ARTIGOS PUBLICADOS
en
GALICIA DIGITAL
(Os meus libros, dados por capítulos,
á parte)
Xosé María Gómez Vilabella
-.-
14-04-2020 Chegou Enriqueta
08-10-2015 Os espectáculos,
flores da alma
24-09-2015 As musas (nove) fillas
de Zeus e de Mnemosine
07-05-2013 Estaba tremendo:¡Eu
tamén!
15-10-2012 Alta traizón
13-06-2012 As cadeas, ao museo!
02-08-2011 Castroverde visto polo retrovisor
20-06-2011 A xeración do racionamento
13-04-2011 Estamos no século dos sucedáneos
06-04-2011 ¿Amigo, ou escravo?
30-03-2011 Na escaleira
22-03-2011 ¡Adeus ríos, adeus fontes!
15-03-2011 Cordero, un home de prol arquivado, definitivamente
arquivado?
10-02-2011 Mamaaa…!
04-02-2011 Subir á montaña
01-02-2011 A colmea do século XXI
26-01-2001 Oficios desaparecidos no XX
10-01-2011 Responsabilidades bélicas do tabaco
29-12-2010 ¡Próspero Aninovo!
24-11-2010 O agradecemento
16-11-2010 Vieiros pedagóxicos
19-10-2010 Ingresos con e sen oposición
27-08-2010 ¿Que se sente ao cumprir os oitenta?
19-07-2010 Vocación de rexurdimento
08-07-2010 ¡Agora, si!
09-06-2010 ¡Pobre San Andrés de Teixido!
14-05-2010 Datos e pensamentos acerca da nosa
emigración, fose interior ou exterior
30-04-2010 É de ben nacidos ser agradecidos
31-03-2010 ¡Quif, quif!
15-03-2010 Panem et circenses…
04-03-2010 Estrelas e chorimas
23-02-2010 -¡Sentinela, alerta! -¡Alerta está!
04-02-2010 Preparando a Gran Viaxe
28-01-2010 O altar das miñas zocas
19-01-2010 Romance de Don Gil de Sotrondio
12-01-2010 Violencia de xénero
30-12-2009 As feiras de Carnaval en Mosteiro
16-12-2009 Vidas paralelas: Manuel Cordero Pérez e Jordi
Solé Tura
09-12-2009 A responsabilidade paterna
25-11-2009 Os suevos de Bergland
17-02-2009 Xullo= Mes da Sega, ou a Gran Crise
12-02-2009 Re-flexión
28-01-2009 Lembranzas de Besteiro
09-01-2009 Manuel de Rivas Reija, un erudito que nos
pasou desapercibido
05-01-2009 Iso do botellón
26-05-2008 Raia seca / raia húmida
16-04-2008 Autobombo
01-04-2008 Hoxe empeza Abril
-oOo-
Chegou Enriqueta!
(Lembrando a Enriqueta Otero)
No Día da Muller, por
vir de cumprirse os trinta anos do seu pasamento, celebrouse unha homenaxe en
Castroverde á guerrilleira Enriqueta Otero, rebelde con causa, utópica
reformadora dun mundo que non estaba preparado para ser reformado. Con este
motivo, lembramos o artigo necrolóxico que o noso colaborador José María Gómez
Vilabella, devoto de Enriqueta, coma ela de Castroverde (Lugo), publicou con
motivo do pasamento da secretaria galega de A Pasionaria:
Chegou Enriqueta!
Enriqueta Otero, filla preclara de Castroverde ou, se o prefires, luceiro de Miranda -xurisdición que con Montecubeiro compuxo o triunviro municipal de Castro o Verde-, ¡xa estás na gloria! Na gloria de Deus, e tamén na da Historia.
Dende San Cibrao ó
Páramo pasando pola Meda tiñan que soa-las campás, pero non acostumamos a
tocalas nos enterros; onde si te recibiron, ¡seguro!, con tódolos sinos
repenicando foi no alén, que alí hai xustiza e alí comprendéronte.
¿Sabes cal foi o
primeiro lostregazo que tivo o meu entendemento cando a TVG deu a noticia
-¿triste noticia, alegre noticia?- do teu pasamento? Do máis simple: Tiven
envexa dos nenos da Agrupación Escolar de Castroverde porque eles naceron oíndo
falar de ti; e, por suposto, que tamén do noso veciño Manuel Cordeiro. Eu
tiven, nos meus tempos, que facer de policía para ir descubrindo algo de
vosoutros; e para iso contraditorio en moitísimas fontes consultadas.
¡Ah, Manuel Cordeiro, ou
Cordero! O teu mestre, aquel analfabetiño que gracias á escola adulta da “Casa
del Pueblo” madrileña chegou a mestre de mestres, seguro que foi o primeiro en
darche a benvida dende o pináculo da gloria. Estouno vendo:
-¡Enriqueta, Enriqueta Otero; por aquí, sube máis arriba, que esta é a gloria dos fillos ilustres de Castroverde!
-¡Enriqueta, Enriqueta Otero; por aquí, sube máis arriba, que esta é a gloria dos fillos ilustres de Castroverde!
-Pero, Manuel, ¿ti aquí?
¡Que alegría! Non obstante, debe haber algún erro pois véxote á dereita do
bispo Osorio de Vilabade! ¿Ou non é este señor tan campechano aquel Bispo-
Vicerrei que andou polos
Ángeles de California, xa antes de inventarse o cine?
¿Non será que aquí se
volveu comediante?
-¡Miña Enriqueta, nosa
Enriqueta, vouche contestar, eu mesmo! Comprendemos a túa sorpresa pois vés
dunha España faranduleira, con ou sen democracia; pero tempo terás de ir
comprendendo que este é o mundo que fixo Deus, o verdadeiro, que o de Curros
quédanos abaixo, ou máis exactamente, debaixo. ¿Non suspiraches, non loitaches
ti por unha humanidade igualitaria, comprensiva, fraterna? Pois, miña rapaza,
¡xa estás nela!
-¿Rapaza, eu?
-¿Rapaza, eu?
-¡Si, rapaza, que aquí
serás eternamente xoven! E ten por seguro que eu entendo diso; non esquezas que
deixei o meu tesouro dedicado a dota-las doncelas de Castroverde, así que
decátate que aquí os piropos á muller galega son verdadeiros. Pero máis che
digo, que aquí tés, á miña dereita, ó Manuel Cordeiro, que daquela, nas
Constituíntes da República, non se quedou á zaga da Campoamor, e mesmo lle
estalou o corazón no Parlamento cando dixo aquilo de: “Hay
una tierra, -¡que bella es!-, Galicia, en donde la mujer rinde a la familia y a
la sociedad más esfuerzos que el hombre. Este, sugestionado por la necesidad
siempre, vino emigrando, dejando a la mujer al frente de la hacienda y de la
familia. Y cumplía su cometido con tal heroísmo que bien merece nuestra
admiración”.
-Foi valentía, si; que daquela o PSOE aínda tiña medo de que os cregos torcesen o voto das mulleres.
-Foi valentía, si; que daquela o PSOE aínda tiña medo de que os cregos torcesen o voto das mulleres.
-¡Mira quen vai falar de
valentía! Valente ti, miña Enriqueta, como o proban as túas feridas; o meu foi
só de palabra.
-Eu, daquela, cando me
levaron sen cura-las feridas ó cárcere da Coruña, ben pensei que me levaba o
demo.
-¡Ca, muller; o demo
nunca, que estaba aquí, á miña esquerda -fíxate no que che digo, á miña
esquerda polo social que foi-, este gran Bispo e paisano, pregando por ti!
-¿E se me queriades
convosco, por que non subín daquela?
-Era cedo para ti, que
aínda tiñas que ser exaltada mesmo, mesmo, na terra en que te perseguiron. Pero
tamén faltaba outro requisito: Ti aínda non fundaras “O Carriño”, e non tiñas
en que vir. Pero diso do pasamento das persoas honradas -que non sempre son as
que reciben honras aló abaixo- quen máis che entende é aquí o señor Bispo
Osorio; ¡que che fale el!
-Pois logo, en dúas
palabras: Ti sabes que Elías subiu ó Ceo nun carro de lume...! ¡Non, non penses
mal, que non era o lume das toxeiras! ¡Pois ti, Enriqueta, subiches no teu
carro da fraternidade!
Daquela entoaron tódalas
persoas salvas de Castroverde, que eran maioría, (eu vin en sonos como lle
mandaron a un demo cativeiro que apartase ás outras- un fatadiño pequerrecho de
envexosos- para os antros do esquecemento, para que non encordiasen), un canto
pracenteiro. Cantaban na lingua dos anxos e por iso só collín a música; pero
soaba deste xeito: ¡Chegou, chegou, a nosa Enriqueta! E vén de gañar a pulso un
preito, porque loitou pura, sen vendetta. ¡Véuse nun carriño por cadaleito!
(Lembranza póstuma publicada por Xosé María Gómez Vilabella no xornal El Progreso, de Lugo, o 5 de novembro de 1989).
-.-
Os
espectáculos, flores da alma
Os espectáculos idéanse, suscítanse, sempre e de sempre, nun rexurdimento
natural, concentrado, da bondade humana, educativa, no seu carácter anxelical,
no que del conservamos.
Tódolos espectáculos naceron, xurdiron, iniciáronse, con mentalidade e con
vontade educativa, formativa; a súa vertente especulativa, materialista, é,
foi, posterior, pero sempre se conservou algo dos seus valores prístinos, de
nacencia e de ocorrencia.
Está é a idea que quixen expresar o outro día na Deputación, naqueles actos
da 37 SICA, pero non era tema apto para improvisar, así que a miña
espontaneidade seguro que saíu inmatura.
Naquela traxedia do Paraíso a catástrofe non foi total, pois algo de anxo,
un certo poder rexenerativo nos quedou; iso si, por obra e graza do Misericordioso,
acreditándose de Tal.
A medida que espertábamos do noso trancazo, a mentalidade humana foi ideando situacións rexenerativas, desde chanzas individuais a traxicomedias compatibles e compartidas. Así, paso a paso, chegouse ao cine, que non é máis que un teatro filmado; un teatro complexo, con escenarios ad hoc, que dan máis realismo á ficción.
Vén isto a conto, ou á explicación, de que o Montecubeiro do século XX tivese aquel sopro, aquel aire parnasiano ao que quixen referirme, aínda que me saíu lacónico. Un convento de dominicos, con moitas rendas e poucos catecúmenos (¡e xa non andase por medio a prima noctis!), pode facer, e de feito fixo, milagres espectaculares, maiormente no espiritual: ¡As almas espertan, aceleran o seu proceso, en progresión máis que en proporción ao seu cultivo! Certo é que os frades actuaron maiormente no XIX, pero a colleita frutificou, recolleuse, no XX. Daquela foi a concentración das almas; a das terras veu despois.
A medida que espertábamos do noso trancazo, a mentalidade humana foi ideando situacións rexenerativas, desde chanzas individuais a traxicomedias compatibles e compartidas. Así, paso a paso, chegouse ao cine, que non é máis que un teatro filmado; un teatro complexo, con escenarios ad hoc, que dan máis realismo á ficción.
Vén isto a conto, ou á explicación, de que o Montecubeiro do século XX tivese aquel sopro, aquel aire parnasiano ao que quixen referirme, aínda que me saíu lacónico. Un convento de dominicos, con moitas rendas e poucos catecúmenos (¡e xa non andase por medio a prima noctis!), pode facer, e de feito fixo, milagres espectaculares, maiormente no espiritual: ¡As almas espertan, aceleran o seu proceso, en progresión máis que en proporción ao seu cultivo! Certo é que os frades actuaron maiormente no XIX, pero a colleita frutificou, recolleuse, no XX. Daquela foi a concentración das almas; a das terras veu despois.
