¡SE EU CHE CONTASE! -I-

¡SE EU CHE CONTASE!

La tertulia del Café de Pombo. (J.G.Solana)

Xosé María Gómez Vilabella

¡Se eu che contase, cada cousa que ten pasado ao redor de min, da miña tribo, moitas e delas en Lugo, pero tamén no seus arredores! Para que logo digan que polo mundo adiante, tal e qué sei eu! Na Gallaecia pasa..., ¡o mesmo que en toda Europa, Rusia incluída, que por algo somos europeos de toda a vida, e se non, que llo pregunten ao noso Sanctus Iacobus, que foi un pioneiro nisto da Unión Europea!

¿Por qué se sentían tan a gusto no café de Pombo (Eduardo Lamela, de Castroverde)? ¡Porque, ademais de discutir, repasaban, tomábanlle o pulso ao país!

Na casuística literaria o que ocorre é que os grandes autores souberon facer grandes relatos duns persoeiros que destacaron ao longo da historia local, da súa, pero moitos e deles caeron na egolatría de ocuparse soamente dos grandes, dos famosos, ¡ou dos extravagantes! Por outra banda, poucas plumas se dedicaron aos miúdos, aos descoñecidos, por grandes e graves que fosen os seus avatares, as súas peripecias. Sen saír da miña parroquia, ¡se as lareiras falasen! Falábase nelas, iso si, maiormente os avoíños, e levábase ao día a crónica de cada bisbarra, pero como daquela non había gravadoras, mortos os avós, apagouse o braseiro!

Este neno, ¡o de daquela!, algunha anécdota apuntou naqueles folios de papel de barba, raspiñados a meu pai dos que utilizaba para facerlles escrituras aos veciños, e cando tivo un Universitas, aquela enciclopedia global, mundial, de Salvat, entroulle a curiosidade de ir comparando casos certos, comprobados, que tiñan, que tiveron, algunha analoxía cos relatos famosos, enciclopédicos, así que hoxe, ¡inventados os ordenadores!, utilizo a súa memoria para..., para que os miúdos non morran no esquecemento, igual que pasou coas lareiras!

Estas historias son algunhas das que podo falar, lembrar, pero tamén están as dos outros patrucios da tribo...; ¡unha enciclopedia dos saberes, e tamén dos padeceres, deste país tan..., tan verde, en tantos aspectos!

Para exemplo diso, estes casos, estes, que son os primeiros que se  me ocorren:

Romeo y Julieta,

de

William Shakespeare.

De Frank Dicksee

“La estancia de Julieta tenía una ventana que caía sobre una callejuela muy estrecha, y al otro lado, enfrente, había un portal. Pasando Romero por la calle ancha contigua, llegaba a la esquina de la callejuela y desde allí veía frecuentemente a la doncella que se asomaba a la ventana, siempre mostrando plácido semblante y dándole a entender cuán gustosamente le veía. Rondaba el joven de noche, y siempre se detenía en la callejuela, tanto porque ésta era tranquila y poco frecuentada, como porque estando vecino a la ventana, algunas veces oía la voz de su enamorada. Y acaeció que, hallándose el en dicho sitio una noche, Julieta llamó suavemente al joven y le dijo: -¿Qué hacéis aquí, Romeo, solo en tal sitio y a tal hora? -Señora mía, -respondió Romeo-, el amor que os consagro es la causa de que yo venga aquí a esta hora”. Etcétera, etcétera, que así o relata esa Universitas, a de Salvat.

Eu non creo nas meigas, pero habelas hainas! Tampouco niso dos días con “r”, do que dou fe xa que me casei nun martes, ¡trece!, e foime / foinos do mellor. No que teño algunhas dúbidas é nas “j”, que por algo as desterramos do galego. Explicareime: Había na miña parroquia unha rapaza fermosísima, á que seus pais, uns castrapeiros, sempre chamaron Julieta. Acordeime dela, da súa traxedia, cando lin o “Romeo y Julieta” de Shakespeare... ¡Dous amores malogrados, co importante que é o amor, e co difícil que é retelo en réxime de castidade!

