LIBANDO IDEAS, PROPIAS E ALLEAS -III-

.../...

Unha curiosidade,

xa que “a cousa” comezou en Annual.

Polos anos 1923/24 parece ser que Josep Pla e Eugeni Xammar, cando preparaban o atentado contra Alfonso XIII, ofrecéronselle a Maciá para entrevistarse con Abdelkrim para que atacase o Sur de España, e así desestabilizar a ditadura de Primo de Rivera. ¡Pretendían volver ao 711!

-.-

No 36, por Castroverde, camiño de Asturias.

¡Levounos Franco, para que recuperasen Covadonga,

eles, eles mesmos!

-.-

As nosas relacións co mundo árabe (musulmán)

É improbable que os musulmáns (árabo-beréberes) chegasen a Castroverde naquela invasión do ano 711. Só pasaron á Península, inicialmente, uns 10.000 beréberes, mandados polos árabes Tarik e Muza, e traían 3.000 cabalos. Con eses efectivos, as nosas montañas, e maila nosa climatoloxía, pasar do Douro para arriba, como non fose para facer algunha razzia (roubos), resultáballes practicamente imposible. Quedáronse na parte Sur – Centro – Levante e Atlántica da Península, ademais das Baleares, terras ás que chamaron Sbania. Quen veu, pero máis tarde, que ese si que estivo en Lugo, camiño de Compostela, onde roubou as campás, foi Al Mansur (Almanzor).

O certo, que aínda vive por aquí algún vello que o recorda, foi que os soldados de Marruecos, (aos que a xente chamaba vulgarmente “mouros”, ou “mauretanos”, pero iso non é pexorativo nin racista senón unha referencia á súa cor morena por non saber distinguir razas e/ou procedencias), daquela ao servizo de Franco, pasaron por Castroverde en Agosto do ano 1936, en camións requisados, dirixíronse ás Grandas de Salime, que foi o inicio da resistencia ástur na Guerra Civil.

En calquera caso, as relacións co actual Marrocos, eses veciños do Sur, son intensas, aínda que non sempre satisfactorias. Iso ademais de que hai moitos marroquís traballando en España, principalmente no que foi a súa Sbania. Na globalización do mundo actual cadora é máis necesario saber idiomas, cantos máis, mellor; cultivamos os do aquén do Estreito: portugués, francés, inglés, alemán…, pero, do árabe, se quitamos ao ilustre, xa falecido, señor Fórneas, de Sampaio de Arcos, poucos chegaron a saber algo, nin sequera aqueles quintos das quintas, ¡meus pobres, que en África tiveron sede de todo, menos de idiomas, que lles chegou con castelanizar un pouco, sequera fose para que se risen deles algo menos, no cuartel! Isto que poño aquí son catro verbas, un pouquiño, coa única intención de que se teña unha noción, tanto dos musulmáns como da su lingua principal, pois tamén teñen dialectos, segundo qué zonas ou países. Vexamos:

O saúdo:

A-Salaam Alaykum = Que a paz sexa contigo.

Respondendo:

Wa Alaykum A-Salaam = Que contigo estea a paz.

Invocación cerimonial:

Bismilllah. No nome de Alá.

En Agadir (que era a auténtica Santa Cruz de Mar Pequeña; os franceses enganáronnos), desemboca o Oued Souss; o seu estuario, ao Sur, marisma de Massa, sempre está poboado por bandadas de aves mariñas, principalmente flamencos, patos e avocetas. No 1911 o canoneiro Panther, disparou unhas descargas nesta bahía como protesta alemá contra os plans de división marroquí que tiñan por entón Francia e Inglaterra.

Alguns datos, e tamén frases e palabras de uso frecuente, tal que para unha viaxe turística:

Argáns, árbores espiñosos e enmarañados. Precísanse as noces de 30 argáns para extraer 1 litro do seu aceite.

Magrib, ou Magreb = Occidente.

Bérber, Beréberes. Imaziguen = orixinarios, na súa maioría, das orelas do Mar Rojo.

L´Opinion, do Istiqlal, saíu en francés.

Ulema, a oración, 5 veces ao día.

Shereefs, descendentes do profeta.

Pascua de Abraham, ou sacrificio do carneiro = Aïd al Kebir.

Sopa espesa, picante, a base de xudías, prato típico do Ramadán = harira.

Figos chumbos = takanaita.

Por favor, anóteo = minfadlik.

Calle, rúa, rue = zankat.

Tánxer volveu ao control marroquí no ano 1685.

Tiznit foi fundada no ano 1882, o que é unha evidencia do libre e insumisa que era esa zona próxima a Ifni. Os bereberes Chleuh (cheljas) foron ocupados por primeira vez durante a “pacificación” francesa dos anos 30.

O noso Protectorado estableceuse no 1912.

Xauen foi tomada polos españois no ano 1920.