¡Miúda película a daquel Montecubeiro do XX se tivésemos recompilado o
material argumental: Curiel ¡don Manuel!, cualificaríaa de estimulante!
Sucintamente, para abreviar:
-As cantigas dos Reis, que de tantas que había, que se transmitían, nunca oín repeticións no mesmo ano.
-As cantigas dos Reis, que de tantas que había, que se transmitían, nunca oín repeticións no mesmo ano.
-As coplas, crónicas locais. ¡Coñecín, e conservo, una de cen pés!
-Os contos da lareira, que daban para tres meses, e aínda sobraban, tendo
que interrompelos cando se anunciaba a primavera coas flores “da merenda”.
-As troulas das ruadas e dos fiadeiros, que ata había un estilo propio,
local, de parrafear, máis poético que prosaico.
-As danzas dos seus trinta muíños.
-As “Corridas” do Galo, ¡meu pobre, con un “tribunal” que lles atribuía
toda clase de desaforos, incluso cacicadas, anticipándose á Prensa!
-A “Queima” (pirotécnica) da Pascua, unha “Eva” rediviva, corruptora da
xuventude.
-Para ir parando, que non finalmente, aquelas obras de teatro, que as
representou a xuventude local na casa de “Córneas”, no ano 1935, dirixidas e
organizadas polo Mestre, logo fusilado, ¿por corruptor de menores?, Arximiro
Rico.
¿Ten algo de particular que procedese daquel ambiente a filla de Ermitas de
Gómez de Berlán, Mercedes Cora no teatro e no cine? Seguro que houbo máis, pero
como non foron universitarias, quedándose co persoal no seu currículo vital...
En todo caso eu síntome moi honrado coa súa parentela, e non só por min mesmo
senón polo que a súa evocación poda servir de estímulo para que a parroquia,
¡tódalas parroquias!, se concentren no espiritual e non só nos eucaliptais.
- Palabras do noso colaborador Gómez Vilabella na homenaxe á súa curmá, a actriz Mercedes Cora, no decurso da XXXVII Semana de Cine de Lugo.
-.-
As Musas (nove) fillas de Zeus e de Mnemosine
Dignas autoridades, distinguido público: Coa venia, voume permitir unhas
evocacións da época da nosa crianza, da de miña curmá Mercedes, da miña propia
e, en xeral, daquela xeración que espertou, que abriu os ollos no baleiro,
despois das tebras da nosa Guerra Incivil. Un espertar cultural, e por ende,
tamén, do cine.
Naquela orfandade, naquela miseria, tanto material como moral, pero máis
moral, aínda máis que material, ¡horror vacui!, Cara ao sol posto, eclipsado,
¡por máis que o invocásemos a miúdo!, tivemos a sorte de que acudiu no noso
auxilio todo o Parnaso, tal que fai o sangue coas feridas. Viñeron a nós, en
masa, ¡persoa a persoa!, auxiliando, esforzando naqueles rapaciños: Clío,
Talía, Erato, Euterpe, Polimnia, Calíope, Terpsícore, Urania e Melpóneme, ¡todo
o Estado Maior do Parnaso, que acudiron para restaurar en nós, na Xeración
Fénix, as ruínas causadas polo Estado Maior dos Exércitos enfrontados! ¡Grazas,
queridas musas, que aquí me axeonllo, neste Olimpo de Lugo, asumindo a
representación daqueles beneficiados, e aquí vos ofrezo este loureiro
laudatorio, este laurus nobilis, criado neste país tan parnasiano coma o que
máis, Roma en medio, concretamente na horta de túa nai, miña tía Ermitas!
As crises, como as guerras, o único que teñen de bo é que espertan dos
letargos, fan xurdir das cinsas, ¿non si, miña querida e admirada Mercedes?,
tal que auténticos Fénix,
brotes de nova, e máis vigorosa, potencia. ¡Producen espertares
espléndidos, cos ollos ben abertos, cadora máis grandes, dispostos a ollar, a
fabricar novas visións, porvires revisados, amplos horizontes.
No trinta e nove, daquela que don Hermenexildo firmou en Burgos o seu “...cautivo
y desarmado el Ejército Rojo...”, ti con once anos, eu con nove, e o que sería
pai da túa filla camiño do exilio, os tres comezamos outra guerra, outra
batalla: A de asumir un futuro escuro, penoso, pero alentador porque levábamos
dentro o xerme do Fénix, ese alzarnos das cinsas, para recrea-lo mundo, para
construír outro máis perfecto, máis equilibrado, e incluso máis ameno, que na
túa persoa, miña querida Mercedes, con catro compañeiros daquel Instituto e
daquela Facultade de Dereito, da man de Talía, avizorastes o Centro de Estudios
Dramáticos desde o que dariades fondo e forma á sétima arte, da que tan
precisada estaba España, para que realmente volvese a rir a Primavera, que, por
suposto, non chegaba con poñerse Cara ao Sol.
Con estas verbas que tomo en préstamo de Luís Vaz de Camöens, dígovos,
exáltovos, Xeración Fénix das Artes e das Letras Hispanas, contemporáneos
ilustres de Mercedes Cora: “Alta xeraçao, ínclitos infantes”, hurra, loor e
gloria per saecula saeculorum! Amén.
-.-
Estaba tremendo: ¡Eu tamén!
-¡Soldado, vostede está tremendo! ¿Co frío, ou é co medo?
-¡Tremo, meu Xeneral, pero estou no meu posto, que outros desertaron!
Estaba tremendo, pero eu tamén, aínda que non son francés. Daquela, ¿de
onde son? ¡De onde somos todos: fillos das circunstancias!
Falando de circunstancias: Á nosa España debeuna ver unha meiga: Foise
Napoleón, e veu don Hermenegildo; foise o ferrolán e veu, ou por mellor dicir,
xa estaba, outro militar, outro Puig y Moltó por máis referencias, ADN aparte.
¡É o que ten adir unha herdanza sen facer aceptación a beneficio de inventario!
Nesta herdanza herdamos as do demo: Un sistema de listas cerradas, ou máis que
cerradas, pechadas. Un imperialismo de fatos, daqueles de tira-la casa pola
ventá”, aínda que non nos tocase a lotería!
Unha deformación
do vocabulario, pois, entre outros desatinos, enxeñeiros e economistas deron en
chamarlles polígonos industriais ao que era, e resultou, comerciais! Trocouse a
nosa incipiente exportación por unha inxente importación; ¡claro, dirixida
polos “importantes” do país. E logo que, a falta doutra industria, demos en
fabricar fillos para facelos avogados, e con eles, a imitación dos romanos,
pasamos á exportación deses letrados. E menos mal, ¡menos mal!, que nos
reservamos un daqueles preceptos justinianos: ¡Do ut des! ¡Douche”, para que me
deas! Principio básico, fundamental na política hispana: Se me das, recibirás.
¡O malo disto é que non é mercadoría exportable, pois tamén a teñen os nosos
veciños, particularmente nos países subdesenvolvidos!
Nestas circunstancias, nesta guerra, neste universo de astros parados, sen rotación aínda que si con translación, como non vou tremer! Calquera día volven os mouros para re-conquistarnos, que para eles si será “Reconquista”, e nós sen un Pelaio que nos defenda!
Nestas circunstancias, nesta guerra, neste universo de astros parados, sen rotación aínda que si con translación, como non vou tremer! Calquera día volven os mouros para re-conquistarnos, que para eles si será “Reconquista”, e nós sen un Pelaio que nos defenda!
-.-
ALTA TRAIZÓN
¡Traizón, si, alta traizón a que lles fixemos aos nosos, sufridos, doridos,
emigrantes, fosen de América, ou máis tarde da mesma Europa! ¿De que serviu
aquel esforzo, aquelas privacións, aquelas remesas en divisas, do que tiñan,
pero tamén do que non tiñan, tan cruamente gañado, para que librásemos as vacas
de cabana, os foros, os xuros dunha secular avaricia, os colexios doados, e
tantas, e tantas atencións que deles, dos nosos emigrantes, recibiron seus
irmáns, os morgados, e con eles, os fillos, e cos fillos, os netos? ¡Deben
estar ollándonos con desprezo e con aborrecemento desde as súas alturas!
España, e particularmente Galicia, levantou cabeza no primeiro terzo do XX grazas á emigración; despois veu o eclipse da incivil, e con iso volvemos ao arado de pau; reaberta a emigración, as dúas, a de Occidente e tamén a do Norte, outra vez a exportar, homes, mulleres, nenos! Volveron as remesas, tráxicas remesas, mans dadivosas e corazóns sangrantes da morriña, mais, para que? Fagamos memoria, que doado é: para estuda-los fillos, os fillos e mailas fillas, para redimilos, para que chegasen a vivir de man branca, e con eles os netos; para merca-lo pisiño fuxindo da cachopa natal, pero, fóisenos a man, e do singular pasamos ao plural, á especulación!
España, e particularmente Galicia, levantou cabeza no primeiro terzo do XX grazas á emigración; despois veu o eclipse da incivil, e con iso volvemos ao arado de pau; reaberta a emigración, as dúas, a de Occidente e tamén a do Norte, outra vez a exportar, homes, mulleres, nenos! Volveron as remesas, tráxicas remesas, mans dadivosas e corazóns sangrantes da morriña, mais, para que? Fagamos memoria, que doado é: para estuda-los fillos, os fillos e mailas fillas, para redimilos, para que chegasen a vivir de man branca, e con eles os netos; para merca-lo pisiño fuxindo da cachopa natal, pero, fóisenos a man, e do singular pasamos ao plural, á especulación!
¿Formar cooperativas, fosen de produción ou de consumo? ¡Que va; fiarnos do
veciño? ¡Non, nunca; non nos fiamos do veciño pero si o fixemos dos
financeiros, deses especialistas en traslada-los nosos aforros para beneficio
deles e das cidades con ímpeto industrial! ¿Mellorar a produtividade dos nosos
predios, estudando carreiras técnicas e poñendo en práctica os coñecementos
adquiridos? ¡Que va; iso era de paletos, e nós valemos para opositar, para
chegar a dirixentes! Certo é que algúns chegaron a iso, a esa meta, con moitos
estudos e pouca reflexión, con algo de memoria e moito padriño; con pouco
agradecemento aos resortes que os, que nós, elevaron, así que, con man branca,
iso si, pero leváronos, uns levados e outros subidos, aos nubeiros da
prodigalidade, do dispendio, do luxo, das hipotecas impagables! Mais, como no pecado
sempre vai a penitencia, agora resulta que os hipotecantes tamén resultaron
hipotecados, rodeados dunha globalización financeira que nin deles se fían, con
débedas semellantes a aquelas dos nosos avós, usura absoluta; pura, non,
impura!
Aqueles avós, para elevarnos, traballaron no máis baixo, criados, criadas,
lousadores, enterradores, pero, nós? ¡Nós dotámonos de criados, criadas,
servidores estranxeiros, así que agora as divisas vanse na dirección contraria:
en vez de entrar, saen!
¡Somos inocentes; foron eles, foron os políticos, que nos levaron por mal
camiño! ¿Ai, si; e logo de que vos serviron os estudos, esa medio democracia
que tedes, que temos, se tanto vos deixades, nos deixamos, engaiolar? Non se
trata de predicar anarquía, ¡Deus me libre de tal!, senón de arrima-lo lombo
para mellor producir, para mellor administrar, e de paso, para esixir que nos
administren mellor; que nos administren nin máis nin menos que como o fan para
si mesmos, pois demostrado está que o saben facer!
¡Dixen; pero non vai servir de nada, pois o home é o único animal que tropeza dúas veces na mesma pedra!
¡Dixen; pero non vai servir de nada, pois o home é o único animal que tropeza dúas veces na mesma pedra!
