ENTRE LUSCO E FUSCO -II-

.../...

La Sagrada Familia, de Goya

Templos da Sagrada Familia. Xa sei, xa coñezo, xa visitei, ese monumento monumental de Barcelona… ¿De Barcelona? Enteiramente, non, xa que moitas das súas pedras foron talladas, e levadas, de aquí, de Parga, así que algo, unha boa parte, nosa é, pero hoxe, meus nenos, vouvos falar doutro templo, igualmente dedicado á Sagrada Familia, que se non o está debera estalo, indefinidamente, solemnemente: ¡As reunións familiares!

Despois da Misa, nada tan sacro coma o culto familiar; sacro, pero un tanto en crise hoxe en día; tanto, que me ten abraiado, así que vou dedicarlle este grauíño de area xa que non podo poñerlle pedras grandes, perennes, tal que esas de Parga. ¡Benditas reunións familiares…, cando non expulsamos delas a Xesús, a María e a Xosé!

Deben celebrarse periodicamente, para que non se arrefríe a relación parental; de non ser tódolos sábados, sábados ou domingos, qué menos que unha vez ao mes! Coma nos tempos bíblicos, a mesa debe presidila o Patriarca, acompañado da Avoa, e ambos rodeados dos netos, pois os fillos ocuparán a outra cabeceira. A primeira parte do ritual debe ser acender unha vela, por uns minutos, en sinal de evocación, de chamamento, polos falecidos dos alí presentes, facéndolles notar que seguimos na súa lembranza, agradecidos pola doutrina que nos ensinaron. Seguidamente, a Avoa, ¡que non hai avoa que non sexa santa!, bendicirá a mesa; máis ou menos así: Bendícenos, Señor, e bendí estes dons que, dados pola túa bondade, imos tomar; que o Rei da Gloria non faga partícipes da Mesa Celestial. Amén!

¿Qué; unha familia así, é, ou non é, familia? ¡Se non é sacra, vai camiño de selo, quere selo!

Cando, por razóns de traballo, ou doutras circunstancias, que non por desafectos, a familia está escangallada, aos que dela queden quédalles a fórmula sacramental de facer o mesmo, pero rememorando os ausentes, pedíndolle a Deus que nos arrexunte de novo; se non pode ser na terra, no Ceo si, indefectiblemente!

¿Qué é un Estado? ¡Unha integración de familias! Daquela, se as familias se distancian, o Estado aborta, estoupa!

Nota: Esta lección aprendina, repaseina ben repasada, na miña emigración, nas miñas ausencias do lar paterno. ¡Acredito nela, como din os irmáns de Portugal!

-.-

¡Subir a Lugo, unha epopea!

Tomo prestada esta foto pois dos coches de Trigo non as teño, e logo que, aínda que un dos seus herdeiros se casou con unha prima miña, do Zapateiro de Fonteo, xa non sei onde viven para pedírllela. Para o caso dá igual, pois aquel problema foi xeral; o que máis me importa é deixar constancia da forza que colleran as nosas mulleres, e non precisamente facendo ximnasia, ou si, pois tal era, por máis que recibise outro nome: Coa escaseza de varóns, tanto durante a guerra como na post, as mulleres de miña bisbarra igual araban que calcetaban. ¡Con iso e con todo, mirade que ten estatuas e rúas o meu Lugo, pero aínda non lles puxeron monumentos ás mulleres monumentais da ¿nosa?, da nosa guerra, non, da deles, da de catro caciques temerosos de perder o mando, e co mando o machismo daquela imperante!

Eu coñecía á Carme do Antón Grande de Vilarín, e non só de ir á Misa a San Cibrao, que case ocupaba a porta da igrexa cando entraba ou saía, así que, de par dela, só os anxos! Chamábanlle o Grande a seu pai, pero a filla non necesitaba dun ADN para evidenciar a súa procedencia. Seica casou, pero daquela eu estaba en África, e ninguén me mandou a dicir con quen; ¡seguro que foi con un fillo de Hércules, pois os outros…! Mirade que tiña forza o Sidro do Campo, pero a súa veciña, aquela Carme…, monumental! Vilarín non é un lugar excesivamente abeirado, e ata debe favorecer as crianzas xa que tanto medran e tan fortes saen. O espectáculo que vou referir non o vin, pero contóunolo, precisamente sentado na banca da nosa lareira, José da Caseta:

-Mirade que vin mulleres rexas alí na fronte, que, ao avanzar nós, os seus homes abandonaban as casarías, quedándose elas, elas e mailos nenos…

Interrompeuno meu avó:

-Pois iso…, ata sería perigoso, co mullereiros que son os mouros…

Non dixo máis nada, pero eu, que xa oíra falar de violacións, adiviñei a parte omitida.

-¡Non o sabe ben, que non había Sarxento que os frease! Pero a de hoxe témola na parroquia…

O avó, entremeténdose de segundas:

-Non fai falta que digas o nome, ou si, pois Carme soa ben!

-¡O de Carme é pouco, pois unha rapaza así merecía dous o tres nomes! O caso foi que estando eu trenzando xestas, aí arriba, no vedro da Poza do Barro, para facer a sebe que nos correspondeu, e non sei cómo, levantei a cabeza, que ata fixen viseira coa man, pois estaba rompendo o sol, pero algo debín oír para que me chamase a atención. ¡Vaia se me chamou: A Carme de Vilarín, que baixaba polo atallo, cunha vaca, e atopouse co camiño cerrado coa sebe do vedro! Tíñao fácil, dar a volta polo Escouredo, ou seguir polo camiño que vai á Graña. Tiven claro que quería baixar aquí a Bergland, coa vaca deshonesta. Nisto, que a pouco se me saen os ollos: Carme meteuse debaixo da vaca, por entre as patas dianteiras, e upando nela, arriba, púxolle os pezuños enriba da sebe! A vaca, miña pobre, qué lle quedaba senón obedecela, así que se foi para adiante, de fociños, e caeu espatarrada do outro lado da sebe! Despois saltou a Carme, simplemente con apoiar unha man nunha das estacas, e ¡zas!, caeu enriba da vaca!

Meu avó, co pícaro que era:

-¡Pobre vaca, qué desilusión se levaría ao verse coa Carme enriba,  cando ao que viña era ao touro, aí, á Casa Grande!

Con isto visto e oído, xa non me sorprendín cando, na mesma banca, meses despois, se presentou o Manuel da Nogueira, que era cesteiro, levándonos unha cesta de talas:

A madriña:

-¡Ai, ho, que es ben oportuno, pois ata tiñamos poucas, e logo vén o tempo de recoller as mazas! Xa nos dirás canto é?

-Nada, señora, que llela traio en penitencia polos meus pecados… ¡Roubeilles un carballiño, aí adiante, no chousiño, para cestos, e esta quedoume sen vender nas feiras do San Froilán, así que me dixen: Foi cousa de Deus, que me manda restituír!