Entre 1921 e 1927 as tribus rifeñas foixéronnos retornar, retroceder, recluirnos, nos reductos melillenses. Tan aborrecida se viu España daqueles rifeños que, no ano 1925, algúns políticos presionaron para que España avbandonase Marrocos, pero aos franceses convíñalles encomendarnos o control rifeño, te-las cosas cubertas nun terreo malévolo, levantisco, e por engado, improductivo, así que nos axudaron a vencer a Abdelkrim, por pura comenencia!

Abdelkrim rendeuse aos franceses no ano 1926. Foi o primeiro nacionalista importante, só que á súa maneira. Os rifeños volveron ás andadas en 1955/56, pero desta vez contra Francia, que ben sabían que España, de momento, protexeríaos, e cando nos decatásemos do perigo, para daquela xa sería tarde. En Abril do 57 o sultán impúxolles gobernadores sureños, procedentes de Fez e de Casablanca, que foi a súa decepción; por iso, no 1958, os Beni Urriaguel rebeláronse abertamente.

Ata 1933 os franceses non deron sometido aos Señores do Atlas.

As tribus beréberes do Sur do Atlas nunca foron dominadas polos romanos, e polos sucesivos sultáns de Marrocos só esporádica e parcialmente.

Moulay Idriss el Akhbar (O Vello) era bisneto de Muhammad, e neto de Fatima, filla do Profeta; casou con seu primo Alí. Herdeiro do Califato de Damasco, chegou a Marrocos sobre o ano 787, xa despois da victoria omeya, que dividiu aos musulmáns en dúas sectas, a chiíta e a sunita. Daquela Fez foi a Bagdad de Occidente.

Os saadíes preferiron Marrakech a Fez, pero Fez volveu a resplandecer cos alauitas.

Ifni ocupouna o entón Coronel Capaz o día 6 de Abril do ano 1934. A reivindicación por España de Ifni (ou máis exactamente, da Pesquería de Santa Cruz de Mar Pequeña), remóntase ao Tratado de Tetuán, de 1860, que sinalou a conclusión da primeira derrota militar de Marrocos nos últimos 200 anos. Sidi Ifni, capitalidade do Ifni, foi construída sobre un acantilado, como ampliación do Amezdog inicial, con fascinantes e custosos edificios de estilo art decò, e con complicados traballos en ferro. ¡Un soño imperialista, unha cidade militar, colonialista; iso, Art Decò! Hoteis actuais: Hotel Suerte Loca, Hotel Bellevue (xunto á Place Hassan II), e arriba, na explanada de Tiradores, o Hotel Beau Rivage.

De Norte a Sur, antes da nosa fronteira, (Tabelkut), estaba a localidade de Mirhleft.

A “porta” do Sáhara é o poboado de Goulimine.

Casablanca, Casá, ou, Dar el Baida, durante os anos 40 / 50 foi o principal centro de levantamento contra os franceses; a súa masa obreira formou a base do partido socialista de Ben Barka.

Mellah, barrio xudeu.

Ribat, mosteiro fortificado.

Coa chegada dos franceses, Marrakech apoiou ao pretendente El Hiba. No resto do período colonial foi un feudo do Pachá T´hami el Glaoui, que morreu no 1956.

O Protectorado francés durou do 1912 ao 1956. Ata o ano 1933 os franceses non foron capaces de someter aos Señores do Atlas. Controlaron o Maroc Utile, séxase os chans productivos próximos a Rabat e a Casá.

No 1956 Fez perdeu gran parte da súa poboación xudea.

Ataque a Ifni: Na noite do 23/24 de Novembro do ano 1957.

Terremoto de Agadir, no 1960.

Mohammed V morreu no ano 1961.

A Marcha Verde, unhas 350.000 persoas, foi no 1975, con Hassan II, e Franco ás portas..., do Ceo?

Os romanos dicían libio, por africano.

Adeus = B´slama

A guerra = Jihad

Abraham = Ibrahim

Alhucemas = Al Hoceima

Attar = Unha especie de auga de rosas

Axudar aos pobres = Zakat

A peregrinación á Meca = Al Hajj

A loita interna de cada musulmán = Al Jihad

Bos días = Sabah el kheer; ou, Sabah el nour

Boas tardes = Masaa el kheer

Boas noites = Layla Sa´eeda

Ben = Bikhir

Benvido = Ahlan wa sahlan

Café con leite = qahwa bi lahlib. (E logo, Kebir, ou Seguer)

Cando sucede algo bo, ou se ve algo ou a alguén interesante = Masha´Allah

Como estás? = Kidayr?

Como te chamas? = Shu ismuk?; ou tamén, Asmitk?

Como se di? = Kifach katgal?

Dálle, apura, sigue = Yallah

De nada = Afwan; ou tamén, Makayn muchkil

El = Huwa

Ela = Hiya

Eu chámome = Ana ismi

Falas árabe? = Katahdar el a´arabia?