Ao noso namorado, ¡aí o tedes!, tamén lle colgaran un “r”; non era Romeo, pero aproximábase, xa que Ramiro lle chamaban. De Ramiro e Julieta a Romeo y Julieta, van as súas diferencias, pero tamén lles atopei coincidencias, maiormente no tráxico.

A cousa comezou parecido: O Mestre Ramiro víraa na Misa, do outro lado do corredor que separaba, daquela, aos homes das mulleres; el, nun banco; ela, nunha sela. Viuna de lado, e para máis limitación, ela co seu veo, entón regulamentario. Viuna pouco pero si o suficiente para que lle virasen os ollos, todo o tempo, para a dereita, ¡e iso que aquel mestre era de esquerdas!

Á saída da igrexa, ela xa sen veo, Ramiro achegóuselle:

-As virxes sempre se quedan no interior, no altar respectivo, pero ti, ¡oh milagre!, saíches para fóra, así que, se para adorarte teño que poñerme de xeonllos, tamén o fago!

-¡Aquí fóra, non, non cho consinto, co adro enlamado, pero sobran as presentacións porque xa te coñezo: Ti es o Mestre da Escola de Sagaruxe; eu tamén son dunha familia de mestres, que Mestre era meu avó, e na casa temos o local doutra escola, da de San Cibrao! ¿Váleche así?

-¡Muller, con lama e todo, se non fose porque hai xente mirando para nós, eu sería feliz aos teus pés..., por días de vida!

Julieta puxo cara de felicidade, pero máis ben dunha felicidade truncada:

-Ramiro..., que xa sei que te chamas Ramiro, alí adiante, diante do freixo de Reigosa, falando co Pedáneo, está meu pai, ese da camisa azul, e como ten informes de que te botaron para aquí, desde o teu Corcubión..., porque es roxo, vai ser mellor que deixemos esta entrevista para unha ocasión propicia!

-¿A ocasión? ¡Esta tarde, que como é domingo de Castroverde, o Carteiro traerame o “Amanecer”; eu veño polo correo, á tardiña, e ti tés arrimadas as portas da currada. Entro, e sentámonos un pouco, mesmo detrás do voso palleiro!

Mirade se Julieta coñecía ben a seu pai que, por anticiparse nas súas precaucións, evitoulle ao Mestre un altercado, ¿político? O Camisa Azul, que ten abondo con este adxectivo, era tan franquista que ata lle puxo un despectivo “Azaña” ao seu can de palleiro; ¿como ía tolerar que un Mestre depurado parrafease coa neta de seu pai, aínda máis católico có Párroco! Pero as malas linguas ían máis aló, que se atrevían a imaxinar que o Camisa Azul quería achegarse ao Cura, un Capelán do Exército, que estaba de permiso, encantado de que o crego se lle achegase á filla..., ¡e a fixese Ama! ¡Ama ou amada, que ambos cargos lle admitía!

Á noitiña achegouse Ramiro ás curradas, xa co “Amanecer” debaixo do brazo, que llo pensaba poñer debaixo do cu, vingándose así, filosoficamente, do falanxista, e comprobou que Julieta lle fora fiel, pois estaba a porta arrimada, e ela detrás do palleiro, sentada nun brazado de palla..., como que a sacara para estra-las cortes..., as dos porcos!

Ramiro bicoulle a man, ¡como estaba mandado entre mozos de alto standing!, para seguidamente estender o periódico, sobre das pallas, para que Julieta asentase as súas nádegas tenriñas. Todo ía ben, do mellor, se non fose porque se lles achegou o Azaña e púxose a ladrar, delatando ao intruso. Nestas soaron un par de tiros, ¡de pistola, obviamente! O Falanxista espiara á filla, sospeitoso de vela acicalarse de festa, ¡sen festa! E como bo falanxista puxo en práctica aquela lección do seu Centurias de que a mellor defensa é un bo ataque. ¡Non estaban os tempos como para confiar nun roxo, por depurado que estivese!