-¿Así que vés do San Froilán? ¿Non irías coas cestas ao lombo?

-¡Pouco menos, pois ao lombo leveinas ata Luaces, en catro viaxes, e alí collín a Liña de Trigo, para Lugo! Por certo, voulles xurar que é verdade o que logo direi, pois como teño sona de ladrón e de mentireiro, igual non me cren!

Os cesteiros sempre tiveron sona de ladróns, de ladróns de árbores, e despois mentían dicindo que traían as talas de aló lonxe, da Marronda, así que oímos e calamos, esperando aquela novidade, aquela promesa:

-Cando empeza a Costa de Teixeiro, precisamente naquel descansiño onde está facendo unha casa ese cura do harmonio, ía tan cargada a Liña que nos mandaron apear…, para empuxar; eramos todos homes, menos a Carme; ela mirou para o señor Avelino, para o chofer, e díxolle: -Estes vaidosos que se poñan polos lados, para enderezar o coche, por se lle forzo a dirección, que por atrás, axudándolle ao gasóxeno, chego eu, de sobra!

Miña madriña:

-¿E chegou, co longa e co súpeta que é a costa de Teixeiro?

-¡Se a vise…! Arriba, onde comeza a baixada, parou o coche para que volvésemos a subir, e aquela, o señor Avelino, díxolle á Carme:

-Se nos fose porque che teño medo, que igual me estrangulas con unha aperta das túas, dábache un bico…, de agradecemento!

-¿Deullo? –Preguntou o padriño. E Manuel:

-Non, non chegaron a bicarse, que ela aceptaba, pero o señor Avelino tívolle medo!

¡Canto sinto non chegar a coñecerlle o seu Obelix, que moi grande e moi famoso debeu ser para atreverse a casar con aquela Carme de Vilarín! Din que a muller e maila sardiña, canto máis pequeniña, pero…, iso…, segundo os casos!

-.-

¿Somos trinitarios? Aínda que noutro plano, noutra magnitude, e salvadas, por suposto, as infinitas distancias, algo si, algo diso temos: corpo, alma, e…, conciencia! ¿Témola todos, iso, a conciencia? ¡Pois óese dicir de algún desalmado que non, que non teñen conciencia! En vista diso, analicemos:

Corpo é ese cacho de materia que tende ao repouso, á preguiza, e non obstante, por contraditorio que pareza, está dominado pola inercia: cánsase cando fai o ben, e séntese estimulado cando fai o mal. Tal parece que non pode coa alma, que se cansa de obedecela, de acatala, de servila.

A alma, que a temos albergada no corpo, recuperará aquelas potencias do Paraíso cando se vexa liberada, cando o corpo se canse de sostela. De momento, e tamén resulta enigmático, é, está, escrava do corpo. ¿Manda o corpo na alma? ¡De momento, todo parece indicar que si, que non lle queda outra escapatoria: está sendo mangoneada pola materia!

Pero hai, temos, outro elemento, que vén a ser un lazo, unha atume: do corpo para coa alma; e da alma para o corpo. ¿Asunto complexo, non si? Complexo, pero certo, que aí está, e aínda que se diga “ese Tal non ten conciencia”, ¡témola todos; todos, pero non todos a teñen, ou a temos, educada!

¿Educar a conciencia? ¡É algo parecido a unha árbore: Se lle poñemos esteos, medrará dereita; mais, se a pisamos, se a deitamos, se a forzamos, se tiramos dela para o chan, ¡pobriña!, vaille ser difícil o enderezo, acabará sendo rastreira, o que se di unha repanda!

Unha conciencia educada, formada, asesoraranos, ben asesorados, ao longo da vida; ¡non teremos mellor amigo! Daquela, ¿cómo se educa, cómo se forma? ¡Meu neno, como todo o demais: desde a infancia! ¿Mestres? ¡Bos pais, bos libros, bos amigos, películas decentes…; e tamén as nosas orellas, e coas orellas os ollos, orientando os sentidos corporais na dirección correcta, na do amor ao próximo, que é nada menos que un Mandamento dos de Deus, así que, con esa procedencia, non pode ser cousa mala!

Nesta relación, nesta comunicación, o de salvar a alma, o de purificala, o de conducila na dirección correcta, aínda que diso non nos decatemos, ou pouco, depende rotundamente da dirección que lle deamos, que lle imprimamos, á nosa conciencia: As mans son do corpo, pero o volante do noso vehículo é, chamámoslle, conciencia! ¿Verdade que é un pracer conducir calquera tipo de vehículo, desde a burra ao avión? ¡Pois non che digo nada conducir a nosa alma, en liña recta ou coas menos curvas posibles, desde a terra ao Ceo, que é o traxecto que nos encomendou, fai disto XX séculos, o noso Redentor! ¡Xa veredes cómo nos aplauden os anxos, e cos anxos a nosa xente, os nosos amigos, os nosos parentes, cando nos vexan chegar, vitoriosos, á final do traxecto, do noso traxecto vital! ¡Iso vai ser gloria pura, inmarcescible! ¡Seino desde a lareira!

-.-

Sinónimo de urbanidade seica é civilidade. ¡Calidade do que é urbano, en oposición a ruralidade, ou, como din os portugueses, “Cumprimento das regras de boa educaçao e de respeito no relacionamento entre cidadâos”, séxase, afabilidade, civilidade, cortesía..., por oposición a descortesía, ou grosería... ¡Iso será, sería, en Portugal, terra de leite suevo, pero o que é en terra de godos…, quéroche un conto, e non precisamente de réis!

¡Outra verba desmandada! ¿Quen dixo que na urbe teñen, temos, máis urbanidade, máis cortesía, mellores maneiras que na aldea? ¡Vaiche boa! Con algo de servilismo, ata últimos do século XX, si, hai que recoñecelo, en particular para aqueles señoritos dotados de don, tivesen ou non din, pero eu mesmo, en por min, descubrín o que é mala educación, descortesía, urbanidade pésima, cando cheguei á Urbe, e máis aínda na Corte grande, na de Madrid, séxase, na do Rei Hermenegildo, ano 1948, pois o que é nas nosas cortes, no país das cortes, si que había cortesía, respecto, afabilidade…, por arrobas!

Descubrino nada máis incorporarme ao Ministerio, desde que me deron a cartilla e mailo uniforme, que o podíamos sacar da compañía aqueles que pasásemos as noites fóra; iso si, coa obriga de volver vestidos de caqui. Diante de min saía un veterano, que se cadrou diante do sarxento de garda: -Con su permiso, mi Sargento, permítame salir unos minutos que voy al Limpia de la esquina para que me retiña estas botas, que las traigo así de la instrucción… O galonado accedeu, pero impoñéndolle a condición de que o quería de volta en media hora, ¡coas botas dando a cara!

