A IMPORTANCIA, O OURO,
DAS COUSAS MIÚDAS.
Xosé María Gómez Vilabella
“Cargade co meu xugo e aprendede de min, que son bo e humilde de corazón e atoparedes acougo para as vosas almas; porque o meu xugo é levadeiro e a miña carga liviá”. (Mateo 11: 29).
-.-
Para aprender, ou ver ou ler!
Oasis no deserto do Sáhara
Se me preguntasen cal foi a mellor experiencia da miña vida, contestaría que un só día no Sáhara, cunha botella de auga, ou cabe dun oasis, ¡dez anos que pasei na África Occidental!, quítalle o complexo de galego ao máis cutre dos nosos paisanos.
-.-
¿A quen dedicarei este libriño? Pola temática que penso tratar, os destinatarios debían ser estes rapaces do XXI, pero, co sabichóns que se están criando, quen lles quita da cabeza que o propio dos vellos son as chocheiras? En vista diso, volvo os ollos aos meus colegas, aos do XX, nados e criados, a maior parte deles, coma min, no rural, así que estes comprenderán / comprenderemos, algo mellor, a importancia de pensar por nós mesmos, de ollarnos no espello das nosas soidades!
Xosé María
-.-
Tantas cousiñas cousas que facemos, ou nos pasan, e nós, trotamundos acelerados, sen darlles importancia! Temos de inimigo a memoria, que conserva unha lembranza máis nítida do malo que do bo. ¡Daquela, declarémoslle a guerra á memoria! ¿Como? ¡Vivindo máis intensamente os momentos, as cousas gratas, pois, deste xeito, non se nos esquecerán!
Obsesionados conque esta vida é un val das bágoas, ata o goce do Domingo dos Ramos nos pasa desapercibido. Recapitulemos:
Xesús entrando en Xerusalén
A Medicina en Exipto
A primeira das ledicias xa é que nacemos nun século coas medicinas adiantadas; ¡que lonxe nos quedan aquelas trepanacións de Sinuhé o Exipcio! Nun país de certa prosperidade, coa cultura xeneralizada..., e vinte séculos de Bautismo! ¿A guerra? Aquela guerra veu, tivémola, porque a nosa xente, clero incluído, non se parou a pensar que España estaba progresando; en crise, pero, progresando; ¡sen crises non hai progreso; son a febre que nos indica que o organismo está traballando na súa purificación, na súa evolución, sexa para ben ou para mal! Aquela guerra, ¡chámanlle “civil” pero foi incivil, incivil de todo, complemente incivil, impropia dunha civilización que viña presumindo de civilizadora!, foi unha crise de impaciencia; exactamente iso: Os bispos, ¡algún!, non quixeron recoñecer que certas reaccións dos segrares estaban, foran, ocasionadas polo seu despotismo histórico, precedente, precedente e improcedente, en simbiose coa tiranía e co fariseísmo dos señoríos. Os militares, procedentes na súa maioría de familias caciquís, estaban avergoñados de que a Historia comezaba a botarlles en cara os erros castrenses. A plebe estaba pedindo Cireneos que lle axudasen a levar a cruz duns impostos e dunhas prodigalidades que lle foran impostas para substituír aquel ouro da torre sevillana, que viñera, que fora roubado, maiormente, nas colonias. A democracia quedaba lonxe, tal que en Grecia, e o pobo raso pedía cultura; ¡iso, cultura, que sempre foi o contraveleno do caciquismo!
Os nosos pais, e os mestres, estes, daquela, poucos e pouco formados, ensináronnos o que eles sabían, de moitas cousas; pouco, pero, variado. Uns e outros viñan afeitos a sufrir con paciencia, así que, nin sabían, nin nos ensinaron a gozar da vida, en particular das cousas miúdas, ¡tantas que houbo sempre!
Aquila non capit muscas! ¿Que non, que as aguias non se abaixan a capturar moscas? ¡En Galicia, non; mentres houbo trigo, ouro e prata para transportar a Roma, daquela non, pero, despois diso?
Os praceres sans, abundantes que son os permitidos, xeralmente están nas cousas miúdas, nesas que deixamos pasar sen libalas, sen gozalas, ávidos e avarentos que estamos de fachenda, de grandezas; ¡pois non, que a única importante é a de salvarnos, a de salva-la alma, que nos foi redimida por Cristo no seu Calvario, pero niso, polo xeneral, parámonos pouco, pensamos pouco!
Jorge Manrique, por poñer un exemplo ben coñecido, non se decatou da fugacidade do pretérito ata que perdeu a seu pai,
Recuerde el alma dormida,
avive el seso y despierte
contemplando
cómo se passa la vida,
cómo se viene la muerte
tan callando;
cuán presto se va el plazer,
cómo, después de acordado,
da dolor;
cómo, a nuestro parescer,
cualquiere tiempo passado
fue mejor.
¡Xa; recoñecémolo desde que pasou! Pois a filosofía está en vivilo minuto a minuto, con deleite, con agradecemento a quen nos deu máis do que acaso merecemos: despois de Deus, os entregos. Nos funerais de meu pai, na miña oración pública, alí na igrexa de Montecubeiro, dixen:
Ensináchesnos a ler, ¡a ler os Evanxeos!
Ensináchesnos a rezar.
¡Gracias, meu querido pai!
Polas ganas, aínda lle diría máis cousas, pero nestas dúas xa ía un feixe de gratitudes; coma min, os fillos, as fillas, dos outros. ¿Parámonos a miúdo nestas accións de gracias, tanto e tan importantes que, dos pais, pai e nai, temos recibido; ou facemos como fixo Manrique, desde que lle morreron?
Os pais, cando nos xeran, fano co corpo, pero tamén coa alma; ¡dannos o que teñen! Nese intre a cousa non ten mérito porque o fan..., ¡sen saber o que fan, o que lles espera, nin a eles nin a nós! Tempo adiante decátanse das consecuencias dun xeito físico, véndolle a barriga á nai; e nada de nai futura, pois para daquela xa o é. A partida de nacemento é un documento oficial, societario, pero a vida xa existe, xa a tiñamos, xa nos fora dada! Pensando que nos espera, de herdanza, o Ceo, decatámonos de que nacemos ricos, ricos pero algo torpes, e moi desagradecidos!
-.-
Mirade se somos ricos que temos, ou esperamos ter, dúas vidas: Na terrea, aínda que con algunhas renuncias, facemos os méritos para a seguinte, para a definitiva. ¡Pequenas renuncias, pois, con desgracias e todo, moito goce nos queda..., se queremos e sabemos aproveitalo!
Para valorar as cousas pequenas, ou que tal nos parecen, non hai nada como perdelas, ou que nolas quiten.
Voulle ceder o teclado a Fr. Santiago Agrelo, un home, un bispo deste século, que o sabe dicir mellor cá min, ¡moito mellor! Fareino sen traducir porque as traducións nunca son perfectas:
“¡La resurrección de Cristo no es regreso a su pasado sino entrada en su futuro! ¡Su Pascua no es recaída en el mundo viejo sino comienzo de un mundo nuevo!
Por la resurrección no recobra el hombre la vida perdida sino que se abre a una
vida nueva, a la vida de Dios. Resucitado, no regresa el hombre a la mortalidad
sino que se le reviste de inmortalidad.
“Habéis muerto –dice el Apóstol- y vuestra vida está escondida con Cristo en
Dios”, o, lo que es lo mismo, la vida de Dios está escondida con Cristo en
nosotros.
Así que, si alguien nos pregunta por la resurrección, no decimos: De allá nadie
volvió. Sino que confesamos: ¡Cristo Jesús vive!, y somos sus testigos, pues
“hemos comido y bebido con él después de su resurrección”; más aún, hemos
resucitado con él, y estamos con él a la derecha de Dios en el cielo.
Es cierto: De allá nadie volvió. Pero es más cierto aún que Allá, en la vida
nueva, ya hemos entrado misteriosamente los que creemos en Cristo Jesús.
Con él nos encontramos y comemos siempre que, conforme a su mandato, escuchamos
su palabra, hacemos nuestra su acción de gracias y recibimos los sacramentos de
su vida entregada”.
¡Agrelo non es; ti es, a Deus gracias, un Agro, unha AGRA GRANDE, un trigal, un trigal flammoso!
-.-
Ruth, apañando espigas.
Tamén eu andei ás espigas, que iso temos en común; naqueles anos da miseria... O meu non era un medeiro, pero axudáballes aos mollos; deste xeito non se perdía un grao, e de paso aprendín a conformarme co pouco, ¡que non é unha lección baldía!
