CONFLITO XERACIONAL -II-

.../...

Ceres, ai miña Ceres, queridísima Ceres, alma da miña alma, síntome vello e quero testar. Mais, para iso, esíxenme os meus antecedentes, así que teño que dar fe da propia existencia, ¡unha existencia que me vén de ti, de ti mesma, miña Ceres matricial!

Quero deixarlles aos netos unha historia real, a historia da miña propia historia, que non é particular xa que coincide, moito, coa de tantos galegos que vimos do cereal, daquel tempo agrícola que precedeu ao monocultivo lácteo, este da xeración finisecular. De paso lembrarei, ¡ou se cadra cantarei, se Deus me dá unha voz axeitada!, en verbas líricas, a miña xenealoxía, como gran que son, que fun, dunha fermosa espiga, dunha espiga malograda, secuestrada, insaculada en vida, sen outros horizontes, porque a teñen, de presente, bloqueada, illada, circunscrita ao seu hórreo paneiro!

...

Quero face-lo meu Testamento, este, ¡hológrafo!, por palabras de presente, coas miñas propias, pero coa tenrura que se debe aos nenos, cos nenos. Quero sentirme neno para falar con eles, en confianza, particularmente con este netiño que Deus me trouxo. Con este netiño do barrelo informático, este que teño diante miña por máis indicios, que quere escoitar, ler e saber, que así mo propuxo, e así mo pediu, as miñas Memorias persoais, o Relatorio íntimo dun alma labrega, destas do século XX, ¡tal que eu!

...

A esta fin quero memorizar, relembrar, contigo, contigo mesma, miña Ceres, antes de que me faltes, ou antes de que eu che falte, antes de que nos mallen na eira do trigo.

Quero estar contigo, seguir contigo, morrer contigo, para reencarnar xuntos, a ser posible na mesma cana, acurrunchadiño, matricialmente na mesma espiga, na túa, ¡e todo iso nunha seara verde, nunha seara galega! ¡Sempre contigo, amén! Despois, desde o Ceo, esperarei polos netos, para velos alzar, para velos granar, para velar por eles, para levalos da man..., ensinándolles a ser persoas, persoas de ben, se falta fixese!

...

¡Oh, si, non o dubides, por máis que che digan! Eu sempre contigo, queridísima Ceres. ¡Sempre, sexa no corpo ou fóra del; sempre, miña Ceres; sempre, aínda que os ventos nos aventen en tullas distintas, aínda que os espazos nos separen, aínda que nos trituren con esas moas antropófagas, impasibles; coma eles, pétreas!

...

¿Que musitas, miña deusa; que me dis desa xente? ¿Que nos aventarán na propia eira, a golpe de malle…? ¿Que me dis da incomunicación, da distancia? Non lles fagas caso, que a xente, algún, sonche así! ¡Que se lle vai facer! Son prosaicos, correúdos, palimocos, guerrúas... Eses non entenden de xardíns nin de flores, pero tampouco de espazos abertos, naturais, comúns. ¡Se por eles fose, achaiaban as leiras para concentralas, para desfiguralas, para darllas ao lobo, ou ao eucalipto voraz; e de paso, como paso previo, alcatrean as corredoiras de seus avós, eses camiños trillados, paticados, polos que aqueles entregos gañaron o Ceo á forza de suar! ¿Acaso queren unhas estradas rectilíneas, así troncen ao veciño de paso que pasan, para subi-los seus propios cadáveres á cima do noso couto, sen decatarse de que só soben, só se admiten, Aló Arriba, as ánimas leves, cos corpos lévedos, transfigurados, gloriosos? ¡O resto baixa, sempre, ao fondo da foxa, da foxa mortal!

...

¡Non me insistas con encordios, con iso de que din que me van meter nunha artesa para amasarme, para amansarme, para humillarme! ¿Que o di esa xentalla do teu arredor, eses malandríns, eses malladores, esas desatadoras, esas espalladoiras, eses varredores do coaño, e incluso aquel manobreiro que tanto lle gusta darlle ao veo da limpadora..., para non ter que cargar cos sacos? Pois dilles, contéstalles, de parte miña, que se vaian lavar ao río…, para que abran os ollos, para que aprendan a distingui-lo trigo da palla!

¡Miña Ceres, para qué os nomeamos, se ti e mais eu non somos xente, e menos aínda, xentalla; nós non somos deses malladores que gozan dándolle á bota do viño sen doerse do noso degrañe! Nós, ámbolos dous, non somos terra, senón froito, ¡o mellor dos seus froitos!

Empezamos de alcacén, de alcacén brizo, para rematar en espiga, en espiga dourada, xerminal. ¡Modestia á parte, que se di, sómo-la gramínea perfecta! Ti e mais eu, hoxe, ¡dúas almas do mesmo mollo! Dúas almas que conviviron na mesma espiga, na túa; ¡dúas almas desgarradas pola partenoxénese!

Aínda non mo dixo o Creador pero xa o sei, que o intúo, que somos coma dous retallos de néboa que se arrastran, fuxidíos, polo tendal dunha degrañadora, neste val das bágoas; por ende, ti e mais eu, somos dous espíritos vibrando no tambor do espazo, no espazo sen espazo das almas. ¡Espiga e gran, nunha peza! ¿Que eses coañadores che din que te van varrer...? ¡Déixaos que digan, que digan e que miren..., para abaixo, que tal adoitan facerlle ao chan terroso..., para adoralo! De tanto cobiza-la terra, vailles sobrar, que a terán incluso por derriba do seu cadaleito, ¡no sitio das gabanzas! Ti e máis eu querémoslle á terra, nós tamén, por suposto que si..., ¡pero, doutro xeito!

Por conseguinte, ti e mais eu, neste bruído da súa malla, non nos falamos con voz audible; ¡non podemos, non nos deixan! Pero facémolo por telepatía, ¡para que se amolen! Iso de falarse a berros é propio deses que existen a ras da terra, aló abaixo, cabe das raiceiras, alongados de nós; ¡é o estilo dos raseiriños! Nese aspecto vulgar, eu non existo, non quero existir; ¡e ti tampouco deberas! Eu son, ¡xa o sabes!, un pensamento; iso si, perenne; e por tanto estou en ti, sigo en ti, estou contigo, acurrunchado no casulo da miña propia espiga. ¡Aos efectos, estamos no mesmo talo; ou se cadra, no mesmo abismo, nun espazo deprimido, entre iso do ser e non ser!

...

¿Pregúntasme que se hai poesía no abismo, e non na propia casula do trigo? ¡Naturalmente que si! Hai poesía onde haxa almas, ou retallos delas; espíritos animosos, vivos; ¡onde haxa comunicación íntima, así sexa caladiña, tanto cos deste mundo coma cos do Alén! A comunicación etérea, alma-alma, espiga e gran, non poden impedila as arganas; nin as arganas nin os arames de pugas, e menos aínda os espazos baleiros! Nin as guerras, nin as distancias, nin os abismos artificiais da xente, do mundo. As mensaxes alma-alma, de tan sublimes, de tan íntimas que son, son falares sen voz, esencia pura, pura poesía; ¡cousa nosa, túa e miña, non o esquezas!

...

¿Que non teñen eco, que non reverberan? No senso físico, se cadra, non, pero teñen chispas espirituais; petan en silencio nas conciencias, nos recunchos do ser inmorrente, e daquela óense cos sentidos, inmembres, das almas. ¿Que non son audibles as nosas respostas…? En tanto en canto sexamos prosaicos, non; pero se miramos fixamente aos abismos do imposible, se queremos só por querer, sen outros egoísmos, daquela sublimarémo-lo noso padecer, e viranos, insuflaranos, a poesía, esa filosofía intimista dos espíritos.

Neste renacer, teremos, atoparemos, verbas líricas; iso que chaman, estar no Ceo, nimbarse de Gloria.

¡Que sabe a xente de poesía, miña Ceres; qué sabe das almas unidas, estreitamente vinculadas; qué sabe das flores, nin das flores nin das espigas!

...

¿Como así, se os poetas escriben en verso, -oio que me dis, na distancia-, nunha arquitectura de asonantes e de consonantes, con rima e con harmonía, tal que perpiaños, ou laxes, tixolos mal postos, e aquí, neste relato, no meu, no meu Testamento, nestas Memorias anímicas, nestas saudades dun emigrante que naceu na túa propia seara, e que quere, por ende, morrer nela, a música, a nosa, só é audible para ti e para min! ¿Que me dis de que a música non está nos falares?

¡Ah, si; xa o sei; non está nos falares, pero si nos sentimentos, con voz ou sen ela! ¿Vai por dentro, non si? ¡Efectivamente, iso espero! Os falares, esas emanacións do fondo das almas, son como son: formas sen forma, e por tanto, de verso libre, coas verbas libres, pero co significado preciso, sen artificios que en aras da forma fagan rectas das curvas do sentimento, ou das vivencias dos espíritos.

Lembremos, por exemplo, unha fervenza, calquera, que todas son curvas, diferentes a cada intre. ¿Caben maiores arpexos, outro iris de máis cores a pouco que a luz se mergulle nelas?

Neste caso aprendamos da natureza; aprendamos a rimar sen rima, só cos arpexos da alma, da túa e da miña; ¡aprendamos a vibrar coa puga das propias arganas! Aprendamos, si, da natureza absoluta, miña Ceres; aprendamos da túa natureza de deusa muda; ou máis que muda, acalada; acalada polo estrondo desa degrañadora infernal á que te teñen sometida, ¡na nosa propia eira!

Aprendamos a querer en silencio, que esa é a mellor elocuencia. ¿Non si, querida Ceres? Dime algo, así, en silencio, neste silencio angustioso. Dime que si, dáme esperanzas, tírame un bico, aínda que sexa á distancia; ¡un bico maternal! ¡Ceres, un bico, que só iso che pido, que preciso ter forzas, azos, para grava-las verdades deste Testamento, un feixe delas, por plúmbeos que resulten os tipos do meu prelo!

Do demais, o relo, a palla, o coaño, corenta fanegas de po..., ¡todo iso resérvao para os ollos dos teus malladores! ¡Que lles preste, que ben o merecen, por envexosos!

...

Nacer, vivir, soñar...; ¡canto me queda por dicir, sequera sexa para que me entendan estes netos, que do próximo igual me dá!

Para empezar: Daquela que me pariches...; si, daquela, daquela cando, sen deixar de ser flor, fuches espiga, ¡unha espiga granada! Agosto era, finais, que lonxe quedaba Xullo, o mes da Sega; ¡porén, aínda estaban segando na nosa seara! ¿Non te lembras? ¡Oh, qué pena, qué amnesia tan inoportuna, pois hai que ver cómo te obnubilaron! Estaban segando no trigo serodio...; ¿ou era candeal?