Xa na beirarrúa pareino para preguntarlle: -Perdona la molestia, compañero, pero es que acabo de ingresar, y llevo el uniforme para casa… ¿Cómo es eso de que el Sargento nos tenga que autorizar para limpiar las botas? O madrileño, ¡que o era notábaselle de lonxe!, deume unha explicación abundante:

-A ese Hijo de Puta le llamamos Gilda, por lo animal que es; exactamente lo contrario de esa Hilda de la película. El muy cabrón no nos deja salir si no llevamos las botas hechas un espejo, y este material de piel de cerdo, es tan cerdo como el, que no brilla ni para Dios. En casa me las limpia la chacha, pero el problema estaba en pasar la puerta… Y tu espabílate, que traes pelo de la dehesa, y cara de fraile, así que aquí, como no te vuelvas un demonio, te van a dar por saco!

Literalmente, igual que o conto: Aquel Madrid, aquela xente, aquel “rancho”, cheiraba peor cá nosa corte dos ranchos, e dos falares…, dito queda! Non sigo comparando, atido ao dito de que, As comparacións son odiosas; e tamén que, Para mostra chega un botón, que naquel caso foron, eran, unhas botas de regulamento, nada menos que do Ministerio do Exército.

-.-

A simbiose corpo / alma. ¿Existe? ¡Pálpase, de tan visible que é, pero, aínda así, pásanos desapercibida cando lle damos ao corpo o contrario do que nos pide a alma!

¿A miúdo? ¡Lamentablemente, si! As virtudes da alma son boas para o corpo, que en definitiva é o seu transportador temporal. Os vicios son inimigos naturais da alma, non si? Daquela, se nos damos ao vicio estamos enxurrando a alma, facémola padecer, poñémola en perigo. Ao contrario, se lle damos á alma o que lle é propio, o que temos ordenado polo Creador, o seu soporte sentirase feliz, mellorará, incluso na enfermidade. De todo isto séguese que nunca é bo para o corpo aquilo que temos prohibido para a alma. ¿Fan falta probas? ¡Que cada quen revise as súas experiencias, e sentirá, notará, qué bo corpo deixan, por exemplo, as obras de misericordia!

Dun autor portugués: A realidade interior é a nossa alma, que precisa de nosso corpo para interagir com a realidade externa, enquanto peregrinando no ambiente terrestre, denso. Por isso ser a janela da alma. Temos que valorizar o corpo, não de forma extravagante, mas dar a importância que merece, dada sua simbiose com a alma. Esta a essência permanente, o corpo a realidade terrestre que nos serve de roupagem para habitar a Terra.

¡Non estás lonxe, amigo; claro, es portugués! O malo do caso é cando un alma enferma, daniña, pecadenta, se val dun corpo para esparexer o mal, ao igual que Lucifer cando tomou corpo na serpe para facerse oír; ¡por iso asubían as serpes, por iso: avisan do seu veleno, así que, dobre pecado facerlle caso a un asubío!

Cando a alma se despide, así, nun murmurio, polo baixiño, dille ao corpo, simplemente: ¡Deica logo! E cando chegue o día da resurrección plena, a alma reunirá as cinsas, por escamalladas que estean, pero, reencarnará na mesma carne? Teño para min que non será exactamente así pois a depuración da alma comportará a do corpo correspondente, que xa será glorioso, puro, transparente, etéreo! ¿Puro? ¡Si, claro, evidente, pois, do que non, a alma non aceptará volver ás andadas, ás miserias humanas, ás corrupcións corpóreas, humanas en definitiva! Do que se sigue que os corpos purgan aquí abaixo as consecuencias dos seus vicios, e as almas fano nas alturas, refugando ese corpo que as levou por mal camiño.

-.-

-¡Señor, sálvanos, que afogamos! Pero El díxolles: -¿Por qué vos acovardades, homes de pouca fe? E poñéndose en pé increpou aos ventos e ao mar, e veu unha gran calma.

Afouteza é o que compre para navegar neste mar proceloso, no mar da vida, pero non, nunca, confiados nas nosas forzas, que son débiles, senón na fortaleza que nos dá, que nos debe dar, a fe revelada polo noso Temoeiro!

Viaxar solos, sen Deus, é a temeridade máis absurda; algo así como conducir sen carné, sen carné de cristián! As tormentas existirán sempre, porque veñen do paraíso perdido, daquela rebeldía transmitida, pero, se poñemos no posto de mando ao noso Xefe, ao noso Redentor, non haberá Satanás que poida con nós. A vida daranos coiteladas, feridas sanguentas, dolorosas, que iso é inevitable, pero a fe na vitoria final daranos azos, e con eles, a ledicia, anticipada, de que, á final da loita, seremos coroados na Gloria Celeste, na Eterna, e non precisamente con un simple laurus nobilis! Montados no cabalo da fe, non hai siroco que nos tombe!

“O Siroco”, cadro do debuxante galego Regueiro.

¿Qué doen as feridas? ¡Claro que doen; é natural que doan, que tamén sufriron os mártires, pero, á final, valeulles a pena! Sufrir con fe, coa seguridade do Premio Eterno, non é sufrir: é gozar!

-.-

Rapaciño/rapaciña, ben levamos falado, ti e mais eu, duns cantos temas, pero máis quedan no tinteiro; o que agora temos de bo é que non esgotamos a tinta, nin os papiros, nin os pergameos, nin o papel, pois, no ordenador, con tal de darlle ao dedo…!

Do que menos sabe a xente, con todo levar vinte séculos de herdanza, coido que é do Novo Testamento, do Definitivo. Xesús díxolles aos seus discípulos, aos doce, séxase, once máis un, que, con amar a Deus sobre tódalas cousas, e ao próximo coma a eles mesmos, xa se daba por satisfeito, xa daba por cumprida a Lei e mailos profetas. Iso dixo, pero era galileo, que vén a ser como galego, pero de Oriente, e por tanto, algo desconfiado, ¡de escarmentado!, así que quixo abundar en testemuñas, e deulles permiso para escribir os Evanxeos, ¡catro!, e con estes as Epístolas, os Feitos…, e ata un Apocalipse, ese libro tan misterioso que terá que sernos explicado cando fagamos a Licenciatura Celestial. ¡Non hai, nin houbo, avó más previsor do que foi, do que é, aquel Xesús de Nazaré!

Entre os milleiros de advertencias, auténticos Decretos explicativos da Lei, a que sempre me impresionou, moito non, moitísimo, polo pouco que se cumpre, foi aquilo que lle mandou dicir, recordar, ao discípulo amado, no seu capítulo 8, 32: “Se permanecedes na miña palabra, seredes de verdade discípulos meus; e coñeceréde-la verdade, e a verdade faravos libres”. ¿Impresionante, non si?