Día da Hispanidade, 2012
Compartir
-.-
As cadeas, ao Museo!
Nesta España dos nosos pecados somos maiores en idade, dignidade e goberno?
¡Que si? Daquela, a que esperamos: ao Museo coas cadeas da escravitude!
Corenta anos de noite de pedra, e outros corenta comungando con rodas de
muíño. ¡Xa está ben; xa está ben de que os poderes, os poderes públicos, sigan
sen distinguir as cabras das ovellas! E nada de listas cerradas, eses cortellos
lastrados de palla; ¡eu quero listas abertas, campo aberto, pois, aínda que me
tomen por ovella, e aínda que o sexa, que menos que elixir un pastor que me
caia simpático, polo menos simpático, pois a competencia, se non ma demostran,
non llela arrendarei por máis de catro anos!
¡Abaixo as cadeas, abaixo os contistas, os indocumentados, os tiranos, os,
os ladróns! ¡Os ladróns, tamén! Non só en Grecia se esqueceron de que,
Democracia é o outorgamento, a delegación, parcial e periódica, nos mellores,
nos mellores de cada lugar! ¿É que, tanto en Grecia como en España, xa non os
hai mellores? ¿Emigraron, xunto cos técnicos, os de conciencia limpa e formada,
maduros en definitiva? Eles, os, chamémoslles tan só mandantes, téñense por
especialistas, ¡iso si, de carreira longa!, pero eu, e coma min un montón de
indignados, vounos descubrir: a súa carreira, a que exercen, é a de AD
CAPTANDUM VULGUS, a de capta-los vulgares! E se algún, se algún excepcional
queda, eses tales ben que se coidan de completa-la lista con ignorantes, para
encadealos! ¿Aos seus? ¡Si, tamén aos seus, canto máis pétreos mellor, pois con
pedra bruta é como mellor se cimentan as torres!
¡Vellos da miña xeración, nós, que nacemos nunha monarquía esfarelada, e
nos criamos nunha república inmatura, pasando por aqueles corenta anos de mili,
¡Firmes, ar!, para celebrar unha demo, ¡iso, unha chafallada do demo!, alcemos
as nosas caiadas e proclamemos unha insurrección: ¡O levantamento dos
indignados!
Se non o saben facer mellor, uns e outros, que volvan á escola, que xa lles
ensinaremos os vellos, pois se algo nos sobra é experiencia; e se son tan
listos e tan preparados que o fan mal adrede por aquilo de que, A río revolto,
ganancia de pescadores, convertamos os polígonos industriais en Campos de
Concentración, pois para almacenar mercancía importada, en lugar de dedicalos á
exportación, sobra a metade deles! Propoño que o noso berro, o noso clamor,
sexa: ¡As cadeas, ao Museo!
-.-
Castroverde visto polo retrovisor
-I-
Só podo opinar das miñas apreciacións, das miñas visións, das miñas
emocións de cando o rememorei desde: Madrid, Marrocos, Ifni, Aaiún, Canarias,
Andalucía, Xixón, Estremadura, Valencia, Cataluña, Mallorca…, Portugal,
Francia, Suíza, Alemaña…, puntos, lugares, nos que me asentei por semanas, e
nalgún deles, por meses, e incluso por anos, pois oitenta de trotamundos dan
para moito. De verdade vos digo que as visións son diferentes segundo o lugar,
pero en todo caso o noso verde, coa lupa da morriña, faise esmeraldino,
brillante, indeleble.
Sempre, ou case sempre, falamos do noso lugar visto desde o barrelo, desde
as fiestras do noso niño, do niño dos nosos pais, pero as apreciacións difiren
cando se ponderan desde un palco exterior, máis ou menos afastado, pois daquela
a sensibilidade, os sentimentos, están imbricados en paisaxes de múltiples
contrastes.
Para comezar as miñas andanzas, naquel tren dos corenta, ¡vinte horas de
Lugo a Madrid!, cos ollos chorando por culpa do fume, pero tamén da nostalxia,
nunca mellor ocasión tiven para ollar aos meus adentros, á miña procedencia:
¡Deixaba un mundo coñecido por outro que nunca vira, en verbas de Rosalía!
Deixaba aquelas teixas, e iso que un fato delas ía tras de min, nun mercancías,
embarcadas en Lugo polos tratantes daquel Antón de Marcos…, como de costume,
para mante-los madrileños!
Se puidese abrir as ventás, se mo permitise o fume, sería capaz de albiscar
aqueles chorros de suor da miña xente segándolles aos casteláns…, un trigo que
seguía racionado! No meu asento de madeira non había suor pero si humidade, das
bágoas daquelas mulleres, daquelas mozas da miña bisbarra que optaban por
cria-los seus fillos co leite da Cachorra, deixados ao coido dos avós, mentres
elas, para paga-los consumos, ¡para pagar o que outros consumían!, ían vender,
malvender, as súas tetiñas, as súas aleitadas, aos señoritos da Villa y Corte.
¡Isto non se apreciaba, ou pouco, desde o propio Castroverde!
Cando sobrevoei o Estreito para entrar en Marrocos, entón, e nunca como
entón, comprendín aqueles trinta días que lle dedicaban ao charco grande,
camiño de Cuba, camiño da Arxentina, maiormente, aqueles emigrantiños do noso
Val Verde, que só volvían á terriña se lograban que lles ruxisen as moedas no
peto. ¡O que máis lles ruxía eran as tripas, baleiras de tanto xaxún, de tanto
economizar!
En Ifni, nada máis aterrar, os meus ollos deron con aquelas chumbeiras que
bordeaban o campo da aviación. ¡Ai, Deus, onde aterrei, onde me metín, que aquí
non hai figueiras, que as deixei quedar no meu Bergland!
En Aaiún, xa desde o avión, a miña imaxinación levoume a matinar que outro
tanto lle pasaría ao meu Castroverde se os nosos inimigos, de telos, nos
lanzasen unha bomba atómica. Certo é que alí abaixo había un oasis, pero era de
palmeiras e non de carballos, e menos de castiros, pero máis roxo cá franxa da
bandeira de España, que por algo lle chamaban Sequía El Hamra! O meu fillo,
Pedro Paulo, a falta da besta de seu avó, que a tal momento estaría pastando en
Montecubeiro, no Zarro Vello, aprendeu a montar en camelo, precisamente diante
da casa na que vivíamos; unha casa do Banco, con cúpulas para a calor, pois dos
corenta poucas veces baixaba. ¡Daquela si que lles envexei aos de Castroverde o
seu Campo da Feira, precisamente aquel no que vendía as zocas do meu ripeiro,
de quince en quince!
En Aaiún,
diante da nosa vivenda, o meu fillo subíndose a un camelo.
A Canarias fun, fomos, tantas veces, que xa logo nos considerábamos veciños das illas. Castroverde tamén é unha illa, unha illa verde, coa diferenza de que eu prefiro as vistas do Miradoiro con todo ser máis baixo que ese rañaceos ao que chaman Teide.
En Andalucía, por moitas estradas que recorrese sempre se me viña á memoria
aquela promesa da Sabela de Castela de non mudar de camisa ata que caese
Granada. ¡Sucia! Tanto, como cando ordenou que non “cejasen” na “castra y doma
de Galicia”. ¡Pero aos de Castroverde aínda ninguén os castrou nin domou!
O de Xixón foi o máis grato, principalmente por dúas circunstancias: Porque
alí arriba tamén teñen un Lugo, outro Lugh, o de Llanera. E logo que á Xixia
chegaba, ou comezaba, o Camiño de Santiago, o antigo, o primitivo, que é tanto
como dicir, o do meu Castroverde. Daquela moito falei diso, con moita xente,
pero tíñase tan esquecida a Vía Romana que ata en Castroverde ignoraban que o
lugar de San Miguel do Camiño lle debía ese apelido a Santiago, créndose, nesa
inopia, que se trataba simplemente do camiño que traían os maragatos cando ían
cos seus bocois do viño; ¡un erro, pois o viño chegaba polo outro, polo Ancho,
mentres que a auga, esa complementaria, si que viña da serra, dos mananciais da
nosa Serra!
En Estremadura o que máis me preocupou foi que criasen os porcos debaixo
das súas aciñeiras, mentres os nosos se privaban das landras…, por encerralos
no cortello! ¿Sería un atavismo que nos viñese daqueles alxubes do castelo, e
iso que xa levaran as cadeas e mailos cadeados para o Museo de Lugo?
Valencia decepcionoume ao ver que lle botaban verdura ao arroz en vez de
mariscos. En Castroverde faciámolo con leite e azucre; ¡son uns pobres: eles
teñen o azar das noivas, pero as vodas rumbosas facémolas nós, con vodas e
tornavodas, xamón e lagostas!
En Cataluña axeonlleime, pois o seu Monserrat tamén é sacro para nós posto
que alí mesmo, naquelas Cortes do 39, o noso Castelao presentou aquel Estatuto
de Autonomía que foi o lévedo do que temos hoxe nesta Galicia dos meus…, dos
meus soños, aínda que tamén dos meus pecados!
Se non lle quixese a Mallorca o que lle quero, non houbese aguantado unha
década de enviarlles artigos ao Centro Galego para a súa “Adiala”, sección
“Aventuras turísticas”, nos que ben veces me teño referido ao meu Castroverde,
tentando exportarlles algo das nosas belezas, dos nosos atractivos turísticos.
O dos países estranxeiros deixareino para outro día, pois é largo de
contar, e por ende, imposible de resumir. Nesta idea, e nesta promesa, deica
logo meu caro lector!
-.-
Castroverde visto
polo retrovisor
-II-
Schwarzwald =
Selva Negra (Alemania)
Cando fun ao
encontro do noso irmán de Beja (Castro Verde de Portugal), no ano 1987, non
levaba preconceptos: era un homónimo, e con iso chegábame e satisfacíame, pero
cando estiven en Suíza, e aproveitei para internarme en Alemaña, desde Basel,
confeso que ía nervioso, expectante: ¡Unha Selva Negra tiña que superar na
intensidade do verde, e tamén na beleza ecolóxica, ao meu Castroverde! Pois,
non; ¡en absoluto!
Aquí o retrovisor
foi rotundo: As casas, algunha, un pouco máis coidadas que as nosas, pero o que
é o campo...! O noso Páramo, e máis chámanlle así, é un cacho de paraíso
comparado coa súa Schwarzwald! Agora entendo por qué os suevos fuxiron da súa
Xermania para asentarse na Gallaecia, particularmente na zona de Castroverde.
¿E de Basel, ou
Basilea, que? ¡Ata que chegaron os nosos só falaban dous idiomas: alemán e
francés! Pois iso tamén o facemos en Castroverde, coa de emigrantes retornados
que acolle a Asociación de Pensionistas e Xubilados, e logo que, a maiores,
cortamos o castelán, a cotío, maiormente entre a xente que se dá de culta.
O verde de Suíza
tampouco está mal, pero o que está requetebén son os seus silencios nocturnos,
pois o botellón celébrano de día. De noite, descansan, que así están eles de
lúcidos, de pulcros e de exactos, ¡que nin que fosen reloxos! Coido que debe
haber moitos reloxeiros..., ¡para exportación, claro, pois eles acóllense ao
sol, como facían os nosos vellos! Os galos en Castroverde, ademais da súa
función específica, tíñanse para celebra-la Pascua, e non como espertadores.
Limpos, pulcros, económicos, eses suízos..., ¡que sempre traballaron con
diñeiro alleo! Entre os seus inventos, o que máis me alucinou foi ese
automatismo dos seus inodoros, un mecanismo que non permite abri-las súas
portas se previamente non se tirou da cadea. En definitiva, que saben
distinguir entre insumos e consumos, e logo que non paran de engadir valor as
cousas. ¡O único do que carecen é de crises, maiormente das socio-económicas!