-¡Perdón don Felipe pola miña entrada subrepticia na súa currada, sen petar co petador! 

Vin o resplandor dunha estrela por entre as táboas da cancela, así que, atraído polo seu brillo hipnotizador, quixen darlle as boas noites; só iso!

-¡Intruso, que eres un intruso; para hablar con Julieta primero te apuntas a Falange, y después veremos si mereces un descanso..., en este lugar! ¡Ar!

Como o falanxista seguía de pistola en man, sen apuntar pero na man, e o can, que, feito unha sentinela, agardaba ordes, Ramiro fixo que se agachaba para bicarlle a man, ¡calquera, unha delas!, á súa estrela silenciosa, discreta, pero en definitiva aquel aceno foi un amoreamento de enerxías para saltar pola parede da eira, dun só brinco, e despois botarse a correr, costa abaixo, nun ridículo paso lixeiro, ¡Ar!, cara ao Ribón. Foi unha lección, unha máis, das recibidas: Que os roxos estaban perdendo a guerra, en particular a súa, merecendo unha retirada veloz, costa abaixo, mapa abaixo!

En Sagaruxe o Mestre tivo outra: Que na Casa Grande onde paraba, a mesma dos propietarios do edificio anexo, construído para escola, cambiárano de habitación, deixándolle a propia deles os pais daquelas nenas. Así quedaba ao final do corredor a da criada, unha moza en sazón; e comunicada coa dela, a do Mestre. Despois viña a dos invitados, que facía de comedor nas festas; logo a das cativas, e por último, dando ao balcón do curral, a do matrimonio. ¿Por qué? ¡Porque as nenas xa non a precisaban comunicada coa dos pais, así que lle deron a volta completa á distribución do sobrado. Ramiro, sempre fino:

-Señora Rosalía, eu estaba ben onde estaba, onde me tiñan...

-Ti, si, pero a criada está en idade de merecer, e merece conversa..., máxime nestas noites aburridas do inverno! Agora, coas habitacións comunicadas, vostede pode darlle clases...

O Mestre, sen entende-la lección:

-¿Clases, de que? ¡Xa o fago coas nenas, que por iso quedamos en que vostedes non me cobrarán hospedaxe se lles ensino fóra de horas; a escola, o edificio, é seu, e por tanto asístelles o dereito a pasar diante dos outros nenos desta bisbarra!

-Perdoe que non lle conteste, pois, ¿quen son eu para darlle clases a un Mestre..., solteiro?

Rosalía era moi lista, así que ataba tódolos cabos: Coa comida da casa, sempre sobrante, pagaba as leccións extras das súas fillas; de par diso, á criada faláballe o fillo do caseiro de seu pai, con perigo inminente de quedarse sen unha servinte tan boa, boa e barata: ¿E se o Mestre, que por algo era de esquerdas, lle ensinaba leccións de amor libre? ¡As Casas Grandes tamén son, e deben ser, maxistrais!

Pero xurdiu un problema co que Rosalía non contaba: Que o Mestre deu en gastar carburo porque de noite escribía: ¡Escribíalle á Julieta, xa que o can, “Azaña” impedía as entrevistas persoais! Nunha ocasión, que me compre referir máis adiante, o Mestre Ramiro ensinoume as copias, que as fixera por duplicado, por se algunha carta non chegaba a destino, que llas mandaba á Julieta por medio da Mestra da outra escola, que casualmente paraba na casa do Falanxista! Eilas:

“Hoxe, luns. Por esta ventá do meu dormitorio de Sagaruxe estou vendo a lúa, ¡unha lúa que vai chea! Pero isto non é nada comparado co retrato dese sol de San Cibrao, ao que chaman Julieta na súa casa, na Grande, nesa que foi do Mordomo dos Frades. O meu corazón non distingue entre Julieta e Xulieta, así que amo ás dúas; ¡que igual sodes tres pois na mente teño outra, unha tal Giulietta, pero esta terceira é forasteira, de aló de Verona, que seica é un diminutivo de Giulia, séxase, Xulia. ¿É un caso de poligamia? De momento este amor é platónico, así que, para min, virxes, todas! ...”. Etc.