Falo árabe, pero pouco = Kanahdar el a´arabia shwia

Grazas = Shukran

Harka = Era o ataque dos sultáns para aumentar a recadación.

Lot = lot

Mahoma = Mohammed, Muhammad

Miña vida = Hayati

Moisés = Musa

Moitas grazas = Shukran jazeelan

Noé = Noh

Non  = La, ou,Men fadlak

Non o sei = Ma´arafch

O Corán = Al Qur´an

Os rezos do musulmán = Salat

O xaxún = Saum

Ola = Marhaba, Ahlan

Okey, está ben, basta = Safi

Pecado = Haram

Por favor = Men fadlak

Que? = Shno?

Que é isto? = Ach hadchi?

Querida, querido = Habibi, Habib

Quizais, pode ser = Yimkin; ou tamén, Mumkin

Que pasa? = Ach kayn?

Que desexa, que precisa = Ashno bghiti?

Quero, déame = Bghit; ou tamén, A´atini

Que Deus o permita, Se Deus o permite = Insha´Allah

Quérote = Ana Kanhabbak, ou, Kanmut a´alik

Rezos do Corán = Salat

Santuario = Zaouia

Si = Na´am; ou tamén, Eh

Síntoo, descúlpame = Smahliya

Se Deus quere = Insha´Allah

Tu = Nta

Xaxún = Saum

Xesús = Isa

-.-

A VIDA É UN MOTOR SEN MARCHA ATRÁS

¡E nós sen decatarnos! ¡Pero qué ben a definiu Charles Chaplin, e iso que o tiñamos por pallaso: “A vida é unha obra de teatro que non permite ensaios. Por iso, canta, ri, baila, chora e vive intensamente cada momento da túa vida..., antes de que baixe o pano e a obra termine sen aplausos”!

Comecemos por cantar: Canto á mañá que me viu nacer; cántolle para compartir a ledicia dun novo amencer! Cántolle ao sol do abrente, que está a punto de aparecer. Con ese sol veño, con ese sol chegarei; e serei luz na terra dos pais que me fixeron, que agardan naza con xeito, e me faga xeitoso, por dentro e por fóra. Cántolle á terra que Deus me escolleu, pois eu non o fixen, así que a dou por ben escollida. Nesta terra medrarei, pedíndolle a

ese Deus da Creación que me permita facer algo por ela, axudala a medrar, de merecido que o ten! ¡Viva Galicia, a terra verde do meu Castroverde, e eu, nela..., que non quero emigrar! ... ¿Non é emigración dez anos na África Occidental, peste e guerra incluída? Aí a tedes: Outra rosa con espiñas!
 

¿Rir? ¡Menos mal que vivo dando esquina a unha praciña á que acoden os rapaces, que eses, maiormente os adolescentes, de cando en vez rinse debaixo das árbores; non sei de que, pero fano, que outro tanto non pasa nas rúas do barrio, e iso que non é dos pobres! Botémoslle a culpa a esta maldita e inacabable crise socio-económica, que tantas caras longas está producindo; ¡en vez de roupa, parece que andamos enfundados nun saco de ortigas!

¿Bailar? ¡Báilannos as tripas baleiras, esas si, coa música que nos tocan eses músicos da Administración Pública! ¡Deus lles dea tanto purgatorio como eles nos fixeron pasar en vida! É de xustiza que pido...

¿Chorar? ¡Como xa non hai carpideiras, os prantos son persoais, íntimos: Choramos para dentro, coas portas pechadas!

¿Vivir intensamente? ¡Uf; diso non falta, cunha velocidade trepidante, sempre cara adiante, haxa ou non precipicio! Pero isto merece un capítulo á parte.

-.-

O de vivir intensamente...

Vivi-la vida intensamente está ben, é recomendable, pero tamén hai que distinguir entre intensa e febrilmente. ¡A febre é un dos síntomas das enfermidades!

Lin nalgunha parte, que ata non sei onde: “Do pasado toma as vivencias positivas, as aprendizaxes adquiridas e maila experiencia acumulada”. ¡Este é o combustible do noso motor vivencial, sapiencial, o único que funciona!

Máis que intensamente, fagámolo fondamente, detidamente, analizando, e de paso, saboreando as dozuras da vida, pois vivila a tragos acaba en borracheira. ¡Si, si, isto abunda, e non soamente de alcol! ¿Que vivimos en tempos acelerados, que o tempo fuxe...? Isto é certo, pero temos a solución do transvase: ¡Restar dos vicios para pasalo ás virtudes!

Na miña aldea, aos que non levantaban a cabeza do traballo, chamábanlles invisos, pero eu pasaríaos á categoría dos “invisibles”, precisamente por iso, porque non había forma de verlles a cara, sempre agachada, sempre absortos no trallado, sen descanso nin lecer. Un “inviso”, xa que logo, é un ser envexoso que aspira a pasarlles diante aos veciños, pero sen taxa nin medida, con un esforzo sobrehumano, atormentado polo seu ego. ¡A esa intensidade, eu, que son, ou me teño, simplemente por humano, abrenuntio!

