de malla, cucos eles, voaron de niño en
niño nada máis poñe-los pés en terra allea..., ¡por certo que ben cultivada!
Mentres tanto, aló arriba, nun outeiro, Ladro e mailo seu Xefe, Jaume, que os
deixaron quedar atrás, ¡ou se quedaron eles, de propósito, previdos e
previsores!, veña pasar fame, ¡todo tipo de fames!, ata que se decataron de que
Ladro levara consigo unha leiteira, ¡e sacrificárona! Ao espeto, asada, por
máis datos. Fose o que fose, e fose como fose, borra-las culturas precedentes,
pagarlles aos seus condottieros con tesouros alleos, alleados a fortiori,
aínda que fose, aínda que o fixesen, por radicalismo relixioso, místico,
¡moito pecado é, moita incultura evidencia!
Despois do
cafeíño da media mañá, nós, polenses e agregados, sempre comandados,
encabezados invariablemente polo noso Fundador, polo infatigable Xavier,
dirixímonos ao Museo de Mallorca, onde nos mostraron o seu ataifor da
lebre, tan famoso. E tamén algo de cerámica, pero máis ben pouca, e para iso
cun deterioro notable. Menos mal que lles quedan, pero no campo, na plana, eses
muíños, os muíños e mailas noras, ¡as noras da auga, eh, pois das outras hainas
en tódolos países, a Deus grazas! Destas noras sería preferible dicir ¡o que
lles queda daquelas artes!, que non é moito, abofé que non, pois, entre as
orixes oriental-bizantinas e mailas modificacións recentes, o que é de moruno,
por todo Palma, xa pouco hai; pouco máis se conserva que a súa evocación,
¡literaria, que non oral!
Para
completar a mañá, unha ollada, simplemente unha ollada, foi a que lle botamos á
Sala das Bellas Artes, que pechan ás 13.30 Estabamos citados coas donas, para
comer ás 14.00, ¡e calquera lles falta! O que é nós, non, en absoluto..., ¡maña
fora!
-.-
De tarde
seguimos contemplativos, pero esta vez coas Amas, con elas e cos seus paquetes,
todo incorporado. ¡Por cada muller dous Asistentes, que é o que lle corresponde
a un Capitán, neste caso, ás nosas Capitanas! En definitiva, aínda que
cargadiños, visitamos, vimos, moitas cousas, demasiadas, que neste plan logo é
preferible comprar postais; e menos mal que, para mellor entendernos, as
mulleres, como son tan inquisitivas de seu natural, que preguntan, incluso, o
que teñen sabido, aos forateiros, aos mendigos dos adros, aos melenudos das
cervexerías..., ata nos divertiron, pois, ¡oímos cada cousa...!
Tanto
pateamos, tanto oímos, e tanto escoitamos, que nin o Cronista está seguro da
precisión duns apuntes tomados a voa pluma. En todo caso, repasarei as notas: O
diocesano, que é un museo relixioso, obviamente; a Colección March, de pintura
española, máis ben recente, case toda do século XX; o Archivo del Reino, que
estoxa unha bibliografía inxente, máis ben monográfica das Balears, para a que
me gustaría dispoñer dun ano sabático, pero alongado ao meu tempo de vida
probable, por suposto, sequera fose para botarlles unha ollada; Sa Llotja, ese
oasis artificial, cuberto cunha cúpula formada, sostida, por unhas palmeiras
esveltas, estriadas, enroscadas sobre si mesmas, que tanto lle deron que facer
ao seu artífice, Guillem Sagrera, pois, segundo as crónicas da época, ¡que
entón xa había Cronistas adicados a grafa-las cousas importantes!, máis sufriu
para cobralas que para construílas.
Tampouco
omitimos a igrexa do Sant Francesc, digna de todo encomio. Pero se pensan que
esaxero, fagan vostedes a visita, e seguidamente a reseña, tal que cando veñan
de lúa de mel, que así descansan doutras obrigas!
A
continuación botámoslle unha ollada ao Axuntamento, ¡ao Consell! E outra á
Santa Olalla, na que Xavier fixo un chiste do seu estilo:
-Esta é a
miña santa, a miña patroa; ¡rezádelle algo, pero cada un para si, que non nos
tomen por unha peregrinación de beatos!
Entón
díxolle a Libreira, que na súa función de Guía honorífica facía coma min, que
nunca se apartaba da cabeceira, da fonte noticiable, que é igual que dicir, das
proximidades do noso Adaíl competindo niso coa Secretaria e con este humilde
Cronista, eu, servidor de todos vostedes, tanto dos lectores como dos actores:
-¿E logo,
cómo é; ou chámaste..., Olallo, ademais de Xavier? Sempre coidei que os Xavier
son Pacos, séxase, Francisco Javier... ¡Pois vaia nome..., para un home!
-Non,
muller, é que iso de Olalla..., o que se di, Eulalia, que tanto ten, pois só
depende do idioma, significa ben falada, expresiva, elocuente... ¿Quen é aquí,
desta xente, o mellor falado, o máis expresivo, e incluso o máis elocuente?
¿Quen se atreve a soste-lo contrario, quen ousa rivalizar comigo?
Deixounos
admirados, unha vez máis, de tanta sabedoría..., ¡ademais da súa elocuencia!