Miña Ceres dos trigais, mentres ti te confiabas á nosa Rutz, á parteira, á espigadora, á señora Manuela do Rego, eles, os homes, aló arriba, nese vedro das Zarreiras... ¿Lémbraste agora, recóbra-las túas facultades? No ceo estaban en virgo..., ¡con tódalas virxes atentas ao parto dunha deusa! Todo a punto naquel parto primeiriño, gramíneo!

¿Vaste decatando, miña diva, diva Ceres, amadísima Ceres? Perdóame a insistencia, a reiteración, pero, ¿como se pode referir a miña nacenza, o meu agromar, o meu espigar, se non evoco aquel momento crucial?

...

Seica asomei con présas..., ¡porque se ía o verán! E botei a correr pola eira arriba, pola eira do trigo, coa inercia do xironazo, do desprendemento umbilical; ¡en espírito, por suposto! Tiña présa porque a vida é curta; o verán é curto; ¡só a eternidade vale a pena! Na casa de enfronte ladrou un can; teimudo, achulado, pero non lle fixen caso porque os agoiros dos cans son torpes, torpes e prosaicos.

A señora Manuela, ¡Deu-la ascenda a parteira celestial, se aínda non o é!, fíxome un nó naquel sitio, ¡coas mellores estopas da roca de miña avoa! Fíxomo nese sitio que nos unía, que así empeza a vida, con nós gordianos; e remata con outro nó, pero na gorxa, que por iso nos quedamos sen cordas, sen verbas audibles para os mortais!

Aquela vaquiña, aquela teixa, ¡que por algo se chamaba, Pacheca!, estaba na corte, alí abaixo. ¡As pintas aínda non chegaran ao país, que daquela non eramos da Europa pinta, desa das pintas! Aquel día non a levaron á Regueira por se a precisaba eu...; ¡xa sabes, unha mamadiña!

Como ves, todo a punto para empezar a vivir, a malvivir, nunha atmosfera sucia, de aire e de po, de corpos sen alma, e de almas sen corpo. Eran así os tempos, vésperas da Segunda República; ¡todo conmocións, e coa guerra incivil en portas! Quedan lonxe aqueles días, incluso para min, para os da miña época, que xa son, que xa somos, Historia; Historia rancia, unha Historia incrible..., ¡como tódalas Historias! ¿Hai algunha que non o sexa?

Aquel día agosteño, tirando a Setembro, de ben cedo, noite aínda, fixárase Deus en min, e viu que, menos na fontanela, no demais estaba rematado, formado, listo para saír. Coa mesma, soproume, e díxome que empezase o calvario, que correse pola eira arriba, camiño da carballeira…, camiño do meu final, pero pasando por África, como fan as andoriñas!

...

¿Que isto son fantasías, lirismos meus, tolería poética? Os Curas, eses médicos das almas, dixéronme que non, que estou san; e iso a pesares dos pesares dunha carreira vital, levada a sobresaltos; quere dicirse, a saltos, tanto máis altos canto máis fondas foron as penas, os perigos, as guerras do aquén e do alén do estreito da vida. ¿Tolo non, pero poeta, si? ¡Vaia diagnose! Eses médicos non che son de aquí, non pertencen á nosa seara...

Dixéronme, tamén, que as verbas da alma son poesía; que non son prosaicas, ¡aínda que se escriban en prosa! Postos a dicir, dixéronme que onde hai lírica sobra a medicina; que escriba..., ¡o que sexa, tal que Memorias, entretementos, delirios, cousas dos vellos! Memorias, suspiros, da túa alma e da miña… Si, si; que escriba, aínda que sexa en prosa, ¡xa que non sei poesía! Que escriba, moito, antes de que estoure coa melancolía! Pero igual non se lles poden chamar Memorias aos vídeos das almas, que ese nome vénse utilizando cando se relatan feitos externos das persoas, deses seres informes e deformes que se auto nomean, homes. ¡Igual non é, por suposto!

Estabamos no intre da miña nacenza, ¿non si?, daquela que aflorei da flor, da espiga, antes da miña crianza visible. Pois ben, cando Deus me soprou co seu imperativo, "¡Sal, e loita!", contesteille cun choro. Cousas de galegos; ou se cadra, non, que polo mundo adiante as criaturas tamén choran; todas; ¡e aínda así, pouco caso lles fan! Caso si que me facían as pulgas; ¡mal raio as fenda, coma se estelas fosen! As miñas pulgas, naquel verán, nin a sesta durmían; ¡e tendo un anxo no que cebarse, menos aínda!

Cando din en chorar, todos entenderon que era coa fame; a Pacheca, ¡pobriña!, estivo conforme, e ofreceuse, xenerosa, cun muxido que resoou nas táboas do sobrado. Despois diso puxéronme, por encima do berce, un retallo de tule ilusión que fora do vestido de noiva de miña tía, da cubana; entendo que foi por se as moscas; non obstante, o problema era coas pulgas; coas pulgas e coas arañeiras, pois tan pronto fun abrindo os ollos, ¡os do corpo, que os da alma tardei!, decateime daquela cousa diabólica, fantasmal, que penduraba pateando no seu sudario asasino, nunha trabe grandísima, sinistra, moura do sarrio.

Con todo aquilo intuín cánto me esperaba, de loita e de angustia, coas arañas que tecen e tecen para atrapa-los incautos; para atraparnos, a ti e mais a min. ¿Lográrono, destronáronte, miña deusa? ¿Invadíronos coas vacas pintas? ¿Fixeron prado na senra, na nosa, na miña? ¡Iso está por ver; e verase para cando os grans volvan á espiga, para cando as cotas nos leven, de novo, á diversidade produtiva!

...

Neste repaso biográfico da alma dun vello, de cada vello, de tódolos vellos en idade de testar, meus netos queridos, pode haber cousas, pasaxes, que parezan intranscendentes, pero están aquí como termos, como fitos, do meu devalar...; ¡se ben as ledes, costume que non debedes perder por bíticos que sexades, pois os televexos, esas imaxes trucadas da pura realidade, pasarán de moda, decaerán, mentres que a lectura, o verbo filosofal, será legado eterno, maxistral! Por tanto, sen estas secuencias, sen estas miudezas da vida, sairían..., ¡almas distintas, celmes sen chispa!

Como para as almas non hai cronoloxía, tamén aquí é difícil seguila, por moito que queira imita-lo planning dunhas Memorias ao estilo clásico, intelixibles por humanos. Así que, máis ou menos, foi tal cal, que non teño reparo en dicilo:

...

Ao terceiro día aparellou meu padriño a torda, con tanta présa que por un intre imaxinei ao Carpinteiro partindo, co Neno, para Exipto. A madriña upoume con nervios, tantos, que ata se lle quedou pinzada a pelica naquel cobertor, no de cristianizar:

-¡A pelica, non, muller, que desde que montes na egua, envólvocho nesta manta de lá!

-¿Non será pouco abrigo para este cativín? -Precaveuse, ela, que farta experiencia tiña do seu vivir montañés.

-¿Pouco abrigo..., no verán? ¡Muller, non te pases!

-¡Pobriño, ben ves cómo tose; non sexa o diaño que nos morra antes do bautizo, e daquela, con eses distingos do noso Cura, non o enterrarán en sagrado…; farancho levar ao Zarro Novo!

-¿Queres ir dacabalo, co neno; si, ou non? ¡Mira que se nos fai tarde! -Propúxolle meu avó, agarimoso de min pero máis aínda dela, ¡que ben llo merecía!

-¡Ai, non, meu Xosé, que prefiro ir a pé; non vaia ser que se espante esta egua cos tabáns, e se solte, do meu colo, este meniño tan..., anxelical! Levo as zocas lixeiras, as lampas, e ben dou andado; mais, por se me quedase atrás, aló arriba, na cruz do Pombal, espera por min; e ti bótalle auga, auga de socorro, rápido, outra, que nunca sobra; ¡que non se nos vaia para o Limbo dos Nenos por non chegar a tempo á igrexa parroquial!

Á igrexa cheguei; ¡coa alma sucia e coas pernas mexadas, pero cheguei! Todo iso a pesares de canto me apertou meu padriño para que non me escorrese daquelas tenaces súas, daqueles brazos longos, macizos, de cavador curtido.

O Cura destapou a pía, rosmando non sei qué de que se lle evaporara a metade da auga bendita coa calor daquel verán, pero, como a miña alma era cativeira, flexible, aquela pociña chegou para amolece-lo meu pecado, o orixinal, "… e calquera outro que houbese no que se bautiza" ¡Que non os había, ben sei ora!

Nisto baixaron os anxos, daquela mesmo, moitos, nin sei cantos, ¡invitados polo meu! Baixaron amodo, calados, ¡como anxos que son! Todos se marabillaron do fervor co que dixo o Credo miña avoa. Meu padriño, en contraste, estivo refungón, e protestoulle ao Presbítero pola súa cutrería co sal. Despois diso, o meu anxo chiscoulles un ollo aos seus invitados, murmurando que fosen atender noutro lugar, que comigo bastábase, el só, para guiarme ás amoras, polas silveiras da vida; porén, moitos deles quedáronse alí, un bo anaco; supoño que sería porque no adro non se paraba coa calor, coa calor e coa envexa dos demos idos, que supoño querían partillas, como adoitan face-los diaños, ¡xa en vida!

A todo isto estoume lembrando de que ti non fuches, miña Ceres querida; ¡e deberas ir, aínda que non estiveses de Misa acollida! Se non te sostiñas, baldada polo teu degrae, polo teu parto de espiga, puido levarte meu pai nas ancas dunha besta mansiña. Distinto foi que compartises coa teixa a miña lactación, que aquilo foron minguas naturais nunha primeiriza. ¿Que me bautizaron antes de que puideses saír? Daquela, auga de socorro, que xa ma puxestes; da fonte grande, da fonte fría, que no ínterim xa lavaba, xa servía; pero, cristianarme orfo, empezar orfo, seguir orfo...; ¡non, iso non; iso non era un bo principio para un alma desgarrada da túa, para un gran da túa propia espiga! Non, non é cousa de protocolo, de formalidades: ¡tratábase dun asunto participativo, comunicativo, conxunto! Pese ao erro, á omisión, seguín contigo, sempre contigo, vinculado á túa alma, a esa alma mater, nutricia, Ceres, miña Ceres querida; ¡tantos anos de vínculo aguantando aos vinculeiros, aos segadores..., precisamente os teus inimigos!

