LEMBRANZAS E DIVAGACIÓNS

LEMBRANZAS E DIVAGACIÓNS

DUN VELLO VERDE, TANTO COMA OS CARBALLOS DA MIÑA CARBALLEIRA.

Xosé María Gómez Vilabella

Bergland: ¡Botáchesme, pero…, volverei, volveranme!

Cheguei

¡Tira con brío, Manuela,

Manuela do Rego,

que xa asoma o morgado dos Gómez,

e vén para quedarse!

Debaixo do brazo non trae un pan,

pero,

cunha aixada na man

fará por telo, cavando;

ademais diso,

fará versos,

enxalzando o seu Bergland!

Vén sen pelo...

¡Iso debe ser para que non llo tomen,

pero,

nin con esas,

que está chamado a padecer

no seu propio país,

desde que asente os pés!

Era agosto..., ¡frío en rostro!,

pero o sol non tardou en saír:

asomou por tras da Serra,

para felicitar á señora Irene,

miña nai querida,

tan sufrida!

Mentres,

meu pai aparellou na egua,

para poñerme,

en Castroverde,

na Partida.

¡Na partida, non:

na chegada,

pois a miña partida está sen anunciar!

A partida encoméndollela aos fillos,

para que me tornen ao

Bergland das carballeiras;

¡quero resucitar

no propio berce,

no lugar

onde nacín!

-.-

Da terra

A Terra Chá era de Manuel María,

pero esta,

a da montaña,

é miña,

por días de vida!

Gústame a montaña

polo moito que dá que facer,

tanto para subila

como para baixala.

Gústame a montaña

porque dela, aló abaixo,

todo é verde,

¡coma min!

¡Por algo lle puxeron

Berg Land!

Gústame o verde,

¡si!,

pois a morado xa chegarei,

coa vellez.

Daquela, que clase de vello serei?

O dito:

¡Un vello verde!

Mais,

para vivir a vida con limpeza,

que me bauticen,

¡xa!

-.-

O regalo máis grande: ¡Meus padriños!

¡Aparella a besta, Xosé,

que imos de bautizo!

¿Tanta présa che corre

lavalo por dentro,

que por fóra xa o lavou

 Manuela do Rego?

¡Xosé,

o primeiro de todo

é devolver esa herdanza nefasta...,

para adir con limpeza a santa,

a Santa Herdanza do Ceo,

que son

incompatibles

o pecado coa santidade!

Coa besta aparellada,

e a madriña na albarda,

o neno,

que?

¡No colo da madriña,

e co padriño atento ao ramal,

que me levan a bautizar!

-.-

¿Viñeches embora?

¡E tan boa,

si,

na que Deus para min escolleu,

pois,

xa levaban os cristiáns

vinte séculos de oración!

¡Adestrados, que non amansados!

Por exemplo,

os cregos,

que aínda misaban

dándonos o traseiro,

¡e menos mal que veu un Concilio

para poñelos do dereito!

Agora ofician, eles sos, por suposto,

pero non están solos:

Presiden e imparten,

¡comparten!

-.-

Responsabilidade paterno-filial

¡Que gran potencia

a de xerar un fillo

que vai para anxo...,

se o saben educar!

O malo do caso está

en se o deixan esvarar,

que daquela

ni o anxo da garda

o poderá salvar.

Os pais poñen a masa,

pero os fillos témola que amasar,

comezando por facer

o sinal da cruz

para alistarnos ao Exército

de Cristo Rei,

que é o da santidade,

o da Santidade Eterna,

e por ende,

o meu Señor, o meu Salvador.

-.-

¿No social, que?

Daquela cando nacín

en España

tiñan un Rei,

algo enteco e mullereiro,

que mandaba mandar

aos seus xenerais,

pero tan mal o facían

que nos daban o traseiro,

imitando aos cregos.

Daquela,

o pobo raso,

preocupado pola res pública,

¡deu en pensar..., nunha república!

¿Cando e como?

¡En Abril,

que e é cando agroman as flores!

Fáltanos o como...?

-Preguntáronlle ao azar!

¡Así que o botaron votando,

para máis vergoña

nunhas municipais.

-.-

No lugar

Oito casas,

pero ningunha delas vulgar;

oito casas

compoñían o meu lugar.

Chamábanlle

Berlán

porque esqueceran o topónimo

explicativo, orixinal:

¡Berg land!

Terras de montaña,

pero, iso si,

cultivadas.

Cultivada a terra,

pero a xente aínda máis,

que me honra

dicilo,

con toda verdade!

-.-

A mecánica da vida

Atusmándolle ao mundo

pola ventá da miña vida

decátome,

de que non está quedo;

que xira,

que vai e vén.

¡E eu con el, nel!

¿Se me volvese á cama,

que?

Dá igual

pois incluso de durmido

a imaxinación soña,

traballa.

Deus, ao creala,

puxo a terra a andar,

e nós, nela,

que tampouco nos aquietamos

mentres nos quede un sopro

vital.

Xa que é así,

vaia desperdicio,

o noso,

se deixamos de cavilar!

¿Daquela, por onde comezo?

O elemental é facelo

polos agradecementos,

esta terra que temos a monte,

no monte da nosa soberbia,

herdada.

¡Si, herdada, pois a soberbia tamén se herda,

que nos vén da serpe,

aquel avogado

que aconsellou á avoa

preitearlle ao Creador;

iso só se lle ocorre ás serpes,

ás malignas,

a Lucifer!

Non sabemos

a cantidade nin a clase

do que Deus nos quitou,

como sanción,

pero,

aínda así,

é marabilloso isto que nos deixou:

Os goces, para gozalos;

e as penas,

para subirnos nelas,

pois tan só desde o alto

se pode gozar da nosa herdanza,

tan boa e tan grande que é!

¿Entón, que herdamos?

¡Todo o que temos, todo o que somos,

fillos duns pais

que cantas veces se quitarían

o pan

para dárnolo a nós!

O mundo xira,

e nós con el;

o mundo fainos e desfainos,

asemade,

se non o sabemos,

ou non o queremos,

entender!

Pero teñamos coidado

cos desenfreos,

que é moi doado caer

polos barrancos,

tantos que temos agardando por nós,

pois,

se Deus puxo o bo ao noso dispor,

a serpe, naquel preito, gañou...,

 para ela!

¿Que foi o que gañou?

¡Que a pisase unha Virxe,

definitivamente,

para sempre!

Non se ativo á maldición xitana,

aquela que di:

¡Preitos teñas, e que os gañes!

Preitear con Deus é o colmo

da soberbia.

¿A todo isto, que é soberbia?

¡Case nada, un roubo con agravantes:

Dar por noso o recibido!

-.-

Ouveos á lúa

Estaba na ventá, agardando por ti;

¡pero non tardaches, non me defraudaches!

Agoa téñoo todo:

Paxaros, flores, cheiros…,

e lúa!

O meu propósito era ouvearche,

pedir o teu socorro,

pois,

¡axeáranseme as verbas,

de tanto usa-la prosa!

Na gorxa teño un nó,

¿sabes?,

que se me fixo nesta espera

agardando pola tenue luz crepuscular,

¡pola túa!

Si, certo é que pasou o sol,

pero tanto brillou que me cegou:

¡Quedei sen ve-lo ceo!

Son teu, da lúa, das luces indirectas,

pois as outras son cegadoras

para o meu caletre rural,

sinxelo.

-.-

¡Bendita sexa a pobreza!

Bendita sexa,

con tal de que serva

para

espanta-la soberbia!

Eu só lle tiven envexa

á veciña da Casa de Abaixo,

pola altura das súas cerdeiras!

Mais colleume cariño

á señor Xosefa,

que me prestou

unha panca

coa que chegaba ás cereixas:

¡Chegar ao que se quere,

sendo saboroso

iso non é soberbia!

Por culpa da miña pobreza

non me quixo unha rica,

que era fea;

favor que me fixo

que así fiquei nunha mestra,

guapa de cara e rica de feitos.

¡Bendita sexa a pobreza,

se nos aparta da soberbia!

-.-

Es preciosa

¡Es preciosa, estabas preciosa, sempre o fuches, e non só aquel día, naquel 23 de Novembro do ano 2007, con aquelas flores, co ídolo de Tara co que te obsequiou, no Hotel Meliá Las Palmas, o Xeneral Xefe do Exército de Canarias homenaxeándote publicamente polas túas actuacións patrióticas e humanitarias, cincuenta anos atrás, naquela, tan infausta como ignorada, Guerra de Ifni! Un anxo, o meu anxo! Mais eu, ingrato que son, e iso que levo sesenta anos gozando da túa inestimable compañía, aínda non che din as grazas, aínda non chas din por escrito, pero, como vale máis tarde que nunca, ou iso din, ¡aí che van, aínda que en prosa, pois a poesía dáseme mal, mais para que se poesía es ti, miña dona, miña dona absoluta!

Na túa modestia xa sei que prefires irte ao Ceo sen deixar rastro, ¡unha estrela que oculta o ronsel dos seus méritos!, pero iso, que é loable en ti, non o sería en min, que son o que mellor te coñece, e por ende, máxime nestes tempos de enfebreza matrimonial, así que estou obrigado a dar fe das túas virtudes, sequera sexa para predicarlles aos fillos, e con eles aos netos, o teu exemplo exemplar!

-.-

Lugo. Non lembro a data, pero si teño gravada a escena, ¡tal que se fose onte! Debía ser polo outono pois naquel intre estabas dicíndolle ao señor Avelino, ao chofer dos coches de Trigo, que deixase en Rois, aos teus, cando fosen recoller a cántara baleira do leite que…, “que che corría présa o abrigo, porque se achegaba o inverno”.

Alí estaban outras, había outras, belas a cal máis,

saturadas de sex-appeal,

pero a que máis non se retratou,

no baixou da beirarrúa;

retrateina eu, cos meus ollos miopes,

porén, ávidos de beleza, da súa!

 ¡O inverno achegaríase, achegábase, pero ti eras a primavera, a miña! Xa antes de verche a cara, oín a túa voz, cálida, afectuosa…, mesmo de anxo! ¡Claro, de anxo! Tamén me fixei nos teus libros, tamén, que os levabas debaixo do brazo, sen carteira; un, dous, tres…; ¡si eran tres, pero os libros naquel intre era o de menos! Quen así falaba, con aquela dozura, tería cara de anxo? ¡Non me decepcionaches, que si, que a tiñas! A decepción estivo en que non te volviches cara a min, senón cara á túa compañeira, que non era fea, pero, ¿ao teu lado? O teu lado quen estaba era a Inés de Pereira, unha fidalga de aló de Librán, concretamente da Pereira de Librán. Ela sería, era, da pereira, pero ti…, ti non eras da terra, senón do Ceo: unha aparición! ¡Naquel intre, se fose cousa miña, houbésete cambiado, permutado, polo meu anxo da garda, que iso fuches…, co tempo!

  

Da túa conversa co señor Avelino deducín que eras de Rois, da Casanova…; por tanto tiñas que ser irmá daquela moza espléndida que vira ao ir para Lugo, deixándolles aos do coche da Liña dúas cántaras, de leite, obviamente para levar a Lugo, que as subiron, con outras varias, doutros veciños, á baca do bus. Pero á volta non estaba aquela irmá, senón un irmán, ao que lle deixou Avelino o recado do abrigo… Eu pregunteime: ¿Por qué non lles mandou o recado escrito nun papeliño, dentro dunha das cántaras? Pero a resposta era obvia: ¡Por se ían húmidas!

Á casa cheguei de noite, pero ao día seguinte atusmei á casa de enfronte: saía o Severiniño para leva-la egua á chousa:

-Agarda un momento, que che teño que preguntar: ¿Tedes unha prima en Rois, que estudia, non si?

-Si, unha que é catalexa…

-E chámase?

-Puxéronlle un nome axeitado: Estrela; pero de segundo tamén lle din Fina, ou Fina ou Xosefina! ¿Por qué o preguntas?

-Por nada…; ou si; pregúntocho por iso, porque leva gafas, e eu fun onte a Lugo ao oculista, así que, seremos dous!

Foi toda a información que me deu, que non precisaba máis. En efecto, era catalexa, dito así porque levaba catalexos, gafas, e menos mal que o era, pois de non ter miopía, adeus esperanzas! ¿Cómo ía atreverme, eu, a falarlle a unha rapaza de vista completa…, sendo un rapazolo desgalichado, feo, e sen estudios?

A presentación pedinlla ao Amadeo de Tellado, que tamén estaba en Lugo, que tamén estudiaba; precisamente xunto da parede de tras do cemiterio de Suegos, meses despois, que se estaba celebrando no prado de Pérez unha “Corrida do Galo”, redactada e ensaiada por meu pai. ¿Tras do cemiterio? ¡Coido que foi providencial, que así valéronme as ánimas daqueles defuntos, e tiven forzas para declararme! Unha declaración pequeniña, catro verbas, pero tiveron o efecto de que cando volvín a vela, nunha feira de Mosteiro, xa non lle era descoñecido. ¿Chegou a coñecerme? Ela di que si, pero nin eu mesmo me coñezo, e iso que vivo en min mesmo; ¡vivo con ela desde hai sesenta anos, os do noivado á parte! ¡Xa ten que ser boa, primeiro para elixirme, e despois para aguantarme…, case toda unha vida! Grazas, miña Estrela, meu anxo, que contigo ao meu lado tiven o Ceo, anticipado, polo menos unha parte del!

Ante todo, queridos sogros, grazas polo voso regalo, que abondo foi confiar en min, naquel zoqueiriño de Bergland, cando me concedestes a man dunha filla, ¡dunha Estrela!, tan puída como era a vosa.

¿A quen lle interesa a miña vida, o meu devalar pola vida? ¡A todos: Aos perfectos, para compararse comigo, cun imperfecto; e aos vulgares para que se decaten da razón que tivo Deus cando opinou que non era bo que o home estivese só, fose no Paraíso ou en Lugo, que tamén é Paraíso, que por algo o escribimos con maiúsculas!

-.-

Esta noite soñei que…

(Os vellos durmimos moito, mal pero moitas horas; se cadra por iso soñamos tanto, tanto e tan disparatado)

Daquilo pasaron moitos anos, e aínda que durmo coa miña Estrela, ¡Deus ma conserve por días de vida!, as noites son longas..., e dan para soñar, case sempre bobadas. Esta noite soñei que, ¡por fin!, reunidos en conclave eses velliños de Roma, e asistidos, naturalmente, polo Espírito Santo, en vista do mal que están funcionando os casoiros, e como lle incumbe á Igrexa a obriga de dar exemplo, primordialmente en materia de moral e bos costumes, despois de invocar a San Pedro, aquel Apóstolo que tivo sogra, ¡e mais chegou ao que chegou, a Primado!, decidiron levantar a veda; de momento, por vía de ensaio, e despois, o que Deus dispoña, segundo lles funcione o novo sistema.

Neste entusiasmo, estou pedindo as licencias correspondentes, e agora mesmo me poño a estudar teoloxía, e canons, para ver se logro incorporarme á primeira das promoción dos casados, que vai sendo hora de que un autodidacta coma min chegue o primeiro á máis importante das carreiras, a de perdoa-los pecados!

…

Esperaba que fose máis difícil, pero aquí estou, coas credencias na man, ¡e só pasaron dous anos! Como nos terán a proba unha tempada, unha especie de noviciado, déronos a orde de poñer por escrito as nosas experiencias, así que, como a máquina de escribir quedóuseme obsoleta, aquí me tedes, dándolle á Internet. Para mante-lo secreto das confesións, non podemos usar nomes propios, pero si pseudónimos, que iso farei; ante todo, por precepto eclesiástico, pero aínda que tal non houbese, aínda que preciso no fose, eu gardaría ese secreto en ben dos pecadores, pois, ¡meus pobres!, abondo teñen cos seus remorsos e coa penitencia que lles vaia impoñendo. ¿Penitencia? Dúas: a miña, como pastor de almas, pero máis aínda a de Deus pois establecido está desde a orixe da maldade que, No pecado sempre vai a penitencia. Isto xa o sabía antes da ordenación, pero hoxe teño clarísimo que no hai pecado, por venial que sexa, que non lle reporte ao pecador consecuencias nefastas.

...

Levo dous meses de coadxutor na parroquia que me asignaron, e xa podo deixar constancia da primeira experiencia: ¡Que as mulleres refusan confesar cos curas casados! Coido que será polo que as prexudica a nosa experiencia matrimonial. En vista diso, pedín permiso, e autorizóuseme para poñer un letreiro no meu confesionario, que di: “Sacerdote célibe”. Trátase dunha mentira piadosa, así que isto non é pecado, nin meu nin da Igrexa.

…

¡Boa a fixen, que agora véñenme todas, así que, entre confesalas, e despois poñer por escrito estas experiencias, voume ver apurado. Cunha das primeiras:

-Padre, estou pedida, pero aínda no lle dixen que si porque…, porque estou perdendo a fe no matrimonio en vista do que lles pasou a unhas cantas das miñas amigas, e iso que eran as máis guapas da panda, que por algo as escolleron de primeiras! Agora saíume un divorciado, precisamente o que me gustaba a min, daquela… Veño á igrexa, e pídolle consello ao meu anxo da garda, pero, ou non o entendo, ou non merezo a súa contestación!

-Rapaciña, ¿segues virxe?

-¡Señor Cura, a dúbida ofende! ¿Non me ve de xeonllos, dubidando se aceptar ese divorciado, ou meterme monxa, que esas ampáranse unhas as outras, e logo que teñen de esposo nada máis e nada menos que ao Señor do Ceo! Os homes, Padre, son a perdición das mulleres, e encima diso, mentireiros: botándolle a culpa á Eva, ¡miña pobre!, e todo por fiarse dun Adán, que se lle era fiel seguro que foi porque daquela non había outras!

Tardei en contestarlle porque iso non viña nos canons, pero acabei improvisando, como Deus me deu a entender:

-Mira, muller, o primeiro que me está soprando Deus é que che pregunte se ese separado ten fillos coa primeira, pois nese caso non é cousa de facer sufrir aos nenos; deixar nenos sen pai, ou cun pai compartido, logo é tanto como facer de Herodes, e con aquel infanticida, martirizador dos nenos, chegou e sobrou, polos séculos dos séculos.

-Non, fillos no ten; polo menos, sabidos.

-Pero a segunda tamén é digna de mención: Cando cheguedes ao Ceo, como alí todo é perdón, ¿resignaraste a quedar sen compañeiro, no suposto caso de que os recase Deus? ¡Lémbrate daquilo de que, o que Deus xuntou, que non o separe o home!

-Padre, agora si que me puxo nun dilema: ¿Qué fago, vou de monxa ao Ceo, ou caso para unha tempada, exposta a telo presente, aguantalo e soportalo, só uns meses, ou como moito, uns anos? Déame a absolución, que lle prometo non volver a desexar a muller do meu próximo, que neste caso trataríase do home da miña próxima. ¡Se o deixo libre, ao mellor teñen un arrepentimento, unha reconciliación! E tamén sería devolverlle ben por mal á que foi rival miña.

-Muller, de penitencia, nada; o que che dou son as miñas felicitacións máis cálidas, pois se todas fosen coma ti, os divorcios non terían obxecto, e o mundo volvería ás nupcias perpetuas. ¡Que Deus te bendiga, amén!

-.-

A viúva alegre. Veño directamente do confesionario… Non exactamente, pois se a verdade é obrigatoria para todo cristián, tratándose dun Cura, incomparablemente máis. De onde veño é do fondo da igrexa, de meter a man dereita na pía da auga bendita. ¿Pourquoi, que din os franceses? Elemental, querido Watson! ¡Porque ma bicou, que ma atrapou por sobre da porta do confesionario unha viúva alegre, alegre en demasía!

¡Ai, Deus, cómo está o mundo; tanto, e tal mal, que non sería de estrañar que calquera día o noso Creador tome a decisión de pasa-la vasoira! Pero indo ao caso, e non para que non se me esqueza, pois o de hoxe é inesquecible:

-¡Ave María Purísima; Padre, qué feliz son, qué contenta estou!

Sen coller folgos, envorcouse, baleirando dun tirón a súa conciencia:

-¡E máis estaría se me confesase por encima desa porta, como fan os homes…, que daquela a miña aperta íao atafegar! Resulta que veño de enterra-lo meu home… Perdón, que dixen mal, pois o que veño é de enterrar un animal, que ata nin sei se alma tería…

Eu quixen dicirlle algo que moderase o seu entusiasmo, pero era tan grande, tal exultante, tan emotivo, que, co fresco que eu son, e nin así, que me deixou atónito. Proseguía lanzada, empalmando as verbas,  máis ou menos como fan esas locutoras que temos hoxe en día, sexan da radio ou da tele:

-Bruto, folgazán, egoísta, bebedor, xogador, machista…; ¡tíñaas todas! E logo, para máis abuso, un peso atroz, que me despezaba as costelas pois saltaba por riba de min como fai a aguia encima dos coellos… ¡Bendito ese cáncer que tanto se apiadou de min!

Daquela si que non puiden conterme, pois iso de que me confesen os pecados do próximo non o tolero, así que, máis que dicirlle, berrei, que ata seguramente me oíron as catro ou cinco beatas que estaban cumprindo as miñas penitencias:

-¡Xesús, apiádate de min…, que non teño nin sequera un algodón para taparme os oídos; nin as miñas orellas, nin a súa lingua!

A reixa do ventanuco das mulleres impedíame darlle unha labazada; e abandonar o confesionario daría moito que falar nesta parroquia. Pedinlle a Deus paciencia, e deuma posto que aguantei ata o final daquela interminable e insólita confesión.

-Padre, se algún pecado tiven neste asunto, nesta eutanasia, foi simplemente o de regalarlle no Nadal un caixón grande, cunha ducia de caixas dentro, dos mellores habanos que atopei por todo Coruña… Eu xa sabía que se lle declarara un cáncer de pulmón, pero…; ¿non é certo que os curas esconxuran aos diabros para quitárllelos aos endemoñados, para mandalos ao inferno? ¡Pois, Padre, máis ou menos iso é o que fixen eu con aqueles puros tan impuros: afumarlle o cancro a ese maldito diabro, para…, para que se fose cos outros, cos seus! ¿Foi, ou non foi, unha xenerosidade pola miña parte? ¡Preferín quedar viúva a cambio de que ese diabro volvese cos seus, á porta inferi, que é como din vostedes nos responsos!

Padre, a absolución que lle pido é física, ademais da espiritual: ¡Que me cubra, e non só coa súa sombra, para que o meu corpo se purifique das miasmas que deixase en min o del, o dese mal home, mal esposo e mal…, mal macho, pois encima de ser un brután, o alcohol non lle deixaba expulsar…, iso, iso dos homes!

Naquel intre, e a pesares da miña paciencia, escapóuseme un,

-¡Maldita…!