Non hai que darlle voltas, pois un servidor público ben falado, tan ben falado
e tan falangueiro, maiormente vestido dos domingos, en definitiva un mozo coa
fachenda do noso Vigairo, honra ao seu Municipio, ¡séxase, Pol!
¿Resumo ou
balanzo deste día? Algo escaso, algo deficitario si que foi, pois estas visitas
de médico, fulgurantes, así, ao trote, a tantos monumentos, e con tantos puntos
de verdadeiro interese aos que acudir, non quedan gravadas tan, e tal, como se
merecen. Claro está que con isto do Imserso, ¡se dura!, teremos a posibilidade
de subvencionarlles a hostalería, de repasa-la lección; en definitiva, de
volver, co mesmo ímpeto que cumpriu Marshal no Pacífico o seu seco e rotundo,
"¡Volveré!". Incluso o faremos cun fotógrafo profesional, para mellor
honralos, para mellor corresponder coas súas atencións turísticas, ou máis que
turísticas, fraternas.
Retornados
ao noso hotel, e xa calmados no "Calma", eu, a soas, pregunteille á
miña costela, á miña Eva, tan lista que é que ás veces ata presume de
psicóloga:
-¿Que, qué
tal vos trataron...; muller, niso das tendas? ¿Estes taliotas son tan
tradicionais, tan fenicios, como din deles as malas linguas, os seus
detractores, dona Aurora incluída? Danse de cosmopolitas, pero, ¿sono efectivamente?
Contestoume,
e non só a estilo psicólogo, senón, e tamén, ao dos sociólogos:
-¡Que va!
As xeracións pasan, pero os xenes quedan, porque se entrecruzan,
perfeccionándose de seu. Téñoos por xente do máis nobre; algo retranqueira,
burlona, pero limpa nos seus tratos. O que máis me gusta deles é que non forzan
a mercadoría; ¡non, iso non, nunca, cousa que xa é unha elegancia! Atendéronos
perfectamente, en todas partes, tal que se fósemos clientes habituais, de
tódolos días, á sabenza, consciente de que non volven a percibir un soldo, un sou,
de moitos de nós, pois aquí, como noutras partes, somos visitantes
ocasionais, esporádicos..., ¡e por engado, da Terceira!
-¡Que razón
tes, meu amor, e ata penso que che sobra, que comezas a engordar, da boa vida
que estamos recibindo..., e pagando!
-¡Rapaz, eu
son luguesa, -replicoume, algo picada, -e como tal con tendencia ao colesterol,
aos orellóns e á graxa! Si, en efecto, que no outro tes razón. Tamén lles
notei, comparativamente cos tendeiros doutras partes, que aquí venden con
agrado, con salsa; todo, menos as emocións, que niso son..., algo reservados!
Un tanto, si, ¡pouco menos que un galego cos seus veciños! Aquí é ao revés, que
son reservados cos de fóra...
-Rapaza,
-dupliqueille. - estás afondando moito, e a ver se te entendo: ¿Danse, ou non
se dan; danse ou véndense? Lémbrate do que opinou de seus avós aquela George
Sand, aquela muller do pianista Chopin..., aquela que non tiña pelos na lingua,
e que recollía os da cabeza dentro dun sombreiro, de tal xeito que sendo unha
femia desbordada, insaciable, presentábase, aparentaba ser algo..., marimacho!
-Pois,
neno, agora que o dis, agora que o penso mellor, en efecto, danse; ¡danse, pero
non se entregan, que é diferente! Afables e sinceros, si, moito; pero, no de
comunicativos, máis aló da súa mercadoría..., comme ci, comme ça! Estou
con aquela Aurora, con aquela aurora aparecida na media noite do machismo,
señora Dupin, ¡por non dicir, señora Chopin!, niso de que esta xente acendía,
¡daquela, pero tamén hoxe se tornasen aqueles tempos, aquelas circunstancias!,
cunha man as fogueiras dos autos de fe, ¡e menos mal que xa non os hai!, e coa
outra, coa outra man, incensaban aos seus benfeitores, aos pagáns deste
tingladillo mercantil tan ben montado, ad hoc, para desertar dos seus
campos exiguos, que os converteron en solares, ¡ou máis ben en caixas de
mistos!
-Muller, de
postos a ese exame, xa que non deu por filosofar, por analizar...; así,
analizando, gustaríame coñecer qué é o que predomina, todo por aquí, as tendas
ou os hoteis. ¿Non estarán chegando á saturación..., dunhas e doutros? ¡Igual o
pregunto en Información, aló arriba, nesa Plaça de Espanya, que sendo de España
énos común!
-¿Marido,
ti es economista? Nesta simbiose, téñoo claro: os hoteis, de cebo, atraen; e os
tendeiros aportan a quincalla... ¡Todo fifty-fifty! Trátase dunha simple
relación de causa a efecto..., ¡supoño!