Estou con eses dos tres oitos: traballar, gozar e durmir; e para os vellos engado unha sestiña de durmevela! A plenitude está en camiñar á vez que se goza do camiño; ¡tantas cousas guapas que nos rodean, e nós sen reparar nelas! 

Dixo un tal Espinosa (que só o era de nome): “Centremos a nosa atención no día de hoxe; e sexamos o mellor que podamos neste día feliz; goza do que fas, e lémbrate que cada día que empeza podes ser mellor (¡ti, pero tamén o día!) có que terminou”.  

-.-

As molestias do retrovisor.

Son inevitables, pero, nalgún aspecto, mellor así porque nos serven para sumar experiencias, para enderezar rumbos, para face-los propósitos de emenda. 

O que non serve de nada é amargarse coas dores pretéritas; amargarse, non, pero rectificar, si. ¿Quen ten un pasado rectilíneo? ¡Fora da Virxe María, poucos! ¿Que ese pasado nos condiciona? ¡Obviamente, si, pero se o utilizamos para mellor conducir, ¡para mellor conducirnos!, bendito sexa.

Antes de dar un paso adiante, corrixir, corrixir canto teña emenda; enderezar rumbos e planear solucións. ... propoño firmemente nunca máis pecar, apartarme de tódalas ocasións de ofendervos, confesarme e cumprir a penitencia que me sexa imposta... ¡Isto lle propoñemos ao Señor, pero, facémolo? ¡Daquela espertemos con ese remorso, que é moi san, construtivo, un faro para a néboa vitalicia, o mellor para a nosa circulación rectilínea, rexenerativa! ¿Queremos aprobar o exame final? ¡Pois hai que presentarse limpo, aseado, lavado!

-.-

Nos camiños tamén hai rosas,

penas e rosas.

¡Gozalas, pero non pisalas! Nunca vin unha vaca que pisase as roseiras; nin pisan as rosas nin comen a cicuta, pero si a herba do arredor. Ensínannos a gozar do bo e a fuxir do veleno... ¡Que teñamos que aprender dos animais moi animal nos fai!

O colibrí liba sosténdose no aire; ¡nunca pisa as flores! Amalia Rodrigues tampouco: “Quem julga que sâo rosas as pedras do meu caminho nâo sabe que encontrei sempre nas rosas que me deram perfumes que au colher, me deixaram espinhos dos olhos me caiu o sangue que fizeram”.

Un entendido en rosas, outro. Ormando Candelária: “Uma liçâo luminosa para todos os caminhos: -Quen queira regar a rosa há de reger os espinhos!”

As espiñas, se non abrimos os ollos, poden facernos crer que a vida non é ese camiño de rosas, pretendido e tan desexado. ¡Claro que hai espiñas pero estamos dotados de narices, ¡de intelixencia!, para cheirar os obstáculos, para dominalos ou apartarnos deles, segundo os casos.

As decisións nunca en quente, que por culpa dunha picada non imos maldicir a roseira. ¿Se nos apertan os zapatos, verdade que os deixamos na tenda? Pois na vida, se con algo non podemos, ou nos manca, cambiar de modelo, pois hai escolla para todo, para todo o que sexa volitivo se entende. Deus dotouno de mil habilidades, e renóvaas día a día, así que non é tan difícil cambiar de camiño, cambiar de oficio; cambiar de emprego é doutro cantar. Mais para os cambios é conditio sine qua non coñecerse: ¡Ata as árbores medran, botan as ramas, por onde teñan sitio libre, por onde o sol as quenta; só o home arremete contra obstáculos insalvables, e iso que temos intelixencia, e sabemos distinguir, ¡supónsenos!, o ben do mal.

¿Cal é / cal foi a miña misión na vida? Como meta, salvarme, ascender..., ascender á santidade, iso que chamamos Ceo, pero isto lógrase con un bimotor: ora et labora. ¡O piloto somos nós, nós mesmos, pero temos unha ¿torre de control? que é a Igrexa! Para rezar non fai falta carreira, pois a Deus pódeselle falar de ti, de ti por ti, maiormente desde que se fixo home, precisamente para falarnos na propia lingua, pois, segundo a Biblia, falounos, faloulles, en arameo, latín e grego. ¡Deus máis accesible non cabe imaxinalo! En canto ao traballo, para que non se diga que son inventadas miñas vou anosar o que dixo certo filósofo (formador), un tal David Topi:

“Cando un se dedica a facer aquilo para o que veu a este planeta (vocación, actitudes e tamén aptitudes) a vida sempre lle é fácil. Os recursos materiais necesarios para levar a cabo o noso traballo aparecen, sempre, por tódolos lados; vivimos na abundancia e somos felices. O universo sempre é perfecto (axeitado, máis ben) e a súa abundancia infinita. A casa dos nosos soños, o diñeiro que necesitamos, as posesións materiais que nos fan vivir máis confortablemente, todo iso énos provido cando traballamos no que viñemos a traballar, practicamente sen esforzo. Os nosos pensamentos materialízanse e maniféstanse máis rápido e máis adecuadamente cando están relacionados coa nosa tarefa, e a vida en xeral pode ser un camiño de rosas na que non debemos (non temos) que loitar para obter o que desexamos, senón que aparece (os éxitos) ante os nosos ollos sen decatarnos”. ¡Ben, ben; máis ou menos!