...

¡Non; en absoluto! Non te critico; nin podo, nin quero. Os teus erros, as túas omisións, son cousa miña, herdanza miña, posto que de retallos veño, e bacelo son, que se dano houbo, aínda que o sufra non o recrimino, pois, ¿quen son os bacelos para esixir da videira máis saiba da que ela tiña? ¡Outra cousa é padecer secura, sufrir dor, lamentarse do que puido ser e non foi; acaso por culpa do diaño, que as enleou!

 
Como non estiveches no meu bautizo, contareicho de vagar:

O Cura estábache moi, pero que moi, distante; fíxate que meu padriño chamou a Deus de "tu" e ao Cura de "don". Ademais, érache, ou se facía, de esquerdas, que estabamos no trinta, coa monarquía feble, periclitada. Para que te decates de que o sei: mira que colleu a cunquiña da auga coa destra, mentres que coa esquerda a pouco me zorrega unha labazada; supoño que caricia non sería, tal e como aquel Bautista me tratou. ¡Todo iso simplemente porque se me ocorreu queixarme da auga fría, suado como estaba! E menos mal que naquel intre alargoulle o libro santo aquel Santo Sancristán, Afonso da Cordeira, que tamén facía de enterrador honorífico; ¡foi santo remedio que o Crego non tivese tres mans!

Do Sancristán teño a mellor das lembranzas: grande si que era; e fraco, tamén; ¡coma unha panca de bidueiro! Pouco lle faltou para derreterse en sorrisos comigo, e iso que tamén era enterrador, ¡xa o dixen!, titular da parroquia; ¡se cadra foi por iso! Cincuentón, patillas de bandoleiro, que o deixaban sen cara cando sorría; traxe de pana raiada, e cunha leontina de ouro no seu chaleco, ¡no seu chaleco afonsino!

Confésoche que tiven, daquela, un mal pensamento; e menos mal que os padriños contestáronlle ben, de seguido, ao señor Cura: ¡Mira qué imaxinación tola, que me deu por matinar en cantos anacos se crebaría o longueirón aquel se, ao ir toca-las campás, asentase aqueles zocos do corenta e catro nunha táboa podre das escaleiras do noso campanario, mentres subía! Daquela estaba entretido o meu anxo, despedíndose dos seus colegas, e por iso non se decatou do meu tropezón, un traspé pícaro, inicial que non iniciático, nas escaleiras da miña propia torre, da propia vida. ¡Menos mal; menos mal!

...

¿Ves a de cousas que houbo no meu bautizo? ¡Pois aínda non chas contei todas! Andaba por alí, pola igrexa conventual, poñendo flores no altar, a Ama do Cura, que era velliña, moi velliña, como estaba mandado, daquela, nos cánones da creguería. Noutro lugar alguén podería tremer se lle botaba un ollo ao neno..., pero non houbo caso, que a min botoume os dous, e ata me fixo unha cruciña na fronte: -¡Que Deu-lo bendiga, a ver se chega ao altar, que a este paso, co relaxo da política, tal e como vai este país, fará falta un misioneiro para cada fregués!

Como eu perdera a picardía, toda xunta, naquel lavado da auga bendita, non logrei entendela; coido que por santa, por santa e non por bruxa, colocárase na reitoral, facendo de Marta e de María, ¡todo á vez!

Despois veu a cousa do estipendio, que por certo non lle sentou nada ben ao meu padriño:

-¿E logo, señor Cura, ese saco de froito que lle trouxo este Sancristán, onte, onte mesmo, das miñas tullas, non dá de si para unha xaropada de auga, media culler de sal, e catro bendicións lidas por este libro vello..., en latín, que a saber o que di? ¡Ao que chegamos, que por algo os xudeus non se queren bautizar!

-¡Teña coidado con esas opinións gratuítas, señor padriño, non sexa sacrílego, que o excomungo! ¿Desde cando opina o pobo nunha igrexa da Igrexa, e máxime neste rueiro, que por algo foi convento de frades? Vostede confunde a fábrica cos estipendios, co beixamán, co esconxuro do trono…; ¡coas catro témporas! Sonlle recadacións á parte, ¡doutro peto! ¿Comprende, meu súbdito?

-¡Estes Cregos de hoxe en día...; sempre co conto da súa fábrica! A fábrica foron o meu fillo e maila nora, ámbolos dous, ¡de común acordo, e casados pola Igrexa! Vostede ten outro fregués, outro pagano, ¿grazas a quen…? ¡Si, si; oíume perfectamente, que lle dixen pagano! O día que lles deixen aos Curas ter fillos en lugar de sobriños, daquela...; ¡daquela xa verá canta suor custa un codelo de pan, así sexa integral!

-¡Perdóalle, Señor, tanta incultura! ¡Labrego tiñas que ser! -Escandalizouse o Abade.

-¡Perdóalle, Señor, tanta cultura..., e tan pouco sal! Teña, un peso, dos de prata, ¡que moito dar é para un pobre labrego!, para esa fábrica, pero acórdese de lousa-la igrexa, e de pagar aos louseiros; acórdese, tamén, de merca-lo sal..., ¡para o seguinte fregués!

-¡Adeus, fillo; ou por mellor dicir, fillastro! -Dixo o Cura, bastante adusto, demasiado, mostrándolle a porta do adro ao meu avó.

-¿A Deus? ¡Por ese camiño, non! ¿Ou vostede cre que son parvo? A Deus vin eu, eu e mailo noso neno; polo camiño da costa, pola costa arriba, e vostede bótame, coa súa mesquindade..., ¡polo Ribón abaixo!

Miña Ceres querida, ti ben sabes que meu padriño era un bo cristián; tan bo, que esixía nos demais feitos similares aos seus! Moito lle gustaban os feitos...; ¡máis aínda do que as verbas piadosas! Por iso morreu pobre; ¡por iso!

A madriña ben que lle tirou da chaqueta ao padriño, daquela, na sancristía, para que pagase e calase, pois ela si que tiña madeira de serva, de súbdita. Estabas nun erro, avoíña, que oír, ver e calar, son trepias dunha pota baleira. ¡Coma a túa, avoíña, coma a túa, con moitas verzas e pouca graxiña! E xa non falemos do pan, centeo duro, balorento, amasado por segunda vez nas túas enxivas sen dentes. ¡Ah, pero a túa alma...; aquela si que era alma, un alma exemplar, de labrega ben labrada!

...

Ás dúas semanas celebrouse a festa do santo parroquial, pero aquela festa foi para min, que ata me retrataron, repanchigado nunha pelica, mesmo á sombra do noso pexegueiro. Entón díxome San Cibrán que mellor me sería irme afacendo ao sol, que algún día, protexido da súa propia man, levaríame á súa África, á moura, "¡... como os quintos van!". Teño un vago recordo de que lle contestei mal pois ao pé do meu berce falaran moito do seu colega, do San Froilán, particularmente un curmán de meu pai, que dixo que ao primo Manuel ardíalle o eixe cada vez que se achegaba ás bailarinas do Mercantil…, así que eu prefería Lugo, quedarme en Lugo! ¡Ir a Lugo, denantes de todo, non se fosen murchar aquelas bailarinas..., aquelas do eixo do primo Manuel!

Estivemos así, porfiando, e San Cibrán alargoume un dedo para non deixarme caer na tentación; séxase, nunha procacidade precoz. Díxome, sorrindo, ao tempo que recompoñía na súa mitra, un pouco ladeada, máis ou menos como sempre levaba a pucha meu avó:

-¡Rapaz, non sabes o que dis, que en Lugo non hai camelos, e en África, si! Ademais irá connosco o fillo da Froila, e se cadra levaranos á súa Hipona, que está farto de que o teñan secuestrado, entre murallas, ¡por romanas que sexan! ¿Paréceche ben, así, desta maneira?

Debeulle contestar por min o meu anxo pois eu só dixen, "Ta, ta". A avoa, que naquel intre escorrentaba as moscas, ¡na miña Praza da Fontanela, que daquela tiña, e merecía, ese nome!, cunha verza grandísima salvada do pote, ¡un luxo de verza! Algo debeu entreoír do que alí se tramaba, que se puxo a rezar, deste xeito: -"Santa Petronila, non te apartes deste anxo, que se mo gardas pode chegar a curiña, ou, polo menos, a franciscano, tal e como lle prognosticou a Ama do noso, que nesta casa xa non é o primeiro, ¡e bos que saíron! Lémbrate de que miña sogra, aquela Concordia Carballedo, era sobriña-neta do bispo-vicerrei Osorio… Mira que se non mo gardas, levarano para servir a El Rei, en África; e mira tamén que aló hai mouras, desas do gálico, desas dos sete veos, que xunta a elas, María dos Quintos..., ¡un anxo! ¡Pero qué cousas digo, diante dun neno! ¡Renego, fo!". -Arrepentiuse ao momento, que así era ela, ¡bieita pura!

Quedei con ganas de preguntarlle, de alma a alma por suposto, qué era aquilo dos Quintos da María, pois ela, de mollos, nada pensou, ou nada me dixo; ademais, o quinto das aveas da restreba xa o apartaran, no vedro da chousa grande, para o señor da Casa Grande, que era un señor moi aseñorado; tan discreto, que lle chamaba boi ao touro das vacas, e aos burros, contrarios. Estiven presente, daquela, metido nunha cesta de talas, de par do pan balorento; e permanecín así, embelecado con aquela fe tan bonita, tan bonita e tan grande, da miña avoa. Xa se foran as moscas, as moscas e mailos mosquitos, con aquel fresquiño da verza, así que durmín feliz, coma un querubín, que ata mexei na pelica, a pracer, ¡como se nada pasase!

Todo me foi ben naqueles días de adaptación ao medio corpóreo, agás os ladridos daquel can, aquel maldito can do veciño, que ata non sei qué estorbos ventaba en min sendo, como eu era, daquela, un alma cándida; ou máis que cándida, pequerrechiña. ¡Como non fose que quixese botarme da eira, expatriarme, nada máis nacer...!

Ao outro día do Santo tiven un contratempo que me deixou unha cicatriz na prega máis saínte da alma; ata podería dicir, aquí, para que rime, para que soe ben, para que soe poético, que foi por culpa da madriña, pero sería inexacto. ¿Vedes como forza-la rima conduce ás mentiras? Diso non hai dúbida: ¡o verso, para ser certo, ten que ser libre! Almiña e madriña, ademais doutras afinidades, consoan ben; ¡pero diso de culpa, nada; nadiña!