Non sei por que teñen, ou tivemos, complexo os nenos da aldea con respecto aos da capital; na urbe progresaban máis, asegurábanse un porvir mellor, pero na aldea vivíamos nun mundo idílico, saturado de beleza natural. ¿Parabámonos a contemplala? ¡Aí estaba o fallo, que vivíamos rodeados de roseiras sen deternos a cheiralas! Na cidade tiñan as igrexas na beirarrúa frontal, pero nas nosas aldeíñas unha Misa, un Rosario, unha Novena..., valían por dez, máxime naqueles tempos nos que almorzabamos á volta, dúas horas despois! Ah, pero, polo camiño? Polo camiño, de todo: amoras, fentos, costas para subir e para baixar... Fillas do señor Evaristo, ¿lembrádesvos de que voso pai ía diante de vosoutras, coa caxata, apartándovos as silvas? ¡Eu, si, pois espectáculo coma aquel non o tiñan os da Praza Maior!
Espigar, coller a froita das árbores, e no outono apaña-las castañas... ¿Pode compararse, agora, isto de tirar de tarxeta para pagar no súper con aquel goce de abalar un castiro, deixando a metade no chan..., porque xa non cabían no saco? ¡Deus, que goces, e eu envexando aos da muralla, aos presos desa fortaleza de Lugo, aqueles mentireiros que llela atribuían aos romanos, cando, de feito, a fixeron os seus entregos! A muralla de Lugo foi a propia cárcere, a deles mesmos, unha lembranza..., feita a lategazos!
¿Haberá un pracer meirande có de comer as mazás duns pomares por min mesmo plantados? ¡Pois tomade nota, e deixádevos de eucaliptos, que son bos para o catarro, só para iso!
Outro dos meus praceres, dos de daquela, era cargar co meu saco das zocas, desde Bergland a Castroverde, para vendelas na feira. Non, estas non; que estas eran as miñas, as que estreei, e non as volvín a poñer, aqueles días nos que me chegou a orde de incorporarme, ¡voluntario, e con 18 anos!, ao Ministerio do Ejército.
Coas miñas zocas e cos meus libros de Botánica; ¡un altar, outro!
Das que vendía nas feiras non fixen fotos; as únicas (fotos) que se facían daquela eran as persoais, maiormente as do casamento, meténdose o fotógrafo dentro daquelas mangas mouras.
Pero tamén confeso que era una decepción, grandísima, que che quedasen zocas sen vender, así que eu, para non velas ata a feira seguinte, pedíalle ao Escardel, ao da taberna, que mas gardase 15 días. O mesmo facían os outros zoqueiros, coa excepción do Pintor de Luaces, pois ese, como as levaba en coche, no coche as volvía..., para levárllelas aos da Fonsagrada, na próxima feira!
Deixar unha obra a medias (estou pensando na Sagrada Familia, de Gaudí), é, debe ser, moi doloroso, que ben o sei polo caso da zocas; de aí que sexa un pracer rematar o que se fai, así que, sendo cousas miúdas, un milleiro de praceres!
-.-
Apañando nas espigas do cotián, por miúdas que sexan:
¡Non é, non era, cómodo, agacharse, pero sen facelo non hai mañuzo! Por outra parte, era un deber da economía familiar non deixarlles ás pegas, que non colaboran na produción, aquelas espigas que se ían soltando ao ata-los mollos; para as pegas, co rastreiras que son, co meticulosas que son, sempre hai sobrantes, calquera que sexa o froito.
Dixo o señor, ¡un señor!, Benjamín Franklin: “A felicidade humana non se logra con grandes golpes de sorte, que adoitan rarear, senón con pequenas cousas (¡con pequenos aportes!) desas que ocorren acotío”. ¿Era un señor, non si? Señor é todo aquel que lle agradece ao Señor o “Noso pan de cada día”, aquel que apaña, e agradece, as cousas miúdas, pois de miudezas, de espigas, fanse as medas; ¡hai que facelas sumando espigas, espigando!
Na escola fixéronos recitar, pero non comentar, aquel, Cuentan de un sabio que un día, de Calderón:
|
Cuentan de un sabio que un día Quejoso de mi fortuna |
Parece un poema pero é unha lección de ética: ¡A condena que merece aquel desagradecido que non agradece o pan de cada día, así sexa de centeo! Na escola tamén nos deben, ou deberan, ensinar, a ser agradecidos, pois cando o fan os pais tomámolo a cicatería súa, deles.
A propósito deste tema; outro pensador, Robert Brault, díxonos algo parecido: “Desfruta, goza, das cousas pequenas porque tal vez un día volvas a vista atrás, e daquela decataraste de que eran grandes”. (¡Pero que as mediches mal!).
As moedas para quita-la entrada no Ceo. Ben baratas son; ¡total, tres moedas! Fe, esperanza e caridade. Na cara teñen o que deben ter:¡a cara de Cristo! E no reverso, ídem de lenzo: ¡a cruz de Cristo!
¡Cambio máis miúdo non puido dársenos; e toda unha vida, aquí na terra, para gañalas, para merecelas! Con iso e con todo, ¡desagradecidos que somos!, dámonos á sesta, co corpo durmido e a alma folgando. Igual, igualiño, que pasou co Adán e maila súa Eva, que non se conformaban con un Paraíso gratis datis; ¡daquela aínda non fixeran méritos para agradecerllo ao seu Creador, a xa pretendían igualalo, endeusarse! Non temos remedio: ¡Viñamos do barro e quixemos rouba-lo Ceo!
Outro error de medición: ¿Por que consideramos mediocre ao noso próximo, por que lle facemos caso ao noso espello, que nunca nos di o feos que somos, que nos poñemos cando facemos cousas feas, tanto ou máis cás que nos fai o próximo?
O espello témolo nos ollos, e mirade se son tramposos que, de vistas as estrelas, así sexa desde o alto dunha montaña, sempre nos parecen pequenas. É o que pasa co próximo, que o temos lonxe, que o situamos lonxe, así que...,¡encolle! O próximo encolle, e nos medramos; ¿será que nos fai medrar, que nos ten por medradeiros, a nosa soberbia? ¡Canto hai que puír na nosa conciencia para que brille no que deba brillar, para que mida ben os nosos actos, que así saberemos o que nos falta, pero tamén o que nos sobra, o que temos de máis! Se tal facemos, se nos sometemos a ese puído, daquela prestaremos a atención debida, a correcta, a nós mesmos, pero tamén a canto nos rodee.
Estoume lembrando do que me dixo unha vez un franciscano, que son o colmo da humildade, confesándome: “Valora os xestos, as actitudes, pero tamén as aptitudes, dos demais, aínda que só sexa unha verba, unha ollada, un sorriso, pois todo conta, e todo inflúe na nosa fraternidade. ¡Se che dan nunha meixela, pon a outra, que así fixo Cristo no Calvario, ensinándonos a sufrir con paciencia as fraquezas e mailas adversidades do próximo!”.
Disto paso ao psiquiatra Luis Rojas Marcos, que nos ten dado leccións moi prácticas, que é igual a dicir, “útiles”, para aprender a valorar e a utilizar a nosa resiliencia, a nosa valoración das circunstancias adversas, que sempre teñen algo de bo. ¡Dio o Rojas Marcos, que non é ningún masoquista!
“Hai persoas que sacan da adversidade algo positivo porque descobren neles mesmos unha forza (reactiva) que eles mesmos non tiñan. Isto é a capacidade de superación”. Sigo con Rojas: “A pervivencia da especie dinos que é en parte pola “resiliencia”..., esa mestura de resistencia e de flexibilidade que temos todos. (Nisto). O compoñente xenético é importante; cada día estou máis convencido de que os xenes xogan un papel fundamental na nosa forma de ser, aínda que non o é todo”
Pero o que nace débil necesita, precisa, máis cós outros, revisar a súa valoración das cousas, para coller ánimos, para gozar do que ten, e para sufrir...; para sufrir, non, para sufrir algo menos, polas súas carencias.
-.-
Sempre, ou case sempre, ou a miúdo, enaltecemos as cousas grandes que nos pasan, pero cando chegan, cando veñen, as pequenas, rímonos delas, non lles damos importancia, minguámolas aínda máis. ¡Isto é unha forma de soberbia, outra!