¿Dos franceses?
¡Non lles cambio a torre do noso castelo, e iso que a temos medio esquecida,
pola súa Eiffel! En canto ás francesas… O día que lles dea ás mozas de
Francelos por acicalarse con Rêve d´Or, van cheirar mellor cá elas!
O de Portugal…
¡Foi unha pena que non nos tratásemos antes con eses parentes! Estabamos
equivocados pois de Portugal todo por aquí só se coñecían os serradores,
aqueles da serra enmarcada, e parecíannos atrasados. ¡Si, si, atrasados, cando
a súa serra era máis liviá, máis cómoda e máis precisa que a nosa de aire,
aquela que requiría almorzar un quilo de touciño!
De presente
estamos no mesmo cesto cós veciños, niso que chamamos Unión Europea, pero cando
esperten estes fillos de Breogán…, ai daquela! ¡Daquela temos que volver a
pasarlles diante, que por algo nos pasamos a vida estudando…, principalmente por
falta de traballo! O que hai que procurar é organizarse para non ter que
emigrar, xa que con iso mandámoslles os rapaces criados, forzudos e ilustrados,
para que logo nolos devolvan…, escarranchados!
-.-
A Xeración do Racionamento
Despedimos a Xeración da
Guerra con bastantes encomios, incluso rebuscando polas cunetas para
facilitarlles unha resurrección tan gloriosa como merecida, mais ag
ora, que
estamos soterrando a Xeración do Racionamento, ¿quen se acorda de enxalzala
cunha Des Despedimos a Xeración da Guerra con bastantes encomios, incluso revuscando polas cunestas para facilitarlles unha resurreción tan gloriosa como merecida, mais agora, que estamos soterrando a Xeración do Racionamento, ¿quen se acorda de enxalzala cunha necrolóxica xeral, colectiva? A da Guerra deu a súa vida,
digamos que, pola Patria; pero os seus fillos deron a saúde, a saúde xunto coa
orfandade.
Hoxe, no Súper, oínlle dicir a unha velliña: -¡E xa non volvamos ás
cartillas…! –Señora, o de agora é crise…, de cartos, pero aquela da nosa
crianza foi dobre: de cartos e de pan!
A Tella cortáronlle aqueles subministres da “E.T.”, á que uns chamaban
Empresa Tella, e outros, os máis inocentes, Ejército de Tierra. Nas fondas,
cando iamos a Lugo, procurabamos levar un codelo e medio queixo, ¡por se nos
coincidía “Plato Único y Día sin Postre”. Para venderlles un litriño de aceite
ás nosas avoas, o taberneiro do lugar levábaas ao rocho de tras da casa, e
mentres, a taberneira distraía na cociña aos Gardas Civís cun bo café, que
tamén era de estraperlo, pero como llelo servía gratis, do propio pucheiro,
aqueles Gardas nin se decataban do dobre crime que se estaba cometendo diante
das propias nafres. ¡E menos mal que o avó estaba criando na muliña da Torda
para levala ao San Froilán, onde acudirían os casteláns ávidos de repoñe-las
xuntas! As anteriores, as que lles foran requisadas, despois de forzadas no
arrastre dos canóns da Artillería de Montaña, de espatarrañadas foron pasadas a
machete limpo para darlle de comer á tropa algo quente, que non todo ía ser
lamber feridas.
Con iso e con todo, austeros á forza, fomos capaces de emigrar, e de volver
con cartos para merca-lo pisiño, e fixemos ricos aos audaces, ¡como sempre
pasou ao longo da Historia!, pero esta vez, demasiado, que así se botaron á
bartola: eles, a fumar habanos; e os seus fillos a estudar en Santiago, ou máis
ben a facer que estudaban, pois, de ter estudado con xeito, con xeito nos
sacarían agora desta crise socio económica, ensinándonos a engadir valor ás cousas
para que podamos volver a levantar cabeza coa dignidade que merecemos. ¡O dito:
unha xeración que se está indo con moitas penas e pouca gloria!
A tal momento estoume lembrando dunha ricacha que, nos meus días de Banca,
moito lle teño axudado a ser feliz pagándolle os meirandes extratipos que me
estaban permitidos; isto ata que un día outro cliente, que adoitaba pasarme
desapercibido, me dixo: -Esa señora…, por chamarlle dalgún xeito, a pouco me
mata daquela, na posguerra: prestáballe algún carto a meu pai para chegar a fin
de mes, quedándose en garantía coa cartilla do noso racionamento… -Daquela
estaraslle agradecido… -¡Si, ho; ben podo: Cando meu pai non daba conseguido as
pesetiñas adeudadas, con máis os réditos de usura que nos cobraba, ela, esa Gran
P…, retiraba a nosa ración…, e vendíaa de estraperlo! Desde que tal cousa me
contou aquela vítima, cando entraba no Banco a estraperlista eu botaba a correr
para os servizos, coas ganas de vomitar que me entraban.
Non sigo, pois, ¿quen me vai crer, e máxime agora que temos aos políticos
para botarlles a culpa dos nosos males? Naqueles días, ¿quen se atrevía a
botarlle culpas a Franco, aquel home tan providencial e tan franco que non
dubidou en confesarnos en Lugo, aos de Lugo, que a nosa fora a única guerra da
que os ricos saíran máis ricos? ¡Igual necesitamos unha guerra, outra, para que
os ricos tornen máis ricos, e comecemos a ter empresarios pois os anteriores
foron simples especuladores!
-.-
Estamos no século dos sucedáneos
Manuel Curros Enríquez
¡Si, de veras! Succedaneu = Posto no sitio de. As menciñas xenéricas
desprazan á nai que as pariu; os xuntoiros indefinidos acadaron status e
consideración matrimonial; traballaban os mozos e descansaban os vellos, pero
dun tempo a esta parte traballan os vellos para que gocen do paro os novos; as
guerras de índole económica, ¡todas o son, sempre foron!, reciben o paliativo
de “apoios humanitarios”. Etcétera, etcétera. Se aínda vivise o noso Curros
Enríquez, ¿que exclamaría, qué diría no sitio daquel Deus que tanto se
escandalizaba no XIX? ¿Chegaríalle cun: “Se este é o mundo que eu fixen, que o
demo me leve”?
Comecei a semana indo a unha panadería de segunda opción porque a nosa, a
habitual, cerra os luns, ¡de luns fan domingos!, e como observei que estaban
metendo barras conxeladas nun aparello eléctrico, díxenlles que daquelas non,
que prefería pan de leña. A rapaza riuse, non sei se do vello ou do que lle
dicía o vello: “Se o quere de leña saque o auto, porque terá que ir a Ousá, a
Carral, ou a Cea. ¡Escolla!”.
Cando tiñamos esquecida a chicoria, con cafés deste mundo globalizado a
elixir; cando xa ninguén opina que, “produtos bos eran aqueles de antes da
Guerra”, viñeron, volveron, contraatacan, os sucedáneos. O caso é que entramos
no seu imperio abolindo, por desuso, a verba correspondente, “sucedáneo”, que
xa a poden retirar dos dicionarios, iso, por desuso, por obsoleta. Responde a
un concepto superado, tanto, que xa nin os nenos veñen de París, que é o colmo
do abolicionismo. Agora os nenos, por non ser menos, veñen cando, como, e de
mil formas, pois ata se puxo de moda parir debaixo da auga. ¡Que lonxe queda
aquela barca que fixo Noé para que, incluso, os animais escapasen da auga! Nin
a Pinta volve a Baiona, que agora descóbrense os territorios en jet; nin a Arca
de Noé volve a aterrar en Noia.
Á lúa xa fomos, e aeroportos para lanzarse á lúa de mel en Galicia temos
tres. Si, soamente tres, pois o de Lugo segue de aeródromo, maiormente debido a
que…, a que o diñeiro que nos van prestando os chinos vaise para os outros. ¡Xa
non quedan “conseguidores” en Lugo, cousa tamén incrible! Os préstamos dos
chinos… ¡Esa é outra! Na crianza dos que hoxe somos vellos competiamos para
levarlle ao Párroco, “para los chinos”, cantos selos, usados, dabamos
conseguido. ¡Hoxe sélannos eles, remitíndonos á prosperidade, ou á insolvencia,
segundo lles pete! Tamén ocorre, e concorre, que o comercio de Galicia foi
auspiciado polos indianos, coa excepción dos de ultramarinos, aos que debéramos
chamar “ultramontanos”, porque os desenrolaron os maragatos. Aí temos outra
derivada daqueles selos: Os grandes almacéns, as teas, os zapatos, as
chilindradas…, tamén nolas trouxeron os chinos! ¡Daquela, que ninguén os tache
de desagradecidos!
¿A civilización, a globalización, son boas? Para algúns, si, como tamén o
foi a guerra de España para os aleutos, que por algo dixo Franco, e
precisamente en Lugo, que dela, “los ricos salieron máis ricos”. Amigo Curros,
como te escandalizarías se reencarnases! A vantaxe sería que agora non hai
Inquisición, e poderías dicir o que che viñese en gana, aínda que ninguén che
faría caso pois hoxe en día os críticos, os Quevedos e mailos Curros, están
demodés! Todo é global, todo é natural, todo é perfecto e todo aceptable, ata o
punto de que aceptamos como democracia ese sucedáneo das listas pechadas;
¡outro sindicato vertical!
-.-
¿Amigo, ou escravo?
A miña filla co seu cadeliño
Sempre se dixo que o can é o mellor amigo do home; daquela, se o é do home,
da muller con máis razón xa que foron elas, primordialmente elas, nos últimos
séculos, as que lles acondicionaron as sobras da comida doméstica. Isto en
pretérito, pois desde que nos masificamos nas gaiolas da urbe o can tamén
cambiou de vida.
Tiña ganas de poñer por escrito estas reflexións, pero debo informar de
antemán que igual serei algo subxectivo neste tema por…, ¡direino: por
escrúpulos de conciencia!
No ano 1958, en pleno asedio de Ifni, Mary Paz, Mary Paz Gómez-Zamalloa, ¡estabamos
en guerra, pero aquela criatura encantadora, entón unha nena, era a paz
personificada!, regaloulle ao noso fillo Pedro Paulo un canciño precioso, de
non sei qué raza, ¡hai tantas!, branquiño, de corpo pero tamén de alma. Si, de
alma, porque aínda que a deles non sexa inmortal, Deus infúndelles o seu sopro
vital, así que teñen unha certa forma de espírito, ou non serían dóciles.
Mary Paz era a neta do noso nunca ben ponderado defensor, aquel xeneral,
laureado, ¡unha soa vez, aínda que en Ifni mereceu outra, pero as súas
discusións e desobediencias con Franco eliminoulla!, Mariano Gómez-Zamalloa e
Quirce, que ademais de valente era intelixente pois, do que non, non houbese
elixido por esposa unha monfortina. Eu, servidor, que me criara no monte, no
Montecubeiro, precisamente por non darlle ao obsequio a debida categoría e
agradecemento, non aturaba ter secuestrada aquela marabilla da Creación,
encerrada a maior parte do día nunha habitación, e iso que se trataba do piso
dun Banco, nada menos que do Exterior de España, Sucursal de Sidi Ifni, mais o
cadeliño, listo si, pero de caixas fortes non entendía, nin obriga tiña.
Propúxenllo á miña dona, e concordou comigo que aquela criatura encantadora
merecía algo máis que oficiar de xoguete dun neno. Con nós, sempre con nós, non
tiña liberdade, e tampouco ocasión de namorar, dereito inalienable de todo ser,
por animal que sexa. Aos poucos cadeliños que había na asediada Sidi Ifni
leváranos para as trincheiras do cinto defensivo, cinco a dez quilómetros terra
dentro. Na cidade, na capital, as mulleres dos militares dedicaban os
Asistentes dos seus maridos a lavarlles e pasarlles o ferro ás súas bragas,
entre outras funcións propias daquel señorío, daquel imperialismo trasnoitado.