-¡Padre, xa o ve, que vostede mesmo se decatou de que estou maldita; maldita por aqueles contaxios! Daquela teña a bondade de meterme debaixo da súa sotana para limpar o meu corpo, e co corpo, a alma, pois eu…, ¿Que quere que lle diga? ¡Quero ser santa, pura e limpa! O de Virxe coido que non vai ser posible, ¡nin co cirurxián!, pero santa, si. ¿Fun ou non fun unha mártir no meu casoiro? Daquela, se os mártires non merecen a santidade…, ¡xa me dirá!

Nese intre foi cando puxen a man na porta do confesionario para fuxir definitivamente, pero ela bicouma, bicouma e babeoume. Non foi doado, pero conseguín deixala plantada, non sei se arrepentida ou condenada, pero a min causoume un noxo incompatible coa caridade sacerdotal, ¡así que terei que confesarme co compañeiro, co meu párroco! Máis é, que con ese imprevisto entroume a dúbida de se aquilo da noz envelenada que lle deu Eva ao seu Adán non sería precisamente por iso, por ser un adán, tan adán e folgazán  que nin se molestou en facerlle un abrigo de peles de armiño, cómo lle correspondía á raíña do paraíso!

-.-

Consellos comprometedores.- A estas alturas do meu ministerio xa nin sei qué é máis doado, confesar as impenitentes ou aconsellar ás inxenuas. Onte faltoume paciencia para enloitar como é debido unha viúva, e hoxe sobroume para vestir unha santa, para arroupar unha santa que se espiu, espiritualmente se entende, diante de min, da miña autoridade. Se cadra debera mandala para xunto do señor bispo, pero como é máis vello cá min, igual era comprometelo, pois nos seus tempos eran outras leis, outros usos, outros costumes.

-Padre, non son desta parroquia, pero aproveitando que é feira…, porque a miña coita esixe un confesor imparcial…

-Muller, eu son de ordenamento tardío, así que estou pouco versado en coitas… ¡Nin en coitas, nin en coitos, pois antes non se lles chamaba así! E tratándose dunha rapaciña tan nova como es ti, non quixera malograrte cun mal consello. Vaime dicindo, e despois, se me sinto incompetente, heite desenganar para que vaias a outro, mesmo á catedral, onde están os cóengos, mellor formados…

-Padre, polos seus anos…, coa experiencia dun vivir tan longo neste mundo tan contraditorio; e logo que para o meu dilema non me valen as fogosidades xuvenís…

-Daquela faite á idea de que llo estás consultando a túa nai… Por certo, ¿por qué non consultas primeiro con ela, ou xa o fixeches?

-Non vale, porque miña nai é sobriña dun cura, iso que antes se dicía, eufemisticamente, sobriña. ¡É parte interesada! Eu, que me parece que xa me coñece, estou de Ama dun cura noviño, destes que imitan ao Rei Afonsus II, que son Castos, pero só ata que decidan casarse…; pola Igrexa, se entende!

-Si que te coñecía, de vista; e tamén teño oído que es do pouco san que queda neste mundo das liberdades, quere dicirse, neste mundo libertino.

-Teño as miñas faltas; e coas faltas, as dúbidas conseguintes. O meu Cura proponme sacramento, pero…, ¡a miña dúbida está en que pode ser un rodeo pasar pola cama para subir ao altar!

-¡Ai, muller, como non te expliques mellor…!

-Mire, baséome niso que din de que dous que dormen no mesmo colchón, rematan da mesma opinión. Entre que me podo torcer, arrastrando así ao crego a unha situación pecaminosa, ou que se torza el, e me leve a desvío, son dous perigos. Pola contra, se cae un, estando solteiros, o outro sempre pode tirar para arriba, polo camiño da virtude. ¡Élle un dilema!

-Eu vexo unha situación intermedia: usar o mesmo colchón, pero que cada un mire para a relleira respectiva, que así será medio colchón, e por tanto, media tentación.

-¡Ai, padre, Deu-lo bendiga, que listo é! Voullo propoñer ao meu amor, e se acepta…, ¡teremos o Ceo asegurado!

-Muller, o Ceo, si, pero, ¿Qué me dis da prole?

-¿A prole? ¡A prole, para os proletarios, pois a eses convenlles ter fillos…, xa que veñen cun pan debaixo do brazo! ¡Deu-lo bendiga! !Amén!

-¡E a ti, tamén! Cando sexa iso, é mellor que non me invites á voda, que eu si que teño fillos, e como vosoutros non os ides ter, daquela preciso o pan, todo, o de cada día, pero tamén o de mañá!

Quedamos en paz, pero eu teño os meus escrúpulos. Por outra parte, se me confeso cun cóengo, co vellos que son, Deus sabe se me aconsellarán ben, que é igual a dicir, a tenor dos tempos actuais!

-.-

Ordenáronos de presbíteros a uns cantos casados, pero está visto que non foi suficiente pois os seminarios seguen baleiros, sen rapaces, ¡e iso co paro que temos en tódolos países desta cultura occidental! Está visto, visto e demostrado, que, Dum Romae consulitur, Saguntum expugnatur! Locutan, locutan, pero as monxas seguen na súa clausura, e nos seus locutorios, estando máis que preparadas, e máis capacitadas que unha boa parte dos presbíteros actuais. Eu non podo facer máis do que fixen, que foi mandar un escrito á Curia onde lles lembro as exemplaridades da Madalena, da Verónica, das tres Marías que foron ao sepulcro cos seus perfumes, etcétera, etcétera, pero, ¡nada! Igual que no evanxeo de San Lucas, “… eles non lles daban creto: parecíalles un desatino das mulleres”. ¡Si, si, un desatino! Desatino o noso, o deles, un fato de incrédulos!

Suponse no sacerdocio un mando, un ascendente, unha predominancia, así que preferimos cargar coas molestias correspondentes a cambio de non comparti-la cruz de Cristo. ¿Qué El non lles deu poderes? Iso é mentira, pois no Cenáculo tamén estiveron as mulleres. ¿Non lle dixo Xesús a Marta que súa irmá, María, servíndoo, escollera a mellor parte? Esta porta pechámo-la os varóns, os machistas, desde as mesmísimas orixes, pero xa a abrirá o propio Deus, de propia man, cando se canse de agardar pola nosa iniciativa.

No ínterim, volvo ao confesionario, pois entre o preguizosa que é a xuventude actual, e maila súa impaciencia, só se achegan se me atopan dentro, e para iso sen apenas molestarse en facer un detido, un bo exame de conciencia. Segundo entrei aquel día non me pasou desapercibida a única rapaza que agardaba por min: Unha mestiza tan guapa, tanto, que me recordou unha daquelas garotas de Ipanema, de cando eu me entusiasmaba co carnaval da tele…, a falta doutro!

-¡Sen pecado concibida! Decídete, non sexas tímida, que aquí non estou eu senón un Delegado do propio Deus, así que chámame de ti, como fas cos santos, por máis que eu non o sexa! Tan pecador pode ser o confesor coma o confesado, así que eu non fago de xuíz: simplemente cumpro aquilo do Evanxeo: Os que perdoeis, perdoados quedarán!

-Padre, é que…, que me teño por unha deusa! Nin veño á Misa, nin rezo un rosario, nin confío no próximo… Voulle dicir: Teño unha criada que só come do que sobra na nosa mesa, dos restroballos da nosa mesa, e nin así deixo de revisarlle a nota do súper, cotexando prezos e mercadorías…, por se lle dá por raspiñar un euro!

-Rapaza, para o carro, que xa está ben. Presenteime con humildade, pero estasme tomando por imbécil. Non te coñezo de nada, pero con só verte, maiormente a roupa de segunda man que levas ao lombo, ti, máis que unha señorita, es unha fámula. Daquela, isto que me levas contado, ¿son pecados teus, ou da túa ama? Se son dela, como parecen ser, farías ben en propoñerlle que veña ela mesma a confesarse, pois, aínda que te teña a ti de mandadeira, as cousas do espírito non son delegables.

-Padre, perdón; por min, e por ela… Mire como é a cousa: a min faláronme da metempsicose, iso de que as almas pasan duns aos outros, e van recollendo conxuntamente, simultaneamente, tanto o mellor coma o peor das persoas nas que se agochan… A miña intención, fiel que son, era facer algo por ela, contribuír a mellorar a súa conduta, e non só polo que a min respecta! ¿Enténdeme, padre?

-¡Vaia se te entendo, pois iso de traer aquí os pecados do próximo abunda máis do que cabe esperar! E xa que estamos de sacramento, dime: ¿Algunha faltiña, pero túa? ¿Á parte da riqueza, cobizas o mozo, ou o marido, da túa señorita?

-Diso, Padre, maldito cousa, que ten un noivo que é máis feo que Picio, e máis afectado que un desviado deses que chaman gays en Norteamérica!

-Daquela rezarás un Noso Pai…, pedindo pola conversión da túa ama! Ego te absolvo pecatis tuis…

A garotiña volveu para confesarme pecadiños dos seus, pero tan miúdos que nin penitencia lle din, cada dúas ou tres semanas, pero o que é a súa ama…, ¡como non se confese coa almofada, ou nese iate que adoita amarrar na dársena da Coruña…!

-.-

O calibre dos secretos.- Grande, terrible, angustiosa, é a obriga de garda-los secretos das confesións, en particular cando nelas, ou ao traveso delas, se descobren crimes e demais accións delituosas que, ademais de noxentas, poden reflectir a traxedia de que as purguen uns imputados inocentes, alleos as mesmas. ¡Que pracer sería, nesas ocasións, denunciar ao culpable, librando, de paso, ao inocente! Pero o perdón de Deus está, e debe estar, por riba das leis humanas; de policías e de xuíces terán que facer os outros, os laicos. Vén isto a conto de que nin eu, que fun bancario, un bancario con funcións directivas, en moitos sitios e por moitos anos, por conseguinte, un especialista en pecados, ¡en pecados capitais, que tales adoitan ser os do capital!, me librei, ao recibir as ordes relixiosas, desa gran sacudida, dese terremoto impresionante dos pecados alleos.

Na Banca o que non che din, intúelo, pois mal podes propoñer un crédito se non afondas na alma, na alma, e por ende na solvencia, do cliente. Aquí cúmprese o aforismo de que o que foi mal ganado non perdura, sexa en vida do ladrón ou na dos seus inmediatos sucesores. ¡Son pecados xenealóxicos! Mais o bancario ten de común co crego que, se acusa, destitúeno, á parte e ademais doutras consecuencias circundantes, previsibles ou non tanto.

Pois ben, nesta angustia profesional, por veces, tamén atopamos confesións satisfactorias, edificantes, que nos levan a pensar que non todos son, ou somos, fillos, descendentes, de Caín. A que vou relatar foi monumental, digna dun monumento. Comezou por teléfono:

-Padre, son a esposa que celebrará nesa igrexa, este sábado, as vodas de ouro matrimoniais…

-Xa me lembro de vostede, e téñoo ben anotado, así que por min teñen a bendición asegurada. O que lles pido é que non cheguen tarde, pois algunha noiva ten de costume deixar esmorecer as flores do altar coa súa tardanza.

-Adoita pasar, si, en efecto, pero élle máis ben por culpa das perruquerías, que non hai noiva que, se dela dependese, nos chegase ao altar xa de vésperas.

-Diga, logo.

-Trátase de que queremos pedirlle que nos reciba mañá, venres, á hora que nos sinale, pero aos dous, xuntos, na sancristía, para facer unha confesión conxunta…

-¿Conxunta? ¡Nunca tal me pediron…, e nin sei se podo facelas! Vostedes veñan, e mellor hoxe, de tarde, por se resulta larga…, que xa me terei consultado co meu Vicario de Pastoral!

Á media mañá do venres presentáronse…, ¡tirando, ámbolos dous, dun carriño deses de levar as maletas ao aeroporto!

-¿É que saen de lúa de mel…, antes da celebración? ¡Con esa maleta…!

-Padre, vostede ten sona de santiño, pero, de vate, pouco, que non adiviña, non vaticina o porvir. –Díxome ela. E mentres falaba, o marido abriu a maleta, da que sacou…, ¡dez librotes, dez, deses das sociedades, con senllos letreiros na portada que poñían, “Actas P.P.”!

-¡Deus me asista! –Foi a miña exclamación. -¿Vostedes tomáronme polo cardeal Gomá, e con iso queren que lles bendiga o programa electoral do Partido Popular? ¡Pois xa lles anticipo que desde que me ordenei nin a votar vou, que sei distinguir e separar a Igrexa da Política! ¡Só lle dou ao César o que é do César! ¡Faltaría máis!

O esposo, aquel noivo das vodas de ouro, quitoume de dúbidas, ao momento, visiblemente doído da miña hipótese:

-Non sexa impaciente, non imite a Pedro tirando de espada antes tempo: O que aquí lle traemos, para que os bendiga, igual que fai coas medallas e demais obxectos de culto, son os dez libros, un por cada quinquenio, das nosas actas matrimoniais. En canto ás letras da portada, que como ve están estampadas en ouro, queren dicir, e din: Actas dos perdóns e das promesas; séxase, P. P.

Explicareime: Casámonos un sábado, e aquí mesmo, nesta mesma sancristía, díxonos aquel santiño de entón: “Dun xeito parecido a como se fai coa renovación das promesas bautismais, sería boa cousa que tódolos sábados, preferiblemente antes de metervos no tálamo, fagades o  exame da semana, conxuntamente, perdoándoos as faltas que puideran ferir a cada cónxuxe, e como remate, que poñades nun libro, coas vosas sinaturas, os propósitos, as promesas de emenda que decidades facer para a semana seguinte. Se as sociedades mercantís levan o seu libro de Actas, os matrimonios, que son, ou deben ser, unha sociedade perfecta, aínda que humana, ¿por qué non as imitan?”.

Así nolo propuxo e así o fixemos, que aquí están, nestes libros, as actas semanais das nosas culpas, erros e pecados. Ao sábado seguinte repasabamos o grado de cumprimento das nosas promesas, actualizando os plans de vida en común… Non debe ser un mal sistema posto que aquí nos ten, en vésperas de cumprirse os cincuenta anos amatorios, ¡que non todos chegan a tanto!

Pola miña parte no tiven verbas, e iso que me teño por falador, que falangueiro é outra cousa. Canto se me ocorreu foi darlles unha boa aperta, aos dous, á vez, que ata me fixeron chorar, non sei se de admiración ou de qué, pero o caso é que chorei con bágoas de felicidade, cousa na que me acompañaron eles, que lles pasou algo parecido.

-.-

Hoxe cachoume a miña dona usando da súa colonia, cousa que por certo, ademais de sorprendela, anoxouna:

-¡Estou vendo o que nunca esperei de ti…! Que esteas facultado para levar sotana non implica que teñas que efeminarte!

-¡Calma, muller, que unha cousa son as aparencias, e outra as realidades! Ocorre e concorre que veño cheirando a xofre, tanto ou más que se asistise no Miradoiro a unha sesión daquelas bruxas…, e ocorréuseme que, tal vez, cun pouco da túa colonia, con algo deste complemento tan marabilloso, con este olor de santidade…

-¡Vale, vale! Creo iso de que non te efeminas, pero, ¿non será que compartiches o viño de misa co sancristán, e pasástesvos na dose?

-A verdade, que ben sabes que non minto, nin se me acaería facelo, é que tiven unha confesión mesmo satánica, que cha vou contar, aínda que sen nomes nin outras referencias cas imprescindibles para que entendas o caso. Sempre tiven por sabido e por certo que o diabro adoita acazaparse tras da cruz para tenta-los incautos, pero hoxe nin se molestou niso, en acazaparse, que se plantou no meu confesionario, a cara descuberta!

-¡Será horrible; un ser deforme e feísimo…, ademais de cheirento!

-¡Que va, muller; era, é, preciosa; un sol, un encanto, cun corpo cimbrante que esixe ter moita virtude para non correr tras del; digo, dela!

-¡Deus me ampare, que igual che apetece collela de Ama…!

-¡Antes morto, que pecador! Isto é o que lle dixen, pero xa noto que estás expectante, así que terei que contarche a historia, desde a súa alfa á omega. Reparei nela cando entrou pola igrexa arriba, feita unha loba, así que moito me sorprendeu que se puxese de xeonllos no meu confesionario:

-E logo, muller, cómo che vai? ¡Cóntamo todo, pero con laconismo, que che noto que ves con présa, e non quixese que por culpa da mesma saias de aquí peor do que entraches!

-¡Así o farei! Casada de moi noviña, e con dous fillos que xa van á escola…

-¡Ás veces, pasa: apresurádesvos antes de madurar, e despois podrece o mellor dos trigos! Pola túa actitude, xa vexo que se trata dun problema matrimonial, pero, segue, que para iso viñeches, non si?

-Non me casei; foi miña nai, tan pronto como soubo que aquel rapaz herdara catro hectáreas de horta, mesmo no arrabalde da cidade. O plan era casar para seguidamente vender, que así os seus parafernais pasarían a gananciais, e con iso poderíamos vivir de puta madre, chalés, iates, e todo iso. Eu terminara Auxiliar de Clínica, e aí me quedei, que xa non tiña obxecto subir a médico. Nisto, que se presentou a crise da construción, e o meu marulo optou para seguir cultivando patacas. ¡Os incultos é o que teñen, que só saben sementar, e para iso, fano mal! Ese home, cheirando a patacas, no puido competir co meu xefe, que cheira a éter que e un primor.

-¿Con eses antecedentes, igual lle fuches infiel ao teu, e para máis agravante, seguro que está casado, e que ten fillos, e que se trata dun picaflor…?

-¡Máis ou menos, máis ou menos! O fondo da cuestión é que lle quero consultar se saberá de alguén interesado en adoptar os meus fillos, pois agora, ao separarnos, o marulo quere quedarse con eles…; ¿e para que, para ensinarlles a sachar, que é o único que sabe facer?

Nisto non puiden conterme, que ata lle berrei:

-¡Vade retro, Satana, e déixaa arrepentirse, non vaia ser que se ate a unha pedra de muíño por…, por escandalizar aos seus propios fillos!

Ela non me entendeu, pero deu en cheirar, en cheirar…, que nin que estivésemos derretendo xofre!

-Muller, muller pecadora, cos teus feitos, con esas decisións, non só estás asasinando a túa alma senón que vas meter no inferno, no peor dos infernos, a todos aqueles que te rodean. Reflexiona, muller, reflexiona, e pídelle a Deus axuda, que che fai boa falta; pídelle luces ao Deus das luces, que estás nas peores tebras de cen pecados. O meu consello é que demores uns minutos, aí mesmo, diante do Santísimo, meditando que un minuto de atrición vale por cen anos pecaminosos. Xa verás como o noso Señor sementa en ti froitos de salvación, que os de perdición, polo que refires, xa chos sementou ese médico, ese matasanos…; aínda que non precisaba ser iso, un matasáns, pois ti, cando o coñeciches, xa estabas agónica, co peor dos cancros, que é o da infidelidade. Agora non che dou a absolución, que aínda non estás preparada para recibila. Ti reza, que a oración é o mellor regadío para a horta da túa alma; despois terás flores, e cheirarás…, iso, a flores!

Levantouse tan á présa como se achegou, e sen dicir palabra púxose diante da imaxe de Santa Rita, que é a avogada dos imposibles. Eu tamén me marchei á présa, no fose a interferir coa miña presenza nas súas reflexións. ¡Se non lle vale Santa Rita, eu, pobre de min, que me sinto incapaz de abranda-las esposas pecadentas! Xa sabes que as árbores hai que enderezalas de noviñas, que despois, desde que botan roñas…, ¡pásanse ao partido do diabro!

-.-

-¡Ave María Purísima…!

-Por favor, un momento; non vaia ser o diabro que en vez de construtivo che resulte destrutivo, pois isto de confesar unha monxa…, ten o seu aquel! Por iso che debo anticipar que é a primeira vez que me vexo en semellante transo, e daquela…, daquela igual é mellor que volvas co teu director espiritual de costume, que tódalas monxas o tedes! Mira, en resume, ¡que non me atrevo!

-Padre, o meu director espiritual era tan bo, que se foi ao Ceo, de mozo! Por iso quero propoñerlle que me acepte por filla…; no senso espiritual, por suposto!

Ante aquelas circunstancias atrevinme a probar fortuna, pero non sen antes dicirlle:

-Mira, muller, por santa que sexas non por iso deixas de ser muller, e comprenderás a curtidade dos homes, que che somos algo brutos porque tentamos compensar en forza o que nos falte en caletre, así que, vouche propoñer unha cousa, y non mo tomes a mal: Ti, na túa madurez relixiosa, e eu, no meu noviciado, coido que será mellor que me confeses primeiro a min; quere dicirse, mutuamente, a ver se deste xeito saímos con ben desta experiencia.

-¡Padre, as mulleres, para iso, aínda non temos licencia, nin sequera as monxas!

-Como se trata do meu caso particular, douchas eu; ¿quen me pode privar de buscar a miña perfección? Por outra parte, tampouco é propio dunha monxa desamparar aos pecadores. ¡Pois iso! Daquela, empezo:

Pecados tívenche moitos, de tódolos tipos e de tódolos tamaños, pero ando cos remorsos dun especial, que nunca me atrevín a confesalo por se os curas se rían de min; iso que chamamos no mundo, complexo de inferioridade.

-¿Inferioridade; vostede…?

-¡Si, si, a inferioridade de non ser tan pícaro coma a maioría dos meus colegas! Para ser breve: Sempre tiven noxo de min mesmo porque nunca acertei a ser malo cos malos, que ata creo que fun rin cos bos, e bo cos malos. Deume por querer á xente, en particular aos do meu redor, e salvo a miña dona, os fillos, os netos, e poucos máis, canto máis lles quixen, canto máis xeneroso fun con eles…, ¡máis me foderon, con perdón!

-¡Está perdoado; siga!

-A conclusión de todo isto foi que me viña negando a cargar con esa cruz da miña idiosincrasia, que ata lle teño pedido ao Señor que me dese picardía, que me deixase perverter, para…, ¡para defenderme, para contraatacar! Pero, ¡nada!, que seguín polo camiño de Calvario, ata agora que descubrín, ao estudar teoloxía, que o que queira imitar a Cristo non ten máis remedio que deixarse coroar, e non co ouro senón coas espiñas!

-¡Meu pobre! ¿E non tivo ningún cireneo…, en todos estes anos?

-Muller, que aínda non rematei: Tiven; tiven cireneo, e tamén unha verónica: a miña dona, que, como é máis santa cá min, deume o exemplo de sorrirlle á xente, así se risen de nós! ¡Unha santa! Ela si que está capacitada para confesar unha monxa…, pero a tal hora debe estar entretida cos cacharros, como seica facía Santa Teresa, aquela de Ávila!

-Padre, en vista do seu arrepentimento, e desexándolle que non volva a perder a humildade, eu, unha simple pecadora, perdoo a este pecador tan sincero, que tivo comigo a honradez de confesarme que quixo ser malo…, e non puido! Ego absolvo pecatis tuis… En penitencia, aguante agora as miñas. Empezo invocando á Virxe: ¡Ave María Purísima…!