“O luns, onte, non tivo vinte e catro horas, senón vinte e catro veces vinte e catro. Ardo en desexos de verte, así que cheguei vivo, de milagre, ao martes, ¡dedicado a Marte, ende, a teu pai, e con el, aos seus colegas dese cuarteliño de San Cibrao! ¿Non lles chegará esa fronte de Teruel sen, encima, declararme a guerra, a min, simplemente por culpa súa, por facer e criar unha filla que merece ser arroubada xa que é..., celeste!...”. Etc.

“Mércores, día de Mercurio. Mercurio, como heraldo e mensaxeiro, adoitaba levar o atributo do caduceo, unha especie de cetro alado, do que se enrolaban dúas serpes en alusión á fábula: Mercurio viu loitar dúas serpes e separounas pacificamente co caduceo. As serpes deixaron de loitar ao momento e separáronse. Se teu pai calmase ao “Azaña”, ti e mais eu volveríamos ao palleiro, non si?...”. Etc.

“Xoves. Seguindo coa mitoloxía: A Humanidade viviu no Paraíso baixo o influxo de Xúpiter. Así, este día debe dedicarse a reconstruír o noso edén vencendo a tristeza, a rutina e mailas escusas que nos limitan... ¡Pero qué atinados estivemos, miña querida telepática, adorable e adorada Julieta: Ti, en pedirlle a teu pai que che permitise baixar a Mosteiro, que, sendo feira, a feira do 7, mercabas xustillos, ¡tanto que tes para xustar!,  e de paso visitabas a teu tío, ao muiñeiro. Eu, pola miña parte, aproveitando que os xoves de tarde non poñemos escola, cheiroume a túa, probable, concorrencia! Da feira volvemos xuntos, pero, separados; aínda que non sempre, pois ao subir a Pumarín tiveches a feliz idea de soltar as eguas a pacer, na chousa de teu pai, co cal..., un bico en cada meixela, que me souberon a gloria! ¡Que Deus te bendiga, amén, pero xa te convencerei, na próxima, que os próximos teñen que ser, quero que sexan.., máis..., eróticos!...” Etc.

“Venres. Despois da gloria..., nesa chousa..., onte..., un venres ten que ser día de dores. ¡Así foi o de hoxe, e ben que lle pido a Deus que non se repitan estes baleiros! Amén. ...”. Etc.

“Sábado. En Corcubión dicíamos: Sábado, sabadete, camisa limpa e...; esa cousa que deixamos para a sobremesa dos casados. ¿Casarémonos algún día? ¡Con teu pai encirrando no “Azaña”, dubídoo. ...”. Etc.

“Domingo. ¡Fai unha semana que te coñecín! A Misa de hoxe foi parecida, tanto, que incluso teu pai volveu a espiarnos desde o freixo de Reigosa. ... Aproveitando esta Guerra de España, ¿por qué no se iría, el tamén, a “hacer guardia sobre los luceros?...” Etc.

...

Nesta paréntese vou aclarar o que tardei anos en clarexar:

Aínda non rematara aquel curso cando o Falanxista denunciou ao Mestre Ramiro acusándoo de violarlle a filla; pero as malas linguas da veciñanza deron en dicir que o cura, aquel capelán, tiña unhas manchas na sotana de moi difícil explicación. Ela, Julieta, non chegou a parir, pero o expediente de Depuración reabriuse, e Ramiro, en cuestión dunha semana, foi deportado para Santa Eulalia de Oscos (Asturias). ¿Julieta? ¡Julieta ao Campo Santo, na foxa seguinte á dos fusilados de Montecubeiro! Ditame médico: ¡Que morreu do corazón!

Destinado eu en Asturias, nunha das miñas viaxes, ao parar en Luarca, vino! Xa canoso, pero, recoñecible. Ía de caiada, e con todo, tordeando; ¡evidentemente, ademais de vello, borracho!

-¿Acórdase de min, don Ramiro?