Andar sempre coa verdade enriba, ao lombo, neste mundo hipócrita ten os seus riscos, meu neno, pero tamén é certo que as laureadas danas aos heroes, que iso fan nos exércitos, para cánto máis no Ceo! Non o dubides, pois neste mundo non haberá paz, paz definitiva, sincera, ata que venzan eses heroes! ¿Daquela seremos libres; si, de verdade? ¡Iso non se pregunta, que ben o dixo o Mesías, o Mestre, “… a verdade faravos libres”! Con todo iso, dubidamos do testemuño do Mestre, do Capitán dos heroes, torturado e crucificado, de propia vontade, por dicir a verdade, por ensinar a verdade? ¡Que sexa anatema quen lle chame mentireiro a Xesús, pois outro tanto só se atreveu a facerllo Lucifer cando o tentou, e así lle foi!

Certo é que hai mentiras piadosas…, pero non sempre valen, que non sempre se acerta! ¡Antes que mentir, fuxir, pois, unha retirada a tempo, segundo a lóxica militar, é unha vitoria! ¿Eran mentireiros os fariseos? ¡Máis cá iso: eran unha raza de víboras, que así lles chamou o Mestre!

¿Quédavos clara a lección? Pois, daquela, a poñela en práctica, que boa falta lle fai ao mundo, e dentro do mundo, a España!

-.-

Hai funerais e funerais

Que non todos son iguais. Veño da Milagrosa, de Lugo, e veño admirado: Unha, do acerto de reproducir a Santa Mesa na mesa do seu altar; e outra, pola santidade do funerado, pois, dentro, os curas, e fóra os seus parentes e amigos, todo foron loas para o ido.

¿Para o ido? ¡Non, para o presente, pois as almas grandes abarcan moito espazo, así que, índose, quedan, queda un retrato indeleble delas, quedan gravadas na mente de cantos as coñeceron, as coñecemos.

Mirade se era galego o defunto, que viña dos castros; con apelido castrexo. Mais, por encima de todo, era católico, católico practicante. ¿Cómo ousarán os non practicantes apelidarse católicos? ¡Antes lles cadraría o de fariseos! ¿A súa viúva estaba aflixida? ¡No material, si, pero no espiritual sentíase leda, ou máis que leda, orgullosa, orgullosa do seu par, que ata repetiu o que xa lle tiñamos oído noutras ocasións: Que o ausente se sabía, ¡de memoria!, os catro Evanxeos.

¿Ausente? ¡Xa o dixen: só no físico! Matámonos por deixar un euro; algúns incluso matan; pero, ¿por deixar unha boa lembranza? Algún hai, pero menos dos que sería de desexar, despois de vinte séculos de catolicismo ao lombo.

Se consigo deixar do meu paso pola terra unha lembranza parecida, só parecida, será a mellor proba de que lle gañei tódolos preitos ao diabro!

-.-

Personaxes miúdos da miña bisbarra, pero míticos, fabulosos, excelsos, notables, extraordinarios polas súas virtudes / ou polos seus defectos, que se quentaron na nosa lareira, ou eu na deles, deixando motivo para comentarios que impresionaron ao cativo. Algúns:

Leiteiro de Veiga.- O último dos carlistas, exércente, de Montecubeiro, que así se proclamaba o bo do señor. Era tan alto e tan rexo, que, de cumpridos os cen anos, viña a pé para charlar con meu avó, e iso que sempre se metía con el dicíndolle: “Leiteiro, a ver cando morres, que estás dando mal exemplo!”. A súa resposta era invariable: “Xa que non tiven mando de tropas aquí na Terra, quéroo no Ceo, así que, chamaranme cando amplíen a plantilla!”. ¡Aquilo era humor, pois os de hoxe, se ten tataranetos, que non o sei, se fosen humoristas tan famosos coma el terían saído nos periódicos! ¡Aquilo era humor, aquilo era vigor, e sen penicilina, que tardou en habela!

Benita de Xuárez.- Ten vido á nosa casa, aínda que non lembro a qué; o que si teño claro é que, en certa ocasión, pola Santa Olaia, na casa dos tíos de Baílle, fixo unha aposta con meu avó e padriño a ver quén resistía, de pé, con non sei cantos netos de viño, e…, cando se cansou o noso de darlle ao xerro, Benita seguía bailando muiñeiras, coma se tal cousa! ¡Se daquela houbese competicións deportivas, aquela vella…, campioa, do que fose!

Isidro Freire, caseiro de Brais.- Nunca esquecerei a súa forma de pasar os carros desde a eira ao curral, alí por entre das casas: Metíase debaixo, e, arriba! Levábaos trinta ou corenta metros, ao lombo, ata onde o esperase a muller, coas vacas xunguidas. Tan forzudo como boa persoa; e chistoso? ¡Facía rir a pedras! Un dos mellores competidores que tivo meu avó, ganándolle en chistes verdes, pero…, ben ditos; se non benditos, si ben ditos, sen o menor taco! Cando se falaba dalgunha muller dubidosa, o seu comentario sempre era: Esa non ten vergoña, nin quen lla meta! O fillo tamén saíu forzudo, menos nunha cousa: que non tivo a forza de vontade suficiente para deixar de fumar, así que, aos corenta, máis ou menos, foise para xunto de seus pais. ¡Igual o chamaron para recriminarlle aquel vicio, adquirido que non herdado!

Santa María Manuela de Candal, a señora que acendía o lume para que nos quentásemos no recreo.- Non me lembro que visitase a nosa lareira, pero eu si, a súa, tantas veces como días fríos tivésemos no período escolar. Santa era miña avoa e madriña, pero a María Manuela aí que se ía, así que dou por seguro que agora, día a día, están acordándose dos netos respectivos na lareira do Ceo, esa lareira de estrelas de Aló Arriba; ¡de estrelas, que non de muxicas! As dúas cumprían rigorosamente o mandato evanxélico: ¡Deixade que se me acheguen os nenos!

Alfonso da Cordeira, que sempre paraba pouco nas súas visitas: “¡Aínda me queda moito que recadar, e o señor cura, xa saben, do que canta, manxa!”. Andaba polas casas da parroquia recollendo o gran que se lle daba, anualmente, ao Párroco, para que nos esconxurase o trono. ¡Non facía falta, pois, como Alfonso tamén tocaba as campás da nosa torre, el mesmo dicía, -a súa única contradición-, que coa campá grande non había trono, centella, que se achegase! Xa teño dito que enterrou tres esposas, pero a cuarta sobreviviulle. ¿Estará, agora, con Alá, nese sétimo dos musulmáns, nese das virxes que recuperan, día a día, a súa virxindade? ¡Merecer, meréceo, pois a ese, unha soa…, nin na coresma!