Non lle
pedín ningunha matización daquelas valoracións, ¡valoracións, que é a verba
manida dos políticos cando falan do que pouco ou nada saben, como adoita
suceder!, un tanto subxectivas neste caso, ou máis ben persoais, que nin mas
daría, pois esta Secretaria, de tan secreta, é pouco amiga de axuíza-lo
próximo, ¡e co rosario na man, segundo estaba a tal momento, feita un anxo
orante, menos aínda! Pola miña parte tamén lle din as grazas a Deus por aquela
lúa de mel, para nós tardía, ou máis que tardía, demorada, pero...,
¡mallorquina!
-.-
Valldemossa, ¡ata sempre!
Piano e busto de
Chopín
Mércores.- Hoxe foi o día do cume xa que, sen Valldemossa, o que
é Mallorca..., ¡tal que unha viúva debruzada nun piano, e sen saber tocalo!
A Historia
ten estas contradicións: Unha muller enrabechada, que lles chamou de todo, e a
pesares diso namorouse desta terra; por indicios, incluso dalgún dos seus
homes, sen por iso desatende-lo seu doente, aquel inmortal Chopin; ¡todo, e
todo asemade! Aquela muller sobranceira, só igual a si mesma, que deu en musa,
na entrañable musa das terras daquel muslime, daquel Mossa; patroa milagreira,
permanente, deste turismo afluente, desbordante, tan devoto da propia Aurora
como da mesma Illa..., ¡ou máis! Porén estas contradicións, e a pesares desta
relación amor/odio, case a teñen máis alta, máis venerada, máis popular, máis
admitida, que á propia Beateta, con toda a súa santidade.
O misterio
tivémolo de vésperas: Resulta que o noso Adaíl, o noso Vigairo, o noso
Fundador, o noso nunca ben ponderado Xavier, este culturas que tan dignamente
nos rexe, nos rexe e nos preside, ¡e non é por pelota, que tampouco hai para
qué!, na súa viaxe anterior mercara o Libro, ¡o Libro con maiúsculas! O
inevitable, traducido a tódolos idiomas do noso entorno, un "Hiver à
Majorque"; por suposto que na versión castelá, pois ao galego aínda non,
que eu saiba...; ¡eu, para iso, vou vello, así que paso o balón! Daquela, como
tantos outros, o noso ínclito quedou ensortellado coa Illa. ¡Coa Illa, e coa
súa Musa!
Seica o
leran entre el e maila súa Arxentina, cando un, cando a outra, acobados nos
mármores da súa cociña, bilbaína que non económica, consumidora de boa leña,
nesa Fonte Frida da chaira luguesa; e como á terceira vai a vencida, á terceira
das viaxes estaba disposta a facer un esforzo, outro, para perderlle o medo ao
avión, pero..., ¡ocupacións son ocupacións, e prioridades son prioridades! O
propio Vigairo contounos o que lle dixera, o que lle recomendou, daquela que
saíron as viaxes do Imserso deste ano:
-Meu
Xavier, por min podes ir con eses amigos e veciños, que cho permito; ti só,
encabezando esta nova excursión dos mozos de Pol, xa que tan afeitos están á
túa condución, e como o noso Alcalde non está en idade de merecer, daquela
terás que capitanear ti, facendo de suplente, ou de Vigairo, que tamén se di!
Da última sentouche o cambio de aires, así que, pola miña parte, como estou
certa da túa fidelidade, que ben coñezo esa adoración que me tes, por días de
vida, e logo que con estes veciños, e non obstante, amigos, Isauro, Xesús,
Xermán..., maldito se mal paso darás, ¡ou daredes, pois eles tamén son de lei,
da de vinte e catro quilates...! Nada. farémolo así, pois eu, no entrementres,
¡a fiar!
-Muller,
así, rotundamente, case botándome da casa... ¡Mira que non me gusta deixarte
soa..., por se te aburres! -Díxonos que así lle contestara; ela, de novo,
insistíndolle:
-Que si,
marido, pois o meu único temor, o meu pero, está no caso desa muller fatal,
aquela Aurora..., ¡que nin ao seu enfermo lle foi fiel! Unha muller desas
arruína un país; ¡aos de dentro, pero tamén aos visitantes! Tesme dito, aínda
que este libro non o pon, que incluso se disfrazou de home daquela que estivo
en Valldemossa..., ¡anticipándose aos tempos! ¡O que se di, unha muller fatal!
-Arxentina,
mira que esa muller, a querida daquel músico, o Chopín, aquel compositor
insigne, esa, esa muller, tan famosa e tan fermosa, que ademais foi escritora,
unha escritora que se anticipou aos tempos, ou sexa, precoz..., ¡esa, morreu!
Descantiá, pero os mallorquinos, leais que son, aínda lle levan loito..., ¡un
loito branco, de cirolas brancas!
-¡Cata que
non, que ben sei que non era eterna..., por máis que lle apetecesen os mozos!
De propósito: tenme dito túa sogra, miña nai, aquela muller que tanto enchía en
Arcos coa súa sabenza, pero máis aínda coa súa bondade, que esas amantes que
son vizosamente viciosas adoitan purga-los seus pecados no mesmo sitio, ou nos
arredores de onde pecaron, así que, daquela..., ¡ollo coas tentacións!
-¡Miña
nena, non sei se te equivocarás! Se é que pecou en varios sitios..., ¿como vai
purgar en todos, en todos á vez?