Mire cal foi a miña principal soberbia, que por tal a teño: Ingresei no convento porque un picha brava do lugar quería catarme antes de pasar polo sacramento; e como me neguei en redondo, deixoume plantada, co traxe branco na cómoda! Casou cunha fea feísima, tamén do lugar, que só era rica en cartos, pois, do demais…, unha bruxa pirula!

-Irse ao convento tan só por un desengano non me parece que teña mérito, nin mérito nin fe nos homes pois, aínda que sexamos os seres máis brutos da creación, algún de nós sae respectuoso coas mulleres, e máis rapaces estarían á espera dunha ollada das túas…, eses ollos tan mouros e tan fondos, que aínda hoxe os tes de arrebato! E logo que se dúas desas tiran máis que dúas carretas, as túas, ¡como debían ser naqueles tempos, pois aínda hoxe…!

-Padre, agora que o di, aínda me quedaba outro pecado: Xa de monxa, cada vez que me metía no baño, e mas lavaba, o pensamento, a tentación, sempre era a mesma: ¡pensar que había rapazas dando biberón aos nenos, e eu, con estas protuberancias dunha arroba…, nada!

-Muller, ata onde sei, non me parece que sexa pecado carrexar uns bos atributos…

-Si que o é, padre, pois aquela contemplación sempre me traía a idea de que, se dera cun cura fortachón, a xogo comigo, poderíamos sacar unha segunda Rosalía…, ¡e iso sería histórico! ¿Era, ou non era, un pecado de soberbia pola miña parte, ademais da luxuria correspondente?

Quedámonos os dous meditabundos por algún tempo, ata que se me ocorreu dicirlle:

-¡É ben certo que a un pecador só o pode entender outro pecador! Daquela, demos grazas a Deus de que aínda queden pecadores neste mundo…, para que sexan capaces de perdoarnos, pois, de dar con un impoluto, mandaríanos ao inferno, de cabeza, directamente! Ego absolvo pecatis tuis…

-.-

-¡Sen pecado concibida! ¡Ai, muller, madrugaches ben, que xa é milagre que se achegue ao confesionario unha rapaciña da túa idade…, nestes tempos do trasnoite! ¡Esa maldita televisión…; se de min dependese, ás dez apagón xeral!

-Padre, espero que sexa mellor confesor que adiviño, pois comigo empeza equivocándose: ¡Non veño da cama, aínda que tentaron levarme a ela, senón do botellón; ou máis exactamente, primeiro do botellón, e despois do portal da casa onde teño o meu apartamento de estudante, que estiven chorando ata que os meus ollos quedaron resecos, pero como as igrexas estaban cerradas…!

-¿Chorando? ¡Eu pensaba que o alcohol produce risa, pero o que é bágoas…!

-Si, padre; ou non, padre, que xa non o sei. O alcohol en si mesmo creo que non, pero as consecuencias de tomalo…, á vista están! Pero voulle contar o caso…, antes de que nos durmamos: eu, por culpa do sono atrasado; e vostede, pola vulgaridade do meu relato.

-Daquela, rapaciña, bótalle valentía, e adiante!

-Estabamos na Carballeira de Lugo, e andaba por alí, coa botella debaixo do brazo, ¡coma quen leva un libro!, un mozo en camiseta, cuns bíceps que eran, ou son, dignos dunha aperta fenomenal! A verdade é que non lle quitei os ollos de enriba, toda a noite, ata que, de tanto miralo, el tamén cruzou olladas comigo, e daquela… ¡Padre, dáme vergoña confesalo!

-Tranquila, muller, que tamén lle daba a Pedro confesar que negara tres veces a Xesús, pero chorou amargamente, máis ou menos como dis que fixeches ti, e a continuación arrepentiuse, tal, tanto, e de tal forma, que chegou a te-la máxima confianza do Señor, pois acabou recibindo as chaves do Ceo!

-Grazas, padre; que xa me decido: O caso foi que veu cara a min, todo aluspado, coma quen lle bota o anzol ás troitas, e díxome, por todo saúdo: “Estudas, traballas, ou puteas? ¡Neste caso, cando queiras!”. Aquela dúbida sublevoume, e como xa estaba algo arrefriada do resío da noite, véuseme un esputo de campionato, que llo lancei directamente aos seus fociños, anoxada coma unha gata á que lle pisasen o rabo! O mozo soltoume unha labazada, sen máis; perdino de vista, ao momento, que fuxiu de min, a cen!

-Rapaciña, teño que dicirche que o propio Xesús, cando foi tentado no deserto, reaccionou con palabras, dicíndolle a Satán que se largase para o seu inferno, pero o de chuspirlle ao tentador…, é a primeira vez que tal cousa oio!

-Pois de aí veñen os meus choros, da dúbida que me entrou por non ser capaz de reprendelo con mellores modos, que lle puiden dicir que non era da familia das tales, que se equivocaba, e se estaba borracho que se deitase a durmi-la mona por tras dun carballo. Eu tamén fun culpable co meu atusmar tan descarado, pois a unha muller sóbranlle ocasións de facerse a interesante dun xeito máis discreto, e logo que primeiro debía pedir referencias do rapaz…, para non levarme este tipo de desilusións!

-Rapaciña, aínda que vou vello, como confesor non me sobra experiencia, así que me metes nun apuro para aconsellarte nisto das faltas xuvenís, pero estáseme ocorrendo a receita oportuna: Volve ao confesionario mañá, ou pasado, que che vou ter aquí, e regálocho con sumo gusto, o libro II das Confesións de San Agustín onde relata que, precisamente aos dezaseis anos, apartado dos seus estudos, e estando na súa casa, deixouse levar dos afagos das próximas, lascivia e todo iso, entregándose a unha vida derramada e licenciosa, que lle custou…, algo parecido ao teu, un río de bágoas! Mentres tanto, e como penitencia, reza un Noso Pai dedicado ao propio San Agustín, que tamén o vou facer eu, eu mesmo, pedíndolle inspiración para aconsellar se outra tal se me presenta, que non van faltar tal e como ides os rapaces de hoxe en día. Ego absolvo…

-.-

A estas alturas do meu ministerio sacerdotal, entre as mil experiencias obtidas, unha que me resulta singular é o caso dos homes, que son tan brutos no confesionario coma no resto das súas vivencias: achéganse a toda presa, coma se fosen perder o tren; nun minuto baleiran o saco dos pecados, de golpe, coma quen descarga unhas caínzas de patacas; nunca piden consello, que xa parece que os  curas fosen eles; e logo que escoitan a penitencia cun ollo en min e outro no que teñan detrás, como dicíndolle, “¡Un momentiño, que xa lle deixo o sitio!”. Á miña dona, que ten vocación de periodista,  houbéselle gustado lerme historias das confesións dos homes, pero…, ¿Que máis podo dicir delas, das súas, que todos pecan do mesmo, lascivia, soberbia e avaricia!

Nunha ocasión, véndome ao ordenador con estes relatos das mulleres, díxome:

-¡Tamén son ganas de meterte coas miñas conxéneres! ¿Dos teus, qué; son fillos de San Luís, ou do patanexo?

-¡Muller, como afeccionada ao periodismo deberas saber que a indiscreción nunca está na pregunta senón na resposta! Pásalles coma a Adán, que xa se arrepinten coa noz na glote, pero son tan brutos que, nin a tragan nin a chuspen!

Con esta saída ecléctica, de pata de banco, fuxín do compromiso…; ¡de momento, que logo volverá a preguntarme, por se hai novidades!

-.-

 

Hoxe dinme présa en acender o ordenador, que nin me pasei ás zapatillas caseiras para que non se me borrase da memoria outro soño, unha confesión moi especial, tanto, que estou disposto a utilizala como argumento nunha novela que pasará á historia do absurdo, sen por iso deixar de ser pecaminoso. ¡Vou tentar reconstruíla, que non será doado!

-Padre, púxenme de última nesta fila do confesionario pois a miña pode resultar longa, e quero que me escoitase con atención porque me convén contarlle as cousas polas súas causas…, para que me dea unha receita pragmática que me permita seguir no catolicismo, sen escandalizar!

-Sexa, pois, pero con eses preámbulos posme en tensión. Mírao ben, que se traes pecados dos reservados, para que non perdas tempo, nin ti nin eu, vaite directamente ao bispado, e alí preguntas polo confesor dos reservados.

-Padre, teño máis fe na comprensión dos de abaixo, pois os de arriba adoitan ser máis inquisitoriais, e igual me queiman! ¡Dígamo a min, que son avogada!

-¿Avogada? ¡Peor mo pos, pero voute oír aínda que só sexa como penitencia polos meus! ¡Adiante, pero non utilices metáforas nin circunloquios deses que enredan os preitos…!

-Intentareino: Meu avó era vixiante xurado do Banco de España, e mandouno Negrín a Moscou como encargado de custodiar aquel cargamento do ouro… Na descarga rompéronse as táboas dunha das caixas, e meu avó, discretamente, a patadas, deulle para debaixo dun camión que xa estaba descargado, de onde recolleu máis tarde tódolos lingotes da mesma. Meteunos en sacos e, na primeira ocasión que se lle presentou, alugou un taxi que o trasladou a París, onde converteu aquel ouro en dólares americanos; desconfiado que era, cheiroulle que Petain acabaría someténdose a Hitler, así que preparou a equipaxe e largouse para México, onde o recibiu Cárdenas cos brazos abertos, tan abertos que lle deu inmediatamente a dobre nacionalidade, sen admitirlle subornos!

-Rapaciña, esta historia estaría mellor para un libro de Historia, así que avanza o posible, que se me vai arrefriar a sopa…

-Perdoe, pero insisto en que non verá toda a árbore sen arrincarlle as raíces… En México, para afianza-lo seu arraigo, casou cunha mexicana, facendo caso omiso da española, que seguía en zona roxa, pero como xa se cumpriran os seis meses daquel casoiro de probas… Tiveron un único fillo, meu pai, que entrou de contable nuns grandes almacéns, e tanto lle axudou a trampear ao dono do mesmo, que lle concedeu, en premio, a man da súa filla, que tamén era única; non sei se houbo namoro ou non, pero miña nai tenme contado que lla ofreceu seu pai por medo…

-¿Por medo? ¿Tan malo era teu pai…?

-Máis que malo, perigoso, pois o avó ben sabía que o que fai un cesto fai un cento…, se lle dan bringas e tempo! Quen fora capaz daquel rosario de trampas para enriquecer ao amo, tamén o era, ou podía selo, para trampealo a el, de vez, deixando na miseria á filla do xefe. Casándoos a gananciais, o vello podía arruinarse, pero a filla quedaría vinculada ao éxito do seu marido. ¿Vaime entendendo?

Nin lle contestei, porque se digo que si, mentiría; e se lle digo que non, de posta ela a explicar e a matizar, non acabaríamos antes da cea. Calei, e seguiu:

-Como meu pai nunca foi partidario de poñer tódolos ovos nunha soa cesta, e logo que tamén compartía os seus con dúas ou tres mulatas, ¡ou máis!, mandou á miña nai para España, cargada de dólares, para que comprase na Coruña unhas cantas hectáreas de solares, así que veu soa, e iso que estaba preñada…

Sentín curiosidade, unha curiosidade malsá, pero tamén repugnancia pola natureza dos pecados daquela herdanza, así que non me contiven sen preguntarlle:

-Nese caso, ¿por qué non veu teu pai, só ou coa esposa…?

-¡Por culpa da Brigada Político Social, aqueles sabuxos de Franco…, que se chega a vir, e descobren de quen era fillo, e de onde procedía a nosa riqueza orixinal, o menos que ían facer era capalo! Miña nai, para dar reunido tantos solares, e todos de ocasión, aproveitando as angustias que aínda tiñan daquela os coruñeses do arrabalde, pasou varios meses aquí en Galicia, acabando de parto: ¡dúas nenas, dúas xemelgas! Rexistrounos e bautizounos como fillas de moza, que así escondía o nome do pai, incluso pola súa propia seguridade. Á miña irmá púxolle María, e a min, Manuela. Os solares comprounos, escriturounos, ao seu único nome…, en vista de que ao noso pai quedáralle abondo en México para enriquece-lo seu harén de mulatas!

-Muller respira, e déixame respirar, a min tamén, que logo precisaría unha gravadora, e aquí non a teño, que están prohibidas nos confesionarios.

-Tranquilo, Padre, que xa queda pouco. Aquí nos criamos e aquí estudamos; ámbalas dúas Dereito, adrede, por consello de nosa nai, que sempre nos dicía que non hai galego que non sexa avogado, polo menos in pectore, e sen saber leis non hai rico que poda seguir dacabalo, neste país! De acababas as carreiras, e de morta nosa nai, o pai arrepentiuse, e reclamounos, de últimas, testándonos o que tiña en México, pois o de aquí xa o recibíramos da nosa nai. Aló nos fomos, pero como as cousas de México se puxeron un tanto revoltas, botamos nun gánster americano, para que nos gardase as costas. ¡As costas deumas el, pois de quen se puxo de cara foi con miña irmá, que se amancebaron…, xa na primeira semana!

Como eses gangsters teñen conexións en medio mundo, soubo que se disparara o prezo dos solares aquí en España, e daquela convenceu a miña irmá para que me mandase para aquí, con plenos poderes, e tamén coa súa documentación persoal, DNI, NIF, e todo iso, para vender e transferir. Eu, que tampouco me chupo o dedo, collinlle as intencións: ¡transvasar, para seguidamente embolsar! Aceptei, e viaxei. Pero nas vendas, a metade, a que ía cobrando en diñeiro legal, ingresábaa nos Bancos ao meu nome, e cos meus documentos, como Manuela que son. Coa outra metade aluguei caixas de seguridade, a nome de miña irmá, María, onde gardei ouro e diamantes en bruto, para que ela non puidese retirar cartos, ¡que as chaves das caixas tíñaas eu!, que fun comprando co diñeiro negro, co mouro, co das vendas escamoteadas ao fisco. ¡Todo a partes iguais, como boas irmás!

Cando din ultimado esas vendas, nunha conferencia con miña irmá, que ben sabía eu que llas controlaba meu cuñado, propúxenlles que me mandase polo consulado un documento de apartación, correctamente legalizado, no que eu renunciase a miña herdanza de México a cambio de que miña irmá me cedese a herdanza materna, quere dicirse, a de España. Cruzamos os documentos, e así quedei por dona e señora de todo o caudal aquí depositado: contas bancarias, caixas de aluguer, etcétera.

A todo isto, o apoderado que me atendía no Banco onde teño as caixas a nome de miña irmá, como sempre actuei facéndome pasar por ela, coa súa identidade e documentación, sempre me tivo por María, ¡e para el María sigo sendo!, fíxome as beiras, pero díxenlle que para cohabitar primeiro tiña que divorciarse da súa muller, conseguir que lle desen a ela a garda e custodia dos dous fillos que teñen en común, e seguidamente casaríamos polo Xulgado. Así foi, e así o fixemos, pero agora cansei do fulano, que brinca menos que un cocho da ceba, así que lle propuxen unha separación amigable. A verdade, toda, enteira, que por algo estou nun confesionario, é que me pretende un conde arruinado, ¡precisamente o que máis necesito, o que máis desexo, un título de nobreza para alternar coa grandeza de España! O meu marulo dime que só accede á separación se lle paso a metade do que conteñen as caixas que seguen a nome de miña irmá, ao de María, que pensa que son eu. ¡E nesas estamos!

-¿Serás capaz de negarllo, tendo como ten dous fillos, que así, de desenganado, libre da túa persuasión, igual volve coa nai deles, coa primeira?

-Padre, vostede non é tan listo como se di que son os curas: A miña chave está en que se vai aos tribunais por culpa da separación, daquela acusareino de bígamo, pois está casado con María, ¡e María segue sendo a muller lexítima dun gánster! ¡Se chega a sabelo meu cuñado, plántase aquí no primeiro dos avións que veñan de México, e vaino esfolar, como pouco!

Neste intre da súa revelación, pois chamarlle confesión non sería exacto, boteime fóra do confesionario e tirando da pecadora por un dos seus brazos mesmo a arrastrei pola igrexa abaixo, pechando inmediatamente a porta por dentro, pero non sen antes dicirlle: -¿Ti, qué pretendes? ¿Qué che dea o perdón da Igrexa, para seguir de preitos, e sen remorsos? Daquela vaite ao nabo de Lugo, ou do que non, preséntate no bispado…, se é que tes ovarios para facelo!

-.-

Este último caso lévame e tráeme pola rúa da amargura. Esperábame a miña dona, como de costume, co prato na mesa, pero non probei bocado. Inmediatamente pasei á sala onde temos o televexo para que me servise de vasoira cerebral, pero nin con esas, pois entre estupideces e dramas o meu cerebro foi a peor. Con iso metinme entre as sabas, pero despois de degustar unha aspirina, que me resultou insolvente. ¡Ai, Deus, qué noite me espera!

Recei o rosario, contei ovellas, tentei de rimar unha muiñeira, pero, ¡nada!, que só conseguín durmir despois de non sei cantas horas, que ata me levantei para fixarlle o péndulo ao reloxo de parede, que me dera por contarlle tódolos seus tic-tac. Á media noite seica peguei un salto case mortal na cama, e daquela a miña compañeira de fatigas acendeu a luz, por certo ben alarmada:

-¡Ai, Deus, que che deu un infarto, ou cousa parecida!

-¿Qué fas co teléfono?

-Estou chamando a Urxencias, ao 061, e vístome nun santiamén, mentres chegan! Ti, tranquiliño, que che poño a almofada aos pés, e pecha os ollos!

Tireille do cordón do teléfono para interromperlle a chamada:

-Tranquila, muller, que non se trata do meu corazón; ou si, pero noutro sentido: ¡Foi o sobresalto dun pesadelo que tiven…!

-¿Pesadelos? Por veces téñoos eu, pero ti, que me contases, nunca.

-O de hoxe foi diferente: Estaba soñando que veu ese gánster, o cuñado da fulana, cunha pistola desas de silenciador, e disparounos, aos tres: á cuñada, a ese apoderado do Banco, e por último, a min. No intre da miña agonía tanto me asustei de ver a Deus pedíndome contas porque violei o secreto desa confesión, que a miña alma tivo este sobresalto…

-O “sobresalto” foi do teu corpo, e, claro, como a alma aniña nel…!

-Déixate de bromas, que temos que falar en serio. O que me pasou pode ser unha premonición, un aviso do meu anxo da garda, así que…, poñámonos a razoar, máis ben por se podemos evitar ese crime! Para empezar, ti só podes axudarme a discorrer, pois, do contrario, se actúas, sería unha proba evidente de que compartín contigo o meu secreto de confesión. Eu coñezo varias axencias de informes comerciais, de cando estiven no Banco, que poderían levarme a coñecer datos da persoa que vendeu tal cantidade de solares, ¡pero…! O pero está en que despois, qué fago? ¡Canto faga vai ser inútil porque carezo de probas, pois as confesións, ao ser secretas non son gravables, nin a min se me ocorrería facelo! Se non aportas algunha idea, o único que podemos facer son dúas cousas: ti, a rezar; e eu, ao bispado, para pedirlles que me admitan no Seminario, por uns días, con ese cóengo que dá os exercicios espirituais dos cregos.

A ela pareceulle ben, e polo que a min respecta, aquí me tedes, no Seminario, co meu portátil, en espera de que chegue ese cóengo. No ínterim vou teclear unhas cantas meditacións:

Para os que non crean na confesión: ¿Ides vendo o reconfortante que é, incluso para os nervios, para o corpo? ¡Para o penitente, pois o que é para o confesor…, un calvario! ¡É a mellor medicina, que a inventou o propio Deus! ¿Hai ateos? ¿Onde, cómo, cándo, cántos? Se os houbese, ateos terían que ser aqueles Atlantes, aqueles Atlas, aqueles titáns inmorredoiros que fosen capaces de leva-lo universo encima dos seus ombros, de darlle a volta ao mundo, de para-lo sol, de controlar ou modificar a natureza das cousas, de facer fillos soprando, etcétera, etcétera; pois ben, non coñecín a ninguén que tivese tales atributos, tales facultades; ¡por ende, non hai ateos!

Aínda que non fose un mandato imperativo de Deus aquilo de, “Recibide o Espírito Santo: a quen lles perdoéde-los pecados, quedaranlles perdoados; a quen llelos reteñades, quedaranlles retidos”, (Xn, 20, 19-23), a confesión co irmán, co correlixionario, non deixaría de ser o mellor signo de humildade, de convivencia entrañable, de superación de soberbias e de ruindades.

¿Confesarse directamente con Deus? ¡Iso non abaixaría a nosa soberbia, pois, ao velo, ao sentilo distante, a nosa xenuflexión tería máis de formulario que de submisión! ¿Por medo…? A atrición está definida como suficiente, pero eu acóllome á contrición, que é máis íntima, máis excelsa, e por ende, máis grata a Deus!

O que nunca entendín é o por qué algúns eclesiásticos, ao longo da Historia, quixeron compatibilizar dúas embaixadas, a de Deus e maila do César. ¡Iso foi porque non alcanzaron a comprender que representar a Deus implica repudiar as baixezas e mailas limitacións dun César, por laureado que estea!

A parte gris, como antes indiquei, está no confesor, que miúda coroa, ¡de espiñas!, a que levamos enriba. Pero tamén é lóxico, pois, se representamos a Xesús, en algo teremos que imitar a súa Paixón. Agora vou entendendo, e iso que aínda non lle preguntei ao cóengo, que non chegou, que debe estar na catedral, misando: Non querían deixar casar os curas por culpa deste secreto, pero víronse obrigados a facelo cando deron en escasear as vocacións. ¿Qué bo marido ten secretos coa cónxuxe? ¡E logo que elas, incluída a  miña, adoitan ter vocación de periodistas! Pero corto, que xa vén, que o oio falar…

-.-

Despois dos exercicios:

Estiven unha semana, e a conclusión deles foi a seguinte:

-          Que o bispo me retire da parroquia, pois está visto e demostrado que son demasiado sensible e demasiado timorato como para temperar gaitas e gaiteiros, arpas e harpías.

-          Que me destine ao Seminario para darlles clases de economía aos novicios pois, tal e como vai o mundo, tal e como vai a globalización, tanto aquí como nas misións, o mellor que se pode facer polos pobres é ensinarlles a ser ricos, ou polo menos, a defenderse dos ricos.

Pois ben, como as miñas experiencias do futuro que me espera xa serán doutra natureza, o propio é que as recolla noutro libro, que igual me dá por titulalo:

CÓMPRE SEMENTAR…, PARA RECOLLER

Agora, de metido a profesor, non cabe soñar: ¡é preciso espertar! ¿Serei, seremos capaces, co sono que levamos enriba, vinte séculos, xa cumpridos, e aínda non espertamos á realidade de que o que cómpre, o que urxe, é predicar co exemplo?