Para medir, para pesar, para interpretar, de que báscula, ou de que romana nos valemos, que? ¡Xa está dito: valémonos da nosa miopía material, materialista! Eu mesmo, de rapaz, no que máis me fixaba era na beleza corporal da miña moza, pero agora, de casado, nai dos meus fillos, orgulloso que estou de como os criou, dígome: ¿por que non percibiría daquela estas miudezas? ¡Hoxe, aínda que máis miope, véxollas medradas; as calidades, digo!
O ouro mídese en quilates, pero hai que ser un experto para entender iso; ¡hai que pasar por elas para valoralas; hai que telas cerca, pois de lonxe todas son guapas, pero, nos comportamentos, todas son, e todos somos, o que aparentamos? ¡Pobres das feas, que igual as illamos inxustamente, e que sorpresa nos levaremos cando, no Ceo, as vexamos cos ollos da alma, no coro das virxes!
Despois dunha pequena meditación, coido que procede emitir esta sentenza: Non podemos, non nos sae, dar importancia ao que non percibimos cos ollos da cara, pero tampouco podemos percibir as cousas, as situacións, ás que, imaxinativamente, non lles damos importancia. ¿Vale?
Xa se di, e ben dito está, ¡bendito!, que só percibimos aquilo ao que prestamos atención; mais, ¿que cousas merecen a nosa atención? ¡Ah; iso é un problema persoal de cada quen: meditemos nas nosas circunstancias, que algo útil atoparemos; meditamos pouco, e farfallamos moito!
Cando imos no auto, ¿verdade que se aceleramos non hai paisaxe que nos resulte satisfactoria, aínda que non teña eucaliptos? ¡Pois nas outras vías da vida, outro tanto: hai que repasa-las leccións para aprendelas ben, para valora-las cousas no seu xusto valor! Isto cobra luces, por exemplo, cando recorremos paisaxes que serviron de fondo á nosa crianza: ¡Deus, que importante foi isto, aquilo, o de máis alá; canta beleza, canto gozo desaproveitado..., pero..., a auga que xa pasou non move os muíños, así que, dediquémoslle máis atención ao presente!
Unha tal Julia Camerón seica dixo que, “Deus está nos detalles”. Outra muller, ¡outra pensadora!, Teresa de Calcuta, dixo: “Non podemos facer grandes cousas (referíase aos humanos, por suposto), pero si cousas pequenas con un gran amor” (Quixo dicir, ben feitas). ¿Cando subirán as mulleres ao presbiterio? ¡Co ben que razoan, e co ben que ensinan!
-.-
A vaca do veciño..., sempre dá máis leite cá miña!
¡Maldita envexa; o problema das gafas mal graduadas! A vaca sempre foi moito para Galicia, e de aí que sexa, que fose, obxecto da envexa rural. Castelao, en “Sempre en Galicia”: “O día que saibamos o que val unha vaca, Galiza quedará redimida”. ¡E tanto que o sabemos, que por iso envexamos as do veciño!
César Dorado “chufando” a rubia galega. ¡Non facía falta, que se acredita por si mesma!
-.-
Nas cousas miúdas hai ouro, pero algunhas tamén son velenosas.
O pecado da Avoa foi terrible, e iso que partiu dunha simple tentación, ¿ou dun coqueteo co guapo de Lucifer? Pero Adán tivo outro, gravísimo, pois o del foi transcendente, multiplicativo: En vista da infidelidade e da soberbia da súa muller, a inmediata tiña que ser o repudio: “Fixécheslle caso a Lucifer, pois agora os fillos que chos faga el, o propio Satán, que eu non estou disposto a colaborar na transmisión do voso pecado, orixinal, xeral, inmundo!”. Pouco fai falta discorrer para decatarse de que aquel Adán..., ou era un adán, ou era, foi, outro soberbio!
A tentación dupla.
O tempo, o tempo temporal, é infinito? ¡Non! Daquela, ¿por que non o aproveitamos mellor?
Non se trata de quitarlle horas ao sono, pois iso si que sería quitarllas á vida, pero, ¿de espertos? Estoume lembrando da cantidade de matinacións que tiven, e das que gocei, pero ás veces tamén as padecín, daquela que alindaba dúas vacas polos cómaros da casa. ¿Estou arrepentido? ¡Que va! Do que me arrepinto é das cousas que lin, e non repasei: Aos nenos só se lles ensinaba a repasar aquilo do que se tiñan que examinar, pero o resto tamén é válido, e por veces utilísimo, que nunca se sabe de que ferramentas teremos que botar man ao longo da vida.
¿Ferramentas? ¡Si, maiormente esa báscula á que chamamos conciencia, que se a temos ben nivelada seranos fiel, fiel e constante, fiel contraste..., aínda que non teña a gravación dun contraste, (Aqueles de Pesas y Medidas), pois para iso non hai, porque as conciencias son persoais, persoais e intransferibles!
-.-
Os tixolos son cativos, pero con tixolos tamén se fan os rañaceos.
Os tixolos fanse de barro; ¡e barro tamén é o noso, a nosa materia prima! Así que, ¡comparemos! Do po vimos, e ao po volveremos, pero non esquezamos que, de momento, o corpo sérvenos para soste-la alma, e por tanto para perfeccionala, para facela merecente da misericordia divina, ¡que é o meirande dos rañaceos, que ese si que chega, ou pode chegar, ao Ceo!
Memento, homo, quia pulvis es, et in pulverem reverteris, é unha frase en latín, que traducida literalmente significa: “Lémbrate, home, que es po, e ao po volverás”. Isto polo que respecta ao corpo, pero -insisto- o corpo é o noso devocionario, son as ás que temos para subir ao Ceo.
-.-
Por un cabalo...
¿O meu reino...? ¡Si, si; por un cabalo! Ou tamén: Por un cravo caeulle a ferradura... Outra que tal: “...resultando que no, debe condenársele”. ¿Simplemente por un cravo, por unha coma...? As cousas pequenas, pero fóra de lugar, tamén poden ocasionar traxedias. ¡Sentidiño, que dicimos os galegos; pensar antes de facer, antes de dicir, pois as verbas, de soltas, non volven á boca!
Os gregos seica eran uns folgazáns, pero pensábanas, moito; ¡grandes pensadores aqueles gregos, os de daquela! ¿Os de hoxe? ¡Viven máis ben do turismo, séxase, de presumir dos seus entregos! Daquela, ¿por que foi a menos o seu costume de pensar? Os delincuentes si que as pensan..., para que non lles traian consecuencias, pero, como no pecado sempre vai a penitencia, máis tarde ou máis cedo a policía adoita collelos nas súas omisións, que tamén as teñen, ¡como pecadores que son!
Nos pecados vai a penitencia, pero nas virtudes está a salvación. Daquela, ¿por que se nos fai costa arriba ser virtuosos? ¡Pregúntenlle a Satanás, que ten a reposta, pero ese tramposo non a di! Dámoslles pouca importancia ás virtudes, ¡unha minucia, outra!, e resulta que nelas está a chave do Ceo, que xa o dixen; eu, non, Xesús, do que me gustaría copiar.
-.-
As miudezas na Biblia
Un rapaciño fronte ao xigante Goliat. (1 Samuel 17: 49/50). “David meteu a man no seu foleco, sacou un pelouro, disparouno coa fonda e acertoulle na testa ó filisteo. O cantazo cravóuselle na testa e el caeu de fociños na terra”. ¡Xigantesca é a axuda de Deus; o resto, volume fofo!
Un simple portal, aló en Belén.
Os Magos, non; os majos!
¿Ese Neno? ¡É Fillo de Deus, concibido dunha Virxe! ¡Ai Deus, que se eu fose sensible, só con ver a reprodución, a imaxinación, daquela escena, tiña que desmaiarme, de emoción: O Fillo de Deus feito home para darnos exemplo de vida, para irmandarse con nós, pero en santidade e non en pecado; para devolvernos a Deus, para abrirnos as portas do Ceo..., para ofrecernos, para que rescatásemos, o estado de humildade, perdido naquela soberbia, naquela blasfemia, dos avós!
O gran de mostaza. (Marcos 4: 31, 32). “(O Reino de Deus)... é coma o gran de mostaza, que cando se sementa na terra é a máis miúda de tódalas sementes, pero despois de sementala, medra ata se-la maior de tódalas hortalizas, chegando a botar unhas polas tan grandes que na súa sombra poden vir aniñar os paxaros”. ¡Aquí temos a multiplicación do fermento apostólico! Fermento = lévedo. ¡Pouco lévedo lle botamos ao noso apostolado, pois, co que levamos inzado, e aínda non rebordamos os 1.400 millóns de crentes!