Propuxémoslle ao entón Capitán, noso paisano e amigo, Blanco Roibás, de Palas
de Rei, que se fixese cargo do cadeliño, manténdoo coas sobras do rancho, que
non sería moito, pero algo sempre queda nas perolas castrenses, que así gozaría
de liberdade, de liberdade montaraz, e de paso atoparía unha femia dado que
toda ou case toda a poboación canina da provincia ¿51?, seguía en vangarda.
Ao neno dixémoslle que o cadeliño se nos escapara nun descoido da mora da
limpeza, que deixara aberta a porta do piso, e que aquel ¿desertor? tampouco
volvera ao pazo do Gobernador… ¡Sufrimos todos, pero en ben da sacrosanta
liberdade á que ten dereito todo semovente!
¿Por que tiñan aos cadeliños nas trincheiras? Así as señoras quedaban máis
desocupadas, máis despreocupadas, con máis tempo para xogar ás Damas no Casino,
máxime con aquel asedio marroquí interminable, que lles rebaixara o número dos
Asistentes, de dous ou tres a un! E logo que os cadelos entretiñan aos soldados
atrincheirados, á vez que se poñían nerviosos, -os cadelos, pois os soldados,
sempre-, se cheiraban, se se aproximaba demasiado unha xilaba, pero…, ¡non todo
o monte é ourego, que en Ifni eran chumbeiras! O noso ex, aquel cadeliño, un bo
día, ¡un mal día!, seica se apartou da súa Unidade de adopción para compracer
unha cadela que quería festa, e fóronse de parrafeo por tras duns argáns
fronteiros, poñéndose a brincar precisamente no sitio onde o siroco levantara a
terra que disimulaba os arames dun acio de minas. ¡Can e cadela fóronse, ipso
facto, ao paraíso dos cans, en pleno éxtase! En definitiva, que a liberdade é
boa, pero os seus límites poden ser perigosos.
Aquel episodio faime obsesiva a miña preocupación pola vida señorial destes
canciños actuais, peiteados, perfumados, arroupados incluso, pero…,
¡encadeados!
Descarto, por suposto, os cans dos cegos, os “policías”, os localizadores…,
tan útiles á humanidade que merecen ser condecorados, e por ende, son
necesarios, utilizados, optando sempre polo mal menor, mais, eses señoritos de
compañía…? Destes voume compadecer.
Cans de caza que, despois de telos escravizados, toxeira vai e toxeira vén,
cando torna a veda, ou cansan, ou estorban na casa, ¡veña, ao monte outra vez,
pero desta para soltalos, para abandonalos nas quimbambas, nun lugar do que
lles sexa imposible o retorno!
Cans castrados, en particular se son femias, para librarse de partos
alleos. ¡Algunhas non queren os propios, para canto máis os das súas mascotas!
Cans pechados nas segundas vivendas, ¡para que as garden ata o sábado que
vén, se volven! Neste caso, a despensa que lles deixan, é suficiente, axeitada,
non se lles pasarán as viandas?
Cans celestina, para que, co meu de man, se pare a falar comigo, o veciño/a
veciña, que tamén os hai que buscan, pero, tímidos que son, sen cadelo non
ousarían declararse!
Cans que nos fan pasar pola vergoña de ter que agacharnos na rúa…, tras
deles, por incontinentes!
Pararei, que estas formas de escravitude son innúmeras, e van a máis. Paro, pero invito a meditar: ¿fixemos, ou non, da raza canina unha raza de parias, de escravos? Alguén aínda dirá que lles estivo ben, por pasarse de dóciles! E teñen a súa razón, pois aos tiranos hai que ladrarlles a tempo, que despois, de apoltronados…, nin con missiles!
Pararei, que estas formas de escravitude son innúmeras, e van a máis. Paro, pero invito a meditar: ¿fixemos, ou non, da raza canina unha raza de parias, de escravos? Alguén aínda dirá que lles estivo ben, por pasarse de dóciles! E teñen a súa razón, pois aos tiranos hai que ladrarlles a tempo, que despois, de apoltronados…, nin con missiles!
-.-
Na escaleira
Servidor, na
escalinata de Vilabade
Na escaleira, si; indecisos, si; ¿daquela, a que vén iso de molestarnos se
tal opinan de nós, dos galaicos? ¡Pois eu téñoo a moita honra! Torpes, e
ridículos, son eses sabios de vía estreita que non precisan elixir, que non
saben dubidar. ¿Haberá cousa máis científica, máis profunda, que dubidar
metodoloxicamente ante as circunstancias confusas e difusas, ou inéditas para o
actuante?
En cambio pintan a Xustiza representada nunha balanza de dous brazos… ¡A
Xustiza é unidireccional, pois nela non se pode, non se debe elixir entre vara
ou metro! A Xustiza é, rotundamente, unicamente, o camiño central, o recto, o
correcto, aquel que leva ao premio dos bos e ao castigo dos malos; aquel que
indica as consecuencias de extraviarse. Dous brazos son, deberan ser, as dúas
posibilidades volitivas: acertar, ou errar!
¿Acertar con respecto a que, ou a quen?
¿Errar con respecto a que, ou a quen? Non hai decisión pequena sen grandes
consecuencias, á corta ou á larga, para nós ou para o próximo. Tanto é así que,
se a cortina está baixada, se non albiscamos as consecuencias mediatas, ¿quen
ousa tacharnos de indecisos? ¡Só os prudentes son / están indecisos! ¿Un galego
indeciso…? ¡Aí o tedes, aí tedes un sabio, un prudente, un experimentado! Iso
non é óbice para que, na ineludible, non dea un paso á fronte, pero disposto a
asumir as consecuencias. ¡Iso é responsabilidade!
¿Tanto custa un si coma un non? A saber, porque o custe dirano as
consecuencias, e non sempre se coñecen ab
initio! Só os pobos inmaturos, ou os nenos mal criados, están prestos a dar
zancadas, pase o que pase, teñan ou non o abismo diante dos ollos. ¿E se hai
cortinas? ¿Por que se di que os pobos que ignoran a súa Historia están
condenados a repetila? Ou tamén, ¿por que o home é aquel animal que tropeza dúas
veces na mesma pedra? ¿Non será porque soñamos grandezas, logros fáciles, en
vez de afianza-las pisadas?
Os italianos din iso de que, “Chi va piano, va sano e va lontano!”. ¡Se van
amodo é que dubidan, que elixen, ou tratan de elixir, o mellor camiño, o que
leva a…, ¡á meta proposta, por lonxe que lles quede! ¡Prudencia, reflexión,
estudio previo, que son a base do edificio da seguridade, das consecuencias
positivas! En tódolos ordes da vida, incluído o económico, tan abafante hoxe en
día. ¿Que fixemos cos recursos escasos? ¡Deixar de ser galegos e imita-los
veciños: tira-la casa pola ventá, darlle un rotundo si á fantasía, ao luxo, a
molicie; irnos polo camiño cómodo, avanzar antes de ata-los zapatos! Nalgún
caso, nin zapatos, que botamos a correr descalzos, descalzos e sen provisións,
sen reservas na alforxa! ¿Fixémolo polo que dirán, por iso de que nos chamaban
indecisos? ¡Se así foi, é que non somos tan vacilantes, tan prudentes, como de
nós se dicía!
-.-
¡Adeus ríos, adeus
fontes!
Así nace o Miño
Tódalas actividades, todos ou case todos os oficios, teñen o seu patrón /
patroa, pero, que eu saiba, hai, queda, un pedestal baleiro: o da Ecoloxía. En
vista diso, suxiro, propoño, que os galegos designemos á Filla do Cura, que é a
máis indicada. ¡Agora que volven os títulos de nobreza, mellor ocasión…!
Adeus ríos, adeus fontes, adeus regatos pequenos, adeus vista dos meus
ollos… Terra onde me criei, hortiña que tanto quero… ¡Non hai, nin houbo, outra
coma ela, que chorou polas hortas antes desta crise alimentaria, antes de que
as pataqueiras se volvesen eucaliptais! (Por certo, hoxe comemos nesta
miña/vosa casa…, ¡patacas faraónicas, exipcias, mentres agardamos polas de
Carballo, e non estaban nada mal; claro que, a falta de pan…, landras!).
Santa Rosalía bendita, para comezar, pídoche que intercedas polos nosos
ríos, polas nosas fontes…, pois, de quitado o Pedregal da Irimia, non conseguín
ver unha fonte limpa en toda unha semana de excursión, polos catro ventos. O
Pedregal está limpo…, ¡grazas as pedras, que impiden a vexetación luxuriosa na
súa contorna! Algunhas fontes quedan, máis ben por onde non pasaron as
escavadoras, pero poucas teñen letreiro, ou accesos fáciles. Só están limpas as
artificiais, as das vilas; ¿acaso por iso, precisamente por iso, porque son
falsas, de traída?
¿Que che vou dicir dos ríos? Coa invernía que tivemos, os arrastres
invadiron as beiras, así que, desbordes, barrancos, silveiras, carreiros cegos,
prados abandonados…, precisamente os de xunto do río, aqueles que tanto se
cotizaron en tempos, pero hoxe preferimos regar con…, purín, que por algo se
chama así, purín, tenro e puro! Outra cousa: Pasei por certas pontes que aínda
teñen visibilidade, que non ofrecen perigo, ou menos, mentres non renazan as
follas das árbores que as flanquean e apuran, auténticas colgaduras
¿ornamentais?, de palco proscenio; outra cousa será de aquí en diante… Agora
que vén o bo tempo, agora que veñen as eleccións, Santa Rosalía bendita,
pídelle a Deus, ou polo menos a teu pai, que mova as conciencias dos nosos
gobernantes…, salvo que non queiran claridade, nin sequera na auga!
Santa Rosalía bendita, faime caso, pois, do contrario, ¡adeus ríos, adeus
fontes! ¡Agora, si!
-.-
Cordero, un home de prol arquivado, definitivamente arquivado?
Polos seus veciños, si; polas súas favorecidas, si; pero alguén queda que o
relembra, polo menos nas ocasións propicias. Advertíunolo o propio Cristo cando
afirmou aquilo de que, ninguén é profeta na súa terra…
Casualmente esta semana, comendo no “Pereira” co Cura de Riomol, e tamén co
Profesor Serafín Tellado López, de Romeán, falando de violencia de xénero
recordamos ao noso Manuel Cordero Pérez, o mellor defensor que tivo a muller en
España; aquel Deputado que, apoiando a Clara Campoamor nas Constituíntes da
República, ¡fai agora oitenta anos!, logrou/lograron que a muller deixase de
ser criada pasando a ser señora, ¡a ser “compañeira” e non “serva”! Detrás veu
Franco, que as relegou á Sección Feminina, pero iso é outro cantar, un
subcantar do Cara al Sol. Poño aos dous de testemuñas de que comentei con eles,
escandalizado, que aínda non houbese unha placa conmemorativa no exterior desa
casa de Riomol cando tanto se proliferan, ab
hoc et ab hac, incluso pola simple inauguración dun camiño ou dunha pista
de mala morte.
Máis agradecidos son outros, que onte mesmo, (9-3-2011), botaron na TVE 1,
a película “Clara Campoamor. La mujer olvidada”, na que o guionista, director,
etcétera, ben se coidaron de presentar ao noso veciño, ao antigo panadeiro,
Manuel Cordero, en tres ou catro tomas de primeiro plano, subliñando,
recalcando, que se Clara Campoamor logrou sacar adiante a súa proposta de voto
feminino foi grazas a Cordero, á súa nobreza, nun ambiente de dúbidas e de
traizóns.