Xa sei, xa sabemos, que temos, e que tivemos, santos, unha pléiade deles, tantos que xa logo non caberán nos palcos proscenios do Ceo, pero…, ¡aínda son poucos! Entre eles, o mártir José María Díaz Sanjurjo, tío do avó da miña dona, neta de José Rielo Sanjurjo:

As vacantes, agora, témolas na terra, onde eu pediría outro Concilio, un especial, de común aceptación, que nos meta austeridade no corpo, e de paso, que reactive aquela consigna dominicana, ¡Ora et labora!

Véñennos preocupando certos tiquis miquis, certos tics, das igrexas desviadas, pero esas volverán ao curro cando vexan en nós mellores feitos, aquela exemplaridade primixenia. A min en particular o que me tira, moito, o que me preocupa, moito, son estes dous baleiros de proximidade: A exemplaridade familiar, e maila veciñal.

Familiar, para os da propia casa, pois, desde que se substituíron as lareiras por televisores, pouco predicamos, pouco aconsellamos, pouco exemplo damos. Polo que fai á veciñanza, ¡ollo coas avantaxes e coas comodidades dos crentes musulmáns, tantos e con tanto poder, tanto económico como militar, que non acaban de ver nos cristiáns unha exemplaridade que os poda seducir e atraer! Vou comezar por estes últimos, sequera sexa por aquilo de que os últimos serán os primeiros…

Para empezar coa miña prédica:

Rendo a lembranza máis entusiasta a Monseñor Dorrego Aldegunde, bispo de Tánger, e natural do Corgo (Lugo). Pasou polo mundo musulmán facendo o ben e predicando co exemplo: Culto e sinxelo, accesible, comunicativo…; ¡pero un mollo non fai meda, nin unha palla, palleiro! Precisábanse máis coma el, pero os outros, a maioría dos africanistas, estabamos na Zona para facer carreira, para enche-lo peto, para…, ¡para todo, menos para dar exemplo!

O Padre Pais, Pedro Pais, franciscano en Safí, (no Marrocos francés), que acabou os seus días en Lugo, no convento dos seus, por certo que abatido por un Parkinson, por uns tembreques que colleu aló, seguramente pola desilusión de verse só ante o perigo, ante a indiferenza dos seus. Choraron por el en Marrocos, maiormente os infieis; en canto aos fieis, aos de Lugo, coido que algo, pero, ¿moito? ¡É mellor pensar que si!

O Padre Santiago Uberuaga, en Ifni, tan obediente que o expulsaron do Territorio por acatar ao seu bispo, Pildain, que desde Canarias esixía aparencias, ¡o que non sei é se tamén santidade!, para achegarse á comuñón. Negoulla á cuñada dun mandamáis, e… ¡o dito! O seu afecto, a súa fraternidade cos musulmáns, atraíalle máis nenos da outra relixión que da súa propia. ¿Por qué? Para min foi evidente: Os nosos, na súa maioría fillos de militares leais ao Réxime, ensinábanlles nas casas que, ¡Por el Imperio hacia Dios! En paralelo, aqueles colonizados esperaban, e recibían, do P. Santiago, en especial del, a fraternidade suma, indiscriminada, cordial; ¡era edificante ver aqueles rapaciños esfameados bicándolle o seu cordón de francisco…, por famentos que estivesen! “Deixade que os nenos se acheguen a min…” . O P. Santiago non só os deixaba, senón que os acariñaba, incluso a risco de retira-la súa man cun puñado de piollos. Procedía do Bierzo, así que, ¡outro galego!

O Padre Gonzalo, Gonzalo García Gómez, aínda máis culto cós anteriores, un polifacético en tódolos saberes, que tanto predicaba en castelán (era galego, de Ribadavia), como en francés ou en árabe, pero, e sobre todo, predicaba co exemplo, que sempre puxo os seus coñecementos, de arquitectura incluso, ao servizo dos pobres, comesen ou non comesen jalufo. Como o viron tan santo, os superiores da súa Orden mandárono para Xerusalén, ¡a custodia-los Santos Lugares! Un erro, pois aquilo xa estaba santificado, polo propio Cristo, pero, no resto…, ¡terras a folgado; ou a folgado ou cultivadas por folgazáns, por nós, por aqueles que nos damos golpes de peito en vez de darlle a man ao próximo!

¿Destes, ou parecidos…? ¡Levo coñecido un milleiro de predicadores, pero non todo vai ser “orar”, que tamén cómpre “laborar”!

“Coñecerédelos polos seus froitos…”. ¡Pois non vexo tantos, que a colleita é pobre, comezando por min mesmo! Daquela, ¿cal é a receita, onde está? Para empezar, tódolos oficios requiren estudo e aprendizaxe. ¿Todos…? ¡O de cristián parece que non, xa que á vista está que, en particular os leigos, levamos estes vinte séculos coa panza arriba, deitados ao sol que máis quente en cada momento! Como dixo aquel rapaz de Bergland, aquel veciño meu cando lle dixen que preguntara por el o noso Cura, na catequese: “¿Para qué teño que subir a costa de Ribón se despois, no Servizo Militar, non nos toman o catecismo?”. Era unha razón pragmática, si señor, pero…, ¡transitoria! No Servizo Militar, non, pero, ¿no outro, no Servizo Social ao que estamos obrigados tódolos bautizados, que para iso non hai cotas nin excepcións?

Xa que somos pecadores, aínda que por tales non nos teñamos, ¿cal é o pecado más gordo dos cristiáns? Eu podo responder, xa que fun cociñeiro antes que frade: ¡A soberbia! ¿Sodes cristián? ¡Si, pola graza de Deus! Son cristián, e teño a graza de Deus, ese Deus que, de tanto que nos quere, permitiunos crucificar ao seu fillo, que foi a liberdade máxima. ¡Máis non se lle pode pedir! Daquela, ¡a gozala, que xa o temos gañado! Un bautizo, que ademais é unha boa ocasión para dicirlle ao mundo que somos de lei, e a continuación, ¡a vivi-la vida! Esa, esa é a soberbia: Somos os escolleitos, así que…, ¡que nos rendan culto!

Mentres, nas outras relixións, esquecido aquilo que dicían dos primeiros cristiáns, aquilo de, “Mirade cómo se aman”, rinse incluso dos nosos misioneiros: ¡Eses cristiáns páranse no “veña a nós”, así que, ¡predícame frade, que por un oído me entra e por outro me sae! Se os cristiáns fosen tan perfectos como nos piden que sexamos nós, non terían a súa historia chea de borróns…, máis ou menos coma a nosa! Chámannos infieles…; ¡eles si que o son, que non lle gardan fidelidade nin ao propio Fillo do seu Deus, tan Deus coma o Pai!

Está visto e demostrado que é a soberbia, pois os demais, ¡pecata minuta! Non é que non teñan a súa importancia, pero son polas, ramallada, nutridas coa saiba da propia soberbia. Por outra banda, comprendo que isto é difícil de predicar, pois, ¿qué crego, ou qué frade, se atreve a dicirnos, a reprocharnos, a nosa fachenda? ¡Sería tanto como arrincarnos a nosa coroa de loureiro para poñernos a de espiñas do Mestre! O heroísmo, o martirio, é o summus da perfección, da entrega, pero, ¡como non é obrigatorio, indispensable…!

¿Hai falta de Curas…? ¡Razón de máis para que os leigos asumamos o rol de catequistas, descargando, compartindo, colaborando…! Non se trata de ser santos, pois, con imitalos, chega; pero, iso si, ¡ora et labora, irmán! Daquela apeémonos da soberbia, esa besta luciferina que só se frea con decisión, con humilde pero enérxica decisión! ¿Qué me expoño a que deixen de lerme os poucos lectores que teña? ¡Os lauros humanos, por nobilis que sexan, acaban secándose, así que é preferible optar a unha cáthedra celeste, que só son incómodas cando as vemos lonxe!

Con isto, e sen propoñermo, volvín “ao tema” dos veciños, aquilo do próximo; mais primeiro unha aclaración, para que se entenda, pois “próximos” non quedan. Desaparecidas as lareiras, cerca de nós só están os fillos, e para iso, por veces, só co corpo, pois a mente ándalles nos seus asuntos, séxanlles convenientes, ou non. Se me apuran, as lareiras logo fixeron tanto pola doutrina e polas boas costumes coma tódolos cregos deste país, xuntos!

“Ama ao teu próximo coma a ti mesmo…”. ¡Xa, xa! Iso só o facemos, iso só o desexamos, cando ollamos para o de enfronte esixíndolle que nos ame: ¡Irmán, lémbrate que son o teu próximo, e daquela tes que ser tolerante e xeneroso comigo, que foi unha orde do Xefe, do propio Xesús! Inventouse o espello, o dos corpos, pero precisamos o da alma. Din os psicólogos que a cara é o espello da alma… Coido que non é totalmente certo: A cara dos demais pode ser, e podemos utilizala como espello da súa alma, pero…, ¡da súa!

¡Oia, que vostede foi proposto para profesor de Economía, e suponse que esa é a súa especialidade! Rapaces, ¿Qué mellor economía que ensinar aos pobres de espírito a ser ricos en feitos, en obras? Economista é aquel que ensina aos pobres a ser ricos, ou polo menos, a defenderse dos ricos, ¿non si? Aí tedes a cuestión: cúmprenos ensinar a ser ricos aos ricos para que, apeados da súa soberbia, contribúan a mellora-lo mundo, a uni-lo mundo, que así terán un mercado perfecto, ¡gañarán o Ceo!

-.-

EU, PECADOR, CONFÉSOME

Mosteiro de Herbón

Eu, pecador, confésome; si, polo menos dos pecados de omisión, que non sempre son veniais. Daquela, unha das miñas, grandes, omisións foi facerlle caso a meu pai, que non me deixou incorporar ao Mosteiro de Herbón, ¡co ben que lles souben aos frades o Catecismo do P. Astete!, a pretexto de que non deixaban casar aos curas, e tampouco aos frades, nacendo, como eu nacera, morgado; de casa pobre, si, pero, ¡primoxénito! Como nacín, e me criei, fascinado polas nenas…, non lle insistín! Agora, de casado, e próximo a entrar en quintas, ¡nas do Ceo!, teño esa débeda pendente, así que me dispoño a predicar, aínda que sexa tardiamente, aínda que sexa como lego, coa única teoloxía da miña experiencia vital.

Pero non comezou aí a cousa, senón no barrelo, pois en vez de agacha-la vista decorosamente, cada vez que me bicaban as mulleres espatarrexábanse os ollos, e cravábaos nos delas. ¡Tiñan ao neno por inocente, pero non había tal pois pronto me namorei das Evas, de tódalas Evas do lugar; e, asemade, das rosas daquelas roseiras que tanto coidaba miña nai! ¿Non sería  máis práctico que me dedicase a mata-las pulgas, aínda que fose coas uñas dos polgares? ¡Foi unha cuestión de olores, unha tensión da pituitaria!

O caso é que meus padriños bautizáranme en condicións, no convento de Montecubeiro, pero a ditosa carne, que non tarda en recaer, en fraquear. Nacera con tendencia á miopía, pero, ¡nin así! Se chego a ter mellor vista pasaría das feas, ¡que xa as había daquela, incluso na mesma parroquia!, pero, con esta minusvalía, todas se me parecían á Venus de Milo, e iso que daquela aínda non vira os seus retratos! Por outra banda, non ter irmás é unha desgraza, unha envexa con respecto aos veciños que as teñen.

¿Con estas debilidades, dominaría o noviciado, chegaría a ser frade? ¡Se cadra, si, pois os frades ben se namoran da Virxe María, e quérenlle máis que á propia nai que os pariu! É natural, habida conta de que Xesús, no seu último Testamento, asignoulla a Xoán: ¡Aí tes a túa nai…, e ti, seu fillo! Pero non foi só a Xoán, senón que en Xoán herdámola todos, afiliámonos todos. ¡Grazas a Deus, que aquel foi un bo legado, un de tantos, e todos salvíficos; ¡nós, mentres, uns desagradecidos; eu en particular, pois teño que responder de min mesmo, dos meus feitos; ¡do que fixen mal feito, pero tamén do que omitín na parte boa que me incumbía facer! Menos mal que Deus é todo bondade, como demostrou co bo ladrón, pois, de parecerse aos homes, ¡pobres de nós!

-.-

Agora, de presentado, saltarei ao meu uso de razón, que daquela afirmábase que nos viña sobre os sete anos. ¿Hoxe, co que espile a televisión…! Hai quen di que agora venlles a razón coa fala, que os nenos comezan a mandar desde o berce: ¡Mamá, papá, firmes, ar! Iso, os nenos, pois as mulleres comezan a ser mulleres no intre en que lles perforan as orellas para poñerlles aros. É o que din algúns, pero eu, ¡miope que son, xa o dixen!, con iso de que os rapaces, ¡algún!, tamén se perfora, cústame distinguilos das mulleres. Con estes descubrimentos, con este troco de roles, vai ser cousa de reescribir o Xénese, en particular alí onde pon que foi Eva a que ofreceu a mazá… ¿Non sería á viceversa? ¡A Historia sempre a escribiron os vencedores, e estase demostrando que Adán venceu pola súa forza bruta; daquela o débil mental, o tentado, foi el, o varón!

A miña primeira omisión, grave, da que me lembro foi non irme á cama tan pronto me entraba o sono, que din en adurmiñar enriba da artesa; meu padriño, sempre el, tirábame un berro, grave, atroz, perentorio:

-¡Encorrelarse á cama!

Así que eu, servidor, entre o atordamento do sono, e a impresión daquela voz de mando, estrugaba os ollos, e íame correndo para o meu colchón de follas de millo, envolvéndome nas sabas, por debaixo da trapeira. ¡Íame sen da-las “boas noites”, sen bicar á miña xente! Por esta omisión pídolle a Deus que Aí Arriba me permita bicalos mil veces, ¡polo menos mil!, en resarcimento destas omisións, tan graves e tan inxustas!

É inconmensurable a diferenza que existe entre criarse nunha familia ben avida ou nunha desas de contrato temporal. Cando hai desavinzas, aínda que os críos saian algo xotos, non pecan; ¡eles, non, pero seus pais, si, gravemente! ¿Qué non se entenden, iso, os proxenitores? ¡Pois que se examinaran reciprocamente, con antelación, que todos casan, casan ou se arrexuntan, despois de virlles o uso da razón! ¿E se non lles ten vido…? ¡Nese caso, mandalos á escola, reciclalos!

Falando da escola… A primeira que tiven, que recibín, foi a de meu pai, alí no cuarto de fóra, no Cuarto Novo. Para saír a face-las súas necesidades no horto de Tras da Caseta, aqueles mozotes pedíanlle permiso ao mestre, ao mestre de minúsculas, ao mestre de A Ferrado; pero eu, ¡abusando de que era fillo!, baixaba as escaleiras cando me petaba, sen pedir venia, así que un día, un mal día, que me descoidei en saír, baixeinas a cen, desabotoando a petrina xa desde arriba, pero…, ¡a omisión estivo en esquecer que, nada máis abrir a porta, plaf, esvarei e caín de fociños no primeiro dos chanzos, que era de lousa! Ata non sei se sería por culpa da humidade do meu propio pis pois dentro, por dentro da casa, non chovía… Se non me credes, aquí teño o testemuño, a regaña da cicatriz, na cella da dereita. Laváronme con auga fría, da mesma choiva, e para mellor curar aplicáronme o “betadine” de daquela, unha tea de araña empapada de mel.

-.-

¡Ir a Lugo, unha emigración!

O coche de Trigo

Las Tres Gracias,

Museo do Prado.

-¿Señor Avelino, qué fai que non arranca? ¡Temos que ir a Lea, ao San Bertomeu, agora que volve a haber festa!

-Velati suia, rapaz; velati suia! Para mocear non fai falta saír de Lugo; ou non tes abondo con estas tres…?

-Déixese de morunadas, que xa sabemos que foi chofer en Regulares…, pero aquí estamos en Lugo, e como di o seu cobrador, o Carlos, que tamén arabea: ¡Suai, suai!

-Cálmate, impaciente, que a tal momento estanlle sorrindo ao retratista… ¿Por que? ¡Porque el ten paciencia, que é a mellor forma de conquista-las mulleres!

Asomei un pouco, e vinas…, ¡ás tres, xuntas, sorrindo de orella a orella! Vinas tal cal eran, que nin que tivese diante o cadro das “Tres Gracias”. ¡Como son de penetrantes os ollos dos mozos, que traspasan os vestidos das mozas, por escuros que os leven! En vista diso, baixei para cerciorarme do que estaba pasando precisamente no intre en que unha delas desfacía o cadro para subirse ao coche da Liña; axudeille cos paquetes, e seguidamente sentámonos xuntos:

-Eu a ti coñézote…, de verte con teus pais nas feiras de Mosteiro!

-Pois ti…; igual es de Martín, ou de por aló!

-Non, que son de Montecubeiro; ¿ou é que non teño cara de ser do monte?

Algo de graza fíxolle, que se sorriu; o que aínda non sei é se o fixo de min, ou do que lle dixen. Do que non se riu foi cando lle expliquei que eu era zoqueiro, e que por iso tiraba ás feiras de Castroverde, pois nas de Mosteiro non había costume de vende-las zocas, ¡as de levar ao lombo!

Platicamos moito pero non conseguín namorala, que me dixo que a esperaban en Lea, que dera palabra…, a outro estudiante! ¡Cómaas o demo, cómo son, que prefiren un mal estudiante a un bo zoqueiro! 

De Lugo a Lea só hai vinte quilómetros, pero a rapaza caeume tan ben que me chegaron para facer un curso de parrafeo. ¡Condenada, canto sabía; claro, estudaba! Eu, pola miña parte, fixen un esforzo sobrehumano para poñerme á súa altura: sabía menos cousas, pero a min saíanme en verso, prendado dela, pero tamén dos seus dicires. Tanta palla en albarda lle metín, que á altura de Fraialde díxome que, se por un causal non estaba en Lea o seu rapaz, que non tería inconveniente en estar comigo, en seguir falando comigo… Nin o tiven que pensar, sabedor como era de que os paus nas festas adoitaban vir por culpa das mozas de dúas palabras… ¿E se non víamos ao seu estudante, pero el si, el a nosoutros si, e máxime de noite, pois a festa de Lea sempre foi de noite? Non sei se prudente ou covarde, díxenlle que todo fora un bromazo, que eu tiña rapaza en Rois, e que alí me baixaría; que o de ir a Lea fora unha estratexia de conquista…, por se me decidía a cambiar de bando, a cambiar de fronte! En Rodís ela baixouse, coa miña colaboración en apea-los seus paquetes, iso si, que por amigos quedamos.

Volto a subir ao coche da Liña o primeiro que se me veu á cabeza foi aquel dito do caseiro de Brais, de que, “dúas tetas tiran máis que dúas carretas”! ¡Que verdade era, nada de conto, pois en vinte quilómetros fixen un curso de parrafeo, e namoreime de dúas rapazas, á vez! A miña lección foi que hai que ter coidado coas Evas de Lugo, que te levan ao horto por menos de nada, haxa ou non haxa mazás!

-.-

O mundo que atopei versus o mundo que deixo

Anticipóuseme Betty Boop, pois a ela retratárona o 9 de agosto do 30,

mentres que eu non asomei ata o día 26, e para iso inscribíronme como nado no 28.

Acababa de celebrarse o Pacto de San Sebastián, que foi o día 12, pero eu aínda non estaba maduro para enfrontarme ao mundo circundante, así que demorei uns días. ¡Agardei..., en espera da democracia!

Non, non me vou satisfeito pois, se algo bo fixemos, moitos males puidemos evitar. Isto non é un treno, unha xeremiada, senón a constatación dun certo fracaso, aínda que tamén dun éxito: ¡inventamos o pasotismo, esa pasividade indolente, tipo impermeable, pola que nos esvaran os padecementos e mailas fraquezas do próximo!

¿Qué pasaba no mundo cando a este mundo me trouxeron? Segundo deixo dito, nacín en agosto do 30, pero, ben contada a historia, a miña xeración debeu ser aló por decembro do 29, entre novembro e decembro, por tanto despois da novena das Ánimas… ¿Iso é un bo presaxio? ¡Deu-lo queira así!

A miña semente non viña moi saneada que digamos pois no 1929 tormentas houbera: Crack da Bolsa en Nova York, conflitos estudantís por culpa do artigo 53, e abandono dalgunhas cátedras en protesta. (Segundo Adaucto Pérez: “Será en 1929 cuando el conflicto entre el gobierno y los estudiantes cobre la mayor virulencia. Para David Jato “todo el año 29 será de constante  rebelión estudiantil”. Los espectaculares fríos de aquel Enero, con temperaturas de 17 y 18 grados bajo cero encontraban su contrapunto en el ánimo caliente de los universitarios encoraginados por el Artículo 53 de la Ley Callejo de Reforma Universitaria). Expo. De Barcelona; fracaso do proxecto de Constitución de Primo de Rivera; nacemento do Partido Republicano Radical Socialista. “La rebelión de las masas”, de Ortega y Gasset… Estes presaxios determinaban que a miña xeración non viña precisamente nun dos mellores tempos da Historia de España; pero eu tamén digo, e me digo: ¿É que os houbo bos, mellores, neste país dos touros, neste país cornudo, que por ter, ata ten a forma dunha pel de touro?

Pero voulles deixar aos historiadores os grandes temas, que eu teño abondo cos meus, cos do meu entorno. Para a Historia, historiadores hai, o demo deles, aínda que, obxectivos…? ¡Supoño que os haberá, pero eu non os coñecín, nin os coñecín nin os lin! A historia miúda, a intrahistoria, a do entorno persoal, esa ten menos relatores; coido que se debe a unha falta de humildade xeneralizada pois somos poucos aqueles que non nos avergoñamos da nosa nacenza humilde nunha contorna humilde.

-.-

Retrato ideológico-social de la Historia de España desde el año 1929

Para que non se me diga que son parcial, transcribo o seguinte dos historiadores

Ángel Rey Gallego & Eduardo González García

Introducción

Tomando teorías como la expuesta por Julián Marías en “Literatura y generaciones” o “El método histórico de las generaciones”, por Amando de Miguel en libros como “España cíclica: ciclos económicos y generaciones demográficas en la sociedad española contemporánea” y tantos otros; se pueden subdividir los periodos históricos en “generaciones” de unos 15 años de duración. Reinterpretando los datos a la luz de estas ideas, planteamos que cada una de las generaciones se divide en tres partes, con “planteamiento, nudo y desenlace”. Cada generación supone un estado mental sociopolítico que se resuelve de una forma u otra, pero que tiene sentido tomado individualmente. Por así decirlo, cada generación afronta un problema o un proyecto, que será o no resuelto, completado o no, conducido de manera correcta o llevado al fracaso. Eso sí, cada periodo, cada “generación” es una historia en sí misma, un relato con planteamiento, nudo y desenlace, como una película o una novela (cinco años para cada parte; en total, 15 años). Una división que se desprende de forma bastante natural con sólo analizar los sucesos con sus años y las diferentes generaciones y procesos históricos; tal y como haremos en este artículo, planteado como una cronología. También escogemos unas nuevas fechas de las que nos sugiere Julián Marías, pues nos parece que coinciden mejor con nuestra nueva hipótesis de dividir en tres partes cada generación.