¿Por un vaso de auga? (Marcos 9: 41). “... todo aquel que vos dea un vaso de auga por serdes seguidores de Cristo, tede por seguro que non quedará sen recompensa”. ¡Dar de beber ao sedento é unha das obras de misericordia!
A xenerosidade da viúva pobre. (Lucas 21: 1, 4). “Ergueu a vista e viu uns ricos que botaban os seus donativos na boeta do tesouro. E viu tamén unha viúva moi pobre, que botaba unha miseria. Entón dixo: -Asegúrovos unha cousa: esta pobre viúva botou máis cá todos, porque todos estes botaron do que lles sobra, pero ela, na súa pobreza botou canto tiña para vivir”. ¡O esforzo é o que importa; a proporcionalidade do esforzo!
O valor da fidelidade. (Lucas16: 10). “Quen é fiel no pouco, tamén será fiel no moito; e quen é inxusto no pouco, tamén será inxusto no moito”.
A propósito de todo isto, Eckhart escribiu: “Se lle deses as grazas a Deus por tódalas ledicias que El che leva dado, non che quedaría tempo para queixarte”. En definitiva, a relatividade: Que algo sexa, ou nos pareza, pequeno ou grande, é relativo: Depende de quen, e de como, se fagan as comparacións!
-.-
¡Non xoguemos coas armas, que as carga o diabro! Os perigos daqueles xoguetes, dos infantís, feitos por nós mesmos, para nós mesmos.
Se pracer era facelos, emoción, pero tamén perigo, usalos. O máis perigoso dos que eu tiven débollo ao Amadeo Trashorras, que me ensinou a facelos; ¡era o ambiente da guerra!
En madeira, imitabamos unha pistola, que lle poñiamos de canón un cacho grandote da varilla metálica dun daqueles paraugas antigos; e por gatillo unha punta das de piso, dobrada, coa presión dun recorte de goma sacado dunhas empeñas de ídem. ¿A pólvora? ¡Diso ocupábase Satanás! (Sen que nolo soubesen na casa, roubámola do acocho onde gardaban a dinamita da louseira da Mouriña, aquela pólvora de afrouxa-la pedra). Mazando un mixto coa cabeza do ¿gatillo?, explosión ao canto. ¡O perigo estaba no canón..., maiormente se lle poñíamos unhas chatolas das zocas! Non poño fotografías, que non as teño; e de telas, tampouco, para evitarlles aos nenos a tentación de imitalas. Se o refiro é precisamente coa recomendación de que ningún rapaz me imite niso, que non se afagan ás armas, comezando polas de xoguete, pois o suicidio, coma o homicidio, son pecado mortal, absoluto, definitivo, salvo que o fagan nun ataque de loucura, deses que son incurables. Outro dos perigos, ¡simplemente outro, pero de menor contía!, eran aquelas bicis que facíamos en madeira, rodas incluídas; ¡costa abaixo corrían que se mataban, que case nos mataban!
¿Os xogos actuais? Tamén os hai perigosos, coma, por exemplo, ese de queima-los eucaliptos do veciño, que logo vén unha ventada, e arden dez lugares. ¡Ao día seguinte, dez enterros, ou máis!
Está visto que Satanás non acouga sen facerlle a guerra ao Xefe, a Deus; pero leva as de perder, que ben llo dixo Xesús, daquela que se atreveu a tentalo. Mateo 4, 10-11: “Entón replicoulle Xesús: -Arreda, Satanás, porque está escrito: “Só ó Señor, o teu Deus, adorarás, e só a El darás culto”. Deixouno Satán, e achegáronse os anxos para servilo”. Dámoslle pouca importancia ao diabro, pero hai que ter coidado coa súa picaresca, maiormente os nenos, que ben sabe Satán que é onde máis lle doe a Deus que nos prexudique.
-.-
Os desertores do arado
¡Os fillos, mentres, ou no Instituto ou na emigración!
¡Como non hai aradas, xa non hai desertores; nin do fusil, nin do arado! Hoxe, que se ara co tractor, é máis cómodo facelo que conducir un autobús pola cidade, ou traballar desde unha estada; cando os vexo cambiar de rúa con esas carrocerías de dous corpos, ou subidos ás estadas dun rañaceos, non podo evitar a lembranza de seus avós, tan tranquilos no alto dun palleiro.
¡Os adiantos, algúns, teñen o nome cambiado: había que chamarlles “atrasos”! Estoume lembrando de Chaín de Cirio que, cargando herba seca, esvarou e chantouse un fungueiro polo ano arriba; díxose que fora a desgraza do século. Daquela aínda non ocorrera iso dos esquiadores que foron divertirse a Suíza, ¡e envolveunos un alude, tal e coma se envorcase un carro dos da herba! Temos mala memoria; ¡que se lle vai facer!
Hoxe, que entre os medios de transporte e mailas comunicacións, non hai distancias nin illamentos, ¿por que seguimos repudiando a aldea? Cando o Seijas de Bascuas, polos anos 40, puxo un cuarto de baño, con bidé e todo iso, alí na parroquia díxose que se fora vivir a Lugo, pois da aldea só percibía os cheiros do seu horto. ¿Tiñan razón? ¡Máis cá iso: Tiñamos un profeta na parroquia, un profeta que adiviñaba o porvir!
¿Os cheiros do horto? No horto esparexíanse os cheiros tan rápido, que nin tempo daba a percibilos; e logo que limparse coas herbas húmidas, ou coas verzas suaviñas, eran unhas caricias que as boto de falta cando..., cando acudo ao rollo de papel! Se non fose por non causarlle molestias ao 061, como hai Deus que volvía á soidade do meu horto!
A Mestra de Rois esmagándolles unha espiga ás pitas. ¡Isto é politécnica, isto é sabedoría, isto é gozar do campo; non si, miña Estrela?
-.-
Xa que a cousa vai de ouro...
Temos dúas verbas, sete letras en total, que, ditas ben ditas, ¡benditas!, sen precipitación, reflexionadas, con compracencia recíproca, resultan máis auríferas que as propias arras matrimoniais, xa que as perfeccionan: “Si, quero!”. Eu non as pronunciei verbalmente, oralmente, pois daquela estaba a 3.000 quilómetros, e os ventos do estreito de Xibraltar apagábanas, pero púxenas por escrito, nunha delegación notarial, así que produciron os mesmos efectos, e iso que a celebración foi un 13, ¡trece e martes! ¡Poderes recíprocos, irrevogables, indefinidos, do corpo, pero tamén da alma, pois moita responsabilidade ten cada un dos cónxuxes na salvación do outro, máis da que poda parecer a simple vista! A estas verbas algúns chámanlles “elos” da cadea matrimonial, pero o certo é que, se os oprimen, foi, é, por non fraguar, por non ter ben analizados, ben depurados, os amores previos, os indagatorios.
¡Dúas palabras, dúas verbas, ben curtas, coas que comprei unha felicidade irrenunciable; a Deus grazas de que así fose!
¡Vodas de Ouro; máis ouro, máis, por riba dos 24 quilates!
Mellor mercancía, nin máis barata, neste mundo das fake news non existe.
-.-
O agradecemento nas aldeíñas
Xestos coma aqueles non os volvín a ver; ¡con que afecto che agradecían, e agradecíamos, o máis pequeno dos favores, a atención máis nimia! ¡Un pracer! Así tamén falamos, agora, cando lle dan as grazas, na tele, a calquera dos entrevistados! ¡Segue habendo fariseos! Aquela moeda tiña o seu envés: Os círculos sociais eran moi limitados, así que non resultaba prudente malquistarse coa veciñanza; tiña o seu aquel de egoísmo levarse ben, mostrarse agradecido, fabricar sorrisos, empatía...; en definitiva, ter as portas abertas; se non en todas, polo menos na maioría das casas veciñais.
Podería citar un milleiro de eventos: Polo santo do cabeza de familia, estes collían a botella da augardente e mailas roscas, e recorrían o lugar, sendo apertados e felicitados co meirande dos apegos..., así tivesen discutido na véspera pola auga do prado tal, ou da fonte cal! Nas mallas con máquina, non había que anuncialas, que se enchía a eira cos veciños colaboradores. Nos enterros, acudíase aínda sen coñecer ao defunto/a persoalmente; tan só porque se oían as campás. O arranxo dos camiños, pois ata os nenos acudíamos co sacho ou coa roda. Os foguetes dos casamentos. Os cestos das paridas; ovos, pitas, manteiga... E para que nada faltase, cando se vían despois de certo tempo, preguntaban máis cós mouros: pola familia, polo gando, por aquel preito, de onde levou a muller o teu fillo...?