Josefa de Brais, tamén chamada Josefa de Paraxes. A santidade xa a tiña nos ollos, no seu mirar cálido, tenro, afectuoso; a outra cara da moeda estaba no seu home, e iso que se chamaba Manuel! Era tal a súa inocencia, a inocencia exercida, que, con ocasión dunha forte nevada, eu, quentándome de corpo e de alma na súa lareira, que todo me aterecía, díxome: -Pepiño, acórdaste de cómo suabas no verán, correndo no teu triciclo de madeira…, que viñeches por aquí, e dinche unha cunca de auga fresquiña desta sella? –Acordo, si señora, e ben que llo agradecín! –Pois imos ser precavidos, que vou saír coa sella, e ti axúdasme a recoller carambelos, deses que pingan do tellado…, que os imos conxelar…, para o próximo verán! Non me lembro se lle din un bico de agradecemento, pero, se non o fixen en tal ocasión, como non quero ser desagradecido, mándollo desde aquí ao Ceo! Señora Josefa, querida señora Josefa, aparte esa nube que pasa a tal momento, que lle vou lanzar o meu bico, coa punta dos dedos…, para que lle chegue quentiño ata o Ceo!

Ifixenia das Cavozas, a dos dous teares.- Se eu tivese a Minerva nun altar, (deusa da sabedoría, das artes, das técnicas da guerra, etc., etc.), retiraríaa ipso facto, para substituíla por unha imaxe daquela Ifixenia, modelo de programación, e non só lineal. Miña madriña: -Ifigenia, qué agardas para facerme esa trapeira, que che din a lá e mailos trapos fai…, nove meses, o tempo que se tarda en traer un neno ao mundo, e ti, con esa manta…? ¡O día que ma entregues, volverá a ser verán! -Señora, tranquila, que a teño en turno para despacho, e despachareina pronto, enseguida, porque agora, con dous teares, que me fixo outro o sobriño… ¡Caramba coa Ifixenia, que esa si que rendía: nun tear tecía, e no outro imaxinaba!

De chegado aquí decátome de que a miña lista é practicamente infinita, así que, pídolles perdón aos omitidos; a ver se noutra ocasión…!

-.-

Recinto feiral, en Castroverde.

Os pendellos foron remozados, restaurados, mellorados, no XX, pero…, ¿onde vai a xente, emigraron, ou non hai xeración? ¡Así non imos a ningures!

¿Será certo iso de que a Natureza ten horror ao baleiro (horror vacui)? ¡Pero se aquí o baleiro é só aparente, neste corredor feiral, secular! Non captable cos nosos sentidos corporais, pero si coa intelixencia, por pouca que poñamos en uso; neste recinto houbo máis comedia, máis drama, e acaso máis traxedia, que, poño por caso, no escenario do teatro romano de Mérida.

Comedia dos mozos requirindo de amores ás rapazas, e non sempre con boa intención; comedia das rapazas atendéndolles co ollo esquerdo, mentres o dereito ollaba para os outros, para os rapaces que se lles resistisen; declaracións de amor puras e sinceras. Perrenchas dos nenos que vían cousas inalcanzables, que non lles podían ou non querían mercar. Amarguras das mulleres ao ver que aquelas cadelas das pitas, dos ovos, dos queixos…, se esfumaban a cambio de dous metros de dril. Decepción dos tendeiros frustrados. E incluso, ¿por qué non?, algunha que outra traxedia, fose por amores ou por preitos.

O campo dunha feira é máis, moito máis, que o Campo de Agramante, aquel que, supostamente, no sitio de París polos sarracenos, serviu de adestramento e de decepción ao vello Agramante, con seus secuaces, Rodomonte e Sacripante. Aquí, na feira, os feitos foron reais, reais e variados, século tras século, e non só un cerco temporal. Isto é histórico porque aquí fíxose Historia. ¡Tamén da miña, da miña historia particular, xa que, feira tras feira, aquí vendía / trataba de vender, as miñas zocas, e as que non vendía gardábamas o Escardel na súa taberna, para a feira seguinte!

Este é o altar que lles puxen as miñas zocas, ás últimas que fixen.

Por todo isto, o Campo da Feira de Castroverde, e con este tódolos análogos, debían ser declarados Monumentos Nacionais.

-.-

Torre Hercón, dominando Coruña.

Os rañaceos. Esta pretensión materialista vennos de lonxe, polo menos desde a torre babélica: Arriba, sempre arriba, usando, e tamén abusando, das leis físicas. Xa de nenos compracémonos en achegarnos ás paredes, de cando en vez, para comprobar e marcar o desenrolo, a evolución, da nosa osamenta, que nas rapazas compleméntase con eses tacóns rañaceos, desequilibradores da columna, envexosas da estatura física dos seus complementarios. ¡Iso, da física!

Pero temos outro tipo de construción, de máis entidade pero menos visible, que é a construción moral. O neno traballa nela simplemente asimilando o seu entorno: Se é positivo, os seus  materiais, a súa construción, tamén o será; ¡indefectiblemente!

¡Deus, qué pracer nese intre do exame de conciencia que precede, ou debe preceder, á somnolencia, cando repasamos as magnitudes do noso proceder cotián! ¿Qué fixemos; en qué circunstancias o fixemos? Se fomos a mellor, aínda que non o fagamos é para dar un salto na cama: ¡Upa, que imos ben, ascendín desde onte! De haber algo defectuoso no noso proceder, tamén é satisfactorio recoñecelo, pois, sen recoñecer as faltas, mal se pode rectificar, mellorar. Hai ocasións, supostos, nos que ata é satisfactorio un pequeno tropezo, porque nos servirá, pode servirnos, para mellorar de técnica, para levantarnos ao día seguinte coa decisión de amañar canto teña amaño, con novos bríos, con decisión reforzada. Nos dous casos é, debe ser, motivo para darlle as grazas ao noso anxo; se foi que caemos, tamén, pois as advertencias sempre son de agradecer!

Volvendo ao material: Diante dalgún deses rañaceos téñome parado a pensar se ese escalamento non nos virá de sabernos ínfimos, minúsculos, pero cunha sede infinita de medro persoal; outras dígome: ¿Xa que non podemos achicar ao próximo, de subidos a unha torre, cando eles pasen pola beirarrúa verémolos miúdos, miudiños, tan miudiños como nos apetecería que fosen, non si? Ten que ser por unha destas causas, e non por falta de solares!

-.-

O xoio non fai falta sementalo, que xa vai co trigo, mesturado; pois co odio pasa outro tanto! Cando Galicia era Galicia, cos castiros enxertados, coas cerdeiras enxertadas, coas pataqueiras ao redor das casas, cos trigos de cavada…, naqueles días nos que o xoio comezaba a espigar, “¡Ala, colle un fouciño dos pequerrechos, e vaite ao trigo…!”. Chegaba con iso para saber que a nosa función era cortar  o xoio ben ao rente, antes de que granasen aquelas espigas; de arrincalo, nada, pois corríase o risco de prexudicar a planta boa, a do trigo grandal!