Hay que decir que acontecimientos importantes no son necesariamente los más vistosos o los que habitualmente se usan para marcar la transición entre una etapa y otra. A veces es más determinante un cambio de actitud en una parte de la población, como ocurrió cuando Aznar toma el mando del Partido Popular y lo lleva a ganar las elecciones por vez primera; el ganar las elecciones es la consecuencia del cambio de actitud y el hecho más vistoso, pero el hecho más importante es la refundación de AP en PP. Otro ejemplo: el franquismo acaba cuando se asesina a Carrero Blanco, y los dos años siguientes son simplemente un periodo mínimo de transición a la siguiente etapa, o el inicio –planteamiento- de la misma. Así, la etapa continuadora del franquismo es el felipismo, que arranca ya en 1974, cuando empiezan a fraguarse las fuerzas de ese período –Felipe González es nombrado Secretario General del PSOE en octubre de 1974-. Otro ejemplo es 1989, el año de la llegada de Aznar. Lo fundamental de la etapa es el liderazgo del propio Aznar y la refundación de AP en PP. El aznarismo tiene su inicio precisamente aquí, y no en 1996, siendo el triunfo electoral un hito del nudo del relato, de la generación.

La estructura de generaciones de quince años exactos que hemos planteado debe verse desde una perspectiva de cierta flexibilidad –las ciencias sociales no pueden ser demasiado rígidas o exactas–. El principio o el final de una etapa pueden moverse a izquierda o derecha un año. Nótese la inconsistencia de afirmar que el nacimiento de un nuevo año conlleva inmediatamente el fracaso de cualquier reconfiguración social. En 1959 se aprueba el Plan de Estabilización, y con ello se inicia un nuevo periodo. Aunque quedan reminiscencias del anterior, con la visita de Eisenhower se cierra lo que llamaremos generación de “Consolidación del Régimen franquista y su aceptación internacional”. También se puede ver que en el final de una generación se dan los componentes que fraguarán la siguiente generación. Si bien estos se hallan aún en su infancia, no teniendo vida activa en la generación que muere, están en formación: es la entrada de los tecnócratas en 1957, aunque el Plan de Estabilización se haga efectivo en 1959; igualmente con la victoria de Aznar en Castilla y León en 1987, aunque no se convence a Fraga para que Aznar sea candidato al gobierno de la Nación hasta 1989. Queremos decir con todo esto que, como en el cine bélico, al espectador se le esconde el pasado inmediato, la instrucción de los soldados. Lo que determina la narración de la película es la propia preparación y ejecución de la lucha, eje central de la película, que empieza y termina subordinada a la hazaña, el tema de la película.

Esta idea de clasificar la Historia por generaciones medianamente rígidas se puede confundir con un historicismo radical, pero sólo es una descripción estructural de una “era” histórica (1929-¿?). Admitimos que puede verse como un historicismo blando, pero no radical ya que no se puede predecir a priori qué va a ocurrir, de que estilo va a ser la siguiente generación y, una vez dentro de una generación, tampoco se puede predecir cómo se resolverá el conflicto que está dirimiendo cada generación. Esto es sencillamente una estructuración y clasificación de la Historia, no un método predictivo; así como se puede estructurar el año en cuatro estaciones y sabemos que durará 365 días pero no sabemos qué ocurrirá ese año, ni qué tiempo atmosférico habrá, etc. Por así decirlo, en este artículo presentamos un método de clasificación estático –describimos lo que hay–, pero no dinámico ­–no explicamos cómo se llega a los hechos expuestos y cómo se desarrolla la Historia–.

Tampoco sería correcto extender esta clasificación generacional en el tiempo. Hemos escogido 1929 por dos razones: 1) la II República supone, en el panorama histórico español, un cambio de paradigma (el PSOE antes era un partido antisistema y llega a ser un partido del sistema –ya lo empieza a ser con Primo de Rivera–) y 2) sencillamente debido a nuestro mayor conocimiento de este período histórico frente a los precedentes. Con ello queremos decir que quizá pueda extenderse la clasificación generacional hacia atrás en el tiempo, o bien no. Eso queda pendiente.

Hay que añadir que en otros periodos de tiempo las generaciones pueden tener duraciones diferentes y haber años muertos entre una era y otra, llamando era a un periodo de tiempo en que la clasificación generacional encaje correctamente. También podría ser que las generaciones duren siempre 15 años –más o menos, ya que no es una ciencia exacta–, pero con los años muertos que hemos mencionado siempre que haya un cambio de era. Recordemos como ejemplo los sistemas de medición astronómicos egipcio y mesopotámico: el primero era muy preciso pero nunca lo cambiaban, con lo que con el tiempo se desfasaban y la estación de las lluvias acababa por coincidir con la seca; mientras que el sistema mesopotámico era menos preciso, pero realizaban “reajustes” –como introducir un mes en los años bisiestos– que hacían que se mantuviera al día. Así podría ocurrir con este método clasificatorio de generaciones, en el que, quizá, habría que meter años muertos para reajustar el sistema.

Julián Marías advierte también de que no se deben aplicar los mismos años para las generaciones de diferentes países, aunque puedan ser también de 15 años –al fin y al cabo todos somos humanos y tenemos similar esperanza de vida–; los años pueden no coincidir y haber desfases. Queremos aclarar además que las precisiones que introducimos en el presente artículo no son incompatibles con los diferentes estratos generacionales –por nombrarlos de alguna forma– que conviven a la vez en un mismo periodo generacional de que nos habla Julián Marías en “Literatura y generaciones” (“supervivientes”, “en el poder”, “oposición” y “juventud”); de hecho, estas ideas podrían ser la base para una teoría dinámica del método expuesto.

Una característica que cabe destacar acerca de España es que es un país que, guste o no, tiene entre sus motores políticos preferidos la violencia (atentados, golpes de Estado, pronunciamientos, guerras, etc.), incluso en democracia. No es casualidad que el fin de una generación y el inicio de otra sean marcados en ocasiones por un atentado o por actos de terrorismo (o que incluso una generación misma tenga como hecho central, como “nudo”, una guerra, la Guerra Civil). Ejemplos de esto están en el inicio del maquis, el final del franquismo con el atentado a Carrero Blanco o el inicio de la generación buenista con el 11-M. España se mueve a golpe de atentados y actos violentos varios (no necesariamente violencia física, sino también institucional, etc.), un hecho lamentable que no podemos dejar de lado vistas las evidencias empíricas (atentados anarquistas en el siglo XIX, los hechos expuestos en este artículo, etc.). Esperemos que se cambie esta dinámica. Pero, a decir verdad, realmente la violencia y los conflictos son inherentes al Ser Humano, e incluso en ocasiones –y pese a todo, aunque obviamente no siempre- una posible fuente de creatividad y demás logros, con lo que quizá debamos conformarnos con buscar una sociedad e instituciones medianamente estables y libres.

También cabe añadir que tendemos a recopilar más cantidad de hechos en los periodos más modernos debido, principalmente, a que la falta de perspectiva nos hace buscar ser más prolijos por si acaso estamos dejando pasar algún suceso de importancia que no se haga patente hasta más adelante.

Oitenta anos da Historia de España,

¡dunha España na que me tocou vivir: gozar e sufrir!

Cronología y descripción de las generaciones

1929-1944: Violencia

Como podemos ver, primeramente hay elecciones, pero en seguida se va enturbiando el clima: la República en la que pensaba Ortega resulta ser un proyecto masónico. Llegamos al nudo, en el que empiezan los enfrentamientos armados y se acaban las elecciones con resultado de legitimidad –el gobierno que sale de las elecciones de 1936 nunca llega a tener legitimidad al no controlar la situación, con lo que se llega a la Guerra Civil– que devienen en una guerra civil. Finalmente se resuelve en un periodo de Paz y represión. [Esta generación quizá es la que menos encaje en su inicio, ya que propiamente empieza en 1930, pero ya hemos dicho arriba que en ciencias sociales hay que ser flexibles. Realmente la Expo de Barcelona es el canto del cisne de la Dictadura de Primo de Rivera y después el fracaso del proyecto de Constitución inicia la idea de cambiar el régimen.] Abandono de algunas cátedras en protesta, Expo de Barcelona, fracasa el proyecto de Constitución de Primo de Rivera, nace el Partido Republicano Radical Socialista,  1929 (Elecciones): Crack del 29, conflictos estudiantiles por el “artículo 53” y “La rebelión de las masas” de Ortega y Gasset empieza a aparecer en forma de artículos.

1930: Pacto de San Sebastián (en que participa Ortega Y Gasset); dimite y muere Primo de Rivera

1931: Inicio II República (con gobierno de izquierdas), quema de iglesias

1932: Orden de disolución de los jesuitas y disolución de bienes, intento de golpe de Sanjurjo, Estatuto Catalán

1933: Gana la derecha (CEDA y Partido Radical)

1934 (Guerra): Revolución de Asturias

1935: Escándalo del estraperlo y dimisión de Lerroux

1936: Frente Popular, atentado mortal a Calvo Sotelo, inicio Guerra Civil, Azaña presidente

1937: Negrín presidente de la República

1938: Batalla del Ebro

1939 Paz y represión: Fin Guerra Civil

1940: Entrevista en Hendaya

1941: Salida de los primeros soldados de la División Azul, Creación del Instituto Nacional de Industria (autarquía)

1942: Ley Constitutiva de las Cortes

1943: Se constituyen las nuevas Cortes

1944-1959: Aceptación internacional y consolidación del Régimen franquista

El principal problema de este periodo es consolidar el Régimen franquista mediante una legislación completa y estabilizando los elementos violentos que pudieran quedar. Tiene también el problema de la desconfianza de la comunidad internacional –que le obliga a la autarquía–, confianza que se ha de ganar para ser un Estado legítimo y consolidado.

1944 (Bloqueo): Inicio del “Maquis”

1945: Fuero de los Españoles, Ley del Referéndum Nacional

1946: Manifestación contra el bloqueo internacional

1947: Ley de Sucesión en la Jefatura del Estado, visita de Eva Perón, primera huelga general de la posguerra

1948: El PCE renuncia, a instancias de Stalin, a la lucha guerrillera, con ello finaliza gran parte del “maquis”.

1949 (Desbloqueo):

1950: Fin del aislamiento español por parte de la ONU, España ingresa en la FAO, se funda la SEAT

1951: Ruptura del “Pacto de San Juan de Luz” entre monárquicos y el PSOE, la subida del precio del tranvía en Barcelona provoca un boicot al dicho servicio (desemboca en una huelga de entre 250.000 y 500.000 huelguistas en protesta por las condiciones laborales y el alza del coste de la vida), admisión de España en la OMS y en la Unión Internacional de Telecomunicaciones

1952: Termina el racionamiento, España ingresa en la UNESCO

1953: Concordato, firma de acuerdos económicos y militares con EEUU (bases militares), ingreso de España en la Organización Internacional del Trabajo

1954 (Aceptación):

1955: España ingresa en la ONU

1956: Franco reconoce la independencia del Marruecos español tas hacer lo propio Francia un mes antes, en junio el PCE (Partido Comunista de España) define su estrategia de “Reconciliación Nacional”, se funda TVE

1957: Entrada de ministros tecnócratas, sale de la fábrica el primer SEAT 600 (símbolo de la entrada de España en la sociedad de consumo)

1958: Ley de Principios del Movimiento Nacional, España ingresa en el FMI (Fondo Monetario Internacional)

1959-1974: Tecnocracia (“milagro” económico español)

Con el Régimen ya consolidado, ahora toca desarrollar económica y socialmente el país, que se logra creando clases medias. Finalmente, un Régimen dictatorial no puede durar y queda abocado a la democratización. Si hacemos caso a la anécdota de Franco con Vernon Walters en 1972 (se puede consultar en el ABC del 15 de agosto de 2000), Franco es plenamente consciente de que este periodo puede ser visto como una preparación para la democracia. En la práctica el Régimen franquista acaba con el asesinato de Carrero Blanco, única esperanza de continuidad del Régimen o de una reforma más al gusto del propio Franco una vez muriera. Este es uno de los periodos más estables de la Historia de España y una época de prosperidad, de ahí la escasez de eventos de gran trascendencia histórica (incluso se podría unir en cuanto a estabilidad y escasez de violencia política con la generación anterior desde 1949 al finalizar el grueso de lo que era el “maquis”), pero sí hay eventos importantes –como la aparición de los movimientos estudiantiles organizados– que acaban por tener resultados visibles al final de esta generación al preparar al país para la democratización.

1959 (Milagro I): Plan de Estabilización, inauguración del Valle de los Caídos, Eisenhower llega a España, surge ETA

1960: Primer superávit de la balanza comercial

1961: Comienza el “boom turístico”

1962: Contubernio de Munich

1963: Creación del Tribunal de Orden Público

1964 (Milagro II: clases medias): Ley de Asociaciones

1965: 5.000 estudiantes se manifiestan en Madrid (en años sucesivos va creciendo el movimiento estudiantil contra la dictadura)

1966: Incidente de Palomares

1967: Ley Orgánica del Estado, libertad en materia religiosa

1968: Primer atentado mortal de ETA

1969 (Estertores): Caso Matesa, Juan Carlos designado sucesor

1970: Proceso de Burgos

1971: Ley Sindical

1972: Protocolo comercial ente España y la URSS

1973: Asesinato de Carrero Blanco.

1974-1989: Felipismo

Aquí consideramos a los gobiernos de la UCD como una mera preparación para la contundente victoria del PSOE. En cierto modo, esta generación es una “película con final feliz” para el socialismo, puesto que el “felipismo” queda completamente consolidado –aún no se habían destapado los escándalos de corrupción– y si se corta la película aquí se intuye que hay socialismo para rato (y en cierto modo, si se considera a Aznar como un paréntesis o una anomalía de la Historia, el socialismo sigue, ya que la estructura social –o mayoría social– de España sigue siendo “socialista” en 2004).

1974 (Transición): Felipe González llega a la Secretaría General del PSOE, flebitis de Franco.

1975: Marcha Verde, muere Franco

1976: Referéndum sobre la Reforma Política, fundación de “El País”

1977: Atentado a los abogados de Atocha, legalización del PCE, Elecciones Constituyentes

1978: Constitución Española

1979 (Victoria PSOE): Elecciones tras aprobarse la Constitución, Felipe González borra a Marx del PSOE

1980: Moción del censura del PSOE que deteriora la imagen de Suárez, años 78-80 y en adelante: “años de plomo” de ETA

1981: Dimite Suárez, Aceite de Colza, Golpe de Estado, Ley del Divorcio

1982: Primera Victoria del PSOE por mayoría absoluta, UCD se descompone ascendiendo AP

1983: Expropiación de Rumasa

1984 (Consolidación): Manifestación contra la OTAN

1985: España ingresa en la CEE, Ley del aborto (despenalización por casos), el PSOE impide la creación de una comisión investigadora sobre el espionaje político a los partidos de la oposición

1986: Sí a la OTAN, nueva mayoría absoluta del PSOE

1987: Hernández Mancha presidente de AP (Alianza Popular) (poco después ha de volver Fraga)

1988: Huelga General, se crea la CNMV (Comisión Nacional del Mercado de Valores)

1989-2004: Aznarismo

Esta generación es una película sobre el fracaso digna de John Huston. Un hombre, Aznar, realiza una proeza: gana la derecha en un país de mayoría de centro izquierda y gana a un presidente del que se decía que le iba a suceder “un muchacho que aún está estudiando COU”. Logra la victoria, logra una imposible absoluta por un cúmulo de circunstancias favorables, logra colocar a España en la primera línea internacional… y al final todo se derrumba. [La mayoría absoluta del PP, al ser especialmente complicada de conseguir en un país considerado sociológicamente de centro izquierda –dejamos de lado si con razón o sin ella–, la marcamos en negrita como evento importante; no así las del PSOE en los años 80, ya que entra dentro de la dinámica normal de aquella época.]

1989 (Ascenso Aznar. Aznar se presenta a las Elecciones Generales y se refunda AP en PP, última mayoría absoluta del PSOE (al límite, 176 diputados), fundación del diario “El Mundo”

1990: Aznar preside el PP, Caso Juan Guerra, se crean Antena 3 y Telecinco, Caso Naseiro

1991: Dimite Guerra, sentencia caso GAL

1992: Expo 92, JJ.OO. Barcelona, AVE Madrid-Sevilla, Antonio Herrero y José María García van a la COPE.

1993: Crisis económica, PSOE pierde la mayoría absoluta, Caso Roldán, Caso Banesto

1994 (Victoria): Fuga de Roldán, Primera victoria nacional del PP en unas Elecciones Europeas, “Antenicidio”.

1995: Atentado contra Aznar, Auto de Conclusión del Sumario del “Caso Filesa”

1996: Victoria del PP

1997: Liberación de Ortega Lara, secuestro y asesinato de Miguel Ángel Blanco, ETA anuncia una tregua indefinida

1998: Muere Antonio Herrero, el fenómeno de la inmigración en España se acelera (tasa de inmigración anual de +0.28%, en los siete años siguientes, entran en España 3.730.610 inmigrantes, se multiplican por cinco los residentes de nacionalidad extranjera), se suicida Ramón Sampedro

1999 (Consolidación y caída): Entra en funcionamiento el “euro”, Santander y Central Hispano se fusionan (se convierte en la segundad entidad española)

2000: Mayoría absoluta PP

2001: Manifestación de 30.000 personas en Vitoria convocada por la Iglesia vasca contra ETA

2002: Huelga general, Prestige, el “euro” sustituye a la peseta

2003: Guerra de Irak, foto de las Azores

2004-2019: Buenismo

No tenemos información ni perspectiva suficiente para realizar una descripción adecuada de la época. No obstante, sí que se puede ver que, aparentemente, la característica es el “buenismo” –que es el pensamiento de Zapatero; el “pensamiento Alicia” que dice Gustavo Bueno, que también se describe en el libro “El fraude del buenismo”– y la lucha contra él, aunque no podemos saber el resultado, no sabemos quién gana. Zapatero marca su impronta masónica en el Gobierno y con leyes como la de Memoria Histórica se retrotrae a debates de tiempos pasados. Hay cadenas de televisión, como “Intereconomía TV” o “La Sexta” que empiezan su andadura e influyen grandemente en esta generación y la pugna ideológica que hay. Además, hay hechos que marcan un debate social sobre la libertad de expresión y los límites de la misma, como las denuncias y querellas contra Federico Jiménez Losantos o el secuestro de “El Jueves” (es puro buenismo: lo políticamente correcto que es a la vez profundamente intransigente).

2004 (Golpe de régimen): 11-M, Victoria de Zapatero, retirada de tropas de Irak, Alcaraz preside la AVT, Rajoy preside el PP, Zapatero propone en la ONU la Alianza de Civilizaciones; Ley de Medidas de Protección Integral contra la Violencia de Género

2005: Legalización matrimonio homosexual, nace Intereconomía TV, comienzan las manifestaciones de la AVT contra la política antiterrorista del Gobierno (resolución en el Congreso que autoriza el denominado “Proceso de Paz” con ETA), Ley del Divorcio Express.

2006: Inicio de transmisiones de La Sexta, Estatuto de Autonomía de Cataluña, aprobación de la asignatura de Educación para la Ciudadanía

2007: Ley de Dependencia, secuestro de “El Jueves”, fundación de UpyD (Unión Progreso y Democracia), Ley de Memoria Histórica

2008: Intereconomía TV se ve a nivel nacional en TDT en abierto, Victoria Zapatero, Crisis PP (Rajoy en México y discurso de Elche), condena a Jiménez Losantos por injurias graves a Ruiz Gallardón. Casquero sustituye a Alcaraz en la presidencia de la AVT, estalla la crisis económica

2009 (¿Buenismo vs. Valores Morales?): Caso Gürtel, Alcaraz se da de baja de la AVT,  Patxi López lehendakari, Victoria en las Europeas del PP, Federico y César Vidal se van de la “COPE” a “ES Radio”, Anteproyecto de la Ley del Aborto, presuntas escuchas ilegales a miembros del PP, conflicto Aguirre-Gallardón por “Caja Madrid”

2010: ¿Apagón analógico?, ¿Ley de Eutanasia?, ¿Ley del Aborto?, ¿sentencia del Tribunal Constitucional sobre el Estatuto de Cataluña?

Conclusiones

Naturalmente, este artículo tiene que tener un final abierto, pues la Historia continúa. Nuestras ideas y precisiones al método que planteó Julián Marías ahí quedan, para la crítica y su verificación, refutación o matización.

-oOo-

Volvo eu, que me cansei de copiar. Volvendo atrás: Parou de nevar…

Parou de nevar e comezou a xear. ¡Isto non foi cambiar de ano! Pero con iso e con todo, miña avoa no cabalo, e meu avó con polainas, deron subido de Pousadela a Bergland; moito deberon madrugar para chegar á media mañá con semellante alfombra, ¡unha alfombra xélida, das de patinar!

¡Deus, isto si que é comezar ben o ano, isto si que é comezalo en familia: os catro avós á mesa, compartindo un coello e unha pita, banquete rotundo! ¿En honor a que, de que? En honor ao ano novo, non, pois en definitiva, naquelas aldeíñas, ía resultar parecido ao anterior; en honor ao neno, si. Os que nacemos con avós, coñecendo aos avós, somos uns privilexiados, por máis que pouco se diga, por máis que pouco se celebre. ¡Esta soberbia do ego, que tende a facernos crer que somos uns self made, feitos por nosoutros mesmos, desde a primeira célula á última! ¡Ademais de ingratos, burros!

Unha dor profunda, imaxínome, sen temor a equivocarme, que rotunda, pero definidora, formativa, como son, en definitiva, tódalas dores, abafaba o peito daquela parella de avós: ¡deixaran en Madrid, soterrados de cativiños, dous nenos, de igual nome que os seguintes, que os tidos en Pousadela, no seu retorno migratorio, Pepe e Irene! Sen aquela dor, seguramente serían máis imperfectos, menos humanos, menos familiares. Por algo repetían moito, ámbolos dous, cando se mencionaban cousas idas, que o valor delas só se comprende, só se estima, desde que deixamos de telas. ¿Por qué pasaremos por este mundo con tanta présa que nin tempo dedicamos a gravar nas mentes a filosofía experimental dos nosos entregos? Avoíños, eu tardei, pero agora, agora que teño netos, si que vos entendo.

O primeiro que preguntaron foi polo neno, que a tal hora estaba nos brazos de Morfeo, e por iso non os oíra chegar. Este era o da filla, pero na casa, en Pousadela, quedaba miña tía Carme en estado de boa esperanza. ¡Ningún problema á vista, pois aqueles vellos tiñan tanto corazón que íamos ter abondo, tanto os de Pepe coma os de Irene!