A pobre quedou cansada de cangar polo Ribón arriba coa cesta das carnes asadas ao espeto, que o resto levárao meu pai na besta, pero nin aquela rodela a librou dos retorzóns das súas vértebras velliñas, ¡traballadas de tantos feixes! ¿Daquela, os invitados, qué? ¡Pois iso, de campo!

Aquel incidente foi desta maneira, tal cal, que nunhas Memorias anímicas non se pode mentir: Cansiña como estaba, e comigo no colo, arrimouse á figueira do Cuco, apoiada, por cabezal, nun rabuño do seu propio mandil. En tres segundos, máis ou menos, só foi alma; que por outra parte non era ningún milagre pois iso era, ¡alma, só alma, nun corpo gracial, que pouco tiña que transfigurar! Espertouse aos poucos, sobresaltada cos salaios da miña, e coa punta dunhas tesoiras que lle prestou a Cuca, facendo de pinzas, logrou arrincarme do nariz o aguillón daquela avéspora que me tomara por un figo esparrachado e mareliño. Unha avéspora, tan maldita coma o can do noso veciño; ¡tan maldita, que se cebou en min!

Arañeiras, pulgas, cans, cregos recolectores..., ¡e encima diso, escatimeiros do sal! Avésporas pezoñosas... ¡Mal porvir se me presentaba no propio eido, na propia seara, a comezos dos trinta! Por iso fuxín, madriña; por iso me quedei sen papoulas na vida; por iso arrebolei aquela picaña, xunto coa morgadía, na silveira do veciño; e por iso ladraron, ¡outra vez!, aqueles cans de palleiro cando me viron volver, pitándolles ás pitas para non esmagalas, cun haiga deses dos emigrantes; de gravata vestido, para máis insulto, un insulto atroz, e que Deus mo perdoe, pois eles non perdoan o mal exemplo dos austeros, dos laboriosos, dos arriscados...; ¡nin o fixeron, nin o farán!

-.-

Ao día seguinte desta gravación parcial, adaptada, infantil, de ben cedo, mesmo cando espertei, atopeime co meu neto que estirara a súa manciña e puxera en marcha, ¡el mesmo!, o disquete desta primeira parte da miña biografía, da anímica, que como vedes é sinxela, completamente típica, rural ao cento por cen. Nada máis verme:

-Avoíño, agora xa sei cómo se nacía, e cómo se vivía, ou cómo se aprendía a vivir, naquela infancia vosa, tan lentísima que, nestas aldeíñas galaicas, non chegabades a adultos ata os vinte, ¡polo menos!, naquela era preindustrial, a principios, e incluso a mediados, do XX. ¡Estou, deixáchesme, abraiado, sorprendido; e vouno crer porque vén de ti!

Supoño que detrás do que me levas referido virá o relato da túa escolarización, e todo iso, pero pídoche que abrevies, pois, de momento, só estou interesado na túa particular saída con destino á emigración. Volveremos atrás noutra ocasión, para sabe-lo resto, que estiven matinando na emigración galega, concretamente na do teu século, e paréceme algo contraditorio, bastante, iso que vén no Espasa concentrado, no líquido, ¡de que o galego emigraba por impulso racial! Ou sexa, por un problema xenético, acaso por un atavismo da súa propia orixe, da sueva, aqueles bárbaros que se viñeron para Galicia, de caseiros, no 409, ¡ao terzo! Así consta naquel foedus... ¿Cal foi o teu caso concreto; pero en verdade, en verdade absoluta, tal e como adoitas referilas?

-Rapaz, xa que tés interese niso, mellor che poño un disquete, outro, o desta etapa biográfica. ¡Foiche tal e como digo, que para min non hai medias verdades, que na miña crianza a verdade non era sintética, destas de laboratorio, destas de asesor de imaxe...! Escoita, e verás.

-¡Pero, avó, isto que soa é música, unha careta clásica! ¡Estasme enganando, estás vacilando! -Protestou o rapaz, xa aos primeiros compases.

-Non, non exactamente; é que esta lembranza dos meus avatares empeza cun pórtico musical, cunha cantiga popular, ben dramática por certo! Atende, che digo, que a música abranda nas feras, ¡e ti estala precisando, moitísimo, ao paso que vas!

…

¡Ai, Pepiño, adiós!
¡Ai, Pepiño, non te vaias,
quédate coas rapazas,
quédate con nós!
...

Popular

¡Que si, naiciña, miña Ceres, Ceres da alma; chegoume o día, e partirei de madrugada! Adeus ríos, adeus fontes...; ¡adeus lingua de Rosalía, que na emigración, miña deusa, outros falares che son!

¿Que aínda me ves cativo? ¡Si que o son; un neno, pero coa alma tan grande que xa non cabe neste val do río Azúmara! ¡Nin no val, nin en toda a seara! Dezaoito anos cumpridos nesta ribeira, nesta raxeira, nesta terra xeórxica, ¡que fan dezanove contigo! Teño cousas que descubrir; teño un mundo, enorme, arrevesado, que afrontar, e quero..., ¡quero irme sen te deixar!

¿Por qué, insistes, desconcertada? ¡Miña Ceres, non ves que vai lonxe a guerra de España pero aquí, na propia senra, seguimos sen pan; e iso que somos trigo, trigo do bo, grandal!

¿Como pode ser, que non me entendas, sendo como son, dos teus grans, o morgado? ¡Pero, deusa Ceres, miña deusa, iso é fácil de comprender! ¡Fácil, pero dramático; traumatizante tamén! Ti paríchesme outra vez, que con esta van dúas; ¿non te lembras? Empezaches a perderme cando, de pés, no teu mundo, no teu val, na túa seara, me puxeches; e pérdesme agora, outro pouco, ¡cando suba ao tren!

Adeus ríos, adeus fontes...; ¡pero eu sufro, a maiores, chorona Rosalía, que tamén perdo de vista a miña carballeira, esta dos carballos murchos, tristeiros! Non hai que darlle voltas, pois emigrar de galegos é..., ¡cando temos fame, sexa de pan ou de cultura, como é, como foi, o meu caso! ¿De cultura, de instrución...? ¡Pois claro: lémbrate que me fixestes renunciar á beca do Instituto de Lugo, aquela que lle aprobei a don Delio Mendaña, e seguidamente non me permitistes irme con aqueles franciscanos, cos frades de Herbón..., co ben que lles dixen o catecismo, do dereito e do revés, que seica vían en min un seráfico, outro!

Despois daqueles fracasos vitais, coa vocación debaixo das miñas zoquiñas, ¡das miñas, que as facía eu, eu mesmo!, ¿como podía estudar sen fonda, pois os libros aínda se van conseguindo, así sexa de prestado? O meu pouco/ou moito entendemento deume a escapatoria, a saída; angosta, pero saída: ¡Acuartelándome! De momento, por tres anos, e con reenganche se preciso fose, tal que no Ministerio, no da Guerra, da pasada, da presente ou da futura, que diso, en España, sempre houbo! Deste xeito tiven fonda en Madrid: esgrevia pero fonda, fondísima..., ¡a conta do Estado, á conta do meu traballo, á conta do meu servizo! Cerquiña daquela fonda había tantas fábricas do saber, tantos libros para aprender…!

O malo é que aló lonxe, naqueles madriles, había outro mundo, igual de famento, igual de fementido; cutre, disoluto e disolvente, que nos papaba ao menor descoido..., ¡nun santiamén! ¡Miña Ceres, qué se lle vai facer! Dixen para min, daquela, decidido e resignado, ámbalas dúas: Probemos ventura, que se a teño eu, terémola todos, tódolos grans do noso silo, do teu e do meu! Sen xenerosidade haberá fuxida, fuxida cara adiante, pero non hai, nin hai nin houbo, emigración!

Da teixa, daquela Pacheca tan nutricia, despedírame..., ¡tempo atrás, cando nola mercou Penelas! ¡Un loito menos! Levárona ás libras, cando deixou de parir. ¿Ves ti, miña Ceres, nutricia Ceres, Deméter amada, fermosa espiga, qué boa cousa é parir? Parindo quedan atumes, de por vida...; ¡se non chas desatan, se non chas tronzan os segadores! Quedan, debían quedar, atumes, ligazóns, embigos..., ¡vinculacións eternas!

¡Índome, quedo, Ceres; miña terriña, meu lar, miña carballeira, que tanto me levas abeirado dos ventos nordesíos! Quedo contigo, pero ti tamén vés...; ¡vés comigo, que comigo te levo, nesta maletiña das táboas daquel castiñeiro que secou no valado da nosa penela, ¡que por algo o pincharon! Estes labregos só abaten as cousas murchas, as indefensas, que por algo nos convén manternos con zume; verdes, en flor...; ¡unidos!

...

Agora que me lembro: non lles dixen nada aos grilos; ¡malditos grilos, que se cadra preferían terme lonxe! Aínda que me custa dárlle-lo gusto, por esta vez, gañan, que xa me vou! Adeus grilos, adeus; adeus aos vosos renxeres de folgazáns envexosos. Que vos torredes aí mesmo, tras da lareira, ¡nas lareiras do noso lugar! ¡E que non se vos ocorra subir ao meu tren…, ao tren dun fuxido!

Daquela o can do veciño, ¡outro can!, tamén rosmou; mais, como era cedo, deulle ao rabo e volveuse ao palleiro. Mentres, o sol, un sol outonal, despuntaba nas xestas da bouza; ¡un case nada! Por iso me detiven un anaco, coa maletiña das táboas de castiñeiro ao lombo, ¡para velo chegar ata os carballos da miña carballeira! ¡Sequera ata as pólas de enriba! Pero ti, miña Ceres, a tal momento non quitába-los ollos de min, que por iso tiven medo de quedarme frío se sigo mirando, se miro para atrás!

Alí demorei un anaco, tan só o indispensable para esmoucar unha ramiña daquel carballo tristeiro, aquel do curro de fóra, o daquel cemiterio onde meu avó enterrara os cochos, aqueles que nos morreran da nacida, ¡deixándonos sen ceba! Metino na maleta; o ramallo, digo; por certo que cun acio de landras incipientes, ¡por se chegaba a esquecerme da miña protectora, da miña carballeira, coas distraccións do mundo, polo mundo adiante!