En definitiva, non é que a vida en si sexa, propiamente, un camiño de rosas, pero compre animarse a planta-las roseiras, e de plantadas, coidalas!

-.-

Poñémonos así porque nos deixamos encirrar.

Pode haber preito sen avogado pero nunca sen atizador. Teñen de patrón ao Iscariote, ao Xudas, e de xefe ao mesmísimo diabro, así que, de feitas as irritacións, de aceso o lume, seus padriños pásanos á retagarda, en reserva..., para unha próxima actuación!

¡Pero que pouco se fala dos encirrantes, tanto que abundan! ¡Claro, tiran a pedra e esconden a man!

¿Que entendemos por tirar a pedra, que se adoita dicir sen pensar moito no seu alcance? Quen a tira non sempre se sabe, o que si se sabe, o que si se padece, é a pedrada, a ferida que producen certas insinuacións, fundadas ou non; sospeitas, apuntar co dedo, lanzar acusacións prefabricadas, xerar polémicas, sementar infúndeos ou dar pé a malos entendidos; en definitiva, quentar o ambiente, atizarlle á discordia, á desavinza! Esconder a man é o complemento circunstancial desta oración: ¡Eu acusei; eu promovín; eu escaravellei...; agora que se maten!

O caso é que aos encirrados, absortos no seu problema, na súa desavinza, bórraselles de contado a dirección do vento: nin quen lles sopra, nin cando, nin como! ¿Por que mo di, por que o fai, por que acusa ao meu contrincante? Nisto non é costume deterse: encrespámonos, escarvamos na terra, ¡como se a terra tivese culpas desta clase, e a ferir no contrario...; polo menos, ferilo! ¿O Código Penal? ¡Pasa por alto o indemostrable, e iso é precisamente o que son a maioría das zancadas!

Tirar a pedra e esconder a man é de covardes, ¡que son os máis valentes á hora de ofender! Nunca se viu na Historia un matón que non fose covarde, pero esa covardía lévaos a desunir, a desintegrar, a anular, coa esperanza de sobresaír, eles..., por riba dos cadáveres provocados, que é a meirande das baixezas!

O que ignora esta clase de tipos / as é que no pecado sempre vai a penitencia, así que, á corta ou á larga, as pedradas teñen efecto boomerang, 

-.-

Tirarse sen paracaídas...,

obrar sen pensar!

¡Se así o facemos, pouco nos vai durar a música! Os xaponeses, tan ladróns que sempre foron da mecánica estranxeira, ¿a quen lle roubarían este proverbio: “Pensar sen obrar non conduce a nada, pero obrar sen pensar conduce ao desastre”.

Isto dos paracaídas está visto, visto e sabido, pero..., realizado? Nunca esquecerei aquelas preguntas do meu neno, en Ifni, no 1957/58, cando practicaban os paracaidistas no Campo da Aviación, a cen metros da nosa vivenda, tan cerquiña que, desde a azotea da nosa casa do Banco, viámolos saír, baixar e aterrar. O neno: -¿Papá, po que se tiran? El pensaba máis cá min pois non fun capaz de responderlle con xeito, así que se me escapou un disparate: -¡Porque..., porque lles dá a gana! Pero non fun exacto pois o correcto sería dicirlle: -Meu fillo, alistáronse, e agora apeitan coas consecuencias!

Aquel día aprendín que, pensar, non é tan doado; e falar sen pensar, un disparate, un dispararte que repetimos con excesiva frecuencia. ¿Por que? Tampouco é doado de dicir, así que vou buscar tres profesores que me axuden a explicalo: 

Henry Ford (aquel dos coches). Pensar é o traballo máis difícil que existe. Quizás sexa esta a razón pola que haxa poucas persoas que o practiquen.

Miguel de Unamuno, recomendaba: Sente o pensamento, e pensa o sentimento. Pensar é como vivir dúas veces.

Un tal Soto Pablo, deulle o broche: Educade aos nenos e non será necesario castigar aos homes. 