Cando oio, neste XXI, algunha desavinza nunha Comunidade de Veciños sempre penso: ¡Eses perderon aqueles modais da súa aldea! Os transplantes, as inmigracións, requiren longos procesos de aclimatación, de adaptación, de compenetración. Xa lles pasou aos samaritanos cos seus veciños, cos xudeus!
Nesta frialdade das cidades, ¡das cidades dos rañaceos!, logo parece que volvemos á Torre de Babel; ¡de momento, non nos entendemos; a ver se melloran na vida dos netos!
¡Isto é fraternidade; é o que ten a vida no campo, que é propicia, propicia e propiciatoria!
-.-
Gozar do que se ten, do que se adquiriu, non é durmirse nos loureiros.
O mito dos loureiros de Dafne recolleuno Ovidio no seu poemario “As metamorfoses”. O costume de agasallar aos cidadáns máis ilustres (poetas, filósofos, deportistas, militares e políticos) cunha coroa de loureiro vén de Grecia, e pasou a Roma. Era tal o valor simbólico que tiñan aquelas coroas que incluso algúns emperadores outorgábanas e poñíanas a si mesmos, pero, cando deixaban de esforzarse, cando se durmían nas súas ¿glorias? eran castigados, degradados, quitándollelas! Durmirse nos loureiros é de pasotas, é de covardes. ¡Mechacis, que guapo soy!, dixo Carlos Arniches, pero, foi unha comedia!
Nos meus longos anos de vida laboral, profesional, coñecín moitos ricos, moitísimos, pero, netos de ricos? ¡Unha minoría! Claro, durmíanse nos loureiros, dábanse a vicio con aqueles cartos, xeralmente mal adquiridos!
Os ben adquiridos teñen que servir, ademais de para o noso goce, para que, invertidos en actividades produtivas, secundar a obra creadora, a obra do Creador: Serlle de utilidade á Humanidade para vivir mellor, para axudar a redimir a pobreza, é unha obriga de todo cristián. Xesús non maldixo a riqueza senón o mal uso dela. E tamén llo dixo Paulo, apóstolo elocuente, a Timoteo, 1, 17-19: “Ós ricos deste mundo mándalles que non sexan altivos, nin poñan a esperanza na riqueza incerta, senón en Deus, que nos dá para gozar tódalas cousas con gran abundancia. Que fagan o ben, facéndose ricos en boas obras, xenerosos en dar e dadivosos cos demais. Así atesourarán para si un estupendo capital para o porvir e acadarán a verdadeira vida”.
-.-
As cousas que veñen da grandeza de Deus, aínda que nolo parezan, nunca son miúdas.
¡Todos as temos, todos as recibimos; uns dun xeito, e outros doutro! Atopámonos coa pobreza cando buscamos o que nos falta; e palpámo-la riqueza cando nos fixamos nela, na abundancia do que Deus nos leva dado. Por se nos falla a memoria, abramos a Primeira carta aos Corintios, de Paulo, onde nos explica a variedade e a unidade de dons. (Cor. 12: 4, 11). “ Hai diversidade de dons, pero un mesmo Espírito. Hai diversidade de servicios, pero un mesmo Señor. Hai diversidade de realizacións, pero un mesmo Deus, que é quen realiza todo en todos. A cadaquén dáselle a manifestación do Espírito para o ben común. A un o Espírito dálle palabra de sabedoría; a outro palabra de ciencia o mesmo Espírito; a aqueloutro o mesmo Espírito concédelle fe. A un este mesmo Espírito dálle o don de curacións; a outro, o don de facer milagres; a outro, o don dunha mensaxe inspirada; a outro, discernimento de espíritos. A un, don de falar distintas linguas; a outro, o saber traducir esas linguas. Pero todo isto é un e o mesmo Espírito quen o realiza, repartindo a cada un en particular, como a El lle parece”.
Isto é o que fixo o Espírito con aqueles apóstolos inspirados; nós xa estamos lonxe, somos aprendices daqueles Mestres, pero a lección segue sendo válida: Deus, en cada tempo, lévanos da súa man, segundo as circunstancias, PERO, o pero está en que nos soltemos dela, en que volvamos a optar polos enganos satánicos.
O complemento témolo nas benaventuranzas, onde o propio Xesús nos fixo, nos expuxo, a correspondencia que ten cada padecemento, con tal de que o levemos con paciencia, como oferta en súplica de perdón, e como agradecemento da nosa redención. A miña dona, (vouno dicir, porque as verdades non hai por que escondelas), sempre reza así, antes de durmirse: “... Señor, dáme penitencia en vida, e na morte salvación, que se morro esta noite me sirva de confesión”. Dos santos que morreron temos imaxes nos altares, pero tamén as temos, tamén os hai, aquí abaixo, vivos, en persoa, dignos de ser copiados, imitados.
As cousas materiais adoitan ser visibles con tal de que nos funcionen os ollos, aínda que para algunhas precisamos microscopios, pero as espirituais poden pasarnos desapercibidas; a nós, que a Deus, non! ¡Quen me dese ser Cura, e con iso ter coñecementos axeitados, pois teño a intuición de que se fala pouco das cousas miúdas, das tidas por tales, e cantas veces serán tidas por colosais na balanza celestial! Non podemos esquecer que hai dúas químicas: a material, séxase, materialista; e a espiritual, que só se fai visible, sensible, se nos encomendamos a Deus.
-.-
Outro avance do XX, onte: Pasamos dun cabalo a ter 20, con dos freos, un no pé e outro de man!
¡Xa; pero perderon o nome, pois agora chamámoslles “H.P.”! Aos auténticos, aos das crinas, ben que os aceleran nas hípicas, pero máis o facemos cos outros, subindo de cen para arriba; ¿non será que o fan, que o facemos, para irnos ao Ceo con máis presa! A min tiroume unha vez a egua de meu sogro, pasando polo rego de Maxide; aquelas veciñas estaban lavando as tripas dos “irmáns”, e a egua, que as cheirou, sentiuse apesarada. Ao caer, ademais das queixas que me deron os ombros, rompín as gafas; pero aprendín unha lección: ¡as eguas tamén son humanas!
Miña cuñada, na egua de Rois.
¿A que veñen estas présas? Eu, daquela, na egua, tardei vinte veces máis, pero deume tempo a reflexionar; e de paso, a contemplar a paisaxe. ¡Todo precioso, incluso as pernas das lavandeiras, que se non fose pola caída da egua houbésenme pasado desapercibidas! Por alí, por aquel rego, xa non podo pasar: a Concentración Parcelaria desviou o camiño. Os cochos mátanos, agora, no matadoiro, ¡iso si, anestesiados! E logo que aquelas rapazas xa son vellas; arestora estarán lavando tripas, ¡pero as delas!, con un cafeíño ben quente, pois, para auga fría, chegoulles a do Rego da Regueira!
Naqueles días ninguén privaba á súa besta dunha visita anual á parada de Silva. ¿Hoxe? Segundo os veterinarios, para mellorar a raza só teñen festas as eguas de raza árabe!
Con iso das emigracións, algúns, tais que o meu fillo, en lugar da besta do avó, aló en Aaiún, tiveron que aprender a montar en camelo. Xa o di o refrán castelá: “A onde fueres haz lo que vieres!”.
Unha boa besta lucía moito en favor de quen a tiña, de quen ía con ela ás mozas, ás feiras, ás festas... ¡Eran os Rolls Royce das nosas aldeíñas! Apeámonos daquelas bestas para incorporarnos ás emigracións..., ¡a coidar das bestas deles! Os que tiveron máis sorte, ou máis picardía, volveron..., ¡cun “haiga”! ¡Fillo, que non se diga; non volvas ata traer o mellor auto que “haiga”, o mellor que consigas! Que case sempre eran de segunda man... ¡Vánitas vanitátum et omnia vánitas! Xa o dixeron no Eclesiastés, pero..., ¡hai que lelo, lelo e entendelo!
-.-
Cousas grandes, grandezas dos meus goces na miña aldea pequerrecha:
O Rosario encadeaba as familias
¡Si; encadeaba, unía, comprometía a manterse unidos; iso ademais da cantidade de indulxencias que ten concedidas!