Despois diso, persigneime; e rompín a camiñar, ¡para non chorar!, pero fíxeno con toda a inercia deste mundo, paseniño, ata que din subido ao monte da Graña. Só entón mirei ao redor. Mirei sen ver, que pechara a néboa, ¡a néboa do noso adeus! Tan só vin, nos cumes, entre aqueles toxos, un cruceiro, ¡de carballo! O cruceiro aquel, aquel de Sarille, aquela Cruz do Rielo, espertoume á vida, ¡pero non sei se á vida dos vivos ou á dos mortos! Entón, con aquela impresión, din en correr costa abaixo, camiño de Pousadela, camiño da estrada, camiño do porvir, ¡camiño do desterro! Ceres, ¿lémbraste? Aquel era o camiño da Veiga das Silvas... ¡Permanecen as silvas, pero non o camiño! Non, non era o camiño da sementeira, pois costa abaixo non se chega ao cume da seara, da túa, verdosa e frumenta, pero iso foi en tempo pasado!

¡Adeus ríos, adeus fontes...; adeus andoriñas, adeus carballos da miña carballeira! ¡Adeus infancia, serodia infancia, infancia mísera, curta de realidades, e máis aínda de esperanzas!
...

O cativo, segundo escoitaba aquela gravación das miñas Memorias, fitábame desde o seu barrelo, desde a súa caneta, desde a súa cabina instrumental, cunha ollada profunda, atenta, inmóbil, non sei se admirativa ou conmiserativa. Tiven que dicirlle algo para rompe-la emoción daquel encantamento:

-¿Que, rapaz; qué me dis a todo isto, meu netiño adorable? ¡Que triste é partir, cortarse un mesmo, ou que chas corten, as propias raiceiras! Pois, coma min, mil e mil galegos, ¡xeracións enteiras! País verde, cor da esperanza...; ¡ou máis exactamente, das esperanzas postas nos outros, nos outros países!

Noteille ao cativo que, a pesares da súa intelixencia bítica, metálica e mecánica, custáballe un esforzo enorme cre-las miñas peripecias, que as tomou máis ben por filigranas poéticas. Desviou, rompeu, aquela tensión xeracional, facendo un contrapunto, índose ao máis doado, ao máis trivial que se lle ocorreu:

-¿De verdade, avoíño; de verdade que a túa maleta, aquelas maletiñas rurais, clásicas, cuadrilongas, dos corenta, era, eran, de táboas de castiñeiro?

Tardei en comprende-la súa desviación, aquel cálculo psicolóxico, así que lle contestei con toda a inxenuidade do mundo, do meu, do rural:

-¿E logo, rapaz? Daquela os coiros non chegaban nin para calza-los señoritos. Ulíache máis ben, con aqueles chourizos dentro; ¡o malo foi que duraron pouco! A verdade é que os repartín cos madrileños, nada máis chegar; ¡con catro madrileños aínda máis esfameados cá min, que xa é dicir, que se en Madrid estaba a fonte da ilustración, daquela escaseaba o nutrinte animal, a degustación habitual..., alén do aire do Guadarrama! En parte, vinganzas franquistas, arrasamentos bélicos..., ¡froito amargo, serodio, de tres anos vitoriosos, triunfais!

O cativo deume outra larga, pero cambiada:

-Esa posguerra tivo os seus grises, ¡demasiados! Ben o sei, pero o que é poesía, poesía dramática, ou máis ben, tráxica, polo que contas, e polo xeito que tes de contarmo, tamén. Tempos interesantes...; para velos de lonxe, por suposto; ¡unha narrativa de suspense!

-¡Meu neno, se o contásemos todo, a feito, todos e cada un dos emigrantes, daquela, coas nosas bágoas, apagaríanse tódalas chamas do inferno...; todas, menos as dos malos administradores deste país irredento! Ademais disto, aínda tes, temos, moito episodio inédito da miña biografía, así que non te pares, non me deteñas nos meus prolegómenos... -Engadinlle un certo misterio, para facerme o interesante, resentido no meu complexo de avó obsoleto.

-Grazas, pero non, avoíño; por agora, non, que me entenrezo demasiado, e prefiro que teñas pechado o resto, ata que..., ¡ata que me endureza esta vida tan científica á que estou chamado! Ten presente que a miña capacidade mental, aínda que xa superei a de Einstein, segue sendo tenrísima para estas emocións tan cordiais, para as que non estou programado. Despois de todo, lémbrate que pouco paso dos cen días..., ¡extramuros, extramatriciais, quero dicir!

Non, non facía falta que mo lembrase, que abondo abraio tiña eu co meu neno, coa súa precocidade bítica.

-¡Xa o sei, xa; -admitinlle; -pero non che vén mal humanizarte, así, a pequenas dioceses, como dixo aquel Cura do meu rueiro, un que ía para Cardeal, e quedouse en Ecónomo! Ademais diso, faláchesme de que queres ter, adquirir, unha vocación lírica..., ¡sobre ese fondo teu matemático, bítico!

-¡Tamén é certo, si, pero algo máis tarde! Por agora dime tan só o teu final, o teu pasamento. Pega un salto narrativo... É para saber cómo termina a túa historia...; ¡por natural curiosidade, obviamente!

Un baby así desconxunta ao máis temperado. Daquel abraio, daquela confesión, case que extorsión, saín por onde mellor me pareceu:

-¿Aínda estou vivo, e xa queres cobra-lo meu herdo? Estes informáticos, estes rapaces de alta programación... ¡En vosoutros todo é impaciencia!

Non contestou aos meus comentarios pero seguiu nos seus inquéritos:

-Avoíño, dixéchesme que tes ensaiado o teu final, a túa agonía; -insistiu; -¿non te lembras dela, ou é que non ma contas debido a que non é crible? Gustaríame saber cómo prevés o teu degrae desa espiga vital, o teu degrae da outra Galicia, da vella, da gramínea, deste país que empezou en prado, en prado arborado, e despois, coas decrúas, foi seara, para volver, recentemente, co éxodo desenrolista, á súa perspectiva natural de prado, de prado purísimo, ¡que quere dicir, abonado con purín! Este terruño vexetal, que vai camiño de rematar en silveira, nestes albores do XXI...

-¡Abusón, máis que abusón, -interrompino, -que isto é roubarme o meu propio sixilo, a miña propia e persoal intimidade! Sempre te saes coa túa, que nin os secretos máis íntimos me deixas gardar. Compracereite, ¡que remedio!, pero advírtoche que o meu partir vai ser desgarrado, que eu non deixo, así como así, a terra nai, ¡por moito que mo impoñan, por moito que preiteen! Ademais, volvendo atrás, ¿non dixeches que estabas farto das miñas aventuras terráqueas!

-Ben sabes que recupero os estímulos deseguida; como moito, en cinco minutos. –Pinchoume.

-Daquela vouche poñer un disquete, tan só un anaco deste final agónico, do que teño previsto; quere dicirse, os estertores que precederán á miña reencarnación trigal, ¡un Trigal Verde de Vedro Verde na Verde Galicia, neste Paraíso Eterno dos Mil Verdes, de tódolos Verdes! Ponte os cascos, que así, en silencio, mentres escoitas, eu boto outra sonadiña no meu fauteuil.

...

...

¡Ceres, escapa, fuxe; ti, tamén; vente comigo, que veñen os detractores coas fouces; coas fouces e cos tractores, escoltados polos seus..., polos seus cans de palleiro! ¿Que quén vai, que quén veu? ¡Quen ía ser: esa maldita industria, coa agro-pecuaria incluída, tantos anos solicitada, provocada...! En definitiva, unha contaminación cheirenta, unha fera indomable, contaminante, mortífera, mortal; esa da chuvia aceda, esa que non quixeron por Europa arriba, que por algo decidiron levala ao extremo continental, ao noso Fisterrae escuro, á posta do sol, á Gallaecia dos galegos dormentes; ¡sempre de loito, polo pasado, polo presente, e tamén polo porvir!

...

¿Que non, qué xa non, que me refugas, que non me queres? ¿Logo, qué pasou, miña Ceres, voluble Ceres, para que de pronto estourase esa harmonía xeórxica, rural, cunha deflagración de infernal estrondo? ¿Que foi, qué se fixo, aquel mundo noso, tan cordial; aquelas ondulacións suaves, aquela voz calma e cálida, na propia seara, na que herdei dos meus antepasados por imperio do propio Cronos? ¿Que lles ocorre aos espíritos rebuldeiros de aqueste paraíso; cansáronse de vivir en paz? ¿Que pasou no Olimpo...? ¿Por qué te sometes ao complexo de Stockholm?

¿Que bulla, qué algarada é esa? ¿Que fan, qué fixeron, eses xinetes do noso rueiro, eses apocalípticos da miña corredoira? ¿Convertérona en pista, acaso unha pista de corte espadeiro, rectilínea?

¡Oh, esa gadaña, esa gadaña do maioral...! ¡Lonxe de min esa gadaña; a gadaña e maila Parca! ¡Vade retro!

...

Xa sei, Ceres querida, macilenta Ceres, vella Deméter, obnubilada Deméter, que son demasiadas preguntas no ocaso deste día; pero é que, doutro xeito, non se entende este pesadelo, esta néboa que brinca por riba dos carballos da miña carballeira. ¿Inspirounos Xúpiter, ese dos raios tronantes? ¿Foi o inferno, que se cansou de estar pacífico? ¿Acaso un leguleio upado onde non debera estar, un disolvente…? ¿Por qué me atoutiña a morte, esta morte que me leva a morrer no desterro?

Dime algo, Ceres absoluta, raíña e señora; dime o por qué; dime por qué se escurece o día, o teu, o meu, o noso... ¿É que se nos acaba a vida, a vida pracenteira, comunicativa, participativa; e coa vida, a harmonía? ¿É que se saíron as tebras do averno, todas, todas xuntas, galopando coma centauros, upadas neses tractores da túa veciñanza? Tan a escuras me estou quedando que me custa traballo verte, comprenderte. ¡Ti, onte, tan gallarda, tan oufana, e agora sóltasme da man, da túa espiga, sen darme, sen deixarme unha argana á que asirme!

...

Isto noso ten mal remedio porque te deixas abatanar dos ventos; ¡dos catro, non, dos oito! Ti xa non es ti, ti mesma, suposto que..., ¡que te deixas seiturar, aldraxar, vencellar, secuestrar, na propia eira! 

Ceres, razoa, que desunidos seremos vencidos, abatidos; fáltame a túa comprensión, a túa defensa, a nosa defensa, recíproca! Morrendo, cedendo, claudicando, déixasme polo chan; quedamos nun desespero, e nun desamparo, recíprocos, cando non quero irme da miña carballeira..., ¡tan cedo!

Déixame estar aquí, no noso trigal; ou polo menos, no tendal da miña eira, da nosa eira, cheirando papoulas, ¡sequera sexa ata que se apoña o sol polos Campos de Cirio! ¿Ou é moito pedir?