-Si, home,
si, tal cal, que tamén llo teño oído ao noso Párroco, que as almas son
elásticas, e por iso poden estirarse; van e veñen a onde lles peta, e levedan
por onde pasan, ¡coma a masa na artesa! Precisamente por iso, tan só por iso,
por esa circunstancia, meu Xavier, conxúrote para que non andes moito por aló,
por aquela parte do país. ¡Sen estar eu presente, non te asomes ao perigo! Polo
si, ou polo non, vas levar esta medalliña da Nosa Señora dos Milagres, de
Montecubeiro, para que che sirva de detente, pois ese convento da Valldemossa,
por desamortizado que estea, e por cartuxano que sexa, preocúpame. Non vaia
pasar nese sitio, coa ánima de dona Aurora, como ocorre cos cabalos cartuxanos,
que os vin na tele, ¡e hai que ver cómo se poñen de indecentes coas eguas,
precisamente na súa Cartuxa...!
Xavier
referiunos estas tribulacións, este conxuro das súas capitulacións
matrimoniais, así, ao pé da letra, alí, nun curro do hotel, ¡máis preocupado
que se lle presentásemos unha moción de censura! Diso non o quitaba ninguén, do
seu refuse para acompañarnos á excursión de Valldemossa, que ata tivo que
intervir a Secretaria con ese remangue que pon, que lle aflora, cando algunha
cousa carece de lóxica:
-Xavier, ti
sabes que coñezo á túa Arxentina, que de nenas fomos grandes amigas, e por
conseguinte non terá motivos para non crer no meu testemuño, no que lle dea eu,
á volta, sobre do teu comportamento...; ¡incluso en Valldemossa!
-Muller,
que o digas; ¡iso da vosa amizade é tan certo como que hai Deus!
-Sendo así,
e partindo desta premisa, a Secretaria dará fe, ¡á volta, insisto!, de canto
che pase, ¡así sexa nese Val da Tramuntana! A máis me comprometo, que lle
renderei unha visita para darlle ese testemuño, persoalmente, de que no
Valldemossa nin o espírito desa Aurora, nin o de Chopin, o de ningún deles,
turbou a túa conciencia, que non os deixaremos achegarse, ¡aínda que se
disfracen de anxos! Se é preciso, pediremos un hisopo, alí mesmo, nesa
parroquia, dos da auga bendita..., ¡por se acaso, por se nos fai falta un
conxuro!
Con estas
garantías, Xavier abrandou, pero insistía en que unha promesa é unha promesa, e
hai que tomar precaucións coas ánimas purgantes, tal que coas deses amantes da
Cartuxa mallorquina, ¡sacrílegos eles, amancebados nunha cela do propio convento!,
por moito que sexan, e veñan, do século anterior, tal e como lle advertira súa
santa esposa. Nestas discusións ocorréuseme esta idea, para conciliar
posicións:
-¡Muller,
non lle insistas ao Xefe, que os Xefes son infalibles! Non insistas, que ademais
temos outra solución: ¿que lle fixeches á estampiña, aquela da Santa..., esa
que che regalou Pipa?
-¿Cal
delas, que me deu varias? ¿Refíreste á da beateta, Catalina Thòmas? Esa
téñoa aquí, neste bolso. ¿Para qué...?
-Ímoslla
dar, vaslla dar a Xavier, como detente, para que o garde deses feitizos polos
que treme, que así volverá ao voso Pol, á súa casa de Fonfría, con Arxentina,
san e salvo, ¡curado en saúde! ¿Conformes, si?
Con estas,
devoto que é este Presidente, bicou naquela estampa da Santiña, e despois
gardouna con moito aquel no seu macuto das excursións. Aos poucos, entretidos
noutra conversa, noutro punto daquela extensa, e intensa tamén, Orde do Día,
nin me decatei de que se ausentara a miña dona. Coidei que iría no servizo,
pero aos poucos vina saír da porta do ascensor, e chamoume á parte:
-Maridiño,
vente comigo á cama, ¡para durmir!, que mañá, ademais das molestias desa nova
excursión, teño que estar espelida para vixiar a Xavier, para amparalo, para
libralo dos encantamentos desa Aurora...; ¡quero dicir, da atracción da súa
ánima en pena!
Ao
retirarnos, os demais tamén se foron espallando, así que volvemos a coincidir
na porta do ascensor, en fatados sucesivos. Xa no noso cuarto, ¡545, capicúa!,
e coa porta pechada, amoestei á miña moza; cordialmente, iso si:
-Non quero
estas ausencias sen dicirme a onde vas, que tes tensión..., ¡ben o sabes!, e
coa boa vida pódeche dar unha lipotimia lonxe de min, sen o meu valemento...
-A cousa, o
secreto, é para nolos dous, así que, disto, nin palabra nesa crónica: Subín
para chamar a Lugo, á propia Arxentina, pois ese conto do Xavier..., ¡conto é!
-¡Acusona; vade
retro, satana...!
-Non vexas
o ridículo que fixen, pois esa muller, esa amiga, esa compañeira da Escola de
Xerbolés, partiuse de risa; tanto, que ata vibraba o teléfono. Todo ese teatro
foi unha inventada do seu Xavier, connosco, para facerse de rogar. Díxome que
ela xa está afeita a ese tipo de chanzas; e nós, mañá, pola nosa parte, ímolo
amolar ben amolado, que lle imos seguir a corrente. Quedei niso con Arxentina,
coa condición de contarllo todo, á volta...