¿Dicímoslles agora aos nenos que corten o odio polo pé, a rentes da raíz, mesmo segundo vai brotando? ¡O que é polas trazas…! Peor aínda: que llelo ensinamos nas casas con respecto aos propios parentes, comezando por eles, e xa non digamos ao resto do próximo. Cando sei dalgunha parella rota, ¡outro xoio entre o trigo!, o primeiro que se me vén á chola é: ¿Aquel que está, que se quede, constante ou alternativamente, cos rapaces, será capaz de conter a súa ira; será capaz de explicarlles que foi cousa do diabro aquilo de non entenderse na parella? ¡Si, do diabro, do mesmo diabro, que os xuntou malxuntados, mal examinados, pois, de ben examinados, os aprobados son, teñen que ser, definitivos!

 

Ninguén odia tanto coma os acomplexados. ¿Por qué? ¡Hai un refrán que os define perfectamente: Pensa o ladrón que todos son da súa condición! Unha persoa acomplexada é difícil que sexa boa, intelixente, comprensiva, tolerante, pois nin o é consigo mesma; o dela é rebaixar ao próximo, poñelo ao seu nivel cando pensa que lle pasan diante, aínda que non sexa verdade, pero o complexo é terreal, tira sempre para abaixo, a ras de terra. Se estás debaixo doutros, trata de erguer a cabeza, aínda que sexa con esforzo, con traballo, con dignidade, pois así chegarás a igualalos, cando non a superalos. Se es feo/fea pensa que os guapos non adoitan ser os más intelixentes, nin sequera os mellores, pois esa guapura do espello convérteos en pavos reais, moitas plumas e pouca carne!

Para ser bo, o odio é a antítese do amor; e sen amor, qué? ¡Merda, falando mal!

-.-

O mundo que atopei versus o mundo que deixo.

Anticipóuseme Betty Boop, pois a ela retratárona o 9 de agosto do 30,

e eu non asomei ata o día 26, aínda que me inscribiron como nado no 28,

¡desde que segaron o trigo, que corría máis présa!

Acababa de celebrarse o Pacto de San Sebastián, que foi o día 12 daquel Agosto, pero eu aínda non estaba maduro para enfrontarme ao mundo circundante, así que demorei uns días. ¡Agardei..., en espera da democracia!

Non, non me vou satisfeito pois, se algo bo fixemos os da miña xeración, moito mal puidemos evitar. Isto non é un treno, unha xeremiada, senón a constatación dun certo fracaso, aínda que tamén dun éxito: ¡inventamos o pasotismo, esa pasividade indolente, tipo impermeable, pola que nos esvaran os padecementos e mailas fraquezas do próximo!

¿Qué pasaba no mundo cando a este mundo me / nos trouxeron? Segundo deixo dito, nacín en agosto do 30, pero, ben contada a historia, a miña xeración debeu ser aló por decembro do 29, entre novembro e decembro, por tanto despois da novena das Ánimas… ¿Iso é un bo presaxio? ¡Deu-lo queira así!

A miña semente non viña moi saneada que digamos pois no 1929 tormentas houbera: Crack da Bolsa en Nova York, conflitos estudantís por culpa do artigo 53, e abandono dalgunhas cátedras en protesta. (Segundo Adaucto Pérez: “Será en 1929 cuando el conflicto entre el gobierno y los estudiantes cobre la mayor virulencia”. Para David Jato "todo el año 29 será de constante  rebelión estudiantil". Os fríos espectaculares daquel Xaneiro, con temperaturas de 17 e 18 grados baixo cero encontraban o seu contrapunto no ánimo quente dos universitarios encoraxados polo Artigo 53 da Lei Callejo, de Reforma Universitaria). Expo. de Barcelona; fracaso do proxecto de Constitución de Primo de Rivera; nacemento do Partido Republicano Radical Socialista. “La rebelión de las masas”, de Ortega y Gasset… Estes presaxios determinaban, predeterminaban, que a miña xeración non viña precisamente nun dos mellores tempos da Historia de España; pero eu tamén digo, e me digo: ¿É que os houbo bos, mellores, neste país dos touros, neste país cornudo, que por ter, ata ten a forma dunha pel de touro?

Pero voulles deixar aos historiadores os grandes temas, que teño abondo cos meus, cos do meu entorno. Para a Historia, historiadores hai, o demo deles, aínda que, obxectivos…? ¡Supoño que os haberá, pero non os coñecín, nin os coñecín nin os lin! A historia miúda, a intrahistoria, a do entorno persoal, esa ten menos relatores; coido que se debe a unha falta de humildade xeneralizada pois somos poucos aqueles que non nos avergoñamos da nosa nacenza humilde nunha contorna humilde. Así que, resumirei:

Cando me / cando nós, encargaron, en París ben, pero, en España…? A Ditadura comezaba a fraquear; o 29 de Xaneiro do 30 xa estaba cerca; a Ditabranda Berenguiana achegábase ao poder. As carteiras, con don Miguel, equilibráranse entre militares e civís. ¡Así foi o meu sino: media vida entre militares, e sempre en posición de “firmes”!

Segundo Genoveva García Queipo de Llano, “O que acabou por arruinar a Ditadura como fórmula política foi a súa propia incapacidade para atopar unha fórmula institucional diferente da do pasado”.  (¡Aplausos!). Aquí a tes, amigo Xosé María, que me trouxeron / que nos trouxeron, entre dúas augas, medio militar, medio civil, e coa democracia, igual cá nós, na matriz, xerada pero non nada.

No económico viñamos dos “felices anos vinte”, pero iso tivo moito de espellismo por tratarse dunha economía colateral, non intrínseca, non baseada en nós mesmos, no noso poder creativo, tan débil coma un feto. A Calvo Sotelo botáronlle abaixo o seu proxecto de crear un imposto único, progresivo. En definitiva, que eu, e comigo os da miña xeración, viñemos daquela euforia que supuxo a Exposición Internacional de Barcelona, do ano 29, que foi o canto do cisne ditatorial, una especie de traca final das nosas festas felices, ¡dos Felices Vinte!

Atopábame chamando ás portas do mundo exterior, (17 de agosto do 30), cando Niceto Alcalá-Zamora e Miguel Maura promoveron aquela reunión histórica,  aquel transplante, ¿ou desplante?, que se chamou Pacto de San Sebastián. Tívenlle medo, e agardei uns días máis! Alí estivo Ortega y Gasset; e tamén, por aqueles días, dimitiu, para morrer deseguida, Primo de Rivera, máis primo que Primo, máis ditador que un Mestre de Escola, dos de daquela, que xa é dicir! Aquela xeración non se enderezaba con palmetas senón con leis de transición, correctivas, canalizando lexítimas, ¡retardadas, retrasadas, e por ende, acumuladas, excitadas!, pretensións democráticas.

No 31, veu a República, ¡sen contar con nós! Veu antes tempo pois o país non estaba maduro; algo así como darlle viño, ¡liberdades!, a quen non está capacitado para defendelas. ¿Qué non? ¿E logo, cómo foi iso de queimar igrexas cando o que había que facer era dicirlles aos bispos que aprendesen a dar ao César o que era do César!