Ensinar a pensar é un aspecto fundamental da educación. Por iso convén levalo á infancia, inculcalo desde as primeiras letras, que os nenos non repitan simplemente por repetir, como fan os loros, senón que asimilen, que deglutan, que anosen as ideas recibidas, PERO..., cribadas pola súa peneira, polo propio caletre! Así faranse prudentes, e serán eles os actuantes; serán as súas ideas, as propias, as que os fagan respectables, pois o respecto entrégase, dáse, debe darse, a todos aqueles que se conducen con criterio e con integridade. Ninguén debe esperar do outro que sexa perfecto, pois dun modo absoluto, aquí na terra, só houbo un, ¡Cristo!, pero podemos intentar unha superación, unha imitación, e os signos desa superación, dese esforzo, sempre son visibles, externos, así que nos farán merecedores dunha certa admiración. ¡A pensar, macho, que é moi sa, moi útil! (E coidado coas femias, aprender delas, pois, por regra xeral, pensan máis, senón mellor, cá nós; adoitan ser máis precavidas!).

-.-

A felicidade non se compra: é de fabricación caseira.

A felicidade é íntima; por tanto, non depende do que temos senón do que somos, de como somos. Henry Van Dyke. Das infinitas definicións que levo libado, visto e/ou oído, quédome con esta. Fabricándonos, se o facemos ben, estamos fabricando a propia felicidade. Podemos prestala, iso si; axudar a ser felices, pero nunca en dación total porque..., porque a felicidade é a propia pel, a nosa envoltura anímica! Se estamos contentos co que facemos, en estrita conciencia, con independencia dos resultados, pois estes, como dixo Ortega y Gasset, dependen, tamén, das nosas circunstancias, felices seremos; ¡fabricación caseira!

Tres factores son básicos para a felicidade: Mente lúcida, positiva; un corazón bo e xeneroso;  confianza en que, tras da noite, sempre amence.

A felicidade, en definitiva, é unha sensación de equilibrio anímico; un albiscar, un anticipo da esperada no alén; un aperitivo que nos incita a desexar a outra, a definitiva. Por tanto, esta, a térrea, non é completa, nin completa nin constante. Non obstante, é boísimo tela, sentila, porque nos edulcora a vida, e nesa harmonía aprendemos a vivir; sérvenos de orientación para optar polas decisións satisfactorias. En definitiva, que ten unha alta dose de conformismo, sine qua non a carga vital do pecador sería insoportable.

Sendo útil a felicidade, ¿por que facemos tan pouco por obtela e por conservala, meténdonos en lías, en desacougos constantes? En galego temos un termo moi expresivo ao respecto: enfexo/a. Somos uns enfexos, uns insatisfeitos, que nos prace estorbar, molestar, comezando por nós mesmos, para nós mesmos. ¡Viña no veleno daquela mazá!

-.-

As torturas da urbe.

Un cárcere de dobre v: vitalicio e voluntario.

A forza centrípeta das urbes é algo monstruoso, ¡e nós sen decatarnos! Neste momento temos, entre outras, as seguintes megacidades: Tokio, con 38 millóns de habitantes; Nova Delhi, con 25 millóns; Shanghái, con 23; México (capital), Mumbai (Bombay) e Sâo Paulo, con uns 21 millóns. ¿É crible? ¡Non moito! ¿E despois dicimos que desapareceu a torre de Babel? ¡Multiplicouse!

Problemas sociais, de descontrol gobernativo, pero tamén ecolóxicos, pois son focos de toxicidade inevitable, suicidas pero tamén asasinas da súa contorna. ¡Felices non son os seus habitantes senón aqueles que lles venderon as leiras para solares, fuxindo seguidamente para as montañas!

Estas megas funcionan como provincias, ¡e menos mal que o fan así! Non obstante, o descontrol, particularmente en cuestións de seguridade é de seu ingobernable. Logo está o problema dunha planificación urbana axeitada para proporcionar vivenda e servizos, espazos recreativos, sumidoiros e demais saneamentos, rede eléctrica, etc. O problema dos desprazamentos para acudir puntualmente ao traballo. A migración asentada en barrios míseros, absolutamente inseguros. Etcétera, etcétera. Á larga, estes monstros acaban sendo iso, monstros, monstros terribles, deshumanizadores.

En canto ao cidadán que vive nelas? Quero dicir, ao recluso... ¡Pois iso, un recluso, recluído nunha cela, acaso do piso enésimo desde o que resulta inútil ollar para abaixo pois a partir dun sexto/sétimo é difícil recoñecer, aínda que pase pola acera, á nai que nos pariu!

Isto é vitalicio, pois, de asentados na cidade, quen se atreve a volver ao campo, aínda que teña leiras propias; mercar tractor e ferramentas, rozar e decruar a chousa...? O de voluntario non é tan rotundo, pois, polas ganas, unha vez saturados de monóxido de carbono...!

Consello de aldeán: Eu non cambiaría un cabalo por un ascensor!

-.-

A persoa comunicativa...,

bendita sexa!

Para comezar distingamos entre comunicativa e larapeteira. Tamén habería que facelo entre homes e mulleres, pois estas, sen falar, falan: cos ollos, co sorriso, con eses mil acenos graciosos que lles son propios..., aínda que non a todas!