-Si, pero máis de Julieta; ¡morreu de amores, e eu estou vencido e desarmado..., grazas a Franco! ¡Que o leve o demo, Amén!

Falamos e falamos, e tamén me deu as copias das súas cartas, pero aquel home xa non era o meu Mestre, o Mestre da miña escola, senón, e máis ben, un alumno de Baco. ¡Hai amores que matan, e tamén odios, por veces infundados, que igualmente causan a morte!

-.-

Gala Placidia,

de

María Luz Morales.

Nota previa: Á María Luz Morales, nada en Coruña, no 1898, debémoslle moito xa que participou activamente nas celebracións pola aprobación do Estatuto de Autonomía de Galicia, pero daquela estalou a Guerra Civil, e a Vanguardia foi tomada por un comité obreiro, ao tempo que foi nomeada directora do diario, cargo que ocupou durante toda a guerra, substituíndo a Gaziel.

De Gala Placidia, María Luz dixo:

“… Á fronte dos hunos púxose un guerreiro terrible, Atila, o azoute de Deus, que ameazaba de novo as fronteiras… Unha lagoa grande abriuse, a partires deste punto, na vida coñecida, na existencia histórica de Gala Placidia. Ser nai do que xustamente podía chamarse último Emperador romano de Occidente, se é misión gloriosa, non é sinxela e cómoda misión. Gala Placidia desempeñouna, sen dúbida, con dignidade; se a súa voz parece apagada durante este período, del falan aquelas marabillosas construcións que tanto fermosearon a cidade de Ravena. Así, a igrexa de San Juán Evanxelista, e maila pequena igrexa que aínda hoxe se admira e coñece por mausoleo de Gala Placidia. Non están de acordo os autores en se foi sepultada alí a viúva de Ataulfo á súa norte, acaecida o 27 de Novembro do ano 450, ou se o foi no Mausoleo Imperial, xunto a San Pedro do Vaticano”.

-.-

¡Cantas heroínas levamos tido, a millares, en cada país, e algunhas con transcendencia universal, pero dos millóns de campesiñas galegas, raíñas do seu fogar, qué pouco se ten escrito! A tal momento estoume acordando de María da Ermita, unha muller tan igual a si mesma! Como a supoño no Ceo, en vez de rezar por ela, rézolle.

O seu nome era María Prado, pero como foi casar para a casa da Ermita... Os apelidos debían ser persoais, inéditos e intransferibles, tal o caso daquela María, que ademais de guapa era intelixente: ¡un prado, non; un xardín! Nunca tiven un retrato seu, nin seu nin da súa casa; en papel, quero dicir, pero están indelebles nas miñas lembranzas.

Naceu nun pequeno val do mesmo concello; tan pequeno, que ata lle chaman Vaílle. Un val propicio para as ortigas, que son os mellores, pois, de non selo, non serían cobizados. ¿As plantas son cobizosas? ¡Seino ben, que vivín nun deserto! No seu horto había ortigas, si, pero tamén roseiras. ¿Que outra cousa podía ser aquela María se non unha rosácea, unha rosácea con olor de santidade?

Para comezar, polo que foi seu sogro: Paulo era lazarillo dun cego, que chegou a Pousadela, de porta en porta, gradando as aldeas da bisbarra para obter, e non sempre, caldo, pan e queixo, a cambio dunha sonata. O auxiliar tocaba a pandeireta; e tan ben a tocaba, que lle propuxeron quedarse de criado na Casa Grande, á que volveu tan pronto como atopou un substituto, que daquela habíaos a granel, todo o país saturado de minorazos! Na casa veciña e competidora da Grande, á sazón estaban criando tres ou catro mozas; a unha delas, á Placeres, Paulo debeulle tocar tan ben a pandeireta que se namoraron..., e casaron! ¿Casa? De dote déronlle unhas finquiñas á rapaza, as peores e máis lonxanas da casaría, coa coincidencia de que nunha delas houbera..., ¡unha ermida! Paulo  deixou de lado a pandeireta e fíxose cun pico de canteiro, que nas súas mans habilidosas, pouco a pouco, furou dez metros de peneda, ¡atopando auga, moita, suficiente, pois a fontiña da ermida apenas daba para que bebesen as pitas! Os pasos seguintes consistiron en levantar unha casiña, de par do pozo, cacho a cacho, parede a parede. ¡Todo de milagre, que ata penso interviñeron, axudaron, as ánimas dos antigos ermitáns!