No 32 seguía a borracheira daqueles rapaces: Disolución e apropiación de bens… Se en algo abusaban os Xesuítas, con lexislar axeitado…, ¡punto! E Sanjurjo pateando, ¡coma un neno pequeno, emperrenchado!

No 33 a CEDA e mailo Partido Radical; ¡ambos a cal máis radical!

No 34, en Asturias, a paus! (A paus, non, a tiros, que é peor!).

No 35 ao cativo deulle por xogar. ¿Imitando a Strauss, Perel e Lowann? ¡Ao estraperlo xogaban os grandes, que non os nenos, e con eles Lerroux, outro estraperlista…, gubernamental!

No 36 os cativos, ¡iso, cativos, peor que cativos!, sacaron os pés dos estribos, e daquela montaron, entre uns e outros, un purgatorio de corenta anos, así que, miúda Corentena para a miña xeración!

Con estes antecedentes, ben o fixemos, que ben temperamos; o que igual nos saíu peor foi a crianza dos fillos, pois, para que non pasasen as nosas, retirámoslles o chupete, se cadra antes tempo! ¿O mundo que deixamos? ¡Non sei se aínda será peor có que atopamos!

-.-

O misterio da criada de don Pepe Benito. Era unha pena que meu avó e padriño non fose rico pois non había, daquela, pero hoxe tampouco, un empresario que mellor tratase aos seus traballadores. Unha proba diso é que sempre se abastecía de tabaco antes de chama-la roga para cavar na touza. Aquel ano mandoume a Pousadela, á casa do avó materno, que ademais de taberna tiña un estanco, daqueles da Compañía Arrendataria. Retornei sen nada, porque se esgotaran as existencias, pero o avó Antón díxome que non volvese, que tan pronto fose subministrar el mesmo nolo subiría, abundante, e do mellor que houbese.

Pasaría unha semana cando vexo que se abre a cancela grande, e a continuación, cabaleiro no seu cabalo, meu avó, ¡con alforxas! Apresureime a entrar na casa para dicirllo ao padriño, que se aledou da visita. Xa tras da lareira, unha vez recollida a fardela do tabaco, que por certo a gardamos na propia artesa do pan, con todo agarimo, dixo o da casa:

-Ai, Consogro, ben que cho agradezo, que se está facendo tarde para decruar aí arriba, na chousa, e xa sabes que nunca chamo aos cavadores sen térlle-lo abasto.

O de Pousadela:

-¿E logo, ti, que es menciñeiro, albeite, que tamén te chaman así, non lles deixas fumar follas de tróqueles, co baratas que saen?

-Antón, o que se queira suicidar que o faga na súa casa, e non na miña, precisamente por iso, porque sei o que me traio entre mans; tes que saber, aínda que seguro que tamén o sabes, que os tróqueles teñen dixitalina, que en altas doses fai estoupar o corazón…, e aos meus paisanos chégalles con afumar os pulmóns!

-De paso, dándolles tabaco, favoréceste coa envexa, que de seguro cha teñen por ter un consogro estanqueiro. Pero disto xa falamos abondo, así que che vou referir un caso, unha cuestión, que tamén ten que ver coa menciña..., ¡por non chamarlle veneno!

-Xa che teño dito, -avanzou o Padriño-, que ti fumas demasiado, así que, de paso que lle das propaganda á túa mercadoría, estás chamando pola parca, e chéganos con pagarche o tabaco sen encima ter que pagarlle os teus responsos ao Cura de Luaces!

-¡Vaia, ho, nin que foses adiviño, pois de curas vai o asunto!

-Xa sei que vai de curas, pois esa exclusiva do de Azúmara debíala ter ti, que era menos pecado. ¡Mira que un cura, á fronte do almacén do tabaco, invitando a morrer…! Claro que, de ben pensado, así ten dous negocios: Primeiro, o do tabaco, e despois, o dos responsos, que lle pagan por rezarlles aos que el mesmo axudou a morrer!

Eles ríronse, pero eu non, pois aquilo de que houbese un cura que axudase a morrer gustábame, que xa vira poñer extrema uncións, pero eles ían por outra vía: eu polo camiño, e eles polo carreiro! Seguiron co diálogo, pois eu, naturalmente, oía e calaba:

-Onte coincidimos catro, alí na Azúmara, e co cura, cinco, pero o que levou a voz cantante foi o taberneiro de Rioxoán, que lle preguntou ao crego:

-Señor Cura, vostede, que ademais de estanco ten confesionario, ¡confesionario e púlpito!, farame o favor de aclararnos unha certa dúbida, que ademais de humana ten o seu aquel de sagrada?

-Ti, fala, pois, do que eu non saiba, se falta fixese doutores ten a Santa Igrexa que nos saberán responder.

-Xa, que o lin no catecismo, pero o meu é doutro cantar. Díxose alí en Rioxoán, precisamente na miña taberna, que a criada de don Pepe Benito acaba de parir un neno…, concibido por obra e graza do Espírito Santo!

O Crego, escandalizado, apresurouse a explicar:

-¡Pero qué torpes sodes! Ese conto seica anda, pero estano retorcendo: Esa criada, certo é, acaba de parir, pero ten a enfermidade da memoria, que non sabe, nin sabe nin se lembra, nin quere perder o seu emprego na casa de Pepe Benito! Os curas sempre fomos habituais nas casas dos ricos, que por ser os que teñen as riquezas meirandes, están máis obrigados a soster a Igrexa, pero nesta ocasión ese colega está pagando caras as ceas.

-¿Deron en cobrarlle? –Dixo meu avó que preguntara el, meténdose na conversa. Se daquela houbese periodistas de carreira, o avó sería un deles. O señor Cura da Azúmara explicouse:

-Non sexas parvo, Taberneiro, que polas ceas só cobrades vosoutros, os taberneiros… Din que se di, e eu podo referilo  porque comigo ningún deles se confesou, así que estou libre da gardar ese secreto, que don Pepe Benito, para desviar sospeitas, aconselloulle á criada que dixese  que o seu, o dela, fora…, iso que andan dicindo: ¡Cousa do Espírito Santo! Desta maneira, onde recaen as sospeitas? ¡No Cura da Parroquia, pois é o que ten tratos co Espírito Santo!

-A todo isto, a criada, qué; non será cega? –Seica insistiu meu avó; e o Cura:

-A criada di que ela, da casa de seu Amo, só sae de día, e que non lembra que se lle achegase ningún varón; que se foi de noite, como apaga o candil ao deitarse, mal pode ver a ninguén. Daquela conclúe tal e como lle mandaron: ¡Que tivo que ser cousa do Santo Espírito!

Desta historia non cheguei a saber máis nada, pois os avós, decatándose de que tiñan menores ao seu redor, mandáronme para a corte onde meteran o cabalo, a pretexto de que lle levase un brazado de verzas. ¡Canto estorban os rapaces á hora de referir maledicencias!

-.-

O coche de Trigo

En Lugo, diante da Quiroguesa,

coa Estación de fondo.