¿Que máis podo engadir eu, servidor, que tantos anos levo insistindo no
noso desagradecemento, no noso esquecemento, particularmente no das propias
mulleres, no das propias beneficiadas? ¡En vez desa placa, desa lauda, a
Cordero, igual haberá que poñérllela a elas, particularmente ás de Castroverde,
para botarlles en cara a súa deslealdade!
-.-
Mamaaa...!
Retratei a gardería, pero a nena..., imposible, que me tremía o pulso, e
así llo dixen a seu avó, que non poñía inconveniente en que o fixese!
A nena: ¡Mamaaa...!
Eu: ¿Tamén quería ir a Becerreá, con súa nai, para ve-las vacas, non si?
O avó: Xa fai tempo que non vai a Becerreá, que agora saíulle un traballo,
tamén de veterinaria, aquí na Coruña, pero seguen sendo dous dramas: a nai, que
se lle soltan as bágoas cando lle vou recoller a filla para traela á gardería;
e a nena..., xa ves! Por agradable que sexa a gardería, unha nai é unha nai!
¡Pensándoo ben, que pouco nos paramos os homes nesta consideración! Claro, a maternidade é algo tan sublime que hai que parila, hai que vivila, para entendela. Polo feito de que conciben, nutren, e paren, os nosos fillos, e aínda que non tivesen outros méritos, que si que os teñen, case sen excepción, o home debera subi-la súa muller ao altar do seu fogar. Con iso e con todo, as nais, no seu rol de tales, non teñen excesiva literatura; ¡menos da que merecen!
Neste século son as garderías os obxectos da dor, se ben temporal, por
horas, e sempre coa seguridade de que os gromos terán o zume preciso; non da
calidade materna, que iso sería moito pedir, pero con bastante aproximación, un
"xenérico", como agora se di. Desgarro era aquel do primeiro terzo do
XX cando as nais galegas, antes, xa antes, de destetar o seu, collían o tren para
irse a Madrid..., a dá-lo peito! Daban máis que o peito, pois o Salomón das
súas miserias ordenáballes partir o neno, así que optaban por deixárllelo aos
avós, ¡que xa daquela eran os intermediarios! Os avós e a vaca marela, que se
encargaban de sacar adiante, no ínterim, ao neno desposuído, mentres os
madrileños zugaban da teta mercenaria. E xa fose só da teta, pois ben corrido
estivo que a certo príncipe crequenas sacárono a flote con transfusións duns
cantos rapaces do hospicio.
Se non traballasen as mulleres acabaríase o paro, e criarían atletas, agora
que tanto se cotizan..., os atletas, que non as nais! ¡Que bobada! A muller é
polifacética, e dálle a todo, está en todo, atende a todo. Sempre traballou,
incluso máis que agora en certas épocas. A solución non é por aí; a solución
está en que os homes, xa que presumimos de vigorosos, arrimemos algo máis o
ombro para compartir plenamente estas cargas chamadas familiares: aumentar a
produción, engadir valores aos produtos, facerlles a vida agradable ás
compañeiras, recoñecer o que valen, ¡o que valen e o que aportan!, e tamén,
¡tamén!, comprender que, se por veces as nosas amazonas perden os estribos, non
é de estrañar dada a velocidade coa que trotan pola vida adiante.
Os nenos resístense a saír do seu berce confortable, matricial, para
incorporarse a este mundo trangalleiro, intuíndo, seguramente, as dificultades
e mailas imperfeccións que lles esperan, pero as nais, loitadoras elas,
anímanos coas súas contraccións, transmitíndolles a súa propia afouteza, o seu
carácter emprendedor, máis que na esperanza na confianza de que fai falta
repoñer o censo de cando en vez para avanzar positivamente nesta loita
progresiva á que chamamos civilización.
-.-
Subir a montaña
Non hai nada como subirse á montaña, canto máis arriba mellor, para fuxir
deste val das bágoas e da lama, saturado de desviacións e deformacións; detritos
cheirentos, en definitiva. Comezou Moisés, e Deus proporcionoulle o código da
circulación humana; Xesús, desde o seu cume, ¡desde o Cume Supremo!,
prometeunos o Ceo das benaventuranzas con tal de que teñamos paciencia cos
arroutos do próximo; e por último, eu, este humilde servidor, que nunca tan
feliz son como subido aos meus seiscentos metros lucenses, chova, neve ou
solee!
Cando me quedo na Coruña, raseiriño, perdido neste bosque dos mudos, ¡aquí
só bradan os autos, e nunca os corzos!, case a nivel do mar, que outra me queda
se non é elevarme en min mesmo, sobre min mesmo, ata poñer ao alcance dos meus
ollos, pero abaixo, debaixo, estes cheiros do monóxido de carbono?
Sempre é digno e bo subirse aos cumes dos altos ideais, pero en tempos de
crise, de calquera tipo de crise, esta bondade acada niveis de necesidade.
Cando as bágoas pingan para abaixo, os ollos claman ao Ceo, miran para Arriba,
álzanse. Xa sei que é ímprobo facelo a diario, elevarse a cotío nas
prostracións da vida, pero ademais dunha recomendación relixiosa iso das
benaventuranzas é a receita máis pragmática que podamos darnos sen prescrición
facultativa, o que se di por automedicación. ¿Ou é que o espírito non ten
doenzas? ¡Vaia se as ten, e ben dolorosas por certo!
Resignarse, aínda que soe parecido, non é sinónimo de indolencia. Tampouco
significa conformarse con esa vulgaridade á que chamamos sorte. Nunca foi
prescrito, nin contraindicado, aquilo de “A Deus rogando, pero co mazo dando!”.
Tampouco é certo iso de que, “Non hai que facerlle!”, que adoitan recomendarnos
os inimigos que se dan de amigos. ¿Que xea, que se encolle o ánimo? ¡Daquela
non hai como traballar o dobre para estira-lo espírito, que é o mellor dos
cobertores! Mira por onde van ter razón eses malfalados que din que “Hai que
botarlle c. á vida!”; ¡e ovarios, tamén, agora que todo é unisex!
Traballar, si, pero con planificación; ideoloxías, si, pero co corazón,
ademais da cabeza. Se soubese Caín que no pecado sempre vai a penitencia, por
animal e por envexoso que fose, gardaríase de molestar a seu irmán; antes ben
intercambiarían produtos: Eu teño caza, e ti fariña; daquela fagamos un asado,
e comámolo con pan, que así non como a carne soa, nin ti pan esgrevio. Teño
para min, por máis que non foi iso o que me ensinaron, que en Económicas sobra
Economía e falta Ética. A Economía pura é a máis impura das ciencias. ¿Ou xa
temos esquecida aquela frase do patólogo José de Letamendi, que dixo, “Quien
sólo sabe de medicina, ni de medicina sabe”? ¡Hai que subirse á montaña,
sequera sexa para situarnos lonxe, por encima desta contaminación do, todo
vale!
-.-
A colmea do século XXI
¡Todos a unha!
Nós, coma as abellas: obreiras, abellóns, e…, raíñas! As colmeas veñen a
ter un censo duns oitenta mil habitantes por colmea. Pero somos máis gregarios
cá elas pois desprezamos as urbes que baixan dos cen mil. Con todo, a principal
diferenza está en que elas non saben vivir sen campo, e nós aborrecemos o
campo. As abellas optan polas flores, e os humanos, polo asfalto. ¿Cal destes
dous animais ten menos cerebro, ou dito doutra maneira, cal deles é máis feble?
En canto ás semellanzas: Estamos nunha civilización de obreiros na que
sobran abázcaros para fecunda-las raíñas. ¿Onde están os abázcaros, tamén
chamados zánganos? Maiormente na administración pública, pero a súa
especialización non é administrar, non é producir, senón arroupar, cubrir,
aplaudir…, personalidades! Na colmea mandan as femias, e na democracia, tamén,
só que algunhas fano desde a cama, e outras desde a propia cadeira.
Na colmea, cando sobran abázcaros, despídenos; na sociedade moderna, os
sobrantes xubílanse, ou pasan á empresa privada, con grandes emolumentos, aportando
experiencias e influenzas. Á imitación da xelea, os obreiros elaboran a materia
prima dos Presupostos; uns xuntan materia, e outros clausuran os favos, tamén
coñecidos como caixas fortes, e nalgún lugar, paraísos fiscais.
Pero aquí non rematan os paralelos. Entre outros: Se o terreo circundante é
óptimo, terras boas, frutíferas, florecentes, con zume e con sol, a colmea,
sexa de trobo ou móbel, vai de seu, e os abázcaros tan felices; o problema
preséntase, epidemias á parte, cando a densidade dos chupópteros supera a
capacidade melífera das obreiras, que daquela aparecen os xaxúns, as folgas, a
emigración…; crises, en definitiva!
Unha diverxencia grandísima está en que, nos tempos bos, a raíña vella
déixalle o sitio a unha das novas, e, facendo enxame, emigra co exceso de
poboación, pero encabezando a marcha, tal que fixo Moisés. Entre os humanos ese
principio aínda está verde, sen democratizar, pois certos xerifaltes, cando
teñen os favos saturados, collen un avión, a estilo Ben Alí, e vanse, ao sumo
coa familia e cos seus corenta… ¿Como lles chamaban aos amiguetes daquel pazo
de Alí Babá, que non me lembro? Daquela, sen este dato, non vos podo seguir
ilustrando.
-.-
Oficios desaparecidos no XX
Maquinistas e fogueiros
¡Uf, tantos, que non se darían enumerado: afiadores a domicilio, albeites,
carboeiros, cordeiros, fogueiros do tren, trapeiras…, e cen máis! Pero voume
referir a un dos menos coñecidos, ¡dos menos coñecidos do gran público, que non
deste servidor xa que foi o primeiro desa ducia que levo tido e practicado:
escribidor de cartas amorosas!
Coido que vou ter que xuralo, mesmo nesta Biblia que teño aquí no despacho,
pois do contrario non haberá lector que me crea, salvo os de oitenta anos, que
son precisamente eses que adoitan fuxir da Internet coma se dun meigallo se
tratase. Hai temas de onte mesmo que se non se poñen por escrito soan remotos,
coma se fosen episodios de antonte. Na guerra do 36/39 boa parte das cartas
foron escritas, ou polo menos redactadas, por compañeiros, e lidas por veciños;
máis acó tamén, pois na de Ifni-Sáhara, 1957/8, aínda funcionaba no Grupo de
Tiradores unha academia de analfabetos, dirixida polo Comandante Capelán, de
Lugo, aquel heroe das tres guerras, Pedro Sánchez Pumariño.
Na época da miña crianza xa quedaban poucos analfabetos, de lectura se
entende, pero os escribidores escaseaban porque nin había onde facelo, co papel
escasísimo, e por ende, caro. Nas pizarras escribíase co pizarriño, pero as
lousas non tiñan, non admitían sobre, non podían botarse en Correos. Por outra
parte, unha cousa era copiar naquelas pizarras, e outra algo máis complexa
redactar un formulario, darlle carácter de carta, introdución, saúdos, e todo
iso, ¡en bo castelán, que era a lingua oficial, a dos escritos!
Á miña escola, á mixta de Maxide, tamén ían mocetes fóra da idade escolar,
mediante propina, supoño, que aínda estaban nun dos tres “Rayas”, pero tiñan
rapaza, ou polo menos pedíallela o corpo. Se a moza era de cerca simplificábase
a cuestión vixiándoa por tras das paredes, para achegarse no momento oportuno,
coa declaración ensaiada: “¡Gústasme moito, e se ti me ves con bos ollos…,
daquela podemos chegar a un compromiso!”.