¡Cantos Rosarios se levan rezado en familia pedindo polos ausentes, vivos ou defuntos; no servicio militar, na guerra, ou na emigración! Xeralmente rezábase despois da cea e de dar o penso do gando, quentar a caldeira dos cochos da ceba, etc.; por iso era frecuente que os nenos nos durmísemos antes de acabalo. Eu facíao encima da artesa, poñendo debaixo da cabeza unha prenda calquera, das de abrigo, colgadas sempre na cociña para secalas. Meu padriño, daquela, facía unha paréntese, sempre coas mesmas palabras: “¡Veña, neno; o de encorrelarse, na cama!”. Pero se o cansazo era grande, co sono avanzado, seica me deixaba seguir na artesa..., ata que el mesmo levantaba a sesión, que daquela era a madriña a que ía por min, colléndome da man para que non me caese ao espertar. Tiña que dar as ¡Boas noites!, un por un, e coa mesma, ¡á cama!
A verba rosario seica vén de rosarium = roseiras, grilanda de rosas. Antigamente usábanse as rosas para decorar a coroa da Virxe, etc.
Parece ser que foi Thomas Esser quen nos referiu a existencia dun manuscrito do ano 1501, conservado na biblioteca de Múnich, no que se indica que o rosario tivo a súa orixe primeiro na Orde de San Benito, e que se consolidou na do Cartuxos, expandíndose pola acción dos dominicos. ¿Dos dominicos? ¡Así me explico aquela devoción do meu Montecubeiro: víñanos dos nosos frades!
¡Santo Rosario en familia, que xa te podían poñer pola tele..., en lugar desas trapisondas que manteñen á familia desunida, cada un roncando no seu sofá!
-.-
¡Que boas eran as escolas mixtas para os que non tiñamos irmás!
A escola de Doloriñas, de Julia Minguillón.
Sempre o pensei, e sempre o dixen, cando alguén me ten preguntado que se tiña irmás. ¡Si; un montón delas! Daquela os interlocutores quedábanse agardando pola explicación, pero nunca os fixen esperar pois cumpríame aclarar a miña, aparente, esaxeración:
Fun a unha escola mixta, na que o Mestre tanto admitía nenas como mozas, así que as tiñamos de tódalas idades. Nos pupitres tampouco había separación sempre que tivésemos un nivel de instrución similar. O peor de todo foi que me namorei dunhas cantas, e de todas á vez, cousa que non me pasaría se fosen irmás verdadeiras. ¡O instinto, que a min veume xunto coa fala!
¿Violencia de xénero? ¡Todo o contrario, que xa o dixen: namoramento! Aquelas cativas cheiraban a rosas; ¡tíñanas nas súas casas! A única que cheiraba a colonia era unha tal Maruja, de aló de Gondel, que a pillara a guerra veraneando con súa nai na casa dos avós, e a nai, ¡claro, unha madrileña!, ou lle poñía colonia ou era a nena que lla roubaba..., para ir á escola! Xa niso tiven unha percepción de que algo distinto había entre nacer na aldea ou veranear nela!
-.-
A nacenza dos animais, un libro aberto.
Volvín a nacer cando apreciei a curiosidade dos meus netos, no Parque da Coruña, vendo saír dun ovo un pitiño. ¡Cantos anos levaba eu sen ver nacer unha criatura! Unha das cousas máis entenrecedoras, e á vez máis ilustrativas, para os nenos da aldea, é ver o nacemento de toda clase de animais. Iso aumenta a fe no Creador, e de paso, o noso agradecemento ante os nosos criadores.
Na cidade vemos como se fabrica un coche, como se escribe un libro, pero..., ¿a nacenza dun ser, dun animal? Despois que me veñan os ateos dicindo que Darwin tal e que sei eu! A renovación da vida evidencia que o Creador foi un futurista, inventouna de xeito que non se extinga, que perdure, que dea testemuño da súa función iniciática; iniciática, si, pero, tamén, continuadora!
Coido que o cariño, o apego aos animais, fainos algo máis sensibles, máis humanos. Non son propias das aldeíñas as corridas de touros. Fan, fixéronse, nas cidades, cousos, edificios monumentais para que gocemos co sufrimento da besta. As corridas de touros teñen moito de soberbia, pois, nelas, de ben pensado, tanto o toureiro coma o público estanse rindo, mofando, das aldeíñas de procedencia, daquelas vaquiñas que tanto axudaron a vivir aos seus avós. Claro que, a veces, o instinto de conservación do animal lévao a defenderse, a vingarse, pero os toureiros, cegados coas trinta moedas, prefiren optar polo suicidio, polo seu, polo propio. ¿Será que os toureiros non viron nacer un xatiño; as contraccións, os empuxóns, da vaca, súa nai? Aí en Gondel tivemos un toureiro, pero, polas miñas referencias, non pasou de picador, e chegoulle, que iso xa é grave!
Dositeo Rodríguez. “El Gallego”.
-.-
As festas parroquiais
As provinciais, actuais, non din nada, ou pouco, comparándoas coas parroquiais. Nas grandes, na das cidades, somos meros espectadores; como moito, actuantes a título individual nalgunha das súas celebracións. Nas parroquiais actúa, ou máis ben actuaba, o individuo como parte activa da unidade familiar, e por ende, parroquial. Para que nada faltase da tradición xudeo-cristiá ata se mataba o carneiro pascual! Con tantos invitados, do carneiro só sobraba a pelica, e para iso había que curtila, para que lles servise de empapador aos velliños, pero tamén ao bebé seguinte.
Diante, a cruz parroquial, que era a bandeira da comunidade; e coa cruz, os estandartes das devocións máis arraigadas. As santas para as mulleres, pero os homes tamén entrabamos no reparto pois nas parroquias nunca houbo machismo; ¡iso cultivouse nas cidades, por circunstancias que non veñen ao caso!
Unha evidencia do mando e da consideración que recibía a muller naquelas celebracións témola no feito de que era ela a que mandaba e dispoñía: a quen se invitaba, que íamos comer, que traxe se poñía o marido... Tamén mandaba o Cura, pois, ademais da Celebración, á noite, desde que se retiraba a Garda Civil, ¡para cear na casa dos caciques de cada lugar, por suposto!, o Párroco deixaba o hisopo da auga bendita e saía ¿a pasear? Polos arredores, coa lanterna de pilas, co foco, para... ¿Para que ía ser; para defender a inocencia dos seus fregueses, para escorrenta-lo demo!
-.-
Cantámosche os Reis
Cantámosche os Reis,
guedellas de cabra;
cantamos os Reis,
e non nos deches nada!
¡Á casa que non daba, non se volvía! Co recollido íase a taberna, e alí deixábase..., ¡para a comida do día 6!
¿Que nos traían os Reis? ¡Os de España, o que é a Galicia, pouco traían e moito levaban, pero no país tiñamos as ledicias dos outros, aínda que só nos trouxesen..., panxoliñas! Era tal o fervor da festividade que este cativo, percibíndoo, díxolle ao seu avó: -Padriño, onde estamos: en Bergland, ou en Belén! Resposta: -Meu neno, tal día coma hoxe tódolos lugares son Belén, pois o Neno Xesús naceu para todos, en tódolos lugares onde haxa almas grandes, almas agradecidas, pois miúdo regalo nos trouxo: o Bautizo, que nos abriu as portas do Ceo, ata daquela pechadas pola soberbia da avoa das avoas, pero veu unha Virxe, chamada María, que é todo o contrario da Eva pois aceptou entregarse a Deus, con toda humildade, e só a Deus! ¡Segue así de ledo, pois esta festa, complementada coa Pascua de Resurrección, sálvanos!
Os “Reis” actuais, coas tendas, co merchandising por altar, danme noxo; ¡isto é soberbia, isto é un “veña a nós”, isto non é terlle agradecemento ao Salvador pola humildade do seu Nacemento!
-.-
Refráns que non perderon vixencia; demostran, evidencian, perpetúan a lembranza do fonda, ética e ampla, que era a sabedoría popular.
¡Multa paucis!
¡Beaucoup en peu de mots!
Algúns.
A burro vello, máis carga e peor aparello. A preocupación dos nosos vellos; daquela non tiñan pensión pero tiñan morgados; agora teñen pensión, ¡un pouquiño!, pero os morgados están no paro. ¡Non queda outra que aforrar!