O Paulo e maila Placeres, con pozo e casa ao seu dispor, déronlle á manivela, e lograron unha parella: Manuel e Sabina! Manuel, con seu pai, alternando a labranza co pico e coa pa, veña facerlles casas aos veciños da rodeada. ¿Sabina? ¡Pois iso, outra sabina, que tivo que irse a Montevideo, para acabar casada cun adestrador de cabalos!

Manuel, o fillo da Placeres, ¡aquela Placeres cos praceres limitados!, saíra “excedente de cupo” no seu reemprazo, así que, só ou con seu pai, só baixaba das estadas os domingos..., ¡para ir ás mozas a Baílle! Como regresaba de noite, e o traxecto era montaraz, ¡tantos lobos como toxos!, fíxose cunha Derringer, ¡por se os lobos...! Usouna pouco porque deseguida casaron, hábil que foi en facelo pronto porque a María Prado era de tal valía que a rifaban, na bisbarra, tódolos mozos da súa xeración.

Fose porque Manuel volvía canso das obras, fose pola prudencia da María, o caso foi que a cegoña só lles trouxo un Manueliño, e para máis inri, guapo pero débil. Criando no neno, ao que lle daba escola a propia María, ¡unha autodidacta onde has haxa!, veu o demo á Ermita..., e fixo das súas! Aquel veciño e amigo non tivo culpa de levalo consigo..., ¡porque o demo é invisible, así que non se decatou de que ía acompañado!

-Manuel, se non tivese confianza contigo non cha pedía, pero resulta que aló en Cirio teño un competidor, un rival, e ben quixese levar no peto a túa pistola..., por se me ameaza coa navalla, que non sería a primeira vez.

Manuel, sempre servidor dos amigos, foi buscar a pistoliña e púxolla ao amigo encima da mesa:

Manuel:

-Aquí a tes. É unha Derringer do 32, e como avulta pouco, non a saques do peto, salvo que te vexas moi apurado.

O veciño e amigo quixo saber como funcionaba, ¡por se era preciso usala!, así que lle deu ao gatillo para atrás, coa mala fortuna de que as tripas do Manuel, tamén sentado á mesa, caínlle mesmo enfronte. O tiro escapouse, e as tripas ruxiron.

María, que estaba cerca, pero que non vira a escena, apresurouse a xunguir as vacas, para levar a Manuel a Lugo, pois en Mosteiro daquela non había médicos. Certo é que lle axudou o inexperto, pero aínda así, a cousa foi complicada. Manuel apertaba as súas tripiñas cunha toalla, pero...! Ou as apertou de máis, ou de menos, o caso foi que cando o carro xa traspasara Lea, Manuel fixo viúva á súa muller! (R. I. P.)

María, que? ¡María, ademais de perdoarlle ao..., ¿inexperto?, coidou nos velliños, coidou nas terras, coidou no gando, coidou no fillo...; de todo e de todos, menos dela mesma! Se houbo unha muller con cen oficios, e todos con dignidade, esa foi María Prado, ¡unha emperatriz do rural!

Aqueles vellos logo se cansaron de vivir, e o neto, pensando máis ben en poñerlle compañía a súa nai, pois para el pouca muller precisaba, casou, ¡e casou ben! O problema estivo en que o junior era pouco home para aquela nora tan..., ¡exuberante!, así que non tardou en preguntar por seu pai nas portas do Ceo.

A nora logo se cansou de imitar á María, así que decidiu retirar a herdanza do seu cónxuxe e “profesar”, como se dunha monxa se tratase, na súa casa, na paterna, que alí abundaban os cartos e non era preciso voltear o arado de ferro!