Sorpresa
foi, aínda que algo así esperaba. Este Xavier é un caso, ¡caso único! Así
deberían ser tódolos xefes, tódolos condutores de masas, divertidos e bos
administradores, desenfadados, estimulantes e aledantes da convivencia. O que
se di, pan e circo para o pobo, panen et circenses, desde o Carnaval ás
Catro Témporas, ¡unha por unha, en cada tempo, en todo lugar!
Todos
coñecemos certos enclaves, de interese turístico ou non, que chaman pola
presenza dun compositor. Hainos que mesmo berran ao Ceo pedíndolle poetas;
outros requiren pinceis cromáticos; e incluso hai curros luminosos, aptos,
perfectos para a reprodución fotográfica. Pero mellor será eludir os exemplos
para non caer en agravios comparativos, pois o mundo é grande, pero non sempre
fermoso, e quen máis quen menos só temos visitado un infinitésimo deses
sanatorios anímicos.
Máis que
Vall, esta é unha atalaia, un minarete..., como prefiran chamarlle, daquel
Moisés, daquel Mossa se o dicimos en árabe, que de seguro serviu para
cimenta-lo propio Palau del Rei Sanxo, bastante ben conservado, aínda. De igual
maneira que da susodita, tirou dos cartuxos para este espazo, para este
recuncho, máis ben sacro. É unha cousa etérea, flotante, para a que non teño
nome. ¡Algo magnético!
Este sitio
de Valldemossa é un punto deses nos que a terra, a súa configuración e maila
súa esencia, en contacto con esta cousa invisible á que antes aludín, dimanante
do noso propio ser, ¡quen sabe en virtude de qué fenómeno telúrico!, tira dos
espíritos, fortemente, de dentro para fóra, envolvendo neles a nosa pel, e
incluso traspasándoa. ¡Demostrado! Daquela, nesta conmoción, a materia
confúndese, reducíndose a un mero soporte, a simple instrumento; pero non en
todas partes arde esta silva, este pebeteiro da comunicación, da participación,
que se ben afirmou aquela Tareixa de Ávila que Deus non refuga dos pucheiros,
teño para min que na densidade destes sitios privilexiados, nestes curros
ascéticos e conventuais, a Divindade debe estar, debe sentirse, máis a gusto,
máis compracida e máis compracente, máis comunicativa; ¡séxase, participativa!
Isto que
refiro, isto que evoco; ou mellor, isto que trato de referir exiguamente, dun
xeito elemental, évos contaxioso, ¡como hai Deus que si! É transmisible, en
efecto, pero nunca ao xenérico, pois non tódalas almas son suficientemente
sensibles, ¡nin sensibles, nin perceptoras destas harmonías extrasensoriais!
Neste punto
podía determe en comenta-las picardías que lle fixemos ao noso Condutor, ao
noso Adaíl, ao noso Führer..., ¡que ten madeira boa, de cerna, positiva para
todo!, chanceando toda a mañá con aquela evocación das almas en pena, pero iso
sería un sacrilexio, unha profanación do lugar venerado. Ao Vall de Mossa vaise
de romaxe, circunspectos e ben dispostos; dispostos para asistir, en graza, á
transfiguración do ser humano; do que non, un quédase na casa, ou no hotel, ou
na area, ¡sen estorbarlles a claridade aos clarividentes! Pero debaixo daquelas
picardías, ou máis exactamente, encima delas, todos cubrimos o manto da
espiritualidade. Como non estamos afeitos a tales exquisiteces, estas bromas,
inocentes de seu, servíronos para disimular as veras da propia mutación, da
propia expectación.
Mussa,
outro condutor de masas, nesa mesquita, no seu propio minarete, sentiuse,
debeuse sentir, moi a gusto, moito, pois a vexetación deste curro ten o seu
aquel de meiga, de edénica, e de subxugante. Tempo despois, El Rei Sancho, ou
Sanxo, para dicilo coma os nativos, atopou feitas, medio feitas, absolutamente
receptivas, estas escadas, estes socalcos, polos que van e veñen, soben e
baixan, milleiros de anxos, que mellor heliporto non o hai, ¡en toda a beira
mediterránea! Por outra banda, tempo adiante, aqueles cartuxos, aqueles píos,
aqueles egoístas da perfección terráquea, dixéronse que..., ¡que antes eles,
dalgún modo escolleitos! Antes que calquera outro daqueles recadadores forais
da época, pois os outros carecían da sensibilidade precisa para apreixar, para
empregar axeitadamente tan cuantiosas rendas, naqueles goces, ¡e sen fillos,
recoñecidos, que as disipasen!
Jovellanos,
no 1808, de paso que se ilustraba, que perfeccionaba a súa permanente
Ilustración, ¡máis aínda, que xa era moito!, lustrou coas súas pegadas estes
carriers, estes carreiros serpentóns; e como bo asturiano, case tanto coma se
estivese acollido na propia Cova d´Onga, na Cova da súa/da nosa Señora.
