Illa. ¡Iso somos todos,
todos e cada un de nós, eu incluído: unha illa! A veces, sos, e outras formando
arquipélago. Co grande que é a terra e só hai unha illa que mereza chamarse
Continente: ¡Australia!
Namoreime das
Canarias, pero o meu amor platónico estivo en Mallorca; tanto lle quixen ao seu
Centro Gallego que pasei uns cantos anos ocupándome da columna “Aventuras
Turísticas” da súa revista “Adiala”. Eles esqueceríanme, pero eu, a eles, non!
As illas, ¡eu
tamén!, somos prominencias no medio da soidade. Por algo se di que o home
solitario está illado, feito unha illa; ¡Deus nos libre de tal! Gustamos da
independencia, pero máis aínda da convivencia. Desde que vimos ao mundo, desde
que saímos no mapa, xente hai, xente temos, ao noso redor, pero..., hai que
aprender a seleccionar compañías, que non todas son afables!
Estoume
lembrando que, en certa ocasión, sendo eu un pipiolo da Banca, por un certo
erro díxome o meu xefe inmediato que tiña que “aprender a coñecer a xente”.
Aquel listo, aquel coñecedor da xente, nomeado Director Xeral para Barcelona
concedeu un descuberto, de sábado a luns, para paga-las nóminas nunha empresa
de alto standing. ¿Que pasou? ¡Pois que aquel luns xa se soubo que o presidente
da solvente..., acababa de presentar suspensión de pagos! Estiven tentado de
chamar por teléfono ao meu ex-xefe para devolverlle a recomendación... ¡Non,
non o fixen, que sería cruel da miña parte, pero si aprendín unha lección, que
á “xente”, á xente en xeral, só a coñece Deus! ¡Non nos coñecemos nin a nós
mesmos, pois, se nos coñecésemos a fondo igual evitaríamos algunha das torpezas
que cometemos!
-.-
J (iota). Na miña crianza só os
máis bailadores sabían bailar a “jota”, que aos outros chegábanos con saca-los
puntos da muiñeira. ¡Era cousa dos baturros!
Neste, no XXI,
a iota vai a máis..., polos estranxeirismos, pero o caso é que nos pasa como
antigamente co baile, que a pronunciamos mal; será cousa de ir a Inglaterra...,
agora que eles se divorciaron de Europa!
-.-
Kyrieleison. Señor, ten
piedade, ¡que falta nos fará! A piedade, si, pero a k tamén a temos prestada. ¡Esta verba débolla ao señor Cura de
Montecubeiro, pero o significado, non, que tardei en aprendelo, pois no Iter
non viña!
-.-
¡Lugo, o meu Luguiño! Foi meu pai o que me dixo que viña de “Lucus”, “Lucus Augusti”, que ata ese
día sempre pensei que significaba “Luxo”, “Luxo dos señoritos de Luxo”. ¡Non
estaba tan equivocado, verdade que non?
Entre as
moitas definicións que levo escoitado, e lido, acerca do meu Lugo ningunha me
gusta tanto como a miña, que á forza de matinar na súa romanización cheguei á
conclusión de que, chámenlle como queiran, o significado daquel Lugo romano é
¡Caixa Forte!
E logo que
todo se lles volve dicir que a nosa muralla, a desa caixa forte, nola fixeron
os romanos. ¡Burros; encima de burros, a albarda, a muralla! Aqueles romanos
canto fixeron foi darlle ao látego para que os nativos, nosos avoíños, se
apresurasen a quitar pedra das canteiras de Labio (lapideus, lapio), carretala e paredar. Tanta présa, por que, ou
para que? ¡Aprenderan a lección no Medullius,
e tanto medo lles tiñan aos nativos, co noso ouro e coa prata arroubados, que
lles urxía rematar unha caixa forte definitiva, sempiterna!
¿Que máis
probas nos quedaron desa prema? Témolo claro nos seus esbarrigamentos: Pola
présa en subi-la pedra, cantos escravos morrían nas obras cantos cadáveres
deixaban no interior, así que, cos anos, ao ir desfacéndose os cadáveres, os
muros tamén!
¿Os tesouros?
Baixábanos polo Miño abaixo, en lanchas de remos, e aló en Tui, ¡arriba, aos
trirremes, que Roma quedaba lonxe, e había que mante-los señoritos, vulgo,
patricios!