María, na súa soidade, toda chea de razón, de razón e de bo corazón, o primeiro que fixo foi escribirlle á cuñada, tamén viúva, para propoñerlle que volvese para a casa paterna, que así coidaríanse reciprocamente. Sabina volveu, pero non volveu soa, que trouxa na maleta un relicario coas cinsas do seu home. ¡Que mellor panteón que as ruínas dunha ermida! Pero a compañía da cuñada tamén foi fugaz, de cansada que viña de pasar traballos, así que, ¡ao panteón de seus pais, coa ánfora das cinsas do seu home de par súa!

Só me queda por contar da excelsa María que, cargada de virtudes, de virtudes e de traballos, levouna para Lugo unha sobriña... ¡Unha sobriña tan afortunada que tivo a inmensa gloria de cerrarlle as pálpebras a unha santa, que ademais diso era intelixente, guapa, simpática..., exemplar!

Non me apetece volver á casa da ermida, chamada polos veciños, “da Ermita”, nin sequera por fóra, porque non aguanto as ganas de chorar: ¡Pícanme os ollos co recendo daquelas traxedias, demasiadas para unha soa familia!

-.-

Der Sandmann,

de

E.T.A. Hoffmann.

“... Clara no era hermosa en la acepción vulgar de la palabra. Los arquitectos hubieran elogiado sus exactas proporciones, los pintores habrían visto en los contornos de su busto y de su seno la imagen de la castidad, y se habrían enamorado al mismo tiempo de su magnífica mata de pelo como la de una Magdalena, apropiándose del colorido. Uno de ellos, fanático de la belleza, habría comparado los ojos de Clara con un lago azul de Ruisdael, en cuya límpida superficie se reflejan con tanta pureza los bosques, los prados, las flores y todos los poéticos aspectos del más rico paisaje. Los poetas y los pintores decían: «¡Qué lago... qué espejo!». Si cuando miramos a esta joven, en su mirada parecen oírse melodías y sonidos celestiales que nos sobrecogen y nos animan a la vez, ¿acaso no cantamos nosotros también, y alguna vez hasta creemos leer en la fina sonrisa que expresan los labios de Clara que es como un cántico, no obstante algunas disonancias? A estos encantos naturales de la joven, añádase una imaginación viva y brillante, un corazón sensible y generoso que no excluía lo positivo ni lo razonable. Los espíritus románticos no le agradaban del todo; discutía poco con los que son aficionados a divagar, pero su mirada maliciosa decíales con mucha elocuencia: «Amigos míos, inútilmente os esforzáis en conducirme a vuestro mundo imaginario». Muchos acusaban a Clara de insensible y prosaica, pero los espíritus privilegiados admiraban bajo aquella fría apariencia a la amable, delicada y razonable niña”.

Se Ernst Theodor Amadeus Hoffmann non fose un alemán do século XVIII (escritor, xurista, debuxante e caricaturista, pintor, cantante e compositor musical prusiano, partícipe activo do movemento romántico da literatura alemá), léndolle a súa descrición de Clara eu xuraría que se estaba referindo á sobriña de Ben-Cho-Shei, Carmina Cerrada Algarra, doctora en Química, ¡naqueles tempos!, copartícipe naqueles faladoiros que tivemos en Madrid, no Centro Galego, a mediados do XX.

“Clara” e Carmina non só coincidían nas iniciais senón, e tamén, na profundidade dos seus razoamentos, comezando pola simpatía e pola beleza. Non era insensible nin prosaica, aínda que algún daqueles rapaces, incapaces de profundar na magnitude do seu pensar, cresen, ou crésemos, que era impropio dunha muller afondar tanto nos pensamentos científicos; a Guerra quedaba cerca, Xosé Ramón Fernández-Oxea, seu tío, non tiña máis remedio que achegarse ao Presidente do Centro, que o era daquela o mugardés, Coronel Lobo Montero, así que o ambiente non lle era propicio á soriana, pero, con iso e con todo, destacaba, sobresaía, deslumbraba; ¡naqueles anos foi o luceiro do Centro Gallego madrileño, daquela na calle San Quintín!