...

Xa que te rendes tan facilmente, mesmo co bruído deses tractores que te levan e te traen, mentres eles se van cos da feira, e volven cos do mercado; xa que te traccionan, xa que te traizoan, neste cataclismo, neste imprevisto, non nós queda outra alternativa: ¡fuxamos!

Ceres, fuxamos, ámbolos dous; fuxamos de aquí, desta seara, hoxe maldita, que se cubre arestora de fumes, de gases nocivos, de lixo. Fuxamos destas gorgas que nos encorrean; fuxamos das fouces e dos tractores destes ananos malignos que te sacan da paz, da paz e da xustiza, levándote ao deles, ao descrédito máis vil..., ao da súa propia vileza!

¿Daquela, vés comigo ao Ceo, para xunto do teu, do noso Cronos, que nos precedeu, fuxindo, el tamén, deste mar das tebras, escapándolles aos residuos, aos cheiros dos tremendistas, eses que de nada gozan se non o envolven, se non o tronzan, todo, absolutamente todo, emporcándonos de asfalto, de asfalto e de ludibrio?

¡Ai, Ceres, amadísima Ceres, non me soltes do teu casulo; e agora, de maduros, menos que nunca! ¡Deixa que me asoleire na túa propia espiga, pois, do contrario, quedas sen min, sen o teu gran, sen este trigo da túa propia saiba, da túa esencia, da propia espiga!

...

Anda, vén, déixame insistir; vén comigo, ao Ceo de arriba, ¡non ao das toupas, non ao dos gnomos! Eu quería finar, morrer, si, pero doutro xeito, pacificamente, contigo, para resucitar de ganchete, tamén contigo, en ti mesma, no teu colo, tornando á miña nacenza, ¡co mesmo ser que me deu o ser!

Aló arriba, esperándonos, xunto do Cronos, están, estarán, esoutros, os outros emigrantes, os outros peregrinos, xente da nosa restreba, mollo do propio mollo, gran do noso gran. ¿Esperan por nós? ¡Todos eles, non; esperan, agardan, os bos, os xenerosos, os mellores da nosa proxenie!

Nestas circunstancias, ¿por qué non miras atrás, á eira, á que foi eira, eira do trigo, hogano convertida en almacén do lixo, un imperio de silvas, de fentos, de codesos..., e de grilos? ¿Non te impresionan esas ruínas, eses despoxos? Eses que aí quedan, eses que deixamos tras nosa, certo é que se parecen a nós, pero só son corpos..., ¡corpos fríos, sen alma; relón, escoura!

...

Este mundo tan revolto que se nos veu encima non é o teu, aínda que ninguén tal cousa che diga. ¡Este mundo trillado, abafante, abafándote deixarate sen a túa dignidade de espiga!

Este mundo é un mundo de muiñeiros; un mundo de maquías, de maquinacións, de intrigantes, de malas artes, de estafadores; de átomos descompostos, letais; unha cova de aburridos, carentes de imaxinación construtiva, que se rin, precisamente por ruíns, de folgados e torpes; ¡de si mesmos, da súa covardía, da súa vileza, da súa propia e persoal decadencia!

Un mundo mouro, balorento, este que nos circunda, este que se aproxima; ¡que cho digo eu! Un mundo agre, parasito, sen vida, que esmaga nos espíritos, que sega nas espigas, ¡que nos aventa aos dous!

...

Insisto: fuxe comigo, morre comigo, morre de noxo, que este mundo que está en aproximación, este do XXI, non é o teu, non é o noso; ¡non é o que corresponde á túa dignidade de deusa, de espiga! Ese mundo é un mundo de muiñeiros..., ¡que cho veño dicindo!

Non confundas as tebras co día, que non se pode cambiar a farelo, palla triscada, moída..., ¡e seguir sendo espiga, espiga de cana lanzal! Se te queres quedar con eles, cos malladores, cos enredantes, alá ti, que es grandiña; pero non esquezas, non te esquezas, que a deusa boa, a que fuches, esa vénse comigo, idealizada, ao Ceo, que nesa eira murcha, na seara daquelas esperanzas evadidas, na do trigo abatido, só queda unha fantasma: ¡unha Ceres moída, triste, indigna, desacreditada...! ¡Outra, que ti, non; nunca, en absoluto!

...

¿Partimos camiño da vida, da vida eterna? ¡Si, xa vexo que si! Pois, neste caso, partiremos xuntos, libres, dignos, puros..., ¡que iso fomos, fomos e somos! ¿O resto...? ¡Calamidades, cinsa!

Non, isto noso non é un suicidio, ¡líbrenos Deus de tal! Tampouco é unha tolemia. Isto é morrer de amores, de amores finos, finados, periclitados, idos; isto é morrer de pena..., ¡sen solta-la terra, sen solta-la nosa terra, na que eu participo por herdanza natural, histórica, xa que do teu Cronos veño, herdado que teño, por libre vontade súa!

 
Isto é morrer con dignidade, fuxindo dos mallazos dos malles, da súa moca e do seu pértego; isto é morte natural, humildemente a Deus pedida; isto é pasar ao Ceo..., ¡para seguir con vida!

...

¡Ceres, esperta, que xa chegamos, que estamos Arriba! Agora que pasamos, agora que estamos no Alén, xuntos de novo..., ¡que beleza este silencio celestial, qué harmonía este falar sen voz, tan ensaiado, este falarlle en silencio ao Deus dos deuses, ao Deus do propio Cronos!

¡Si, xa podemos ser felices, agora que pasamos, desapercibidos, intactos, polos dentes da desgranadora, naquel pasamento da nosa eira; agora que estamos así, recollidos, felices, no feixe das espigas salvas, das incólumes, das ilesas! ¡Estamos no definitivo, acurrunchados no interior deste palleiro invernal, enrestrado de uces, con esa oliña, que foi do mel, no remate da súa panca! ¡Xa estamos abeirados, mentres aí fóra, na serra do Miradoiro, e tamén, ¡tamén!, no Monciro, ouvean os lobos, eses canis-canis, e braman os ventos…, aqueles ventos ...!

…

¡Que beleza, qué nobreza, dobrar en silencio os xeonllos..., para caer, moídos, nas aceas da vida! ¡Que ventura que se vexan desde o Ceo as andoriñas, as miñas, as túas, e tras delas, os carballos, os carballos e mailas roseiras; as roseiras da nosa Galicia!

…

¡Oh, Ceres, mira que xa pasamos, e fixémolo nun feixe de exclamacións, que ben doado foi, así que, vindo, quedámonos, pero renacidos neste Alén das nosas vidas!

...

¡Ceres, cánto lle debemos ao xoio, ao xoio da vida, ao desterro, á emigración..., por facernos sufrir un sufrimento de amor a Galicia!

¡Que fermoso foi vivir, aló abaixo, maiormente antes daquelas guerras estúpidas, pero tamén é gloria que agora nos deixen olla-los carballos, por toda a eternidade, nesta seara celestial, bendita; nesta seara das espigas louzás, verdes, floreadas e frumentas, pedíndolle a Deus que conteña a súa ira, pero que limpe Galicia desas industrias noxentas, e desas incurias do vicio; das fames e do paro...! ¡Ah, e tamén da vagancia dos que, podendo e sabendo, non queren amar; nin amar nin traballar; aqueles especuladores profesionais, aqueles que nin traballan nin traballo dan; aqueles calumniadores, aqueles cómplices, aqueles especialistas en desfacer fogares..., que tamén os hai!

Ceres, qué boa cousa é morrer, en calquera parte, de calquera xeito..., ¡con tal de que resucitemos en Galicia! Nunha Galicia pura, esperta; nunha Galicia de industrias exportadoras e limpas; cos prados verdes ao noso redor; cos carballos e coas vacas marelas; con marisco e pantrigo; ¡ollando como retornan as andoriñas, tódalas primaveras, pois non hai inverno que as elimine!

Iso a máis, a maiores, dunha poboación de xente digna, digna e traballadora, libre de garduñerías e de miserias; sen matóns, sen contistas, sen fariseos, sen picapreitos, sen especuladores, sen pedantes…; ¡todos e todo con verbas doces, mesuradas, honradas; cultas en definitiva! ¡Un trigal sen desigualdades, ou coas menos posibles, e por ende, sen xoio, sen envexas; inmaculado, ou case!

-.-

Teño a impresión de que lle gustou ao neno este ensaio, esta apetencia dun morrer digno, desterrado ou non, pero digno, xa que, cando espertei, nada me argüíu ao respecto; tan só me formulou este comentario:

-Avoíño, faltouche engadir algo, faltouche precisar no teu corolario: ¡un país libre de utópicos!

-¡Diso, nada! Un país sen utópicos..., ¡recúa! ¡Que cho digo eu! Faime caso, meniño, non che vaia pasar como lles ocorreu a eses edificios intelixentes, os que se fixeron no último terzo do XX, que de tantas rozas das canalizacións, sen saber nin para qué as facían, mesmo os deixaron ocos, e agora fan reverberacións acústicas; ¡precisamente o mesmo que querían evitar!

-Neste caso, avoíño, xa que tan xeneroso te mostraches comigo, acéptoche esta herdanza xeracional sen face-los inventarios previos, pois eu quero ser eu mesmo, ou sexa, un auténtico self-made. ¿Gústache así?

-Iso non é malo, meu neno; iso non é malo se non te torces, pois os esteos adoitan ser precisos..., ¡e non só para as plantas! Polo que a min respecta, xa sabes: despídome desta loita pola vida testando en conciencia; ou máis exactamente, con Virxilio: "Salve, Magna parens frugum, Saturnia tellus, Magna virum". Salve, terra saturniana, gran nai do trigo, e dos homes..., ¡que ao manterse, ao nutrirse dese trigo, trigo son, e por tanto, trigo somos..., ou debéramos ser!

-¡Trigo candeal, engadiría eu..., de postos a soñar! ¿Non si, avoíño?

-Meu neno, o peor foi que, abandonadas as searas, deixaron morrer a nosa espiga na máis atroz das infamias! ¡Que Deus lles perdoe, se o ten a ben na súa bondade infinita, pois eu, aínda que quixese, non podo, humanamente non podo, pola miña dignidade e pola vosa, por un mínimo de xustiza, por un mínimo de exemplaridade..., porque non a liberaron, porque a mallaron, porque fixeron imposible a súa dignificación, a súa liberdade! ¡Pobre diva, pobre Ceres, que a substituíron polo deus Eucalipto!