-.-
Montecubeiro, montes en
forma de cubos. ¡Meu querido berce! Casámonos por poderes, a tres mil
quilómetros, pero, as de ouro? ¡En Montecubeiro, ou as ansiadas non serían
douradas!
Moito levo
soñado, moito levo debandado, pero o goce de mostrar a miña familia na igrexa
parroquial, aos cincuenta anos do connubio, foi celestial! ¡Deo gratias!
Montecubeiro,
terra bendita dos meus entregos, déchesme o barro co que me fun formando; eu
devólvoche as cinsas do meu respirar, que así o fixen constar no meu legado
testamental!
“Asegúrovos
tamén que se dous de vós se poñen de acordo na terra para pedir calquera cousa,
conseguirano de meu Pai Celestial. Porque onde están dous ou tres reunidos no
meu nome, alí no medio estou eu”. (Mateo 18,
19-20). ¡Benditas parroquias, esas comunidades de veciños ás que baixa, para
presidilas, nada máis e nada menos có Fillo de Deus, mentres que nas outras,
nas torres de Babel, adoita presidir o máis mandón delas!
Hoxe en día,
neste mundo occidental, está todo moi homoxeneizado, pero en tempos as
características de cada parroquia eran, oficiaban, de auténtico uniforme, o que
se di, imprimindo carácter.
“No medio a
medio do couto está a igrexa da parroquia, que foi convento de frades cando a
fixeron de nova; e por iso está ben feita, por iso é cousa boa, porque aos
frades nunca lles gustaron de calquera maneira as cousas...” ¡Que si, Lois do
Cando, poeta emigrante, que sempre te tiven na mente; eu non son poeta, pero
coincidimos no amor patrio, no amor á nosa terra; daquela, que Deus a bendiga,
amén!
-.-
Nomear. Privilexio que lle
deu a Adán o Creador. “Cada ser vivo levaría o nome que o home lle puxese”
(Xénese, 2 , 19).
Tiña esposa,
tiña un Edén ao seu dispor, ¿que máis quería? Así, eu, na cama, nos meus
insomnios infantís, naquel xergón recheo de follas de millo, imaxinaba,
ansiaba: ¿Que quero ser? ¿E dentro diso, que poderei ser, dadas as
circunstancias? Cheguei á conclusión de que unha cousa era sabida: Que chegaría
a ser boa persoa se tal cousa me propoñía reflexionando tódalas noites nas que
fixera boas, e cales eran malas, para ir escollendo, recollendo, a mellor vía! No
cultural tamén cabía, dentro daqueles medios, o puido cotián, pero, no
económico? ¡Por de pronto que deixasen de perseguir a meu pai, que non me
apetecía quedar orfo, e menos, de neno!
Iso de da-lo
nome, o propio, moi fatigoso debe ser xa que tanto o esconde a maior parte da
xente, en particular os que chaman por teléfono, comezando por preguntar.
¡Maleducados, primeiro é presentarse, dar a cara, dicir quen molesta e para
que!
Tamén o temos
nas beirarrúas, que veña preguntar sen molestarse en antepoñer o tradicional ,
“Por favor, dígame!”. Vivimos e actuamos un pouco, ¡un moito!, coma se o resto
da veciñanza fosen escravos, súbditos, nosos, así que vale a pena dedicarlle a
este problema unha parte do noso insomnio: ¿Somos deses? De non selo, ¿que
facemos para impartir, e compartir, educación? ¡Iso si, sen estridencias, para
no caer nun pecado meirande!
-.-
Ñáñaras. Sempre odiei aos
tales. Meu avó aplicaba o termo maiormente a aqueles veciños que eran, ou
aparentaban ser, pouco decididos, coitados. Decisión meditada, sopesada, si,
pero iso de esconderse detrás do mantelo da nai ou da esposa, nunca!
A timidez
tamén pode ser a careta da hipocrisía, así que, ollo con eles! Fugarse a lugar
seguro, tipo Puigdemont, non me parece apropiado, máxime cando se deixa a carga
das consecuencias aos outros, aos nosos inferiores. Se non mo toman a vaidade
vou referir o que fixen naquela ocasión na que atracaron a Sucursal na que eu
era Director:
Servidor
estaba de vacacións, pero aquel día, de mañá cedo, chamáronme por teléfono da
nosa Central para dicirme que había atracadores na miña, e que tiñan de reféns
ao persoal da oficina. Vestinme co primeiro que atopei cerca da cama, e aló me
fun. Díxenlle ao Xefe de Policía: Estou de vacacións, pero son o responsable
desta oficina, así que déixeme achegar á porta que quero dicirlles aos
atracadores que solten ao persoal, que entro eu, que me quedo dentro por todos
eles.