Dos saúdos, das apertas, dos bicos, pasouse ao labor cotián: As avoas dedicáronse ao coello e á pita, que non era cousa vulgar pois a materna fora cociñeira en Madrid, nada máis e nada menos que do famoso Romanones. Os avós, a pretexto de facer estelas fóronse para debaixo do hórreo; estelas fixeron, pero sen privarse dos seus contos, das súas anécdotas, especialidade na que competían cada vez que se xuntaban. O neno sentiu que non levasen consigo o barrelo, pero, con aquela xeada…!

Meu pai, ocupado na escola semanal, aproveitaba os festivos para illarse no cuarto dela, e tirar de pluma, sempre co secador de area á man para que, ao darlle a volta aos pregos, non se correse a tinta, aquela tinta escritural chamada a dar fe dos acordos que celebraban os veciños de media parroquia, que tal era a súa clientela. A firma, en presenza das partes, e sempre despois dunha demorada lectura, interceptada polas conseguintes explicacións do significado e da transcendencia das cláusulas, que bo era o señor Xosé María para deixarlles firmar se antes non lle demostraban que aqueles acordos non só estaban ben matinados, senón que tamén estaban aceptados, que eran lícitos e prudentes. A escrituraria viña de raza, pois na casa aínda se conservaban abundantes documentos de tres tíos avós seus, dos deles frades do convento de Montecubeiro, e o outro, ademais de labrego, escribán. Isto de vir dunha raza de intelectuais en lugar de mérito debera considerarse demérito, pois pouco mérito é empezar a vivir upado nas eminencias ancestrais. Mérito téñeno eses que se elevan partindo das cavernas da ignorancia, partindo de familias ignaras, tantas que houbo, e tantas que quedan, pois, pódese ter carreira e seguir sendo ignorantes!

¿Por qué se desfán as familias, eses entes sagrados tan vilipendiados? Vilipendiamos a familia cada vez que, en lugar de razoar, discutimos. ¡Así de sinxelo! Sinxelo, si, pero xeneralizado, tamén, que así o acusan, entre outros medios probatorios, esas estatísticas das separacións matrimoniais, auténticas caídas culturais, fracasos diso tan pouco común, pese a que lle chamamos sentido común!

O día 2 volveu a funcionar a escola; mesmo ao saír o sol. Este día non nevou, e a xeada, seguramente coas copas do San Manuel, abrandara case por completo, así que a asistencia foi plena.

-Dicíamos onte…

O meu barrelo seguía xunto da lareira, a dúas varas do lume; e a escola estaba arriba, no cuarto novo. ¿Qué meu pai estaba lonxe? ¡Daquela, pero hoxe, co ben que o coñezo, sei perfectamente o que dixo, e tamén cómo o dixo.

-Señor Xosé María, perdoe, pero onte, sabendo que era festa, coido que ningún dos aquí presentes lle veu á escola…, ou si?

Falou un dos grandes, un daqueles que xa  fixeran o Servizo Militar, pois no cuartel descubriron que a vida é máis levadeira, máis soportable, avanzado o século XX, se pasaban denantes, ¡denantes ou despois!, pola escola. ¿Por qué o sei? ¡Simplemente porque os cativos dicíanlle “Señor Maestro”, e os grandes, “Señor Xosé María”. A resposta do Mestre, do señor Xosé María, non se fixo esperar:

-Querido amigo, “dicíamos onte…” foi a saudación de Frei Luís de León cando volveu á súa escola, á súa cátedra, despois dun inxusto desterro. Hoxe, que adoitamos dicir, Ano novo, vida nova, temos que enlazar co bo do pasado, coma se non fose pasado, empalmando, sen treguas, sen vacación, aquelas experiencias, con todo o bo que nos depare o presente. Se onte restábamos, hoxe compre multiplicar, engadir valores, asentarnos no sabido, pero…! ¿Cal pode ser o pero?

Contestoulle o mesmo de antes:

-Señor, coido que o pero está na pereza!

-¡Exactamente! Mais contra o pecado da pereza temos a virtude da dilixencia. A vida é curtísima porque…, porque perdemos moito tempo durmindo, así que tan só hai que durmi-las oito horas: oito para traballar, oito para repoñer forzas, e oito para durmir. ¡Os que dormen demasiado, viven pouco!

-Perdoe que lle faga unha observación: ¡Se traballamos moito vannos ter envexa, e ata nos farán a vida imposible!

-¡Certo, rapaz; certísimo! Ese é dun dos pecados máis enraizados nesta bisbarra: envexamos os éxitos, renegando dos esforzos, dos esforzos e dos sacrificios que puxeron de contrapartida os nosos envexados.

Meu pai levantou un palmo a cultura da parroquia, que por algo, por iso, o perseguiron a morte os caciques do 36, e pouco lles faltou para logralo. Levantou a cultura, e arrincou, co seu exemplo, algún vicio noxento, pero iso da envexa…, ¡iso foi a máis, pois cando o anxo se esforza, o diabro redobra no seu tambor!

¿Onde estarían os Reis a tal momento? A maxia de meu pai tamén se ocupou deles, pois, ao achegarse a noite, díxolles aos alumnos:

-Para os que non teñades medo á  noite, se vos quedades media hora podemos ensaiar algunha cantiga, que se achega o día de sauda-los Reis; tanto se os vemos pasar, coma se non, entendo que é de cortesía terlles preparado un recibimento cordial. Empecemos con esta que di, “… y antes de las doce a Belén llegar”. ¡Eles si que tiñan présa por adora-lo Neno Xesús!

¿Onde estará meu pai arestora, qué cargo lle darían no Ceo? ¡En Nadal seguro que o poñen, con dona Emilia de Brañas, aquela señora do Belén, a canta-los Reis! ¡Merecíalo, papá, e premiáronte!

Se me estou quedo, se paro de teclear limitándome a deixar libre a imaxinación para que retorne á miña caneta, vénseme, reprodúceseme, un bramido atroz, desgarrado, que me fai vibrar os audífonos. En particular os da cocha grande, os da nai, foron, e son, aterradores. Co sensible que era meu padriño, é imposible que non lle resultase traumático empuñar aquel coitelo de trinta centímetros, pero…, tiñan que comer, tiñan que comer para vivir, e non vivir para comer, como adoitaba sentenciar meu pai! En definitiva, que aqueles “irmáns” (así lles chamaba o caseiro de Brais), deron o seu sangue, ¡un caldeiro enorme!, por e para a familia dos Gómez de Bergland.

Participei no drama, pero non probei as filloas, co ricas que as facía miña madriña, porque…, porque aínda estaba lonxe que me saísen os dentes! Hoxe adoro as filloas, seguramente polo que tardei en acceder a elas; fixéronse desexar. En Pol, que son parentes e veciños, tiveron o bo gusto de montarse unha “Festa da Filloa”. ¿Onde aprenderon, que as fan de cen formas, e doutros tantos sabores? Felicítoos desde aquí, desde o meu ordenador; pero tamén felicito, efusivamente, a quen ideou iso de anestesia-los porcos, para que nos dean o seu sangue sen dor, ou co menos posible. ¿Quen dixo que está todo inventado? Das boas, que adoitan ser as que se fan con pouca maquinaria, hai moitas esquecidas, e sería cousa de actualizalas, pero, ¿quen lle mete na cabeza á xente do XXI que as filloas, sexan de leite ou de sangue, superan aos “perritos calientes”?

Nos meus dez anos de convivencia musulmá priveime dunha porfía que me houbese resultado gratísima: ¡Que xa non hai triquinose, que iso está saneado, que a prohibición do jalufo foi oportuna pero circunstancial, que un xamón vale por unha tonelada de figos chumbos, pero quén se atreve a contradicir as receitas, os cócteles relixiosos, do seu rotundo Muhammad!

Falei de xamóns…, e niso erro! Os xamóns, de entrados en sabor, apenas curados, emigraban, indefectiblemente; uns, vendidos, e outros regalados, que sempre houbo falta de cartos, e de caciqueos, tamén. ¡Oh, Alá, qué pena que non fosen musulmáns os caciques do meu país!

¿Por qué as camas dos vellos, con tanta simetría que teñen cos nenos, non son oscilantes coma as canetas dos babys? ¡Co gusto que dá que abalen a un cando non pode facelo por si mesmo! E logo está iso da próstata, ter que levantarse ao servizo, á media noite, co cómodo que sería un cambio de pelica, e seguir soñando cos anxos! Tamén fomos a peor con iso do ceo raso, todo liso, coa excepción deses rosetóns que lles poñen ás lámpadas. ¡Eu tiven un encrucillado de vigas mouras, do máis suxerinte! ¿Quen as subiría?

Naqueles contos que me contaba meu padriño, ¡que iso foi o que me trouxeron os Reis daquel ano, contos!, había un que trataba dos morcegos:

-Cerra os olliños, rapaz, que che pode caer enriba un deses morcegos que dormen boca abaixo, colgados das patas, e daquela, se aterran nos teus ollos, vante deixar máis cego cá cega de Gondel! Cunha diferenza, que ela sabe tocar o violín, e ti…, ti non pasas do do, do do de peito!

Aos poucos volvía a abrilos, aínda que o avó levase consigo o candil, pois para un neno non existen tebras, porque aínda somos anxos!

¡Nin o Rei de España se criou con tantas colgaduras no teito! As del serían de vermes, deses da seda, mortos na pota onde os meten para roubarlles o abrocho, pero os meus eran de araña, vivas! ¡Hai unha diferenza! Servíronme para descubrir que a vida, esta, a térrea, tamén é unha trama de fíos que nos atan aos veciños, aos circundantes, tan pegañosos eles que non é doado soltarse da cadea dos seus defectos. ¿Servirá, no Xuízo Final, a escusa de que as virtudes son miñas, de colleita propia, e os vicios proceden deses contaxios? ¡Non, coido que non, que sería unha evasiva infundada! O contaxio existe, pero tamén é certo que temos as fontes do discernimento para lava-las mans, para lavalas a tempo, e non coma Pilatos, que o fixo despois de flaxelar a Cristo!

Na veciñanza había, ¡pero iso foi antes das Comunidades Veciñais!, un forte e desinteresado espírito de colaboración! Se tal non houbese, o fundador das casas sería incapaz de subir as vigas, maiormente as mestras, por numerosa que fose a súa familia; ¡seguiríamos nas covas, nas cavernas! Meu padriño, co tradicionalista que era, seguro que sabía a historia fundacional da casa, transmitida, como todo, cabe da lareira, de avós a netos, e por veces, de pais a fillos, aínda que o común era aprender dos simétricos, que eran os máis sabedores, os que máis se achegaban ao barrelo de día…, compartindo a lareira!

-Mamaíña, qué mans tan frías traes, e iso que te vin refregalas no teu mandil, pero, claro, o mandil foi contigo, e vén da xeada!

-¡Ai meu neno, qué ganas teño de que podas comer caldo, coma nós, co boíños que están os grelos nesta época! O peor é arrincalos coa xeada, e menos mal que foi comigo túa madriña para axudarme a ergue-lo feixe!

Dúas mulleres coma aquelas enchen e glorifican unha casa. Nunca as vin roñar, nunca; en traballadoras, se a madriña tivese os anos de miña nai, nin carro de vacas precisarían! O cativo, pola contra, era máis tenro que un grelo; ¿chegaría a ser cavador, cavador de aixada? Pateaba e braceaba, pero tampouco moito, que ben comprendía que non lle conviña remexer as súas mantiñas. Cumpría ter paciencia, agardar pola primavera, tirar da teta canto dese de si para estar en condicións de gatear algo despois, polo verán arriba. ¿Por qué se dicía ‘gatear’? Eu, de gato, nada; eu ía para cabalo, emigración, largas distancias…

No entrementres, concentración, reflexión. Tiña bos mestres na casa: As mulleres ensinábanme bondade; e os homes, hombría, que era como se lle chamaba daquela á fortaleza moral dos varóns; nas mulleres, supoñíase, pero nos homes cumpría demostrala.

As noites eran largas, pero un feixe de boas estelas de carballo dá para moito: Comezaban cunha merenda-cea, para seguidamente poñerse a despacha-lo gando, o de tódalas especies, coa excepción das pitas, pois esas merendaban os seus graos antes de subir ao poleiro. En canto aos coellos, tiñan abondo cos desperdicios das verzas e dos grelos. Reunidos de novo, o avó ocupábase do purgatorio, quero dicir, do lume; as mulleres pelaban nas castañas para os billós do día seguinte; e meu pai, ¡intelectual perpetuo, sempre en exercicio!, dáballe ao rosario…, sen rosario, que nunca o precisou, pois levaba as doas no ábaco da súa cabeza infalible! En toda a parroquia só el e Trabada do Gruñedo eran capaces de “andar” tres calvarios completos, diferentes, de memoria! Con eles, a Igrexa perdeu un par de curas, pero gañou un par de páters familias.

Tódolos misterios tiñan o seu aquel, pero iso de que só houbo un Cireneo, e non doce... Iso tenme abraiado. ¡Ingratos, apóstolos incluídos!

Decateime de que algo estaba pasando, ou ía pasar, cando, deitado de lado na miña caneta, observei que meu padriño, tendo unha boa fogueira, e un brazado de estelas a carón para mantela, refregaba fortemente as canelas para desentumecelas do seu reuma, signo de que se dispoñía a poñerse de pé. A continuación fíxose coa caiada, que sempre a colgaba no respaldo da banca… Naquel intre, meu pai aínda non rematara co rosario, que nos estaba encomendando a San Antonio: …ruega a Cristo por nosotros, Antonio divino y santo, para que dignos así de sus promesas seamos…

O paso seguinte do avó, axilizando nas súas perniñas reumáticas, e dándolle brío á caiada, foi achegarse á espeteira, onde, entre mil cousas máis, colgaba a luz de carburo, que a baixaba meu pai do cuarto da escola, acotío, terminadas as clases nocturnas, as dos mocetes, por se lles era precisa na cociña. Para que non tivese que agacharse o patrucio, meu pai, que tiña as mans libres posto que rezaba o rosario, como antes dixen, sen rosario, colleu unha estela miúda e achegoulla á buxía do carburo.

-Xosé, vaste a cama, sénteste mal…? –Preguntoulle a madriña, que notou que algo lle pasaba.

-¡Tedes orellas pero fáltavos oído, que ningún se decatou dos sopolóns da Teixa, que tamén está acendendo a luz, a súa, para darnos un xatiño!

Aló se foron todos, ¡todos, menos o inválido da caneta, que ese tiña menos mobilidade có propio avó! Tardaron en volver, pero valeulles a pena, que regresaron ledos coma cucos. A madriña achegóuseme para darme a novidade:

-¡Meu neno, imos para ricos, que deu á luz unha xatiña preciosa, e ímola criar para a casa, que así pasamos a ter catro!

Se daquela soubese falar, responderíalle:

-¿Madriña, unha casa xa é rica con catro vacas…?

-Con catro imos para ricos; e cando teñamos seis, daquela terannos por Casa Grande. ¡Tes que medrar de présa, para axudarnos a face-lo traballo!

O padriño estaba impaciente:

-¿Muller, qué lle estás falando ao neno, se aínda non entende? ¡Dálle as grazas a San Antonio, que ese si que te entende, que lle axudou a parir á Teixa, precisamente cando o invocamos co noso responso! E agora, para que o Santo non se volva atrás, e lle dea saúde á vaca, prepara unha boa caldeada con salvado, e catro pataquiñas ben lavadas, para que a Teixa entre en calor, e solte as quitas…

Así o fixeron, e así funcionou de ben aquel tratamento do post parto. ¿Qué eu non entendía, e iso que ía para cinco meses? ¡Era o que pensaba a miña xente, meu pai incluído, con toda a súa sabedoría, porque daquela aínda non se descubrira que os nenos captan as mensaxes desde o intre da súa concepción, que é igual a dicir, desde que teñen, desde que temos, alma, pero son percepcións anímicas, espirituais, e por tanto non se aprecian cos sentidos corporais! Aquel día tamén foi grande, por varios motivos, entre eles o de que descubrín qué significaba ese concepto de dar á luz…, ¡dar á luz, aínda que fose de carburo, que xa era un adianto, un novo ser, outra criatura dimanada daquelas que tirou da nada o propio Creador do Ceo e da Terra…! Creador da terra, si, pero…, ¿do Ceo? Iso do Ceo é un misterio posto que xa existía, tiña que existir, pois, ¿onde estaba Deus, daquela, cando lle deu por encher de estrelas o firmamento? ¡Onde ía estar, no Ceo, mal que lles pese aos ateos!

Señor, veño dándoche as grazas polas amoras das miñas silveiras…, pero igual teño algún lector que aprendese isto das “grazas” en abreviatura, así que, déixame aclarar! A frase completa é, foi, debía seguir sendo, ¡Grazas a Deus!, posto e suposto que así naceu, tan explícita como procede. Pero é igualmente dignum et iustum darche grazas, Señor, polos animais domésticos, polos que axudaron a domesticarnos, polos que deron nutrición e sentido ás nosas vidas rurais, entre eles, vacas e porcos, eguas e pitas, ovellas e cabras… ¡Non é certo que nos botases do paraíso; de todos, non, pois eu nacín nun deles! E tiven ao meu redor polo menos outros tantos animais como lle couberon a Noé na súa arca. O nome da de Noé non o sei, que nin mo dixeron nin o vin escrito, pero o da miña é rotundo: Bergland. E dentro dese Berlán a miña finca, a actual, ten, correspóndelle, o número 9. Dediqueilla ás andoriñas en agradecemento da súa grata compañía, pois acompañáronme a África no inverno das nosas vidas.

Nestes agradecementos non podo esquecer o cabalo no que me levaron a bautizar. Non teño foto, que daquela non había fotógrafos en Bergland, pero diso dou fe, que o gardo na retina!

Comprárao meu pai cando andou ás mozas, pero agora, de casado e cun fillo, había que moderar os ímpetos, así que lle pediu a seu pai que o levase á Adai, á feira de 13 de Xaneiro, e que o vendese ou permutase por unha egua mansiña, axeitada para sacar o neno da casa tan pronto dese en mellorar o tempo.

Meu avó, encantado, ¡co amigo que era das mansedumes! Aló foi, e de aló volveu, con máis cartos dos que levara pois o señor do troco seica era mozo, e quería fardar de cabalgadura. O que perdeu fun eu, aquel neno tan agradecido que non esquecía a quen favores debese, fose animal ou cristián. ¿Resucitan os cabalos? Quedarei sen sabelo, pois, de preguntarllo a un cura, igual me excomunga! Sen poderlle competir en méritos, pero…, xa que a Santiago lle deron un cabalo branco, e iso que era pescador e non gandeiro, non merecerei volver ao meu, xa que tanta participación tivo mo meu bautizo?

San Antón Lacoeiro, dezasete de Xaneiro! Foron pedirlle polo gando, de paso que lle levaban…, ¿foi ao Santo, ou ao cura?, un dos lacóns da cocha, sacado do sal. A ceba fora ben, a Teixa tivera unha xata, e algo máis atrás, miña nai parira un folgazán, que canto facía de bo era estuda-lo mundo, vixiar agochadiño na súa caneta. Isto último non mo tomaron a mal, que sempre queda a esperanza de que rompan a traballar os vagos, máis ou menos a mesma de que cansen de facelo os traballadores.

A egua nova, ¡nova na nosa casa!, non inchou a panza cando lle puxeron a reata, o que non era mal indicio. E pola costa de Pumarín alasou algo, pero tamén resultou aceptable pois miña madriña levaba consigo seis quilos de máis, entre o neno e maila manta da egua. Chegamos a tempo, así que se tomaron o preciso para ata-lo ramal ao freixo de Reigosa, e tamén para saudar aos de Quintela, Pascasio e Jerónima, que igualmente levaban un neno, máis ou menos da miña quinta. Entraron xuntos na igrexa, e xuntos rezáronlle ao Santo do gando. Á saída da Misa, Afonso, acobado na parede do pórtico, iniciou a subhasta: Queixos, pitas, e…, lacóns! Aquel sancristán, que non me cansarei de dicir o listo que era, deixou o noso para o final, pois, sendo visiblemente o mellor, ese non quedaría sen poxa.

Se buscas milagres…, que así comeza o responso do Santo. ¡Milagre foi aquel, facer unha matanza sen ter que cebar, que lle cebaron os veciños! Hoxe diríase, facer caixa! Pero eu non teño queixa daquel Cura pois cando saíu ao adro para saudar aos…, digamos, aos contribuíntes, deume un belisco na cara, e díxolle a miña nai:

-O neno non a ten dura, así que dará un bo presbítero; ¡siga coidando nel!

Miña nai era curta de resposta, pero non así meu pai, que lle contestou por ela:

-¡Iso será cando Roma autorice o casamento dos curas pola Igrexa, que no entre tanto, se San Antonio segue coidando da nosa facenda, este será Mestre, Mestre de título, polo Plan Calleja!

¡Vaia descubrimento! Leváronlle os lacóns ao Santo, pero recolleu o cura os cartos. E despois diso, non había que ter a cara dura para chegar a presbítero? A avoa, tan discreta como era, só dixo: Renego, fo!

Rosalía, encadrada nos seus días, pois hoxe tiraríanlle pedras as súas conxéneres se a pillan escribindo isto, tantas pedras ou máis que aos curas lacoeiros, pero estes libráronse daquela comedalla grazas ao Vaticano II, pedíalle ao Santo este milagre: (Daquela os homes escaseaban por culpa da emigración).

San Antonio bendito,

dáme un home,

anque me mate,

anque me esfole!

Agora vou referir, por primeira vez, pois, de tan escabroso, escabroso e á vez dramático, que foi aquel episodio, nunca tiven claro se debía ser relatado, pero se me vou sen dicilo a xente seguirá pensando, na súa envexa, que os emigrantes conseguían os cartos de balde. Á señora Dolores chamábanlle Panceira, a Panceira de Cabanela, porque sempre a vían comendo pan, pan esgrevio, de quitado cando ía traballar ás casas de fóra, que daquela desquitábase manxando o compango e deixando sobre o pan. Chegou á nosa casa uns minutos antes de que baixase meu pai da escola, así que a sentaron na banca, xunto de meu padriño, que estaba a tal momento dándolle ao soprón para reavivar o rescaldo, que así aforraba un misto.

-Dolores, ti, o que é dolores non terás, que non chos consentirá a túa xuventude, pero o que é frío traes un pouco, que estás tiritando coma unha vara verde, pero ten paciencia, que cho vai quitar este lume…, cando se decate do moito que o precisas!

Meu padriño non era priscilianista, que nin sabía o que era iso, pero sempre considerou que tódalas cousas deste mundo, xa que viñan de Deus, tiñan alma, incluso os vexetais. Alma vexetativa, por suposto, pero sempre cunha sensibilidade determinada, e por tanto había que tratalas con respecto e consideración.