Amiguiños si, pero a vaquiña polo que vale. Non prodigarse nin deixarse enganar polos amigos. A miseria daqueles tempos, ¿hoxe, non?, recomendaba prudencia, evitar estafas, que sempre as houbo..., desde Caín!
Amigos que loitan por un codelo, ou a fame é moita ou o querer pequeno. Dentro da súa prudencia, e dos seus posibles, limitados, o cutre non era habitual; ¡nunca chamaba un pobre á porta que se fose sen un anaco de pan, e iso que non sempre abundaba!
Ao mal pagador vale máis darlle que prestarlle. O polo oposto dos usureiros son os mal pagadores, pero, a Deus grazas, uns e outros, no propio pecado levaron a propia penitencia, que foron desaparecendo. Na miña vida profesional coñecín infinidade de avalistas que acabaron pagando, ¡sen recuperación! A eses tales, ¿verdade que quedarían mellor, que sufrirían menos, regalando, doando, ante que avalar? Os malos pagadores, nalgún caso, tamén o foron por infortunios, pero algunhas desgrazas tamén se deben, e deberon sempre, ás temeridades e ás imprevisións. Remedio: ¡Non estira-lo pé alén do que colle a manta!
Ben fala quen cala. Invitación á prudencia nos falares. Os galegos sempre tivemos sona de prudentes, e pídolle a Deus que a conservemos. Este consello non invitaba ao silencio senón a morderse a lingua antes que botala a pacer no verde, no inmaturo.
Cada un fala da feira segundo lle vai nela. Isto ten, tiña, moitas caras, moitas apreciacións, pois tanto se aplicaba para xulgar a hipocrisía dos que falaban segundo a súa comenencia coma dos que só se queixaban se a feira lles saía torta.
Fillo es, pai serás; segundo fixeres, así atoparás. As recomendacións, as ensinanzas paterno filiais tamén se dan, ¡obviamente!, nas cidades, pero na aldea, con esa convivencia das 24 horas, no se perdía ocasión de ser útil, de aconsellar, de exemplarizar. Certo é que tamén había fillos de Caín, pero non tódalas árbores son doadas de enderezar.
Fillos criados, traballos dobrados. O aumento da familia, con aquela entrega tan rotunda, física e moral, collía aos patrucios no seu declive de forzas, pero aínda así esforzábanse, sacaban forzas da súa fraqueza. Hoxe, tamén, pois só desaparecen, iso, os traballos, cando se extingue o amor.
Mexan por nós e hai que dicir que chove.
¿Inventouno Castelao, o simplemente recolleuno da sabedoría popular? Ese conformismo, considerado racial, en realidade vén daquel sometemento que nos infrinxiu aquela Isabel, ¡a de Trastámara, de Tras do Tambre!, aquela usurpadora que falsificou una bula para casarse con seu primo, co Rei de Aragón, etc. Pero, en realidade de verdade, vén de máis atrás, tal que de cando os nosos Reis tomaron León, e con León, o nome da Corte, quedándose cerca de mourería, para que, para defender o gañado, ou para seguir gañando?
Non hai peor cuña cá da mesma madeira. Axioma da física levado ao mundo das recomendacións, dos padriños. Se queres axuda eficaz e desinteresada, búscaa lonxe; nin da familia nin dos amigos. Seguro que ha inventou algún resentido, algún decepcionado.
Nunca choveu que non escampase. Conformismo que nos imbuían aos rapaces, nos nosos infortunios, para que tivésemos fe, para que tivésemos esperanza no porvir.
O que garda sempre ten. Aparellado con estoutro: O que de mozo non traballa, de vello durme na palla. A economía en tempos de abundancia non ten mérito; nos outros, si. Ensinábannos a come-las mazás coa pel; ¡e iso que non sabían que na pel é onde abundan as vitaminas! Non só vitaminas, senón, e tamén, esa substancia cerosa, chamada ácido ursólico, que reduce o desgaste muscular e promove o crecemento do músculo; á vez, redúcennos a graxa e mailo colesterol. ¡Que pena foi que aquela avoa comese das malas!
¿Para que sobes tan alto, atrevido pensamento? ¿Para que tan alto sobes, se tes que baixar co tempo? Frase tan elocuente que se explica por si mesma.
Pola Santa Lucía, mingua a noite e medra o día. Sen ter instrumentos de precisión, só con ollar ao sol ben que se aproximaban. Proba de como valoraban o sol, ben medido e ben axeitado.
¡Vaia polas animas! Prometo darlle un bico, ¡de agradecemento!, á primeira persoa que mo diga, que xa levo anos sen oílo, nin nas peores desgrazas. ¿É que xa non cremos na comuñón dos Santos?
Vale máis un mal arranxo que un bo preito. (Se es avogado/a non leas este refrán; era para os avogados antigos!).
-.-
Verdade que si?
Con frecuencia non damos importancia aos signos afectivos, por exemplo o poder dunha aperta, ou un apertón de mans. Así, hai pequenos detalles que teñen o poder máxico de cambiar a nosa vida, ou a dos demais, de darlle un xiro as nosas relacións persoais; as sociais sempre son persoais, múltiples pero persoais. Con isto que chamamos pequenos detalles damos / e dannos grandes xiros, fanos / e facemos felices.
-.-
O pracer e maila ilustración de escoitar as conversas das persoas maiores.
Só houbo dous temas “tabú”, este dos fusilamentos franquistas e maila sexoloxía. Dos fusilamentos, segundo logo souben, pouco se falaba, que nin se sabía, co misterio gardado, ¡mieditis!, en cada lugar dos afectados; por engado, era perigoso dárllelo a saber aos nenos pois a máis mínima indiscreción podía ocasionar ou facilitar outra morte. De sexoloxía era inútil falar, pois tiñamos a elocuencia do que ocorría con toda clase de animais domésticos.
¿Hoxe en día, neste XXI? A incomunicación familiar vai in crescendo. Horarios de traballo, non sempre coincidentes. As preocupacións laborais e sociais de cada quen, incomprensibles para o resto da familia. Diversificación de domicilios, en cada xeración. Os periódicos, a radio, e maila tele, que meten nas familias temas que nos son, senón alleos, si distantes, incompresibles particularmente para os menores. Etcétera, etcétera. Isto non é bo, pero, ¡é o que hai!
A xenealoxía familiar. Por máis que me sinta orgulloso da miña, por obxectividade aquí non falarei dela.
Con máis ou con menos categoría, non había casa, non había familia, na que non se repasasen as virtudes dos entregos respectivos. ¡Iso é digno de loar, de lembrar!
Aquel cultivo familiar modelaba as relacións parentais dándolles intimidade, apego e consideración. Unía e formaba; estimulaba. Eran ánimos para loitar en momentos de penuria, de dificultades económicas, de inestabilidade política. Había que sacar azos de onde fose, e como fose!
Se había que falar mal de algún parente, traizóns, preitos, etcétera, a ninguén se lle ocorría tirar do tema diante dos menores. ¡Tabú absoluto, total! Aquela ética era moito de agradecer, e compre desexar que non se extinga; ¡daba forzas, suavizaba as relacións, vacinaba para que o odio non cursase de xeración en xeración!
Hoxe en día, cando me soa algún apelido, e se me ocorre preguntar se o interpelado/a, por un casual, é parente de Fulano de Tal, ou da familia Cal, poucas veces detecto un coñecemento familiar alén dos curmáns..., ¡e para iso, se non están ausentes! É unha pena, que nin sequera aqueles que teñen escudo de cantería enriba da portada, saiban o significado dos seus cuarteis.
¿Que cada un é fillos das súas obras? Si, por suposto, ¿quen o dubida?, pero tamén somos beneficiados / prexudicados de moitas dos nosos entregos, con efectos que chegan ás nosas vidas, ás nosas relacións. Temos estímulos, pero tamén freos, que nos veñen de lonxe, e nós, sen decatarnos!
A recomendación da nosa Enriqueta:
Enriqueta Otero, na porta de Alcalá (ano 1962). Así quedou dos tiros que lle pegaron os franquistas en Albeiros (Lugo).
“É moito o que levamos recibido dos nosos entregos, así que a nosa obriga é melloralo, perfeccionalo, e..., transmitilo”.
-.-
Nos últimos anos do XX a muller aínda non se había incorporado plenamente ao traballo exterior, así que estaban máis tempo no fogar, axudábanlles aos nenos nos seus traballos de clase, etc.; viñan a ser unha Mestra a domicilio, pero iso tamén evolucionou. Hoxe en día os nenos con quen adoitan pasar más tempo é cos avós; xa se ve na rúa, máis vellos que novos conducindo os vehículos das crianzas. Os avós aportan apego, moito, pero as súas condicións físicas, indo a menos, non lles posibilitan prestar aos rapaces unha atención polifacética.