Non cheguei a saber se lle tiraron biografías, aínda que penso que ninguén se atreveu..., salvo que en Soria nacese un polifacético da talla de Hoffmann!

Lauda de seu tío Fernández-Oxea.

¡Que razón a de don José Ramón; por iso me permito esta homenaxe, en vida, á súa sobriña, unha moza singular da posguerra, daqueles tempos nos que predicaban: “La mujer, pata quebrada, y en la casa”! Pero a súa sobriña non era unha muller, era unha deusa!

-.-

Fausto,

de

 Wolfgang Goethe.

Fausto 1808

Na última parte, ou fase, Mefistófeles conduce a Fausto ao palacio dos poderosos; introdúceo nun fantasmagórico Carnaval; transpórtao retrospectivamente ao palacio de Menelao, rei de Esparta, onde Fausto queda prendado de Helena, a máis bela das mulleres. Móstralle as sereas nas rochas do Mar Exeo. Faille montar no Centauro e dialogar cos filósofos de tempos pasados. Outórgalle a máxima riqueza e o máximo poder. Pero Fausto cae na decrepitude: céganselle os ollos, decae o seu espírito, e por fin, morre! Sobre o seu corpo libran batallas os anxos e mailos diabros, pero, ao final, unha chuvia de rosas que cae do alto espanta a Lucifer!

No epílogo o coro (o coro dos anxos, que se cernen na atmosfera máis alta levando consigo a parte inmortal de Fausto) alerta aos sabios para que non cambien as súas almas pola sabedoría diabólica.

-.-

  

Isto soñeino, pero igual foi certo. Na miña bisbarra, no século XX, non había chousa na que non se dese a ruda, así que as pecadoras tíñano doado. Segundo meu avó, que era albeite, as rapazas tomaban infusión de ruda cando coidaban estar en idade de menstruar e non lles viña, pero tamén lles advertía que despois diso debían esquecela, definitivamente, porque era..., ¡abortiva!

Por aqueles tempos había un médico en Lugo ao que lle chamaban,  de orella a orella, “O Médico da Ruda”. 

-Padriño, logo, ese médico, ese de Lugo, apelídase así, ou é que receita iso, a ruda?

O Avó riuse da miña inocencia:

-O seu apelido non cho digo, para que o esquezas, que eu quero ter bisnetos! A súa especialidade, segundo se di, son os abortos, pero el, tamén segundo din por aí, en vez de ruda utiliza as coitelas, que lles fai raspados...

Calamos os dous, pois a min déronme cambras con só aquela evocación. Tempo adiante, que xa lle coñecía o apelido de velo nas paredes da súa casa de Lugo, dixéronme que morrera. ¡Outra cambra! Casualmente eu tiña certa confianza co párroco da zona onde vivía, así que me armei de valor e interroguei ao Crego:

-Ben sei que o secreto das confesións unha vez dada a absolución deixa de ser secreto, ¡porque morren ao morrer o pecado! Desaparece o pecado, desaparece o caso, coma se tal nunca houbese.

-Ao gran, que non están os tempos para circunloquios: ¡Ao pan, pan; e ao viño, viño!

-A dúbida que teño é para saber se a un morto dos da súa parroquia lle teño que rezar coma a Fausto, ou coma aos seus anxos; abreviando: ¿morreu confesado..., iso, o da Ruda?

-¡Estes da pluma sodes peores cós corvos, sempre á calaza! Morreu confesado, a Deus grazas; pero máis che vou dicir, que o fixo motu proprio, a petición súa..., do que se infire ou deduce que lle perdoaron os anxos!

Non preguntei máis nada, pois o crego falou claro; o que non me dixo, nin mo diría aínda que llo preguntase, foi o da penitencia, que igual consistiu en obrigalo a facer testamento a favor dos orfos da parroquia!

.../...

Pasa a

¡SE EU CHE CONTASE!

-II-

Xosé María Gómez Vilabella