En 1838,
exactamente a mediados de decembro, cos seus nenos e mailo enfermo, upa,
arriba, naquel carriño, naquel birlocho, que como dixo a propia Madame
Dudevant, ¡cette course au clocher!, aqueles amantes, que tamén o eran
da boa vida, da arte, da música, e da literatura, arribaron aquí, deron chegado
aquí, ao seu partenón, ao panteón cartuxano, daquela convertido nun limbo
purgante daqueles espíritos enclaustrados, suponse que enrabechados pola
recente..., ¿amortización, desamortización?, pero contidos, recatados en si
mesmos, que non se metían con ninguén; así que aqueles hóspedes, aqueles visitors
estranxeiros, intrusos, iconoclastas, uns turistas de sona chegados á Illa,
optaron por quedarse unha tempada ao abeiro de dúas celas alugadas..., ¡co seu
flamante xardín incluído!
Pasaron
aquel hiver, aquel inverno, enteiriño, nestes cumes, coa desgraza adicional
de que alí todo estaba perfumado, excesivamente perfumado, cheirento das
virtudes monásticas, amén do benjuí, do incenso. Neste plan, nestas
circunstancias, aquel Chopin, con ou sen celos da mocidade insular, marqueses
incluídos, atraídos, uns e outros, pola desenvoltura daquela Aurora, deu en
tusir, ¡que outra cousa non podía facer! Cadora máis, pero aínda así era tal a
carga imántica deste lugar escénico, proscénico, de alta preeminencia, que,
entre tose e tose, e coas mans requentadas naqueles braseiros, ¡leña graxenta,
de oliveira!, bordou as mellores corcheas da súa vida, arrincándolle mil
arpexos ao vello piano, pois o novo, o Pleyel, tíñano embargado por aqueles
aduaneiros tan..., aduantes, tan prosaicos, do peirao palmeiro. Sabido é que lles
custou unha pasta españolizar o novo piano, facelo soar nas Españas, amén
daquela subida azarosa, aqueles accidentes e aqueles incidentes, aquel
transporte ¡de sete horas birlochas!
O esforzo
valeu a pena, neste caso súa, pois así probáronse, aprobáronse, polas altas
Musas de Mossa, aqueles concertos, aqueles scherzos, e mailos seus preludios
fulgurantes, todo tan sublime que desde entón quedaron afónicos, envexosos, os
propios querubíns gardiáns desta parte da Tramuntana. Cos querubíns, os outros
espíritos do convento desamortizado, contrariados por aquelas profanacións
amatorias, por musicais que fosen, pero, ¡realizadas sen voda previa!
Divulgada
que foi a convocatoria valldemossana, na peregrinación intelectual que lles era
propia, desfilaron por este santuario das artes e das letras, por este edén
tramuntano, entre outros luceiros, os seguintes:
Rubén
Darío, que de seguro tivo aquí a ocorrencia, o sopro, do seu Canto Errante.
Unamuno,
sempre atilado, de chapeu e de bastón, pesaroso e pitañoso, doído de que estas
Balears non fosen un florón directo, histórico, conquistado, da súa Castela
adoptiva.
Azorín,
sempre azorante, avizor dos matices e das minucias, maiormente das
lingüísticas, prendado das florituras balears, un tanto arabo-latinescas.
Eugenio
D´Ors, ¡que don Ingenio lle dicían!, que acaso foi aquí, no propio Valldemossa,
onde se enfadou coas brisas tramuntanas:
Agil brisa
del amanecer
que ni
despiertas ni dejas dormir,
que no
consientes soñar ni vivir.
...
Despois
diso, acaso para facer ilocalizable o seu pesadelo, ¡botoulle a culpa ao tren!
¿Sería ao de Sóller? ¡Nese caso, inxustiza sería!
De postos a
elucubrar, este plumífero, o da presente Crónica, seguidor de todos eles,
ten/teño a ousadía de engadir unha estrofa ás ladaíñas daqueles ilustres: ¡Oh
Mossa, tocaio do Gran Moisés, servo dos de Alá, dos escolleitos, qué ben
escolliches; ti, tamén ti, pois, se escolledor non foses, Deus non te deixaría
achegarte ao seu Vall privilexiado!
Nesta
ocasión tan fugaz, ¡aínda que para o turista jet todas o son!, pouco
puidemos ollar deses frescos de Bayeu, ¡frescos que somos! Nin nos curamos dos
nosos achaques con aqueles elixires da famosa botica, esa aphoteca
conventual. Nin metemos os dedos naqueles pos afrodisíacos da Gran Besta...
Todo pasou a fume de carozo porque todo o fixemos cunha présa maldita,
irreverente, excesiva, para retornar con puntualidade aos buses. ¿Malditos
agoiros, malditos buses, malditos demonis...; todo de explosión!
¡Adeus,
Valldemossa! ¿Que había que baixar ao Establiments para comer? ¿Que corrían os
reloxos...? ¡Larpeiros, nós, nós mesmos, todos nós, sempre matinando no boche,
na comida, no material...; e nesta ocasión, nada menos que arros brut! Para
outra, quedo a durmir, aí arriba, nunha das celas monacais, ¡aínda que non
coma, aínda que durma coa fantasma da propia Aurora Dupin por sobre dos meus
xeonllos, acariñado nela, con ela!