A policía
díxome que agardase un pouco, que estaban en negociacións cos atracadores, etc.
Houbo unhas promesas, e aos poucos entregáronse aqueles foraxidos. ¿Valentía
pola miña parte? ¡Ningunha, que tremín todo o tempo coma unha vara verde, pero
a miña conciencia bailaba de ledicia! Ninguén me deu as grazas, nin dos de
dentro nin dos de fóra, pero eu cobrei..., en felicidade!
-.-
Ouro. A
primeira noción que tiven do ouro débolla ao vello da casa do Pacio (que de
pazo só conservaba o nome, que se estaba vindo a menos por culpa do señor
Avelino...) Aquel señor era moi amigo de meu avó, e un día quentándose na nosa lareira,
deulle as queixas do seu fillo, recén chegado de Cuba: -“Non é fillo meu: Ten a
boca de ouro e as mans de prata!”.
-Padriño, a
boca de ouro..., por que? ¿Porque fala en castelán?
-Todo o contrario: Trae uns dentes empastados
en ouro, e..., ¡igual é por iso, que se lle foron as nosas verbas! O das mans
de prata...; quere dicir, que se fixo un folgazán, e vai deixar as terras a
monte.
Cribando no ouro nas Américas.
A segunda
presencia do ouro na miña vida foi aquela sortella de ídem que traía miña tía
Ramona (a de Salmerón) cando nos visitou no verán do ano 1935. Así, o neno,
cando lle bicaban a man, sempre tiña a dúbida de si sería bicarlle a man ou
bicarlle o anel.
-Padriño, ese
anel da tía, ¿tamén é de ouro, coma os dentes do señor Avelino?
-Túa tía ten
dúas cousas de ouro, unha que mostra, e outra que demostra: o anel, móstrao; e
o corazón, demóstrao!
Tempo adiante
tiven un compadre que ía comprar o ouro a Tánxer, e á volta mostrábame as
barras.
-Só ti me
sabes este secreto, pois penso telas ben gardadas, de forma que os sobriños só
saiban delas cando me herden..., no seu día!
¿Fíxolles un
ben aos sobriños? ¡De presente el o saberá xa que desde Arriba se ve todo, non
hai secretos, e segredos tampouco, pero eu sempre tiven certas dúbidas, maiormente
desde que sei que os romanos arroubaron o noso ouro, tanto que tiñamos aquí, na
Gallaecia! ¿Prestoulles aos sobriños daquel Capelán? ¡Non o creo, xa que, de
ricos, afundiron o seu imperio!
-.-
Pereza. Contra pereza,
dilixencia, esixía aquel Catecismo do P. Astete.
A pereza
débelle moito ao medio ambiente; e te-la mesa posta tamén inflúe. O caso é que
os suízos, tan fomentadores dos reloxos, se cadra son o pobo que menos os
necesita..., porque se deitan cedo! Teñen ese hábito.
Lin nalgún
sitio, que ata sería nalgún daqueles libros que traduciu do francés miña tía
Ramona, ¡tan traballadora ela!, que a pereza é a antítese do entusiasmo. Que
entusiasmo en grego significa “Deus dentro de min”. Tamén dicía que os
entusiastas saben de onde veñen e a onde van. (¡O caso dos Salmerón!). Que os
entusiastas non son pasivos, que non son un termómetro que se limita a medir a
temperatura; que en realidade son termóstatos que regulan o ambiente, sacando
do pesimismo e da tristura aos seus conxéneres.
Meu avó e
padriño, ¡tantas veces repetido que vou cansar ao lector, pero, se chegan a
coñecelo, nunca dos seus dicires cansarían!, cando me vía algo murcho axudábame
dicindo: “Sube á carballeira e fíxate se están quietas as formigas, ¡por mal
tempo que faga! Se se moven, se traballan, se saen en busca do trigo..., copia
delas, que ti es máis que unha formiga, así que, se tes máis dereitos, tamén
terás máis deberes!”.
Se xa na
infancia deixamos que nos domine a pereza, de mozos busquemos unha muller rica,
así sexa vella e fea!
.../...
Pasa a
XIMNASIA ANÍMICA
-VII-
Xosé María Gómez Vilabella
No hay comentarios:
Publicar un comentario