O neno, ¡co esixente que é!, comprendeuno todo, pero calou, abraiado, no mutismo máis absoluto, cousa que só fai cando os razoamentos son certos, exactos, fiables, fóra de toda dúbida, sen contradición posible, nin no fondo nin na forma.

-.-

As preocupacións do mañá

-Avoíño, estiven escoitando, ¡por segunda vez, de repaso, que me pracía facelo!, se cadra cunha certa morbosidade, o teu ensaio de agonía rural, dramática, lenta, fonda, aí no estéreo, que dese xeito parecíame que viña a túa voz do propio Alén. ¡Moito che custou desarraigarte da túa emblemática Ceres, moitísimo! ¿Queríala levar contigo, ou irte con ela, ao Ceo, non si?

-¡Naturalmente! ¡Lémbrate que son galego, profundamente galego; un fillo amantísimo, leal, dos que hai poucos, e como tal, telúrico, in extremis! ¡Quen che diga o contrario, tómao por un detractor, por un falsario!

-¡Xa se nota, xa! Á parte de que todo iso repele aos meus bits, prosaicos e materialistas per se, contra do que ti dixeras atopei dous anacronismos imperdoables: O primeiro e principal, que aínda estás rufo, demasiado rufo como para preve-la inminencia da túa morte; e segundo, que dás por certa a túa salvación. ¿Un crente neste mundo tan descrido? ¡Rara avis!

-Meu neno, levo toda unha vida preparando estas oposicións para ese Ceo no que creo absolutamente, pois eu sonche daqueles que din, con Fenelon, “L'homme s'agite, mais Dieu le mène". Como respecto, moito, as crenzas do próximo, daquela coido que non lle fago mal a ninguén contándolles cómo quero ser moído, ou cómo quero ser peneirado, nas aceas da vida. Se podo ser exemplar, por engado, creas ti ou non, ¿por qué non dicirche a miña verdade, toda, enteira?

-Non sei, non sei, que de científicos é dubidar; ¡polo menos, esa é a consigna que teño na miña programación bítica!

-¿De científicos, ou de burros? ¡Só os burros volven á simple cenoria, ao palpable, ao escepticismo! -Tratei de tentealo, algo pícaro; ¡eu tamén!

-En calquera dos casos, meu vello, aprendín de ti que a vida dos cálculos é máis fea cá dos sentimentos: ¡moito máis! O malo dos sentimentos, o inconveniente das lealdades, é o que se sufre cando non se recibe correspondencia, cando nos traizoan... ¿Erro?

-Non, fillo, non erras; os sentimentos dan dor, moitas veces, pero o materialismo tampouco gratifica, ¡nin a metade do que aparenta!

-¡Oculta compensación! Vosoutros tivestes a lírica; nós, as integrais. Metade e metade, un fifty-fifty sería un bo cóctel; ¡tratarei de conseguilo..., se me axudas!

-¡Daquela, iso xa é algo! E agora, a durmir, que pasáche-la noite desvelado con isto da miña, suposta, agonía. ¿Farasme, daquela, no seu momento, un cadaleito de carballo; arrouparasme coa bandeira galega; levarasme rosas frescas, preferiblemente das negras, orballadas, pero que sexan exclusivamente das do meu xardín, do das Andoriñas?

Fixen o ridículo, que se riu de min nas propias barbas, cañotas para máis agravante:

-¡Que pelma, qué carroza, qué malleiras…! Estes galegos, criados no XX, non deixades de lado os sentimentos..., ¡nin entrados no XXI! ¡Ah, outra cousa, meu carroza: unha sutileza que pretendiches coarme é que...!

Levantei a man para pedirlle o uso da palabra:

-¿Eu? ¿Sutilezas, eu? ¡Ne pas posible, mon enfant terrible! ¡Os galegos, desde que emigramos, collemos un certo cosmopolitismo, e daquela gañamos en definición, perdendo sutileza, suavidade e psicanálise, pero, do resto, res!

Deulle á cabeza, rebenque, molesto:

-¡Aínda así! Pero volvendo ao esencial: Con estas Memorias, coas túas, pretendiches venderme unha lección de astucia, e coido que foi para alumarme, para que sexa previsor, para que non me fíe dos contratos verbais; ¡en definitiva, para que ninguén me envelene co xoio da vida! Disfrazáche-la nese lirismo teu, escuro, trasnoitado, que tanto aburre aos rapaces da miña xeración. ¿Fixéchelo adrede, non si, meu Tato?

-¿Rapaciño, ti pensas que por chamarlle ao pan, pan, é mellor pan?

-¡Avó, non só de pan vive o home, que tamén fan falta accións, fondos, divisas...; toda clase de valutas!

Daquela deume dó, moito, profundo. ¡Maldita Escola de Chicago, e malditos os seus seguidores!

-¡Pobres nenos, pobriños, estes que nacedes ricos, ricos e sabios; e pobre do que vos teña que aturar! Razón tivo Curros cando botou unha ollada ao mundo desfondado, a un mundo que xa non era aquel dos sete días..., ¡e iso que aínda estaban no XIX!

Esta alusión, esta indirecta, esvaroulle totalmente, así que virou en redondo, cambiando de tema:

-¿Que máis contas, avoíño; por exemplo, deste mundo actual, do exterior, deste que rodea o meu berce? ¡Algo que sexa divertido, que de filosofar, o que é por hoxe, xa vai ben, que vaia tostón...! -Repúxoseme. Dar consellos, ¡nin aos netos!, e tratándose dun neto precoz, prodixioso, científico, aínda peor!

-Pois, nin che sei, que levamos falado tantísimo, de tantas cousas, que se me esgotan contigo as materias discutibles; e coas discutibles, as risibles. ¡Contigo non hai coñecementos, nin coñecementos nin anécdotas que cheguen! ¡Sesenta e tantos anos de experiencia, e ti asimiláchela nun trimestre, que nin que foses unha letra de cambio...! ¡Vaia voracidade! Mira, neno, cando rompas a camiñar, que segundo dixo o teu Puericultor non será antes dos nove meses, ata que collas musculatura nas pernas, que o teu crecemento físico non vai paralelo co intelectual, pois para iso do desenrolo físico as vitaminas e mailo calcio son máis lentos cós bits líquidos, cós que tés inxectados no teu cerebro... Para daquela, digo, heite levar de paseo polas murallas de Lugo. Xa verás cánto nos fixeron traballar aqueles romanos, aqueles malditos que Deus confunda. Por certo que niso de facer traballar, ¡aos outros!, aqueles romanos parecíanse a ti, a ti mesmo, ¡cuspidiños!

Sorriu con ironía, con un quintal de retranca:

-Avó, esa dialéctica é algo cutre; é ramplona, deformante, pois con esa finta discriminatoria, renegando dos romanos, convérteste, reconvérteste, nun oestrimnio puro, e coido que non, con esas cellas túas, tan castañas e tan espesas... Sen dúbida, ti es un tipo bioloxicamente mediterráneo; se cadra, cruzado de ario, con algún, ¡con moitos!, cromosomas suevos...

-¡Se así foi, querido neto, sería violenta causa, acaso algún Centurión..., e a xulgar polo meu segundo apelido, algún franco, algún cataláunico terá habido...! Pero, ao que íamos, que che vou falar de cómo Caio Lucano Lapidus chegou a casar, a casar ben, que iso tamén é cultura, que moitos rapaces non dan chegado a nada por non recibir a tempo algunhas leccións de ensamble. ¡Moito coa educación sexual dos rapaces, cando o primeiro que hai que ensinarvos é a analizar un Balance, pois, co hedonistas que sodes, aos da túa xeración todo vos chegará a pouco en materia de consumos!

Non lle chistou o meu razoamento; este tampouco. ¡Meu Deus, criar un rapaz nestas circunstancias...; un calvario!

-Xa sei diso, avó, ¡cantidade!, así que fálame doutra cousa, pero sen volver, sen recaer no teu sentimentalismo, que imos cara ao XXI, ¡cousa que esqueces, a miúdo!

Para defenderme, que non para ofender, púxenme en plan doutoral, naquela pugna cultural. ¡A ver..., qué remedio!

-Analizar, o que se di analizar, é o grado ínfimo, tanto nestes tempos coma nos de Roma, xa o sei; mais, para ter sobresaínte na vida, hai que aprender a integrar, empezando polas contas dun sogro, ¡que niso foi un mestre aquel Caio Lucano...!

-Está ben; daquela cóntame ese caso, ¡xa que non es capaz de profundar! Pero advírtoche que tamén sei diferenciais; e incluso integrais, xenéricas e mecánicas, desas que uso para calcula-los circuítos integrados; computeracións en base e, xogos estatísticos, directrices estatais... Cousas, entretementos, aos que me dedico por pura diversión cando non teño xente comigo para outros parrafeos. ¿Enténdesme, inculto, cateto integral, amanuense daqueles da partida dobre...?

-¡Por suposto que si! -Exaltándome, humilleime. Moitas cousas non llas comprendía, abofé, pero quixen disimular para que non me entrase complexo, ¡máis do que xa tiña ao lombo!

-Tal espero, querido avó; pero, como a túa intelixencia é tan limitada..., ¡en comparación coa miña, quero dicir! Por iso...

-¡Xa o sei, -atalleille, -así que sobran eses recordatorios! Fáltache algo de humildade; e coa humildade, un respecto..., ¡para a miña calva, para esta sublime Praza das Moscas! As matemáticas daquel Lapidus referíanse aos balances, séxase, ás técnicas de coñecemento, análise e integración patrimonial..., ¡a partires da facenda do próximo! ¿Enténdelo, ti, sabichón?

-¡Naturalmente, que eses xogos, esas simulacións cos bens do próximo, son riscos translaticios! ¡Canto sabes, avó; en cuestións financeiras, quero dicir! -Aduloume, supoño que en desagravio do anterior. -Comparado cos da túa xeración, por suposto, ¡que nin que foses da escola helvético-xudea! Avoíño, tamén é desconcertante a facilidade coa que pasas da túa lírica, vetusta iso si, á contabilidade aplicada; e viceversa. ¡Iso de que entendas tanto de valutas sen ser un egoísta, é un milagre!

Agradoume que me fixese aquel cumprido, pois a tódolos mortais nos gustan os afagos, así que lle dixen:

-Son un teórico, en efecto; simplemente un teórico, pero ti, cos principios que tes, ben podes chegar a ser un práctico, ¡de categoría!, que para iso te aleuto, ¡ata onde sei e podo! Pero sigamos, que me sinto vello, e aínda teño moito que facer, moito que guiar en ti, experiencias á parte; xa sabes, para que sexas un home de proveito, sen ser aproveitado, que iso é o difícil!