Segundo Bronfenbrenner hai catro sistemas ambientais que se diferencian polo seu grado de influencia respecto ao desenrolo individual e ás súas relacións. Estes sistemas son o micro, o meso, o exo, e mailo microsistema. O microsistema é aquel no que as interaccións se producen cara a cara. A familia é o principal microsistema. As relacións entre o microsistema e os outros contextos do desenrolo, por exemplo, a escola, constitúen o mesosistema. O contexto no que o individuo en desenrolo non participa directamente, pero no que teñen lugar feitos que lle afectan, é o exosistema, tal que o lugar de traballo dos pais ou as redes sociais. O micro, o meso, e mailo ecosistema están integrados no microsistema constituído por valores ideolóxicos, normas e patróns institucionais de cada cultura. En definitiva, moitas complicacións segundo que circunstancias.
Hoxe en día, polo xeral, os proxenitores non poden levar aos nenos aos parques, que os precisaban como comer; o dito, que chegan ao fogar pola tarde, ou xa de noite, e o único que desexan, o que lles pide o corpo, é descansar e que os molesten o menos posible. ¿A onde imos por este camiño? Simplemente, que avanzamos nunhas cousas, pero retrocedemos noutras. ¿O balance? ¡Dubidoso; moito!
-oOo-
O valor, a importancia da humildade, deducida dos Evanxeos.
Ególatra, cave ne cadas, pois, se te miras no espello de Satanás, coma el acabarás!
¡Xesús, Fillo de Deus, Deus e Home, mesmo desde aquelas pallas de Belén non se cansaba de predicarnos humildade, proba máis que evidente do moito que a precisaba atopar e cultivar a humanidade, xa daquela; que non sería hoxe coa soberbia que nos trouxo, que nos cultivaron, os adiantos da ciencia nestes vinte séculos de endeusamento global, xeneralizado!
Espigando un pouco, só un pouco, pois os Evanxeos, todos, en todo, son o código de conduta perfecto, perfecto e completo; a título de iniciación:
Mateo 2, 13: “Exilio en Exipto e matanza dos inocentes. En canto se foron (os Magos), un anxo do Señor apareceulle a Xosé en soños e díxolle: -Érguete, colle o neno e maila nai e fuxe para Exipto. Non te movas de alí ata que eu te avise, porque Herodes vai busca-lo neno para acabar con el”. ¿Que lle costaba ao Neno Deus baixar un dedo, e con iso, Herodes ao inferno! ¡Pois non: optou por acollerse, con súa Nai, á custodia do seu protector, aquel humilde carpinteiro, a sabendas, na súa omnisciencia, das penalidades daquel ¿desterro?
Mateo 5, (e con el, Marcos e Lucas). “Anuncio da verdadeira dita. Vendo Xesús a multitude , subiu ó monte e sentouse. Achegáronselle os seus discípulos, e el, tomando a palabra, ensinábaos dicindo: Ditosos os que...”
Segundo os teólogos, aquí temos o programa divino, o programa do que é o Reino, abranguendo cinco grandes temas: 1) O espírito que debe animar ós fillos do Reino. 2) Como debe entenderse o cumprimento daquelas leis xudias. 3) O desprendemento das riquezas; ¡das pseudoriquezas! 4) Relacións co próximo. 5) Que pertencer ó Reino supón unha praxe, ¡a máis rendible de todas!
As benaventuranzas son os premios que Deus concede á morixeración; ¡clarísimo!
En Mateo 5, 43-48; e Lucas no seu 6, 27-28 e 32-36: “Amor ós inimigos: Tedes oído que se vos dixo: “Amarás ó teu próximo e aborrecerás ó teu inimigo. Pero eu dígovos, (¡eu, que son Deus, Fillo de Deus, e por tanto, tan Deus coma meu Pai!): Amade ós vosos inimigos, e pregade polos que vos perseguen. Así seredes fillos de voso Pai que está no Ceo, que fai saí-lo sol sobre malos e bos, e chover sobre xustos e inxustos. Porque, se amades ós que vos aman, ¿que recompensa ides ter? ¿Non fan o mesmo os recadadores de impostos? E se saudades soamente a vosos irmáns, ¿que facedes de máis? ¿Non fan outro tanto os pagáns? Daquela sede bos sen exclusivismos, como o voso Pai Celestial é totalmente bo”.
Deus, Xesús, que tantas receitas nos deu, nos deixou, ben explícitas por certo, que protocolo estableceu para as nosas oracións, para as nosas comunicacións? Non adoitamos explicárllelo aos nosos nenos, pero téñeno ben clariño, rotundo, en
Mateo 6, 5-15, e Lucas, no seu 11, 2-24: “Cando recedes non fagades coma os hipócritas, que gustan de rezar moi ergueitos nas sinagogas e nos recantos das rúas para que os vexa a xente; asegúrovos que tamén recibiron a súa recompensa. Ti, pola contra, cando queiras rezar métete no teu cuarto, pecha a porta e rézalle a teu Pai, que está no secreto; e teu Pai, que ve o secreto, hate recompensar. Cando vos poñades a rezar non sexades laretas coma os pagáns. Botan de conta que os van escoitar por moito falar. Non sexades coma eles, porque voso Pai ben sabe o que precisades xa antes de que llo pidades. Vós rezase así:
Noso Pai que estás no Ceo,
santificado sexa o teu nome;
veña o teu Reino,
fágase a túa vontade
así na terra coma no Ceo.
Dános hoxe o noso pan de cada día.
E perdoa as nosas débedas
como tamén nós perdoamos xa ós nosos debedores.
E non nos sometas á tentación,
mais líbranos do Malo.
Porque se vós perdoades ós outros as ofensas que vos fan, tamén voso Pai celestial perdoará as vosas; pero se non perdoades ós outros, voso Pai celestial tampouco perdoará as vosas ofensas”.
(As pequenas diferencias que podamos ter co Noso Pai na súa redacción actual é unha simple actualización lingüística, digamos que de redacción idiomática)
A todo isto algunhas reflexións elementais:
• O ídolo actual é a pelota, ¡darlle patadas! (Non só á pelota, que tamén o facemos co Evanxeo: patealo, incumprilo, é algo así como meterlle goles ao Mesías? ¡Estes goles, en materia de relixión, son na propia portería, na nosa, imbéciles, egoístas, torpes..., pero, sobre todo, soberbios, imitadores daquela Eva!
• ¡Que admirables eses predicadores, homes + mulleres, que recorren o mundo infiel, coas penalidades correspondentes, no seu papel de herdeiros dos Apóstolos! A todo isto estoume lembrando daqueles frades esparexidos pola ¿nosa? África, que nunca predicaban fóra das súas igrexas porque..., ¡llelo tiña prohibido aquel semideus que entraba no sagrado..., baixo palio! ¡Outro fariseo, pequeno de corpo, pero tamén da alma!
• Aquel “Consummatum est!” de cando Cristo entrega o Espírito á Igrexa (Xoán 19, 30), tamén tiña que ser o noso, o de todos e cada un dos crentes, afirmativo de que cumpriramos coa nosa misión, pero..., ¡quen máis, quen menos, os folgazáns abundamos!
• ¿Por que Xesús lles repetía aos curados que gardasen silencio do seu milagre? (Marcos 1: 44) Obviamente porque, á vez que os curaba, predicáballes humildade; pero si lle engadiu ao gafo: “Preséntate ó sacerdote, e fai pola túa purificación as ofrendas mandadas por Moisés, para que lles conste”.
• A elocuencia da humildade de Xesús (elocuencia, como sabemos, é: Facultade de falar ou escribir de xeito eficaz para facerse entender, deleitar, conmover e persuadir) é conmovedora; se non produce en nós estes efectos é que temos que volver a xurar a bandeira de Cristo.
Xosé María Gómez Vilabella
-oOo-
Unha análise do Papa Francisco:
“O gran risco do mundo actual, coa súa múltiple e abafadora oferta de consumo, é unha tristura individualista que xorde do corazón cómodo e avaro, da busca morbosa de praceres superficiais”.
¡Deus, que bo herdeiro lle puxeches a San Pedro; é a humildade personificada!
-oOo-
No hay comentarios:
Publicar un comentario