-¡Ai señor Xosé, con este tempo, con estas xeadas, que ata os toxos son de vidro, frío teño, e traio, pero o meu tremor estalle aquí, no meu corazón, nesta cartiña…, que ma terá que ler o seu fillo, pois, se non a le, como vai poder contestala, que a iso veño?

-A ti dáseche mellor o de sachar có de ler, non si?

-Vostede ben sabe que me fixo aquel Curuxeiras de Sarille, cando estivo miña nai de criada súa, e a partires diso, se te vin non me acordo, que abondo tivo a pobre con ir manténdome, que me levaba no colo polas casas, máis ou menos como fixen eu coa miña Esperanza, e menos mal que súa nai, dona Concordia, xunto con seu pai, me levaron a bautizar! O único que non lles perdoo é que me puxesen Dolores, que nin que fosen adiviños!

Nisto entrou meu pai, e gastoulle unha broma, cousa que non era usual nel, pero, por veces, ata os serios se rin:

-¿Dolores, igual vés a escola, que tamén os teño grandiños?

-Se non fose por garda-las ovellas, xúrolle que o faría, e daquela non tería que pedirlle que me lea esta carta, e con iso vexa a forma de contestarlle á filla, pois, ata saber o que me di, mal podo falar eu. Isto de que falen as cartas…, moito meigallo é!

O que poñía a carta non o entendín daquela: ¡estaba en castelán! Pero anos máis tarde, revolvéndolle a meu pai nun caixón da súa mesa, véuseme as mans o ditoso papel. O de ditoso é un dicir, pois, de ventura, maldito cousa. Como a conservo, aquí vai, engadíndolle algo de puntuación y traducindo os termos que o requiren:

“Escríbola de parte de su hija, que soy la Elvira de Sagaruxe. El motivo de la presente es devolverle el pasaje en esta letra que va a nombre del señor José María de Gómez para que se la cobre en Lugo que a él se la pagarán porque es maestro y sabe de esas cosas. Como vendió nuestra vaquita para mandarme a Cuba, así podrá comprar otra, para que tenga leche propia sin pedírsela a los vecinos. No me apetece hacerlo pero, como hija, estaré en la obligación de contarle mi vida. Para empezar, aquí la Elvira, que soy yo, tuvo mejor suerte porque al llegar también me salió un capataz de esos de los ingenios, pero al mío le puse de condición que no me metería debajo si primeiro no me llevaba de su brazo al altar. Con él vivo, y bien que me trata, pues como se leer y escribir seguro que tiene miedo de que le acuse de sus ilícitos; Esperanza, y eso que la favorecía el nombre, al suyo no le puso de condición el altar, y así le fue, pero tuvo la suerte de que se lo matasen los jornaleros, que le segaron el gaznote con sus machetes, prácticos que están en lo de cortar la caña del azúcar. Esperanza se benefició de la casucha, y de algún dinero que tenía en ella su macho, así que va tirando, aunque a medias, pues ese dinero es el que le manda a usted, y ella se irá arreglando con lo que quite de sus “jinetadas”. Menos mal que es fuerte, porque le toca cada uno que pesa más que un xato, y no todos pagan, que algunos la violan. En todo caso, peor está usted guardando ovejas en las nevadas, que de eso aquí no tenemos. Paro de escribir porque leí lo susodicho y me ordena Esperanza que no le cuente más penas, pues con las suyas tiene de sobra. Le mandamos, las dos, un millón de besos”- Garavato a modo de firma.

Quedaron en que volvese outro día, máis calmada e sen choros, pois acabou coa touca empapada de bágoas, que a usaba a falta dun pano. Noutra visita redactarían a contestación, e meu pai levaría a súa carta a Lugo, aproveitando unha daquelas viaxes que facía para mercar na librería Balmes o material escolar que precisaban os seus alumnos.

-Non deixe de meter no sobre esa letra, ese papel dos cartos, para devolverllo á filla, que me vou arranxando, e ela, co diñeiro daquel fulano, que merque roupiña, a ver se atopa un decente, que mal sexa que non quede algún, algún que a leve ao altar!

Así quedou a cousa, pero ao día seguinte chegaron os rapaces daqueles lugares da serra correndo pola aira abaixo, e tanto corrían que algún deles esvarou no xeo, e déronse una boa cuada:

-Aí arriba, na camposa, e cun farol de gas na man, está a Panceira…, ¡morta!

Non había dúbida porque o farol dérallo, prestárallo, miña madriña en vista de que non lles aceptou quedarse a durmir diante da lareira, nun feixe de pallas e ben envolta nunhas trapeiras. Aduciu que tiña ovellas a parir, e que non lles podía faltar. Que ela, de cando pariu aquela Esperanza, aquela filla tan guapa, feita á forza por un malfeitor, que sempre houbo cans neste país, tiña o mal recordo do terrible que é parir en soidade, séxase persoa ou animal. Se daquela houbese autopsias, o médico certificaría fallo cardíaco por conxelación… ¡Nada diso: Á Panceira matouna a Emigración, esa Parca terrible, inhumana e inmorrente!

Meu padriño púxolles o xugo ás vacas, e baixaron o cadáver no carro, con dous adrás. ¡Tiveron que quebrarlle os xeonllos, poñéndose enriba, de tesa que estaba, para poder metela nunha caixa de táboas, que lla encargaron ao carpinteiro de Vilabella de Vilar! Do enterro e de pagar os funerais ocupouse meu padriño, que para iso taxou e quedouse con aquelas ovellas, poñendo do seu peto o que faltou. A letra devolveulla meu pai á Esperanza, nunha carta na que lle recomendou deixar a vida alegre, posto que aquelas “alegrías” só tristezas lle podían traer, e para descendencia “brava” chegaba con súa nai, e con ela mesma. Tempo adiante, que xa eu era mociño, apareceu aquela Esperanza na Misa de San Cibrao: viña darlle as grazas a meu pai, e de paso, vender a casiña e as catro leiras herdadas de súa nai. Presentounos o seu marido, que por fin casara; ben, mal ou regular, pero, casara!

Din que a esperanza, calquera tipo de esperanza, é o último que se perde, pero aquela, ¡miña xoia!, perdérao todo antes de telo, antes de conseguilo, que iso é o colmo das desgrazas! Polo que a min respecta, se non son caritativo non será por falta de espiñas, por escaseza de exemplos.

Aquilo da posible animación dos seres aparentemente inanimados… ¡non sei, non sei! Onte pasei pola Ribadauga, que agora teñen unha estrada alcatreada, e sen baixarme do auto sentín un cheiro a roscas fresquiñas, recén sacadas do forno, tan forte que incluso pasei a lingua polos beizos, para máis deleite; ¡igual, igualiño que aquelas que me trouxo miña madriña da feira, da feira do 21 de xaneiro do ano 31! Meu pai díxolle que fose prudente, que me podía atragoar coas migas, así que se limitou a pasarmas polos beizos. ¡Sabían a gloria!

Din os economistas que os bens de categoría son escasos; ¡pois mellor así, que máis aproveitan! ¿Qué terían aquelas roscas da Narnexa á parte, e ademais, de fariña trigal, ovos e leite? Coido que xa o sei: ¡aquel leite non era de cartón, non estaba asfixiado! Leitiño da vaca marela, ovos da pita parda, e trigos do monte da Capela, resucitade, que mal sexa que non volvamos a ter rosquilleiras que imiten á Narnexa. Penso que o seu espírito segue por Riba da Auga, ou do que non, ¿por qué cheira a roscas diante da casa na que viviu?

Coas roscas, tróuxome unha laranxa, pero como os meus dentes non abrían o suficiente espremérona, coma quen muxe unha vaca. Iso foi bo, tamén foi útil, porque desde entón quérolles aos valencianos; o que sinto é non parecerme ao Cid Campiador para expulsar das súas hortas a eses intermediarios que lles pagan tan pouco e nos cobran tantísimo.

Estamos rematando xaneiro: os días medran, e as noites reben. ¡Síntoo ben, pois de día ocorren mil cousas que me distraen, que me entorpecen, e a noite tíñame engaiolado cos seus desfiles de fantasmas! Algún día os nenos terán debuxos animados na ventá da tele, no papel, nas pizarras…, pero nós, os que nacemos demasiado tarde para ser románticos, e algo pronto para ser mecánicos, qué nos queda, qué nos deixan, fora dos fantasmas noctívagos, estes que vagan tódalas noites ao noso redor?

O meu preferido é un lobo que se ata un pano á cabeza por se lle sangra nas súas liortas. ¡É de Montecubeiro, e chámanlle Pucho! Non ten loba, aínda non, pero soña con ela, e prepáralle versos, ensaia dicires, pídelle bicos… ¡Pobriño, tenllos que pedir, coa falta que lle fan! Un día oíulle a unha visita, que me viu chorar: O neno fai ben, pois nesta vida, o que non chora non mamá. Irene enfadouse, moito, e contestoulle que o neno ten o seu horario, e que sempre queda satisfeito. ¡Xa o creo que estaba satisfeito, pois tiña de todo: familia, teta, fantasmas nocturnos…! O que menos sacou foi oído, que por iso nunca chegou a entender que os maiores bailasen cando tocaban os gaiteiros. El, mentres, ensaiaba:

Ai, lobiña, loba,

canto me tarda por verte!

Ai, lobiña, loba,

que guapo é quererte!

O neno, nado ao sopé da serra, coidaba que a loba baixaría dela, daqueles lugares que miran ao Pradairo, pero os ventos sopraron de abaixo arriba, desa parte da Terra Chá, que son máis suaves, máis garimeiros… Casamento e mortalla, do Ceo baixan? Certamente acababa de baixar a súa musa, traída polos Reis, adrede para nai dos seus fillos, adrede para inspiradora dos seus contos. Notou un estremecemento: era unha Estrela, que pasou fugaz ao traveso da súa ventá! Ía para Rois, ía criarse a Rois, onde permanecería ata facerse mociña. O neno enfadouse coa cegoña que a levaba no pico…, ¡porque non lla deixou ao seu lado, porque o fixo esperar vinte anos, pero valeu a pena, valeu a pena de tan longa espera! Tanto valeu, que leva sesenta adorando nela, e aínda non se cansou de facelo!

Este febreiro do calendario gregoriano é curto para os maiores pero foi tedioso para os nenos do meu rural: os días medraban, a xeada retirábase, os traballos do campo anunciábanse, e mentres, o neno, ¿Que ía facer soíño, salvo que mexase por si da risa que lle entraba lembrando as estupideces do Carnaval? Nas enchentes non participaba, e dos contos, fosen verdes ou morados, bastante levaba aturado. Os nenos da escola non permitirían que se ocupase de min meu pai, polo menos ata que Marzo secase as terras, e abrise as pataqueiras, pois daquela, todos a estercar!

Para colmo de males, facendo que viñan de ruada, unha noite entrou o Celestino da Nogueira, o vello, pero daquela era mozo, disfrazado de vaca, séxase, dacabalo dun gallo de pau de dous cornos, dos que se utilizaban para volver na herba; de medio agachado cubríase cunha trapeira vella, embostada, con toda seguridade a que lles poñían enriba ás vacas na súa casa cando se dignaban parir; co Celestino, unha graciosa, unha muller do Escouredo que se tiña por simpática, e érao, sempre, pero non naquela ocasión pois viña facendo que alindaba na vaca, e por veces andáballe na entreperna facendo que a muxía. Aquilo foi o único positivo para o neno porque lle entrou, e lle quedou, unha repugnancia perpetua para todo tipo de obscenidades.

¿En canto ás caretas? ¡Non eran precisas, pois a xente cambiaba de cara, daquela como agora, a cada intre, pero disimulábano chamándolle “mudar de chaqueta”. Meu pai, que coñecía ben á xente do seu circundo, sorría polo baixo cando lle mentían, cando se disfrazaban de boas persoas, pero a súa seriedade, o seu respecto polo próximo, obrigábao o calar: ¿Mentes? ¡Pois alá ti, prepárate, que cos pecados sempre veñen as consecuencias, coma o burro do xitano detrás do seu ramal!

O único que me resultou simpático foi Daniel, primo de pai, que sempre foi de humor, de humor san, a pesares da súa desgraza de fillo natural, ou bravo, pero el, séndoo, estaba ben educado por súa nai, unha muller decente e honrada que tivo a deshonrada, a debilidade, de crer nas trolas carnavalescas dun veciño da porta. Presentouse o martes de Carnaval cunha ola de barro, precisamente a que utilizaba súa nai para bate-la manteiga, e díxonos que andaba aos votos, que se achegaba abril, e estaban anunciadas eleccións. O neno deu en matinar para qué diabros era de barro a urna das votacións, pero Daniel, ¡nin que o oíse!, deseguida se explicou: Esta furna que aquí vedes é de barro…, para rompela se chega o caso de sospeitar que meteron demasiados votos honrados! Soltounos un espiche cómico, ou máis ben traxicómico, que o neno, no seu entendemento premonitorio, non soubo se rir ou chorar. Rematou a arenga pousando a ola de barro, iso si, con xeito para non rompela, e tirando do peto unhas castañolas, cantou isto:

Soldados, la Patria

nos llama a la lid,

juremos por ella

vencer o morir!

Daquel himno nada explicou, así que o neno tivo que agardar, ¡meses!, para oílo repetir, precisamente en San Cibrao, nunha obra de teatro que alí se representou, escrita e dirixida polo Mestre Arximiro Rico, do San Bernabel, un mestre de mestres, un facedor de mestres, con carreira titulada, do que andou dacabalo, na serra da Ferradura, no ano 37, algún dos seus propios alumnos…, que incluso o caparon! Este neno vai vello, e moitos eloxios leva oído do tal Arximiro, pero, de subilo aos altares? ¡Subírono á Serra catro animais, catro desagradecidos, iso si, pero foi para eliminalo, para que non seguise liberando escravos! Mellor así, pois estou seguro de que, a cambio, daríanlle un altar cando chegou ao Ceo, que son os importantes, os definitivos!

Marzo tardou en vir, pero foi espléndido: ¡San Xosé fíxolle unha visita ao neno, precisamente o día 19! A festa foi redonda: Xosé, o padriño; Xosefa, a madriña; Xosé María, o pai; Xosé María, o neno. O único que lle doeu foi non saber andar, ¡aínda non!, e iso que ben lle gustaría ir de porta en porta, convidando: seu pai coa botella, e o neno coas roscas. ¡Tempos virían, e decepcións, tamén, pois, por veces, o próximo está demasiado próximo, e hai abusos de confianza! Pero isto é doutro conto, do gris.

Apartáronme da lareira pola calor que daban as potas, e puxéronme diante do vertedoiro, onde só estorbaría á hora de lava-los pratos. Cando chegaron os de Pousadela houbo que xirar a banca, e baixa-la mesa de levante, así que a caneta tiña que seguir onde estaba, lonxe da lareira e da mesa, pero, tempos virían…!

Nestas estabamos cando se me achegou o anxo da garda e díxome:

-Aí tes eses larpeiros, que se dan de pobres e manxan mellor que moitos ricos. ¡Cheira, e verás! Empanada de roxóns, chourizos nas brasas, castañas asadas, da ouriceira, que as secaron neses caínzos de salgueiro…; por se fose pouco, filloas con mel! A tal hora, tal día coma hoxe, aló en Exipto, usando o banco de carpintear como mesa de levante, a Sagrada Familia mollaba o seu pan de aveas nunhas cuncas con leite das camelas. ¡Non o esquezas, aínda que só sexa para que se che fagan levadeiras as coresmas da vida!

De sobremesa, contos. Ríronse todos, agás meu pai, pois ninguén tomaba a vida tan en serio coma el. A ver se lembro algún:

Érase unha vez un xogador tan xogador que, desde que o contrario se quedou sen cartos, propúxolle que xogase o seu pazo de Luaces contra aquel montón do xateiro. Testemuñas había, así que o perdedor non tivo máis remedio que someterse ao Escribán, e…, quedou sen pazo! O xateiro, nada máis tomar posesión, díxolles aos veciños que os afogaría coas rendas se non lle cerraban de sobre si, a xeito de chousas, os montes comunais da parroquia; así duplicou as propiedades paceñas. Os veciños pasaron a comer de esmola, e o fidalgo, apuntándolles aos escudos xogados, que non herdados, dicíalles: ¡Douvos de comer a cambio da vosa suor, e aínda non estades contentos! Os deste pazo tíñanvos con cadeas, que aí dentro as teño, pero eu son máis listo cá eles pois, de libres, traballades mellor, rendedes mellor! ¿Sabedes o final? ¡Pois o final está en que o intruso foise, estamagado de tanto folgar, que nin ao seu cabalo podía subir, pero os que lle fixemos as paredes seguimos vivos…, grazas á ximnasia que nos obrigou a facer!

Eu non lle vin a graza ao conto, pero debía tela, xa que tanto se riron. ¡Deus, canto debía estar sufrindo no seu purgatorio aquel xateiro se é que lles chegaban as novas daqueles escravos, que seguían fracos, pero vivos!

Abril. ¡Con flores a María, con flores a porfía…! Fixéronse desexar, pero…, viñeron! E o neno todo ledo porque comezaron a poñelo ao sol, na eira, cerca das roseiras, que tamén comezaban a abrollar. Viñeron as flores, pero deixou de vir aquela nena da escola, a daquel bico… ¡Estaría coas ovellas, aló arriba, na Camposa! Os que viñeron foron os cavadores, tan aguerridos coas súas aixadas que logo parecían aqueles soldados de Herodes coa lanza ao lombo. ¡A partires do día 14 pasaron a ser cidadáns, que así os proclamou a República! En Montecubeiro todos eran republicanos menos miña madriña, pois ela seguiu chamándome, ¡Meu Rei! Miña madriña, e se acaso, o Cura, pois iso de que simbolizasen o novo poder coa efixie dunha moza ben vestida, en competencia coa Ama…, coido que non lle faría nin un pisco de graza!

Deuse en cantar o himno de Riego incluso nas rogas de cavadores. ¿Acabaríase a fame, a mendicidade, os farrapos; habería reparto de bens e de traballos? Meu pai, na súa prudencia inveterada, seguiu dicindo que os ricos sempre comerían o pan coa suor da fronte do de enfronte.

Maio presentouse nun santiamén; e as flores multiplicáronse. O traballo do campo ía a máis, e por conseguinte, eu pasei aqueles días tan longos fartándome de meditar. ¿Sairía listo dabondo como para gañarme a vida coa propia suor? Tería que emigrar, coma a maioría dos veciños? De mozo, chegaría a ter esposa, ou conformaríame con ter Ama, posto e suposto que o señor Cura insistíalles a meus pais que me fosen formando para presbítero…, en vista de que a cara non se me endurecía? No lugar non había botadora de cartas, pero podía haber mal de ollo, pois había unha torta bastante cerca, que quedara así, seica, porque lle deron un cuberto demasiado cedo, e meteuno nun ollo! Meu padriño dicía dela que facía así, que torcía a  vista, porque miraba de esguello ao novo Goberno.

En xuño a flor das cerdeiras prometía bos acios delas, pero, ¿cando sería o día no que aquel neno fose capaz de subir a por elas, co esvaradíos que teñen os troncos? As silveiras tamén colleran flor, pero as amoras estaban máis lonxe cás cereixas. ¿Por qué será que os nenos queren que corran os días, e os vellos renegan de que non teñan corenta e oito horas? Iso aínda ninguén mo dixo.

Co grandes que eran aqueles días, ao neno pareceulle que xullo estaba feito de sol, tan só de sol. Tan ledo andaba facendo que andaba, que ata penso que miraba á terra para que non o cegase a luz dos días grandes. ¡Estaba visto que collera apego á terra, á súa terra! ¿Cal é a nosa terra? ¡Aquela na que gateamos, aquela na que mexamos, aquela na que caemos, se despois nos levantamos!

Estamos en agosto, ¡agosto do 31! 0 neno acaba de cumprir un ano, así que, ¡por fin!, púxose de pé, ¡coma os homes! Daquela xa non é neno, e como a historia ía de nenos…, aquí a tedes, por se alguén llela quere contar aos seus, aos seus nenos!

-.-

A terrible responsabilidade de non ser exemplar

¡E máis aínda chamándome Xosé María!

¿Parézome ao neno do conto? ¡En falador, coido que si; pero en falangueiro…, algo menos!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

Quédabame sen dicir...

Quédame sen dicir…, o que poucos din! Aínda teño inéditos os secretos da miña alma, e igual serven de estímulo para certos pusilánimes. Hai quen deixa órganos, pero os meus están vellos, podres, cansos de vivir. A que sinto moza é a miña alma, pero tan cargada de pecados que non quero abafala cos da omisión. Daquela falarei; en prosa, pois o verso nunca se me deu, prosaico que nacín!

O primeiro é agradecerlle a Deus a luz, ¡e qué paradoxal foi que precisamente o Príncipe da Luz (Lucifer) fose o primeiro en sublevarse! ¡Maldito desagradecido!

Sen a luz, non veríamos as fealdades, pero como hai poucas, iso carece de importancia. O importante son as belezas; ¡tantas puxo Deus na terra, que nin o diluvio foi capaz de enlodalas!

Para min, a miña dona, e iso que non gañou ningún concurso de beleza… ¡Nunca se presentou a ningún casting, que sempre dixo que tiña abondo co castigo de aguantarme!

-.-

Viúvas alegres

Hotel Mediterráneo

Salou. Nunha viaxe desas do Imserso. A visita a Tarraco debera considerarse ad limine, para todo galaico. Pero ao que vou: Coido que a miña dona e mais eu debemos ser uns psicólogos bastante bos xa que nos chamaron a atención, no mesmo Lavacolla, con só poñerlles os ollos enriba!

-Esas dúas, esas do sorriso cálido, ¿coñécelas de algo?

-Si; de velas entrar nesta sala de espera.

-¡Como nos sorriron desa maneira ao darnos os bos días…!

-¡É que son dúas viúvas alegres, que non hai máis que velas para decatarse diso!

-Muller, para iso estou máis facultado, pois pouco macho é aquel que non cheira de lonxe ás femias ben dispostas!

¡Somos así de mal pensados; qué se nos vai facer!

Cando baixamos no Prat do Llobregat ben vimos que cruzaban olladas capciosas, digo capciosas por non dicir captadoras, con dous vellos ben traxados, deses que se aproveitan destas vacacións por máis que as podan pagar en mellor estación. ¡Aproveitados!, exclamou a miña muller cando llos sinalei. Pero aí parou a cousa ata que, cando levábamos dous ou tres días no hotel, reparamos en que as “viúvas alegres” non baixaban xuntas ao comedor, senón que coincidían, invariablemente, cada unha cun daqueles vellos, digamos, podentes.  Eu, que son mal pensado, ¡e por iso acerto de cando en vez!, achegueime á conserxería e pedinlles que me ensinasen o libro da nosa entrada…, “¡por si, por los nombres, alguien nos resulta conocido…, para no sentirnos solos! Os galegos temos un sexto sentido, iso que chaman desconfianza, que se nos desenrolou á forza de padece-las consecuencia de mil enganos históricos.