Ao que íamos: Aquel Lapidus do que che vou falar nin era Lapidus nin era Lucano, senón Hispalis, Hispalis Incognitus, que tanto o seu nome coma o prenome e mailo cognome atribuírallos aquel Pretor do Lucus, aquel das Requisas, o pai da Minerviña, da que xa che falarei engorde. O tal Lapidus fora Erguedor de Pallozas no Castro Canteiro, chamado, despois, Lapido; o que hoxe coñecemos por Labio, ou sexa, San Pedro de Labio. Daquela que os romanos coparon a súa tribo, o tal Pallozas fíxose, el mesmo, por vía da metamorfose contística, que non cuántica, un autodidacta do poder, que así foi declarado Delator Honoris Causa, co cal a muralla, que andaba escasa de canteiros, incrementou os cadros, considerablemente.

-¿Fixos ou eventuais, acaso con contratos de merda, con perdón? -Preguntoume o neno coa súa mentalidade pragmática, valorativa, sempre aquilatando nos recursos humanos.

-¡Eventuais, por suposto, que caían como moscas! Claro, despois de suar coa labranza da pedra, e co subseguinte carrexo dela, o diaño tentábaos para que bebesen daquelas augas frías e contaminadas, ¡precisamente das da fonte dos ranchos! De Delator Natus, aquel paisano ascendeu a Decurión Tralleiro de Sete Vergallos; e, ao mes seguinte, a Centurión. Todo iso a proposta do Pretor Batital, bo amigo seu, e á viceversa, pois daquela o Lapidus xa entrara en coñecemento dos tesouros que se lle atribuían ao romano, ¡procedentes da requisa castrexa! ¿Vasme seguindo, rapaz?

-Avoíño, ¿como é que sabes tantas cousas, tantos secretos, dun tralleiro? ¿Non estarás inventando unha batalliña, outra? ¡Coida que comigo non vale calquera cousa, que che son un neno prodixio; artificial, pero prodixio, e descubro as inexactitudes e mailas contradicións, con toda facilidade!

-¡Seino por..., por casualidade! Resulta que atopei unhas teselas desa liñaxe, nun solar da Piringalla, que conteñen crónicas e denuncias, ao parecer escritas por un rival daquel Lapidus, desterrado do Lugo intra muros…

Como daquela non había Valedor do Pobo, que máis ben era un Senatus sen populo, só lle serviron para morrer encima delas, que así estaba o seu esqueleto, nesa posición, cando nolo levantou unha escavadora. As obras da muralla do noso Lucus eran perigosas, pois de cando en vez desaparecían Decurións, que quedaban no sitio, ¡naturalmente por vinganzas lucensis, incrementando o rebo do paredón correspondente!

De aí veñen esas branduras, que chas ensinarei cando te dispoñas a camiñar. O trallas aquel, que pouco máis sabía que contar polos dedos, pero aínda así calculaba de raio, discorreu ofrecerse de gardacostas, de protector, da filla do Pretor. Tamén hai constancia diso nas miñas teselas; e igualmente de que a filla do Batital, daquela, era externa no templo minerveño, aí en Lugo; iso á parte doutras referencias persoais daquela xentiña, daqueles mangoneóns do nabo, que diso lles vén aos cargantes a cousa de mandar, ¡aos cargantes coma ti!, ao mesmísimo nabo de Lugo.

Tampouco agora se me alporizou; ou non demasiado; ¡outro milagre!

-¿Entón, avoíño, iso da Rúa dos Batitais...? ¡En serio, eh, que xa está ben de cazurrerías e de galloufadas!

-¡Claro que era a rúa do Batital! Ese fulano foi protector, sponsor din agora, do templo-escola-ximnasio dedicado naquel Lucus Augusti á deusa Minerva. ¿Séguesme?

-¡Comprendo! ¿Así que o Centurión, ese Hispalis..., procedía de Sevilla?

-Púxose así, seica, para disimular que era fillo de pai incógnito, dun descoñecido, ¡xa me entendes! Sigo: como daquela corrían malos tempos para Roma pois os nosos oestrimnios non se resignaban á monotonía de picárlle-la pedra con só pan e auga, sen outro condume, o tralleiro, con tales méritos, quedou admitido á tutela do Pretor Batital, e ascendido, ipso facto, a Gardián da Minerviña. Daquela, naqueles tempos, os pervertidos escondíanse por alí cerca, na espesura das cortiñas de San Román, que volvían a estar de monte.

-¿Como é esa contradición, avoíño; non te confundirás, que un santo entre aqueles romanos da cohorte lucense..., pégame pouco?

-¡Pois éche verdade! Tiveron un santo, o San Román, ¡pero tamén é certo que foi o único que tiveron! Tratábase dun romano, que o degradaron por casarse cunha oestrimnia; por máis datos, hortelá; ¡da mesmísima Chanca! Casaron polo rito breoganí, e aos poucos fixéronse cristiáns. Román, daquela, era provedor de verduras do campamento de traballos forzados, na Mosqueira; e todo lles ía regular, ata que un bo día o novo Pretor acordou facer un xardín privado para a súa mansión, nas hortas intramuros. Xa sabes cómo era iso, ¡expropiación forzosa e gratuíta! O Pretor alegou que era para distracción, para xogos rítmicos das rapazas do templo de Minerva, ¡que así xuntábanselle para danzar, coa túnica rabela, coma mini, mesmo, mesmo, debaixo da súa solaina!

Aquel romano, o tal Román, tan aleivosamente desposuído, deu en berros, proclamando urbi et orbe, "¡A terra para quen a traballe!", que era un lema apreso das tribos xermánicas..., causa e orixe remoto daquel foedus, daquel pacto que firmou Roma cos Suevos. ¡Imaxínate qué desafío ao Imperio! Aplicáronlle un xuízo sumarísimo, tan sumarísimo que ás tres horas xa estaba criando malvas, tan fondo, tanto, que no que sobrou da súa fosa plantaron un laurus nobilis, ¡que por outra parte era a homenaxe máis elocuente que se lle puido facer! Pois ben, daquela, por aqueles contornos dos xardíns do San Román, todo se volvía cadelos...

-¿Como? -Preguntoume o neto, escandalizado daquelas circunstancias que lle estaba narrando, tentándome para que caese nalgún erro, nalgunha contradición.

-¡Si, ho; é que aqueles cans viñan para lambe-lo sangue vertido pola coitela do Lapidus, a cotío, que mellor matachín non entrou outro nos infernos!

-¡Oestrimnios, por suposto! -Comentou, interesándose no tema.

-¡Iso! Empezou cos oestrimnios, pero cando ía adestrado, decatouse de que lle tiña máis conta apiolar aos pretendentes da Minerviña, pois dese xeito propalaba que eran vinganzas daqueles oestrimnios contra Roma, ata que chegou un día no que lle mandaron parar..., ¡que escaseaban os mandamais! Sen trallas, como é obvio, as murallas non subían de nivel, teméndose unha nova acometida dos oestrimnios do alfoz de Lugo. Despois diso, co campo libre, cuberto de méritos e de ouro, o tal Lapidus casouse coa Minerviña, tal e como eran os seus cálculos; así que, daquela, veña comer perdices, á conta dos lucenses!

-Patrón, iso de que Roma non pagaba aos traidores, ¿como se explica?

-¡Ah, claro; tamén estaba nese disquete enciclopédico que che disolveron no caletre! Pero non, non foi exactamente así, que a Historia é unha cousa complexa, complexa e granular, que non licúa facilmente. ¡Roma, certo é, non pagaba aos traidores post, pero si aos traidores pre!

-A ver, avoíño, traduce, que logo resultas máis contraditorio que a propia Revolución Francesa. ¡Je vous am prie!

-Chaval, -¡nunca así lle debera dicir, que iso irritábao de mala maneira!, -xa sei que dominas, entre outras, tódalas linguas da U.E., e que estás programado para sacar deducións, tanto por analoxía como por antonimia, incluso idiomáticas, pero a min fálame en galego, que che son un oestrimnio puro, de pura cepa. Iso que preguntas é bastante sinxelo e voucho explicar: Un muñidor de votos vale tantos puntos como papeletas se calcula que vai desviar do partido contrario, ¿non si? ¡Pois iso éche futuro, futuro pre! Desde que se desacredita por non haber obtido as adhesións prometidas, ¿que vale e para qué vale un muñidor, tódolos muñidores xuntos?

-¡Xa! ¡Despois do seu fracaso..., cadáver político! ¡Iso é elemental, aquí e na Cochinchina!

-¡Que marabilla, qué ben programado estás, meu rubicundo Apolo! Xa que logo, dime, ¿entendíche-la tese, a tese e maila metátese, a mensaxe deste conto..., didáctico?

-¡Naturalmente; a súa filosofía está en que a metade do éxito vai no valer, e a outra metade está, ou se atopa, no casoiro! ¿Atinei?

-¡Por suposto, meu neno; sobresaínte, cum laudem, pero cunha advertencia: non é atinar cando se opina con coñecemento de causa! ¿Vale? Pero tampouco esquezas que o fin non xustifica os medios, ¡nunca!, que iso é a outra cara da miña pedagoxía! ¿Estamos? ¡Lémbrate que ser honrado é un gran negocio, por contraditorio que pareza, así, a simple vista!

-¡Iso será..., visto á larga, pois o que é á curta, neste mundo chanchulleiro...!

-¡Á curta só ven os miopes, tal que eu!

Riuse, picarón; o que non sei é se foi de min ou do chiste.

-¡Vale, avó, vale; entendo a túa recomendación, tan sutil coma sempre! Xa te invitarei á miña voda..., ¡se caso coa filla dun Pretor, vulgo, Gobernador; ou máis actualmente, Xerente, ou Delegado!

-¡Acepto, rapaz, pero..., segundo e con quen cases, pois agora, con iso dos euros, chegar a millonario non será doado..., nin para un Midas! A billonario só chegarán os potentiores...

Así, cunha de cal e outra de area, fomos levando a nosa convivencia, aparentemente feliz, pero, aló por dentro..., ¡cada trauma, cada patinazo, cada trompazo dialéctico! Coido que se problemas demos, quero dicir, os da miña xeración, aos nosos predecesores, o que é estes netos tan preclaros están a resarcirnos..., ¡ao cento por un! ¡Que se lle vai facer: este progreso, esta redención, é peor cá foral, aínda máis onerosa; hai que merecela!

.../...

Pasa a

CONFLITO XERACIONAL –III-

Xosé María Gómez Vilabella