Con aquela
brutal, con aquela urxente chamada a banda, ¡á panda!, ¡oh cuarteis dos
Corenta!, non puidemos agardar, ¡tampouco iso!, polas actuacións do Parado de
Valldemossa...; nin recrea-las nosas miopías coas teas do gran pintor R.
Anckermann... E total, ¿para qué?, para quedarnos media hora máis, superflua,
naquel adro dos vehículos, naquela praciña das torpes esperas..., ¡agardando
por un Chofer que non viña, que non aparecía, que acaso estivese cunha moza nun
daqueles palaus, e xa non fose coa propia George Sand! Sendo así,
¡parabéns, rapaz! Querido Chofer, se estiveches con dona Aurora, igual che
repetiu aquela expresión súa tan famosa que seica lle dicía ao Chopin sufrente:
"Te amo para amarte y no para ser amada, puesto que nada me place tanto
como verte feliz".
Algún mal
pensado, algún prosaico, que tamén os hai nestas xiras dos vellos, ante
semellante espera deu en matinar que se, que se acaso, que tamén..., que tamén
podía ser que aquel Chofer, inconfeso do seu nome, que non nolo dixo, demorase
de propósito, confabulado cos tendeiros, ¡para que non arrancásemos sen
merca-los souvenirs!
Outro erro
foi utilizar aquel bus para baixar, para saír do paraíso, cando o satisfactorio
sería baixar a pé, polos carreiros, por xunto daqueles emparrados, cheirando
bougainvilleas..., para ir á espera do vehículo aló abaixo, no fondo do val,
despois daqueles recunchos da estrada!
Daquel bus
tan inoportuno, e tan coloreado, pintarrachado, aínda tivemos outra decepción:
que aparcou, que nos levou aló adiante, ao aparcadoiro do Establiments, nun
espazo aberto verdadeiramente luar, de mal formigón, luxado de aceites e
abarrotado de conxéneres que tamén cheiraban a gasóleo. ¡Uf, despois das
flores, as cortes!
-¿Querido
Xavier, qué? ¿Pasamos, entramos ao noso comedeiro, ao noso presebe, neste
edificio tan inhóspito e tan gregario? ¡A min non me atrae! ¿Quedámonos aquí,
fóra, de xaxún..., pero con sol?
-Non
pasamos, non, aínda non, pois aí dentro, no fondo dese antro, xa non se cabe; e
para cando sexa a nosa quenda..., ¡xa virán a por nós, e farano cun sorriso de
circunstancias!
En vista
diso, nestoutra espera, anaseime, coma un mouro, e abrinlle os brazos á
Divindade; daquela preguei, con voz audible:
-¡Oh, Alá,
Señor das Illas, pois en definitiva a terra é unha illa, un conxunto delas; ti
es Grande..., o Máis Grande..., así que, elévanos un pouco, por riba destas
formigas humanas que só pensan en tragar arroz!
Xavier,
preocupado pola miña tolemia repentina, tiroume do brazo para alzarme do chan:
-¡Non des
espectáculo, que estes balears van falar mal de nós, dos galegos..., e igual
nos toman por mexeriqueiros!
-¿Galegos;
nós, galegos? ¡Pero, Xavier, se estamos en Alxeciras..., que tal parece este
embarcadoiro de buses á espera dun transbordador! E logo que nos tratan coma
mouros, aquí fóra, á intemperie, esperando para face-la nosa travesía...,
¡neste xaxún do Ramadán!
Como é tan
listo entendeume correctamente:
-Chacho, o
que é tolo, como para atar, aínda non estás, pois a min isto teu, isto da túa
xeografía, nesta espera incómoda, mesmo desesperante, tráeme certas lembranzas:
¡Quintos; o demo deles, nun daqueles patios da gloriosa Infantería! ¿Como era...?
¡Xa o teño! ¡Vencía porque sabía morrer! ¿Viches cousa tal? Eu xa fun da
Terceira, estando na primeira...; ¡da Terceira Compañía! Así me tocou esperar
que saísen daquel maldito comedor das lentellas os da Primeira; e despois
entraban os da Segunda...
-¡Exacto,
así era! Que na Terceira sempre estivo englobada a Plana Maior de tódolos
Rexementos..., ¡tal que nós, a tal momento!
Deume a man
e felicitoume, cousa que moito me gustou:
-¡Daca,
chaval; e que sexa para ben, que ti sempre estás..., niso, na onda, que por
algo che din o cargo de Cronista da nosa incipiente, embrionaria, Asociación!
Portas a
dentro, naquel comedeiro cuartelar, naquel paralelogramo comunal-descomunal,
¡un boureo de cen, de douscentos, de trescentos..., dimonis! Xavier, que
seguía comigo, -a Secretaria fórase para máis adiante, para sentarse coa Sara,
con Pipa, con Manuela, con Tita..., que se fixeran grandes amigas, ¡un
quinteto!-, murmuroume á orella:
-Perdoa,
chacho, que antes vacilei contigo, pero tiñas razón. ¡Ti estás ben, que estás
para dar de alta, pois os tolos, os de remate, eses están aquí, aquí dentro,
todos!
-Xefe, io
non capisco... -Era verdade, que me colleu fóra de xogo.