Á mesma escola ía unha nena que debía ter imán nos ollos pois tiraba dos
meus coa forza dunha grúa. Eu dicíallo todo coas olladas, pero ela, ou
coqueteaba ou era miope, pois maldito mensaxe captaba. ¿Que podía facer aquel
imberbe tan precoz? ¡Mentres me durasen as follas do caderno, pasarlle notas,
declaracións ridículas! De vez en cando, maiormente mentres os outros saían ao
recreo, eu escribía catro parágrafos a xeito de poesía, e despois dobraba o
papel, pasándollo ás escondidas.
Nunha destas viume a faena un daqueles grandallóns, e pediume que lle
escribise unha carta, ¡do meu puño e letra, con aquela caligrafía inglesa, con
aqueles trazos de escribán, que mos ensinara meu pai levándome a man!, para
unha rapaza de Suegos, que a quería acompañar na próxima feira de Carnaval en
Mosteiro.
Estendeuse a miña sona, e din en ter clientes, ¡gratis datis, por suposto!
Non me lembro de se o teño contado máis veces, pero práceme deixar
constancia de que, gratis, si, pero teño a satisfacción de que polo menos
naquel caso logrei unha voda. A todo isto ocórreseme que, se volvésemos a ter
escribidores de cartas amatorias íano agradecer os curas, que están en paro
sacramental por culpa de que os rapaces de agora saben sobar pero non saben
amar, non entenden de piropos, non fan requirimentos amatorios. Leron nalgunha
parte aquilo de “Faites l´amour, pas la guerre; fate amor, nec bellum”, pero
non acertaron na tradución: O amor non se fai, o amor é consubstancial co ser
humano, pero cómpre cultivalo, poñerlle rodrigas, enderezalo, encarreiralo no
senso espiritual, e non confundilo co fornicio, que iso é unha categoría menor,
mesmo de tipoloxía animal.
-.-
Responsabilidades bélicas
do tabaco
Iso de que o tabaco é nocivo para a
saúde déixollelo aos médicos; eu, aquí, e agora, nestes días de trafulca, vou
lembrar a súa importancia bélica.
Sen ir lonxe: ¿Aquelas refregas do
Rif serían posibles sen o tabaco e sen o haxix? Claro que non, que por algo lle
permitiron a Juán Albert (Juán Marx) facerse rico. Do noso paisano, Manuel D.
Benavides é esta afirmación: “Mientras no alcanzó la riqueza, Albert tuvo a
gala declararse contrabandista. Convertido en millonario, renegó de su pasado”.
Noutro apartado do seu libro, “El último pirata del Mediterráneo”. “Datos sobre
la flota contrabandista que actuaba en el litoral levantino y en el balear:
Unos setenta de estos buques pertenecían a Juán Albert o trabajaban para el”.
“El 10 de agosto (1932) Albert aún
continuaba en la cárcel... Se desentendió de sus amigos, menos del médico:
-¿Usted cree que el tabaco hace daño? –Los que fuman por primera vez tienen
síntomas de envenenamiento: náuseas, dolores de cabeza, mareos, exaltación
nerviosa, vómitos… -Eso nos ha pasado a todos de chicos”, foi a súa conclusión.
¡Vaia evasiva!
“Juan Albert se fugó, (¡ou lle
abriron!), la cárcel de Alcalá de Henares a los diez y siete meses de
prisión…”. Fora fiscal da súa causa Manuel Cordero Pérez, de Castroverde, do
que pouca memoria quedou porque morreu no desterro, en parte por culpa daquel…,
¿daquel pecado?
O Alzamento pillouno, ¡pero non o
sorprendeu!, en Italia, onde os gaños do tabaco lle permitiron a “Albert”
axudar á causa dos seus amigos mercando, ¡e pagándolle, de propio peto!, ao
Duce, que deu o seu visto bo, uns cantos avionciños, que foron unha das primeiras
pedras, das primeiras armas, da nosa guerra, ¡incivilizada! Daquela, ¿houbo
responsabilidade bélica no tabaco?
O tabaco lévaas feito por activa e
por pasiva. ¿Por pasiva? ¡Pois si, e para demostralo basta con lembrar que
neste país, aquí mesmo, en Galicia, despois da incivil, co tabaco racionado, os
nosos vellos valíanse das follas dos estalotes, iso si, ben sequiñas e ben
leadas en papel de “librillo” Jeán, para deleitarse, para supli-la nicotina con
grandes doses de dixitalina! ¿Anticipoulles a morte, aumentou aquela cifra
sinistra do millón de mortos? ¡Puidera ser!
¿Chegou a hora de botarlle un
responso ao tabaco? ¡Non o sei, pois, bicho malo nunca morre, e se morre,
resucita!
-.-
¡Próspero Aninovo!
¡Si, de verdade,
de corazón, por máis que a foto indique o contrario! Fíxena, fixéronma, no
Nadal de 1950: ¡Sesenta anos! ¿Onde? Na propia azotea do Banco de España, na
Cibeles!
Claro que estou
meditabundo, pois o porvir daquela tampouco era prometedor. Debaixo de min,
pero moi abaixo, nese soto circundado polo “arroyo Abroñigal”, estaba o tesouro
de España, ¡o que del quedaba! Detrás miña, a cúpula central. Á fronte, xa
digo, o porvir. A miña xeración esforzouse no traballo e, ¡resucitou España!
¿Por que nos asustamos, por que nos acovardamos, agora, agora que temos
informática, agora que teñen carreira incluso os varredores? Invito aos meus
lectores a facer coma min: ¡Pisa-lo Banco de España, rirme do seu ouro,
incluído o de Negrín, e dispoñernos a gaña-lo pan coa suor da nosa fronte, pois
para gañalo coa do de enfronte, sobra xente!
¡Ánimo, paisanos,
que aínda están os vedros a monte, e temos moito onde cavar, que detrás das
cavadas veñen os trigais!
Ánimo, e avante
toda, como din os mariños. Deséxovos saúde, pois con saúde hai forza, e con forzas,
aínda que sexa á forza, sairemos adiante. ¡Viva o Ano Novo!
-.-
O agradecemento
Obsequio floral
Outra vantaxe que teñen as crises
socio económicas, igual que pasa cos invernos, é que…, invitan a reflexionar!
Pero nesta reflexión coido que nos paramos pouco na cousa do agradecemento.
O agradecemento é unha virtude retrógrada, xeralmente inversa, xa que a goza máis o que dá que o que recibe. Aquel que dá algo, aquel que obsequia, aquel que se desprende dunha cousa valiosa, ese tal séntese feliz con só imaxinar a felicidade que lle proporcionará ao receptor apropiarse de algo que non tivo que suar, nin suar nin padecer ou molestarse para crealo, para telo, para darse a conseguinte satisfacción.
O agradecemento é unha virtude retrógrada, xeralmente inversa, xa que a goza máis o que dá que o que recibe. Aquel que dá algo, aquel que obsequia, aquel que se desprende dunha cousa valiosa, ese tal séntese feliz con só imaxinar a felicidade que lle proporcionará ao receptor apropiarse de algo que non tivo que suar, nin suar nin padecer ou molestarse para crealo, para telo, para darse a conseguinte satisfacción.
Deus, cando creou o mundo, bendiciu
o sétimo día e consagrouno; gustoulle a súa creación, e en vista de que era
cousa boa decidiu crear un home, darlle unha compañeira, tal e como fixera cos
animais, ofrecéndolles nada menos que o goce do seu edén. O Creador, o Dador,
sentiuse feliz coa dádiva, pero a Humanidade, con ou sen o consello da serpe,
quixo máis! Presentouse insatisfeita e desagradecida.
Pois ben, se iso lle pasou ao propio
Deus, ¿que non será entre nós, cos nosos iguais? Xa o entreviron os romanos,
tan pragmáticos eles, co seu “¡Do ut des!”. ¡Douche, si, pero…, para que me
deas!
Esta sede, esta secura, esta
apetencia por recepcionar, por recibir, é universal; o agradecemento, algo
menos.
Cando unha nai lle dá o peito á súa
criatura, a pouco que nos fixemos nela resultaranos contaxiosa a súa emoción co
bebé; se lle fose posible non só lle daría a mamila senón o corpo enteiro.
Seguidamente upa o neno para que expulse o ar, para que se quede coa parte
útil. Este sería o momento de decepcionarse pois os nenos adoitan durmirse a continuación,
de inmediato, sen formular un ricto de agradecemento, pero a nai dáse por
satisfeita coa propia, coa íntima satisfacción da súa entrega, do deber
cumprido.
Van Gogh só vendeu un cadro en vida;
pero de morto só logran compralos os potentados. ¿Cabe un desagradecemento
meirande? Coa maior parte dos escritores pasa o mesmo, que só lles agradecemos
as ensinanzas a posteriori, ás veces cando xa están desfasadas, ou en transo de
tal, cando corresponden a un contexto periclitado.
Os fillos teñen, ou temos, o costume
de preitear pola herdanza, pero en vida dos pais coido que non son maioría
aqueles que lles dan a satisfacción de dicirlles, de recoñecerlles: “Meu
pai/miña nai, moito vos sacrificastes por nós, moitas privacións tivestes que
pasar para chegar ao que chegastes partindo de tan pouco!”.
Limitándonos ou concretando os
logros culturais, se fósemos agradecidos recoñeceríamos que desde as cavernas
para acó moito leva matinado e perfeccionado o homo sapiens, pois aínda se
asombran os avós cos estudos dos seus netos, canto máis aqueles primitivos que
se emocionaron cos descubrimentos do lume e da roda. De postos a contemplar os
avances obtidos desde a prehistoria teríannos por semideuses. ¿Agradecemos aos
antepasados semellante esforzo para chegar á situación actual? Sospeito que o
farán poucos, e se cadra celebrarano os menos favorecidos pois adoita ocorrer
que somos máis sensibles para o pouco que para o moito, como se o moito, o
grande, o importante, desbordase a nosa capacidade de coñecemento e de
recoñecemento.
En definitiva, que incluso somos rácanos na fórmula de da-las grazas xa que se comezou dicindo “Grazas a Deus”, para caer na abreviación dun “Grazas” a secas. Igual pasou co “A Deus te encomendo”, que o reducimos ao simple Adeus.
En definitiva, que incluso somos rácanos na fórmula de da-las grazas xa que se comezou dicindo “Grazas a Deus”, para caer na abreviación dun “Grazas” a secas. Igual pasou co “A Deus te encomendo”, que o reducimos ao simple Adeus.
Estes días está de moda exculparse e
botarlle culpas ao próximo:
Aos Bancos, porque, co diñeiro
baixo, buscaron altos rendementos sobrevalorando os pisos para que as hipotecas
fosen grandes, e por conseguinte rendibles, case ad infinitum!
Aos pais, porque, cansos de ternos
nas casas, a mesa e manteis, aconselláronos botar en piso propio,
anticipándonos a herdanza, en lugar de gastala connosco para aguantarnos e
soportarnos!
Aos promotores, por non dedicarse a
montar fábricas en lugar de ascensores, que así poderíamos venderlle á China en
vez de comprarlle!
Aos sucesivos gobernos, por deixar
entrar os “caiucos”, habendo negros dabondo no país, neste país xa de vello tan
recastado e tan…, inconformista!
Etcétera, etcétera. ¿Queda
demostrado que o agradecemento é de natureza inversa? ¡Para min, si!
-.-
Vieiros pedagóxicos
Acabo de regresar
de Castroverde, e vin todo o traxecto, ata a mesma Coruña, dándolle grazas a
Deus polos soutos de castiros que deixei atrás. ¡Laus tibi, Chistie, pois, con castañas, as crises son máis
curtas, e os invernos, tamén!