Las Tres Gracias, de Rubens.

Museo do Prado.

-¿Señor Avelino, qué fai que non arranca? ¡Temos que ir a Lea, ao San Bertomeu, agora que volve a haber festa!

-Velati suia, rapaz; velati suia! Para mocear non fai falta saír de Lugo; ou non tes abondo con esas tres…?

-Déixese de morunadas, que xa sabemos que foi chofer en Regulares…, pero aquí estamos en Lugo, e como di o seu cobrador, Carlos, que tamén arabea: ¡Suai, suai!

-Cálmate, impaciente, que a tal momento estanlle sorrindo ao retratista… ¿Por qué? ¡Porque el ten paciencia, que é a mellor forma de conquista-las mulleres!

Asomei un pouco, e vinas…, ¡ás tres, xuntas, sorrindo de orella a orella! Vinas tal cal eran, que nin que tivese diante o cadro das “Tres Gracias”. ¡Como son de penetrantes os ollos dos mozos, que traspasan os vestidos das mozas, por escuros que os leven! En vista diso, baixei para asegurarme do que estaba pasando precisamente no intre en que unha delas desfacía o cadro para subirse ao coche da Liña; axudeille cos paquetes, e seguidamente sentámonos xuntos:

-Eu a ti coñézote…, de verte con teus pais nas feiras de Mosteiro!

-Pois ti…; igual es de Martín, ou de por aló!

-Non, que son do Monte, de Montecubeiro; ¿ou é que non teño cara de bravío?

Algo de graza fíxolle, que se sorriu; o que aínda non sei é se o fixo de min, ou do que lle dixen. Do que non se riu foi cando lle expliquei que era zoqueiro, e que por iso tiraba ás feiras de Castroverde, pois nas de Mosteiro non había costume de vende-las zocas, ¡as de levar ao lombo!

Platicamos moito pero non conseguín namorala, que me dixo que a esperaban en Lea, que dera palabra…, a outro estudante! ¡Cómaas o demo, cómo son as mozas, que prefiren un mal estudante a un bo zoqueiro! 

De Lugo a Lea só hai vinte quilómetros, pero a rapaza caeume tan ben que me chegaron para facer un curso de parrafeo. ¡Condenada, canto sabía; claro, estudaba! Eu, pola miña parte, fixen un esforzo sobrehumano para poñerme á súa altura: sabía menos cousas, pero a min saíanme en verso, prendado dela, pero tamén dos seus dicires. Tanta palla en albarda lle metín, que á altura de Fraialde díxome que, se por un causal non estaba en Lea o seu rapaz, que non tería inconveniente en estar comigo, en seguir falando comigo… Nin o tiven que pensar, sabedor como era de que os paus nas festas adoitaban vir por culpa das mozas de dúas palabras… ¿E se non víamos ao seu estudante, pero el si, el a nosoutros si, e máxime de noite, pois de noite sempre foi a festa de Lea? Non sei se prudente ou covarde, díxenlle que todo fora un bromazo, que eu tiña rapaza en Rois, e que alí me baixaría; que o de ir a Lea fora unha estratexia de conquista…, por se me decidía a cambiar de bando, a cambiar de fronte! En Rodís ela baixouse, coa miña colaboración en apea-los seus paquetes, iso si, que por amigos quedamos.

Volto a subir ao coche da Liña o primeiro que se me veu á cabeza foi aquel dito do caseiro de Brais, de que, “dúas tetas tiran máis que dúas carretas”! ¡Que verdade era, nada de conto, pois en vinte quilómetros fixen un curso de parrafeo, e namoreime de dúas rapazas, á vez! A miña lección foi que hai que ter coidado coas Evas de Lugo, que te levan ao horto por menos de nada, haxa ou non haxa mazás!

-.-

Matinando niso de que a xente volve de Lugo máis lixeira... ¡Boa a fixen cando tal pensamento me meteu o diabro no corpo, que Deus terá cousas máis importantes das que ocuparse, tanta xente contándolle a súa vida! Boa a fixen, que pasei tres noites de mal durmir, e o caso é que se lle falo disto ao Revisor, co sarcástico que é, íase rir de min!

Todo comezou o día que me deu por fixarme en que as estradas de Lugo parécense aos radios dunha roda das bicicletas, pero non poden ser do mesmo inventor pois as bicis son de onte mesmo. No taller da Ronda, onde revisaban os autobuses, que lle preguntei ao mestre, dixéronme que foi un invento dos alemáns, no século XIX. ¡Estes alemáns, que habería que chamarlles Aló Máis! Pero as estradas radiais de Lugo, para min, son cousa dos romanos, que todo se lles volvía carrexar, mellor dito, obrigar a carretar, para este almacén das murallas, ¡que por algo as fixeron, e compleméntanse, estradas e murallas!

Isto lévame a pensar, vindo ao presente, que hai tres clases de persoas, cregos e gardas á parte: Nas aldeas, prodúcese; os banquetes fanos en Lugo os de Lugo; e a sobremesa, iso dos señoritos máis señoritangos, mariscos incluídos, é cousa da Coruña! ¡Todo vai de menor a maior!

¿As cotas para non ir á Mili? ¡Pagábanse en Lugo! ¿Os preitos? ¡Gañábanse, ou máis ben perdíanse, en Lugo! ¿Os Médicos? ¡Para non arrefriarse, estaban dentro da muralla, todos; ben abeirados! Como bebían viño, a auga do Miño utilizábana para as evacuacións, para os escusados, na propia Praza de España! En canto á Coruña, con iso de que teñen unha Marola, os nosos emigrantes, cando volvían cargados de prata, para non ter que repartir coa familia, deixábanlla a aquel amigo de Franco, ao tal Barrié, outro Deus, pero ese, en lugar de multiplicar o pan e mailos peixes, facía medrar os cartos! Por algo dixo Castelao, que de castelán só tiña o apelido, que este país, o noso, é unha terra rica de xente pobre, pero voulle emendar a plana, que vou poñer aquí: … de xente empobrecida, de aldea!

Ollando as caras dos viaxeiros observei que cando van para Lugo póñena de esperanza; mesmo estartalan os ollos tan pronto chegan a Castelo, tanto pronto albiscan as murallas; pero, á volta, outro carís! ¡Á volta poucos volvían ledos, salvo os soldadiños cando libraban do Servizo, ou cando tornan de…, ía dicir, de Servir ao Rei, pero a Franco non lle chamaban así, por máis que se comportase como tal!

En definitiva, para pecha-lo conto, para durmir en paz: Con esta envexa que lles temos aos da Capital, ata pensei que non estaría lonxe o día en que volvésemos cos coches baleiros, mais para iso había que facer casas, máis aínda, por fóra das murallas, que dentro no cabían. ¡Fun adiviño: cumpriuse, non si?

.../...

Pasa a

ENTRE LUSCO E FUSCO

-III-

Xosé María Gómez Vilabella