-¿Non
aprecias o rung-rung deste enxame, que logo parecemos un fato de avésporas?
Aquel arroz,
aquel brut, boísimo si que estaba. Cada cousa no seu punto; o gran enteiro,
solto, saboroso, pero a música..., ¡que dor, qué pena! A música do comedeiro,
que non comedor, era folclore andaluz, pero do malo, do peoriño.
-Xavier,
escoita: ¿a esta melopea qué lle falta para ser música moruna? ¿Estamos ou non
estamos en Alxeciras?
Asentiu coa
cabeza pero seguiu comendo, a toda présa, coa intención, ben visible, de fuxir
cara ao exterior canto antes.
Desde que
estivemos fóra, outra vez por xunto dos buses:
-¡Xavier,
aquí volvemos a situarnos na propia Mallorca; agora si, pois ese boureo do
comedor..., ¡nin unha cáfila rifeña, das do Atlas, nun día de zoco!
Aos poucos
incorporóusenos a Secretaria, farta tamén daqueles zunidos, e quedouse atentiña
observando ao Vigairo, coma se vise visións:
-Xavieriño,
onte non querías subir ao santuario de dona Aurora, e se cadra tiñas razón,
pois agora véxote de mal cariz...; non sei se solemne ou maxestoso, mutado...,
e con ese libro que mercaches en Valldemossa, na man, pareces aquel Moisés coas
Táboas da Lei! ¿Sénteste ben? ¿Avisamos ao Capelán?
Xavier, que
non é torpe, nin torpe nin xordo, decatouse da chanza, pero seguiulle o lerio,
finxíndose doente:
-Muller,
agora que o dis..., ¡pouco máis que regular! Sinto unha cousa rarísima, unha
apertura..., aquí, no peito; e logo que me entrou unha tristura, unhas
señardades, unha agonía, un sufoco, ¡como se me apertasen as costelas con vinte
voltas dun adival! Ata teño ganas de tusir... Non, non che estou nada ben, que
nin sei como dicilo. Estou coma..., coma un tísico, eu tamén, e iso que me
apartei daquel piano, do piano e tamén das partituras dese músico, aqueles
mobles escuros, meiguentos..., ¡tal e como ti mandaches!
A
Secretaria, que mal corazón non ten, compadeceuse do señor Vigairo, á vez que o
reprendía:
-Ben cho
teño dito, querido Xavier, que os espíritos sonche así, e fan cabriolas coa
xente, cos vivos, tal que se fosen saltóns, carricantas, e cando menos se
espera, con só abri-la boca, tragámolos, que tal parece o teu caso! Polos
síntomas, a ver..., ¡déixame observarche as pupilas! Aquí vexo un retrato dese
Chopin...; ¡claro, é a súa ánima en pena, que pegou contigo, que entrou en ti,
para.., para aliviarse, el, coa túa bondade! ¡Estámosche bos, sen un grolo de auga
bendita, que lla botaron toda ao arroz...! ¡Deberades traer convosco a don
Raúl, ao Párroco!
Quedámonos
caladiños, impresionados, e Xavier deu en saltar, en facer cabriolas, supoño
que para liberarse daquela posesión anímica. A Secretaria, pola súa parte,
matinando en posibles arranxos:
-¿Xavier,
sabes o responso do Santo Antón? ¡Se non o sabes imos ter que esconxurarte, así
sexa con colonia, xa que non temos auga bendita...! ¿A ver, mulleres, quen
trouxo algo de colonia?
Pero o
ínclito pronto se cansou da súa pantomima, que xa non está para montar
directamente do chan á sela, como facía nos seus anos mozos:
-¡Algo xa
se me pasou! ¿E logo, coidas que sería o espírito dese músico, dese Chopin?
¡Pois eu, se volvo a estar poseso, prefiro entenderme coa moza, coa súa, coa
Dupin, aínda que tivese que levala comigo para Fonfría, sentada nos meus
xeonllos..., mentres amasa Arxentina o pan de cada día! ¿Ídesme esconxurar, non
si, cunha hisopada de colonia..., por se volvo a recaer? ¡Daquela botade pouca,
non sexa o diaño que volva para o noso Ca´n Pastilla cheirando a femia...!
Seguiu a
Secretaria no uso da palabra:
-Se non se
che quita ese malestar, esa angustia, co traque-traque deste bus, de aquí á
Ciutat, avísanos, que daquela pasamos pola catedral..., ¡para pedirlles unha
hisopada! E no entretanto, a ver se soprándoche todos...!
Xavier, de
acomodado no bus, sacou aquela estampiña da Beateta, e deuna en bicar con moito
aquel. Foille man de santo, pois aos poucos rompeu a chancear, a rir..., ¡libre
daquela posesión, libre da súa angustia, libre daquelas almas en pena, fosen a
de Chopin ou a da súa moza, que para o caso o importante foi a súa liberación!
Como ves,
querido lector, por mal que se presenten as cousas, ¡ben está o que ben acaba!
E menos mal que acabou aquel pesadelo..., pois así podemos contarcho!
.../...
Pasa a
DE MÁMOAS E
DE TALAIOTES
-V-
Xosé María
Gómez Vilabella
No hay comentarios:
Publicar un comentario