Tíñame asombrado o éxito actual dos teléfonos móbiles (tabletas) ata que un día, paseando polos Cantóns, descubrín a causa da cousa: ¡Eureka; estaban fartos do seu silencio! Concretamente nesta Coruña dos meus pecados, ¡das miñas vivencias!, houbo unha curva comunicativa: ascendente, desde que a xente se foi esquecendo da guerra e dos seus odios inherentes, colaterais, e deu en abrirse, en falarlles aos próximos, levasen ou non camisa azul; a descender empezouse desde que a afluencia migratoria disolveu aquela confianza de cidade “na que ninguén era forasteiro”. Quedou, por poñer un exemplo, a rúa Barcelona, na que todos, ou case todos, eran..., de Lugo; todo o contrario do que sucedía na Praza de Lugo!

Comunicar, cando é ameno, cando é para ben, é un apostolado: Devolvemos o recibido, sazonado, ampliado, con algo do propio salseiro. Comunicar é abrirse; desabrochar o ego.

Comunicar é aceptar a convivencia, acéptennos, ou non, a nós mesmos. Comunicar é abarca-lo mundo, abrir o baúl, mentres que o silencio é a covardía dos impotentes, dos brazos curtos, incapaces para dar apertas, incapaces de abarcar aquilo que estea lonxe das nosas nafres. Comunicar é, en definitiva, estar no mundo, aceptalo, compartir emocións, colaborar para que a vida sexa grata, vivible.

Os cismeiros e mailos murgáns tamén comunican..., ¡veleno! Un cismón é un hipócrita que sinala co dedo: ¡Ese non se parece a min; queimalo! ¿Queimar? ¡Se puidésemos queimar a caterva de cismeiros que nos rodea, adeus ao xeo polar, que afogaríamos, todos, nesa fervenza!

Falar, pero non só falar, pois falar sos non ten graza. Falar é, debe ser, a mostra, os acios, da nosa frutificación: Eu son así, estes son os meus froitos, este é o meu parto; velaí a cría! Falar, si, pero con oportunidade; falar despois de escoitar, axudándolle ao interlocutor a discorrer. Como a fala é un regalo, non se pode ser desagradecido: ¡hai que contestar, satisfacer a quen nos está satisfacendo!

No século XX, do que coñecín dous terzos, as nosas aldeas eran, foron, auténticas academias do bo falar. Certo é tamén que algún taco se escapaba, blasfemias incluídas, pero iso tiña de bo que os outros, os restantes, a maioría, collíanlles noxo aos bocamouras, e co seu desprezo colaboraron eficazmente no illamento das miasmas. Particularmente aquelas ruadas invernías, na casa grande de cada lugar, eran, foron, auténticos areópagos das ideas; das ideas, e por tanto, do saber, ¡do saber dicilas, que ninguén falaba en termos rebuscados, pedantescos, como pasa hoxe en día nos mass media, lamentablemente!

¿Areópagos? ¡Si, iso dixen: reunións asemblearias de persoas con autoridade, competentes! Daquela non se sabía moito, pero o sabido estaba remoído.

No falar por falar non brotan as ideas; reservámolas. Conversar é outra cousa: a conversación ten que ser sincera e comunicativa; só coas reservas da prudencia e da cordialidade.

¿Prudencia? Home, claro, que non estamos para provocar hostilidades. O prudente é apóstolo, pero un apóstolo positivo, verdadeiro. Non acende lumes; ¡apágaos, procura apagalos!

¿Cordialidade? ¡Quen rasca mistos, lume acende; non si? Daquela xa sabemos o que nos compre.

Emitir mensaxes. Ten a súa ciencia, que ata hai quen lle chama competencia comunicativa á capacidade de elaborar e de interpretar, iso de darlle sentido ao que o emisor quere dicir, e tamén ao que o destinatario quere entender. ¡Vostede sáibame entender, que eu ben sei o que quero dicir! Pois non, que a cousa non é unidireccional, que se precisa, entre outros factores, un certo grado de simpatía, recíproca, para que os entenderes sexan doados, accesibles, alcanzables.

Falacias. Un bo argumento debe aportar apoio suficiente para aceptar a conclusión; e despois, que as premisas deben estar relacionadas coa conclusión. Unha argumentación insuficiente pode, incluso, ser tida por falacia. Aos argumentos en favor dunha tese ou afirmación chamámoslles probas; os opostos serían obxeccións. Así que, entre probas e obxeccións, a xente vaise entendendo, e a verdade acaba afirmándose, expulsando as falacias. Así vai o mundo, a vida en sociedade, por libre; en vista diso, Laissez faire et laissez passer, le monde va de lui même. ¡Pois non, non señor, que algo mellor iría se nos esforzásemos en falar con sentido e con verdade!

...