Volvín coa miña, e díxenlle,

-¡As viúvas están na habitación 13 do segundo andar…! ¡É un número de sorte; lémbrate que nos casamos en trece e martes, quere dicirse, no número trece do segundo andar! Non as perdas de vista, pois teño o presentimento de que me servirán para un capítulo do meu libro das nosas aventuras turísticas.

Ao terceiro día, excursión a Montserrat, a onde estabamos rabiando por ir, principalmente porque iso é sagrado para un galego: alí presentou Castelao o Estatuto da nosa, primeira, e nonnata, autonomía. ¡Foille admitido, así que fixo Historia! Cando pasaron lista dos apuntados, faltaba unha daquelas viúvas… Como sabía o número da habitación, dispúxenme a subir na súa busca, coa febre de non demorar a saída do bus, pero…, ¡a outra viúva atravesóuseme no ascensor!

-Vou eu, que por algo é a miña compañeira; e vostede non debe deixar a súa, pois é tan guapa que lle pode ser cobizada…, con tantos mozos ao redor!

Fixen que lle facía caso, pero, desconfiando daquel teatro, metinme no outro ascensor, quedándome arriba, diante, reténdoo, en espera daquelas viúvas tan…, direino, encantadoras! ¡A intuición, que por veces vale tanto coma a intelixencia! Da 13 saíron…, tres! Estaba claro, resultaba evidente, que un daqueles vellos, polo menos un, confundírase de cama. Retrocedín e pulsei, sen dar lugar a que me descubrisen. Á volta de Montserrat díxenlle á miña parenta:

-Temos que meterlles un susto; temos que demostrarlles que con nós non valen disimulos. Xa che direi a forma, que vin matinando niso.

Sempre levamos connosco dúas gravadoras, por se nos falla unha delas, para recoller canto sexa digno de gravarse, maiormente os trinos dos paxariños nos parques. Naquela viaxe queríamos saber se os paxaros de Cataluña cantan, pían, en catalán, ou se o fan en castelán.

-Na basílica gravei dous cantos relixiosos, en cada aparello un. Ímolos comprobar. Ti levas o, Mariam matrem Virginem, unha preciosidade do século XIV, e eu dareille ao, ¡Ay qué dolor!, de Cererols, que foi un ilustre director da Escolanía de Montserrat. Cando nos pareza que están deitados, ti chamas ao teléfono interior da habitación 13, e sen dicir palabra, abres a gravadora. Eu, simultaneamente, desde outra cabina, pido comunicar coa habitación 14, e sóltolles o, ¡Ay qué dolor! O que sinto é que non podamos ver desde as cabinas os saltos que pegarán nas camas respectivas esas dúas parellas de pecadores cando oían os himnos.

A rapaza asentiu, encantada, que tamén é adicta ás chanzas, e así o fixemos. Coido que se separaron a continuación pois á mañá seguinte estiven á espreita no segundo andar, ¡e vin saír ás mulleres da 13, e aos homes da 14!

Fixemos unha obra de caridade, ¿non si? O que non chegamos a saber é se aqueles catro viúvos acabaron no altar…, despois de pasar por unha cama comunal!

-.-

¡Xa o teño!

¡Señor, cando fixeches a Adan, a min me fixeches; e despois diso, redimíchesme; así que agora tócame pedir o herdo, tal que un oficio nesa gloria dos anxos, pois se traballador fun na terra, no Ceo non quero ser menos! ¿Currículo? ¡Ti ben o sabes, que nos teus arquivos está: plantei árbores, criei fillos, mal que ben escribín algún libro…! O que non fun foi periodista, aínda non, e afellas que me chama esa profesión… ¡Faime periodista no Ceo, Señor, ávido que estou por coñecer os segredos que se me furtaron aquí abaixo, nesta terra dos secretos e dos secretarios!

-.-

A parábola do pito

Esta parábola do pito non está tirada da Biblia, pero si do meu entendemento, e por tanto non é dogma de fe, aínda que si o sexa da miña, da miña propia fe.

¿Onde deixou Deus a súa marca de fábrica? ¡Onde ía ser, na súa obra, na que nos é visible, na propia natureza, este produto que nos é coñecido, aínda que só sexa superficialmente!

O poliño comeza a voar desde que sae do ovo, da cerrazón do ovo, das limitacións do ovo; pois algo así lle pasa á alma, que non acada a súa plenitude ata que se libra do corpo, deste corpo que tanto nos protexe como nos molesta, ou apresa.

Hai pito, xerme de vida, desde o intre da concepción, unha concepción arroupada nun corpo que nos facilita as medras, o desenrolo, pero tamén as constricións, as tentacións, as tendencias cárnicas, materialistas: o amor a nós mesmos por riba de tódalas cousas. ¡E menos mal que Deus se compadeceu das nosas almas mandándonos un Redentor tan pronto se consolidou un chisco aquela cultura hebraica, que foi capaz de entendelo, aínda que fose á luz do candil das metáforas, das parábolas!

Na miña experiencia, terráquea e por ende, limitada, adoitan irse primeiro os mellores, aínda que non sempre, pois non é regra fixa. ¿Por qué?, me teño preguntado. ¡Pois igual é por bondade divina, por ascenso divino, deixando madurar algo máis, misericordiosamente, aos peores, eu entre eles, que xa pasei dos oitenta.

Cando sae o pito o primeiro que desexa é beber; ¡e a alma, tamén, só que en vez de auga, luz divina! ¿E logo, non hai exame, iso de entrar no Ceo é unha oposición sen oposición? Á diferenza de como facemos as cousas aquí abaixo, na terra, o exame das almas fano elas mesmas, mirándose no espello dos propios feitos. O azougue destes feitos é un combinado de boas e de malas obras, de ganas de aprobar e de tentacións de caer no abismo dos suspensos. ¡Non fai falta que nos xulgue Deus pois coa luz recibida no intre do desprendemento desta cruz dos propios actos, dos actos libérrimos, xa vemos, xa nos formulamos a propia sentencia! Tanta liberdade nos dá Deus, que pasamos a vida escollendo, así que non se salva aquel que non quixo salvarse pois os demais téñeno doado con tal de amar a Deus sobre tódalas cousas e ao próximo coma a si mesmos. ¡Pero o malo é que non está de moda neste século individualista, carnívoro e farisaico!

¿Qué fai o can sen dono? ¡Bótase ao monte, vólvese fero! Pois algo así nos está pasando a estes cristiáns do XXI, que estamos deixando de selo; a estes idólatras que demos de lado a Deus, noso Señor, noso Redentor, para adorarnos a nós mesmos, en primeira persoa. ¡Temos que volver á casa do Pai, do Pai Deus, ou acabaremos vivindo nas porcalladas da nosa propia creación: un mundo de xurro, de inmundicias, sen fe, e por ende, sen futuro!

-.-

Nos tempos de María Castaña...

Testemuño recollido nunha obra titulada España Sagrada do P. Risco, onde se di:
"No arquivo episcopal, no tomo I de pergamiños, encóntrase un instrumento de recooñecemento e satisfacción, dado o 18 de xuño de 1386, no que María Castaña, muller de Martín Cego, Gonzalo Cego e Alfonso Cego, confesan que lle fixeron moitas inxurias á Igrexa de Lugo e que mataron a Francisco Fernández, mordomo do bispo. Para satisfacción destes deliuctos doaron á catedral tódalas herdades que tiñan no couto de Creisa e obrigáronse a pagar mil maravedís de moeda usual, xurando que non farían dano endexamais, senón que antes axudarían de alí en diante ós recadadores da igrexa e do bispo''.

-.-

Moxega

-.-

 Non fai falta ser astronauta

Non fai falta ser astronauta

para decatarse, para asombrarse,

da obra de Deus.

Na finca,

na miña coma en todas,

teño e temos de sobra onde escoller,

desde os trevos trinitarios ás sequoias, pasando polas roseiras,

mouras ou brancas, pero todas de bo ver.

Eu podo plantar, transplantar, regar ou matar,

cortar,

pero o que é a semente, a Creación, o primordial,

 é de Deus,

ese Ser Supremo que todo o fai ben.

Daquela é de imbéciles negalo,

escondelo, esquecelo,

ignoralo.

¡Xa fai falta ser rebelde para rebelarse

contra quen tal autoridade ten!

Nesa carreira da rebeldía

a meirande é a de quen, sabendo,

se nega, ou se abstén,

de ensinar.

¿De ensinar, qué, ou a quén?

Para comezar,

aos nenos da rama familiar, aos próximos máis próximos,

que nolos poñen ao redor para…

¿Para qué vai ser, querido mestre?

¡Para ensinarlles, ante todo, a apiadarse dos ateos,

pois eses son tales porque non tiveron ao seu redor

quen lles ensinase o verbo amar!

Ninguén que ame, desde os trevos ás roseiras,

e xa non digamos as sequoias,

pode ignorar ao Deus que fixo esta semente!

-.-

Froito da miña experiencia: O aprecio polas cousas miúdas

Nada máis subxectivo que o aprecio das cousas: fainas o home e mércaas o home; perdón, o xénero humano, non sexa o diabro que se dean por discriminadas as Evas. ¡Si, mércaas, pero non sempre as conserva, que así andamos desbordados diso que chamamos lixo, e non sempre con propiedade! Hai detritus, por suposto, pero tamén desamores, fastíos. O amor polas cousas, polas nosas, é inversamente proporcional á envexa que teñamos das que posúe o veciño. Se cadra por iso non é cousa boa vivir porta con porta con xente que desnivele, ou que por tal a teñamos.

Poño por caso, ¿cando se esfargalla un matrimonio?A causa remota adoita vir das comparacións egoístas e obstinadas. Sempre se dixo que a vaca do veciño é mellor cá miña… ¿Védelo? ¡Puro atavismo, ou por mellor dicir, atavismo impuro! Hai ocasións en que odiamos as cousas nada máis adquirilas, e por veces incluso volvemos con elas á tenda, xa antes de abri-lo paquete. Isto dos desamores só ten unha receita: Caer en crise, que se algo teñen de bo é que nos levan á reflexión, á austeridade, que por algo son puntos de inflexión!

A miña rapaza…, que se lle chamo así é precisamente porque a teño por tal, e non a cambiaría por ningunha moza, así fose desas das pasarelas…, soe dicir que nesta vida é pouco o que se precisa, pero aquilo que se precisa, precísase moito! Unhas cousas necesítanse por nutrición, e outras para abrigo e para repouso; destas non cabe discusión, pero das que si cabe é das fastosas, ¡tantas que afloraron no século XX! Por exemplo, é visible a emoción dos cativos cando reciben un novo xoguete, ¡o enésimo!, pero aos poucos días véxollelo arrombado no rocho; daquela, inevitablemente, vénseme á memoria a lembranza da miña bicicleta de madeira, feita por min mesmo coas poucas ferramentas da casa, que só corría costa abaixo, ¡sen freos!, pero cheguei a ela co propio esforzo, e iso é inconmensurable, inesquecible. Ben o di aquel refrán: Mércalle a quen herdou, e nunca a quen mercou!

Aínda que tamén hai vendas calculadas, como foi o caso anecdótico dun señor da miña bisbarra, que tiña tres fillas coma tres soles, e para casalas coa altura que se merecían vestiunas de princesas…, malvendendo a metade do casarío! Non o fixo por aborrece-la súa herdanza, senón para dárllela mellorada ás fillas. Por iso non se pode xeneralizar, pero si reflexionar que neste país temos o hábito de vivir por riba das nosas posibilidades. Comezounos ese, chamémoslle atavismo, desde o día en que, chea a Torre do Ouro de Sevilla, deunos por mercar sabas de Holanda e tapices flamencos, para lucir nos nosos aposentos…, de adobe!

-.-

O baleiro das nosas igrexas

¿A cidade, descristianiza? ¡Ai, Deus, que isto había que estudalo a fondo para, cos resultados á vista, propoñer solucións, ou polo menos, paliativos! Estoume lembrando daquilo da torre de Babel… ¿Non se di que diso viñeron as diverxencias idiomáticas? Se así foi, non che digo nada coa de torres que ten hoxe en día a menor das cidades, estas colmeas humanas ás que chamamos cidades!

É certo que a quietude do campo, a contemplación da natureza, sempre en auxe, sempre expansiva, invita a reflexionar, e quen reflexiona, se o fai de corazón, achégase ao Deus da Creación, pero aquí temos unha contradición: agora que tamén hai misas no sábado, por qué a xente, tan motorizada que anda, non se achega ás igrexas do lugar, do lugar da segunda vivenda, que tantos a teñen, nas fins de semana? Non se cansan de dicir que lles gustan as excursións polo campo, e os Concellos, con algunha Asociación, en paralelo, veña chantar sinais de sendeirismo, pero…, ou non sinalan a ruta da igrexa, ou o fan con letra miúda! Doutra banda, pouca xente queda que non leve gafas, mais o gran espectáculo deste mundo, a transformación do pan e do viño en corpo e sangue de Cristo, pásanos desapercibida. Pola miña parte estou tentado a pensar que é certo o vello refrán de que non hai peor cego có que non quere ver.

¿En paralelo, na cidade? ¡Por se non chegaba o fútbol nocturno, veu o botellón! Pero hai misas de tarde… ¡Si, ho, pero a tarde precisámola para ir aos cafés, para despexarnos, para vence-lo sono atrasado, pois ao día seguinte hai que madrugar para volver ao tallo! Algúns, moitos, non teñen tallo… É certo, pero eses tales bótanlle a culpa a certo empresario chamado Deus, que, iso din, lles aconsellou plantar eucaliptos na horta a pretexto de que é máis cómodo merca-las patacas no súper da cidade. En vista do visto, ¿que vos parecería se a Igrexa dá en celebra-las misas debaixo dos eucaliptos, xa que tanto adoramos neles?

Señor, perdóame que o tome a broma, pois a cuestión é tan seria que se o tomo en serio daranme ganas de coller a Rocinante para correr mundo, petando á porta de cada chalé para dicirlles que lles arden os eucaliptos, e cos eucaliptos, a alma, xa antes de baixar ao purgatorio! ¿Que non dará resultado, que apagaron a televisión sobre do día, e teñen sono? ¡Daquela, para cando esperten, darlles eucaristías pola tele, pero con premio, coma nos concursos: co premio de que irán ao Ceo se aguantan unha misa, sequera unha! Algo hai que facer, e pronto, pois do contrario en vez de Curas, teremos Misioneiros, amarelos, negros, cobreados, de tódalas cores, que España estase convertendo niso, en terra pagán, en país de Misión!

-.-

Día de Defuntos

Rapaces, o labrego despídese; o gandeiro, nesta bisbarra, de momento, non. No sucesivo importaremos, ¡que divisas sóbrannos!

Nós, os que estamos en idade de testar, acollémonos á vosa audiencia para deixar constancia do noso paso polas agras de Castroverde. Para iso vaia por diante a nosa filiación: Somos os sucesores daqueles maiores, daqueles aos que Astete denominaba, Maiores en idade, dignidade e goberno. Pois ben, de presentados, acudirei ao refrán que afirmaba que, Pai vello e manga rota non son deshonra. Iso da manga rota non require comentario xa que os folgazáns, todos eles, conservan a roupa impecable, non precisan remontes. Isto ten a súa filosofía, o seu aquel. Un pai, un vello, e quen di un pai, á nai inclúe, ámbolos dous, nunca deshonran, nunca deshonramos, que se en algo desvariamos, ou se en algo nos torcemos ou disparatamos, tamén pode ser por culpa desa canle, dese rego sanguiño, cerebral, que seica se atoa cos anos. Por iso, máis que dos presentes, que sería unha certa egolatría, quero referirme neste día de Defuntos aos ausentes, aos devanceiros, aos nosos vellos, aqueles que nos criaron, que nos educaron, que nos aconsellaron e coidaron; quero evocalos, aquí e agora, para dedicarlles a ofrenda dunha evocación colectiva, xunto co mozo lector, a todos eles, á súa memoria, á súa lembranza. E tamén, por extensión, a esta mocidade que nos aguanta tal e como somos, precisamente por vellos, cos anos en riba, que é do único ou do que máis presumimos, neste xúbilo tan xubiloso e tan honroso dos xubilados, dos cedentes do facho, dos dadores da testemuña xeracional.

Facendo teatro, en Mosteiro

A VIDA É UNHA CARREIRA DE OBSTÁCULOS, unha ximnasia permanente, para competir, para manternos en forma; unha loita esforzada, unha proba de relevos. Recibimos o fachuzo no mesmo colo da nai, e despois, todo seguido, preséntase o pai, de consuno, para comparti-la crianza, primeiro nos brazos, e despois da man, sempre da man. Tras diso vén a escola, o ensino, os consellos, a carteira sempre aberta para subvir as necesidades de cada intre. Toda unha vida cedendo, dando, transmitindo, neste relevo xeracional, amoroso e permanente, que así é a historia, unha sucesión de crianzas abríndose paso, transitoria, transicionalmente, amparándonos nuns e amparando aos outros,. Nesta panorámica, nesta transcendencia, canto digamos e fagamos ten algo de facho, ou mellor dito, queremos que teñan, gustaríanos que o teñan, que proporcionen un certo estímulo ás xeracións relevantes. Dalgún xeito, máis ou menos explicitamente, estámoslles dicindo, Rapaces, vedes que aínda somos capaces de facer algo útil, e incluso cousas divertidas, aínda que alguén, por aí adiante, xa nos dea de baixa por obsoletos, por carrozas. A nosa historia, en tanto en canto factor estimulante, podería tabularse, podería concretarse, así: Criámonos nas miserias dunha guerra tan estúpida que ninguén se molestou en explicárnola, simplemente porque non tiña, non tivo, explicación lóxica, e partimos, procedemos, polo menos unha maioría, dunhas escolas miserentas, invernais, descontinuas, aquelas da pizarra de lousa, máis con iso e con todo, ou se cadra precisamente por iso, porque nos vacinou aquela austeridade extremosa, espartana, de pan e touciño, fortalecidos, temperados, nunha serie de privacións, vigorizados naqueles acatamentos respectuosos, curtidos naquelas carencias nas que só sobraban as molleiras, fomos capaces de chegar ao que chegamos, o que chegastes, o que evolucionastes. Pois ben, neste relevo actual, con estes antecedentes, a nosa consigna nesta entrega do facho aos mozos, coido que pode ser, que debe ser, un prego, unha invitación, para que avancen eles, todos eles, un pasiño máis, para que nos adiantedes, canto poidades, canto queirades, xa que vos elevamos, en parte co noso esforzo, ao andar seguinte, catro escaleiras, máis ou menos, catro zancos por riba de nós, así que é xusto, parece xusto, que nos pasedes, que levedes para adiante o voso propio paso, co honor debido, e así ata o relevo seguinte.

Certo é, tamén, que tivemos os nosos erros, as nosas caídas, catro desalentos, pero con iso e con todo esta xeración, a nosa, a dos vosos vellos, nacida, criada, nas miserias ás que aludín, fixo, fixemos, certas valentías, que ben nos decataremos diso a pouco que lembremos, que sopesemos, o noso balance, partida por partida. ¿Quen se lembra, hoxe, de que na nosa infancia, moitos de nós, andamos nos terróns, queimando nas tolas, enzoufados de cinsa, que non hai praia no mundo que poña a un tan moreno, por non dicir, negro? ¿Quen sopesa, quen valora, aqueles esforzos, as sachas sucesivas, interminables, as decrúas do monte e das chousas, os nabais correúdos, a gadaña, as segas, as mallas poirentas, aquel puxa puxa de verdadeiros titáns para arrinca-lo esterco dunhas cortes fondas e cheirentas, atafegantes? Os carretos, case que permanentes, mañá por noite; as aradas suorosas, cos cadullos ata o mesmísimo marco para aproveita-las terras; faenas monótonas, aburridas, falando coas vacas, tan só coas vacas: Ei, Martela, non perdas o rego. As leñas, os estrumes… Todo iso fixemos, que de aí vimos, e a partires diso evolucionamos, sen outros luxos máis que o de botarlle pan ao caldo, e pan houbese. Pero se avanzamos, se triunfamos, non foi só coa forza física, senón, e maiormente, cos azos recibidos dos nosos antergos, coa forza do seu razoamento estoico e laborioso, exemplar, corrector, alentador; por ende, estes méritos hai que compartilos, en xusta correspondencia, con aqueles patrucios, cos devanceiros, así que, como se trata de talentos prestados, mellorables, transmisibles, aquí nos tedes os vindeiros, tódolos rapaces desta bisbarra, dispostos a seguir co facho instrutivo mentres nos quede un chisco, un lumen, de lucidez. 

Xubilados do corpo, si, pero da mente, non; por iso coidamos ter a obriga de servir de estímulo transmisor, transcendente, sen decaementos, ata que nos chegue a hora do tránsito, ata que nos incorporemos, nos tamén, que é lei de vida, ao paraíso do eterno descanso. Daquela, nese feliz reencontro, dirémoslles aos nosos, aos que nos precederon, AOS QUE NOS ESPERAN, ao pai, á nai, aos avós, aos veciños e parentes, coa satisfacción do deber cumprido, Aquí estamos, que ata aquí chegamos, pero, nestas chairas tan verdes do noso Castroverde, fermosas, inesquecibles, verdadeira mesopotamia do Azúmara, do Chamoso e do Tórdea, que aramos ao dereito, todos nós, porque seguimos as vosas regras, os vosos consellos, tal cal. Daquela, para virnos, fixemos, deixamos feito, un testamento, público, aberto, estimulante, ao estilo voso, xa que herdamos, e agora legamos, os vosos afáns, os vosos consellos, á xeración seguinte, cedéndolles o facho dunha fidelidade sostida, inveterada. Para constatar que nada perdemos, que nada se nos foi das mans, que nada se nos esqueceu de canto nos ensinaron aqueles maiores, aqueles devanceiros, tan ledos e tan sufridos, todos eles drogados do traballo, tan só do traballo, incomparables, meus pobres, que ata se foron ao alén sen o goce dun modesto retiro pecuniario, pídovos, nesta evocación, un aturuxo, un urro, ben forte, para que o oian, para que o repitan, os nosos rapaces, para que non esmoreza esta cultura rural, enorme, polifacética, herdada, transmitida oralmente, da que tan pouco se leva escrito porque non hai quen sexa capaz de abarcala, de sintetizala, nin sequera nesta idade dos ordenadores.

Pídolle a esta xuventude, a do noso relevo, que sigan oufanos, con crise ou sen ela, e que ufen, de cando en vez, en memoria dos nosos defuntos, dos seus testamentarios.

¡Ata o próximo libriño, se Deus quere, que será tan variado e tan disparatado coma este! ¡Prométovolo!

Xosé María Gómez Vilabella

.