Canso de teclear, e para respirar un pouco dese anhídrido da rúa, ¡outros fuman!, asomei á ventá: De cada tres persoas que pasaban, dúas ían coa man na orella, ¡tablet en ristre! Na fronteira, na que dá ao xardín, a excepción eran aqueles/as que ¡arrastraban! un canciño. Está claro; hai dous tipos de mascota: can ou tableta.

Decepcionado, volvín para dentro: ¡Estes desertores da aldea teñen morriña dos cans; e cando non o teñen, falan á distancia. ¿Será que falan con aqueles veciños da súa aldea de procedencia, evocando as ruadas? ¡Que máis quixesen, polo menos algún, que volver ás andadas!

¡Que acerto tiveron Antonio Meucci, Elisha Gray e Alexander Graham Bell, evitando que a xente enmudecese!

-.-

Ben vivir, que non é igual que vivir ben.

Non, non é igual, pero, a miúdo, confundimos estes conceptos: Ben vivir é facelo ben, ben feito; facelo conforme a Lei divina, e no posible, á humana. Vivir ben é darse, caer, na vidorra, no hedonismo, esa enfermidade dos ricos, ou dos que por tal se teñen, que aínda é peor!

De vivir hoxe, ¿que opinaría do mundo actual aquel prócer do hedonismo, Aristipo de Cirene? Seguro que se diría: “Quedeime curto!”.

De riquezas, de velas ao redor meu, estou farto, pois veño de traballar nun Banco... ¡Por iso sei algo delas, desa voracidade do “venga a nós..., un reino, pero non o teu”! Desas vivencias prefiro non falar; son males necesarios para a evolución dos países, pero, males!

A gran riqueza está en enriquece-lo espírito, en anosar as virtudes, en apuntarse puntos para ese baremo que ten encomendado San Pedro, o porteiro da Porta Grande, a máis santa de tódalas santas! As de por aquí dan indulxencia plenaria, pero non garanten a recaída; na de San Pedro non hai volta atrás.

Botarlle salsa á vida. ¡Iso! Somos pouca cousa para cambiar o mundo, pero algo pódese facer: O primeiro é facer de tripas corazón, séxase, actuar con firmeza ante situacións adversas; menos tripa, menos egoísmo, e máis amor. Botarlle afouteza á vida. Como lle dicían ao César, “Cave ne cadas”, ten coidado con caer, e máis aínda con recaer; de caído úpate, pero a cen!

Esta salsa cocíñase esforzándonos por ser mellores de día en día; auto puíndonos: illar o egoísmo, a avaricia, a cobiza, a inxustiza..., esa caterva de amigos do corpo, que á vez son inimigos da alma.

Non podemos mover o mundo, ¡non nos fagamos ilusións!, pero si facer de espello para que o próximo infeliz trate de parecerse a nós no de ser felices.

Gandhi dicía: Temos que ser o cambio que queremos ver no mundo; e así, se cada un limpara mellor o seu tramo de beiravía, en lugar de queixarse polo mal que limpan os veciños, a rúa estaría máis limpa”. ¿Facémolo, a ver que pasa?

Outro pensador, un tal Victor Küppers, dicía: “O meu norte foi, é, o meu Deus, que deu sentido á miña vida; ler o Evanxeo axudoume a entender que o obxectivo na vida é elixir en cada instante a mellor actitude posible, coas circunstancias que teñamos. Non podemos cambiar as circunstancias, non as controlamos, pero si podemos elixir, sempre, a nosa actitude. Esta é a nosa liberdade como persoas, e asemade, a nosa gran responsabilidade”. Nisto da actitude, elixila só depende de nós mesmos; non temos escusas; para elixir a mellor en cada momento temos que facernos estas dúas preguntas: ¿Como podo ser unha persoa mellor? E tamén, ¿como podo axudar aos demais?

Küppers gustaba de facer alusión a esta frase da Madre Teresa de Calcuta: “Que ninguén se achegue nunca a ti sen que, ao irse, se sinta un pouco mellor e máis feliz”. ¿Aceptámola? Pensade que é de Misericordia...

A todo isto debo aclarar que non me teño por santo, ¡como moito, aprendiz de santo!, pero sei distinguir o ben do mal, ¡como todos! Obrar ben pode ser difícil, pero o que é imposible, nunca! O que era imposible para nós xa o fixo Cristo por nós: redimirnos; coa súa paixón, ¡voluntariamente aceptada! Aberto o camiño, todo consiste en camiñar; iso si, sen tordear!

¡Deus, dar bos consellos, que doado é; poñelos en práctica pode non ser divertido, pero vale a pena: vale a pena para librarse das penas de ultratumba, que se me antolla será outra expulsión, parecida á do Paraíso, pero, peor..., porque será definitiva!

-.-

Pasa a

LIBANDO IDEAS, PROPIAS E ALLEAS

-IV-

Xosé María Gómez Vilabella