No resto da
provincia, a transición: dos castiñeiros descendemos aos bidueiros! E aos
salgueiros, que rematan no monte deles, en Montesalgueiro, pois de aí para
abaixo deixa de ser Galicia… ¿Que, como, por que…? ¡Cuestión de xeografía:
desde Montesalgueiro ao mar é Australia, o país dos eucaliptais!
¿Do están aquelas
hortas de Betanzos que, en paralelo coas castañas, tanta fame levan quitado?
Houbo unha transición: primeiro dedicáronas a lúpulo, esas bendicións que lle
botan á cervexa; e seguidamente, xa que España era unha, grande e libre,
¡liberdade produtiva! ¡Eucaliptol para os catarros, que non hai mellor cura cós
seus bafos! O estómago é o de menos, pois o importante son esas catarreiras que
se collen co trasnoite do botellón.
Pero veu esta
crise socio económica do XXI, ¡e menos mal que nos colleu coa moda dos fillos
únicos! Para máis alivio, separacións a embute. ¿Por onde temos que comezar
para unha reconversión? Oínllo a unha Mestra de aquí da Coruña:
-Como escasea o
traballo, e máis aínda as ganas de traballar, eu, na escola, en vez da táboa de
multiplicar, en vista de que non queda outra saída que a de facerse avogados
para opositar á Xunta, aos parvuliños ensínolles o Código Civil, ¡para que
aprendan a preitear e a dividir! Comezo, pedagoxicamente, polo seu art. 1º, que
é o das “Fuentes del derecho”: “Las fuentes del ordenamiento jurídico español
son la ley, la costumbre y los principios generales del derecho…”
Doulle a razón, en
case todo; en todo, non, pois tamén é costume iso de comer, e que eu saiba o
eucaliptol non é comestible!
-.-
Ingresos con e sen
oposición
Ante todo non se me diga que isto non é Castroverde, patrimonio de
Castroverde, pois neste cárcere, no vello de Lugo, Castroverde tiña, ou aínda
ten, unha participación importante. Pero aquí voume lembrar doutros títulos: os
ingresos na mesma, con e sen oposición.
Os tres irmáns Pereira, e seu cuñado Darío, ingresaron, nos 40, como
Oficiais, séxase, mediante Oposición. Por aqueles días tamén ingresaron, ¡pero
como internos!, o Castelo de Pena e mailas tres inquilinas da señora Vitoria do
Cuco.
Haberá que demostralo para que se crea, e vou empezar polo irmán da Neves:
Aquel home saíra tan señorito como traballadora súa irmá. ¡Naquelas xestacións
algo estivo mal repartido! En certa ocasión, morriñoso do cárcere, onde se
comía pouco pero traballábase menos pois o pazo de Tella xa estaba rematado,
ocorréuselle ao rapaz roubarlle uns queixos a un veciño e subir a comelos ao
faiado do salón. Os da casa, de noite, oíron pateo arriba, no faio… ¡Era o
intruso, contra os leiróns, que lle disputaban o queixo! O dono da casa,
lembrando que vira ao veciño atusmando na cerca, discorreu aparta-la
mesa-comedor, pola que obviamente tiña subido o merodeador, aquel acaparador
dos queixos, que así non podería baixar do faiado, nin de día nin de noite.
Ao amencer colleu a besta e foise a Castroverde polos Gardas. Puxeron unha
escada, e o Castelo baixou lentamente.
-¿Por que me fixeches isto; se mos pedises, acabábamos antes?
-Señores Gardas, admítanlle a denuncia, que a merezo, e tamén a necesito:
¡O plan é que me volvan a levar preso, outra tempadiña, polo menos ata que veña
o verán, e me saia un traballo…!
Claro que o ingresaron en Prisións, pero como interno.
Claro que o ingresaron en Prisións, pero como interno.
O outro caso foi entre Lugo e Montecubeiro: Volvía das segas o fillo da
Panceira, e de chegado a Lugo entroulle a curiosidade de coñecer á María dos
Quintos, de quen tiña oído falar. María xa se retirara do oficio, pero na súa
casa despachaban tres mozas peitudas, que asomadas ás ventás ofrecían a
mercadoría cantando.
Panceiro, á hora de pagar, díxolles: -En catro semanas é a festa de
Montecubeiro, e se non me cobrades hei de buscarvos unha casa onde poderedes
exercer os dous días da festa. Teño veciños con cartos, e xa vos presentarei.
De volta á parroquia falou coa filla do Cuco, e díxolle: -Van vir tres
artistas, amigas miñas, para cantarlle ao Santo, e comprometinme a buscarlles
aloxamento. Ti podes durmir abaixo, na cambariña que foi de teus pais, e como
estes días, de paso que axudas na reitoral, xa comes na casa do señor Cura…
¡Hanche pagar ben pagado, que respondo por elas!
Nada máis pasar a procesión por diante da casa do Cuco, as rapazas deron en
cantar desde as ventás para que correse o son da súa música, e fosen subindo os
potenciais clientes. Mais nisto, aquel Párroco, don Benito, tan listo e tan
celoso dos seus deberes, decatouse de que aquela música non era sacra, así que
mandou aló ao Sancristán para que vise e informase ipso facto. As rapazas deron
en acariñalo, pero Afonso resistiuse. A todo isto quitáronlle o reloxo de ouro,
que sempre o levaba no seu chaleco de pana, coa leontina correspondente.
–Devolvémoscho mañá, cando nos marchemos, pero a condición de que non vas
denunciarnos.
Ben lle notaron o aprecio en que tiña a xoia susodita, e logo que en vista
de que non lles subían admiradores, o que lles conviña a elas era que as
detivese a Garda Civil, que así levaríanas ao cárcere, ¡por roubo! ¡A falta de
clientes, cadeas, que outro oficio non tiñan!
Se alguén non me cree, nin cos detalles que dou, que pregunte aos vellos do
lugar, que aínda queda algún da miña idade, pois isto foi público e notorio.
¿É, ou non é, unha boa receita, unha boa solución para tempos difíciles? ¡En
todo caso, perdón pola chanza!
-.-
¿Que se sente ao
cumprir os oitenta?
No meu caso, setenta do pasado e dez do actual. ¡Ante todo, e por encima de
todo, un fracaso colosal, e por ende, uns remorsos atroces! Como nos bautizaron
en latín, así comezarei… Confíteor Deo
omnipoténti…, quia peccávi nimis… Para mal empezar, comezamos cunha
Ditabranda, que así lle chamaban, pero, anda, que se chega a ser dura…! A
verdade é que o Ditador tamén o tivo difícil coas repercusións daquel crack de
Bolsa do ano 1929, e por engado, as revoltas sociais duns traballadores que
estaban fartos de que os mantivesen coas migallas caídas da mesa do amo…
Comezamos a andar co sol dunha república que naceu polos cerros de Úbeda,
¡catro ilustres, corenta ilusos, catrocentos señoritos temerosos de quedarse
sen o cabalo do seu orgullo, fatuo, herdado, e…, ¡catro millóns de españois famentos
que clamaban: Panem nostrum quotidiánum
da nobis hódie!
Chegou a idade de mandarnos á escola, e daquela puxéronos Cara al sol.
¡Cara ao sol estivemos corenta anos, que así quedamos cegos, incapaces de
distinguir, incluso entre o bo e o malo! Pero no último cuarto do XX xurdiron
catro listiños que se daban de profesores, ofrecéndose para unha sobremesa
democrática, ¡Nada de pan para todos: pasteis! ¡Si, si, pasteis; pastelería a
deles, que se afixeron á rica torta, mesturando a orzamentaria coa extra! E
nós, o pobo raso, de novo polo chan, tan de xeonllos que nos saíron “beatas”
neles; apañando as rafas, de paso que solicitamos, e nos conformamos, con Panem
e circenses, vulgo, fútbol!
¡Daquela, nós, os raseiriños, non temos culpa, non pecamos! ¡Claro que
pecamos, principalmente de omisión! Sequera ben se nos propuxo, a golpe de
altofalante: “¡Habla, pueblo!”. Pero calamos; tanto, que apenas houbo voces
esixentes que pedisen listas abertas…, ¡para escoller os mellores, que haber
hainos, como se observa nas directivas de certas empresas!
¡Eis aquí o noso pecado, tan moral, e tan mortal, que incluso nos meteu
nunha crise de identidade da que está resultando penosísimo saír! Daquela, ¡ai
Deus, que fixemos! Irmán, o pecado non estivo en facer, senón en omitir!
¿Como así?
Ab initio, os nosos
maiores, que non foron capaces de encarreirar unha república, evitándolles aos
apeados a ocasión do seu desquite; ¡e púidose facer, simplemente lexislando con
pulso e con puga, apagando, de paso, lumes e fumes!
A continuación permitimos que volvesen a Covadonga os magrebís, e que
apease do seu cabalo branco ao noso Iacóbi nada máis e nada menos que un tal Mizzián,
ou Missiano, que quere dicir, “O Bo”, Capitán Xeneral da 8ª Rexión. ¡Oito
séculos de reconquista frustrada! ¿É, ou non é, un retroceso histórico?
Nisto, as cartillas de racionamento, a cousa máis irracional do mundo. E
nós, como daquela non se podía emigrar, que ningún país civilizado nos abría as
fronteiras, en vez de sachar na horta metémonos a Gardas, para cubrirlle as
costas, para gardarllas, ao galego menos galego da nosa Historia!
É verdade que tan pronto se puido…, ¡fuximos! ¿Para que? ¡Para remesar
divisas, reconstituíntes que reconstituísen a nosa Dita-dura, e encima diso,
saíron publicadas polo IEME como “Turismo”! Lóxico: a emigración era necesaria
pero vergoñosa, vergonzante; e o turismo, un indicador de que o Paraíso Perdido
estaba en España, no país do sol e das alpargatas!
A todo isto, boas persoas que somos, polo menos aló no fondo, afanámonos
cos fillos, dándolles, non do que tiñamos, senón do que hipotecamos. Foi unha
boa obra, pero con outra omisión: ¡Que para facelos felices, escondémoslles as
nosas miserias, que así saíron de chulos e desagradecidos, polo menos algún!
¡Ah, pero detrás do pecado, correlativa, sempre vén a penitencia: Agora estase
vendo que eses fillos son do máis tirano cos deles. ¡O péndulo de Faucault, que
é inexorable!
¡Señor, Señor, fomos traballadores, iso é certo, pero algo manirrotos,
tamén! E por engado, crédulos: Para ternos felices dixéronos que España ía
ben…, pero calaron, ignoraron, taparon, a súa torpeza directiva, que
inexorablemente nos tiña que arrombar ao fondo desta Crise socio económica
actual!
A esperanza que nos queda é pedirlle ao Sumo Facedor, cando chegue a hora
do noso transo, que teña a ben designarnos Anxos da Garda das novas xeracións,
sequera sexa para transmitirlles algo de prudencia, baseados na nosa, ¿terrible?,
¿frustrante?, experiencia. ¡Amén!
-.-
Vocación de rexurdimento
Gallaecia, con Diocleciano
Galicia fornécese, medra, nas súas derrotas. ¡Sempre foi así! Hai algo
atávico, ancestral, perdurable, que se nutre do propio zume, de tanto que ten
esta terra, ¡meiga, que non das meigas! Somos o que somos, tal e como somos,
precisamente por obra e por graza das nosas derrotas. ¡Si, en efecto! Nesta Fisterra
témo-la arte de rexurdir das propias cinsas, fénix que somos, e se cadra con
máis ímpeto, ¡con máis!, mal que lles pese aos agoireiros que nos teñan por
tímidos e por reconcentrados; ¡case que por trísceles!
De saír vitoriosos ¿que? ¡Oh, qui lo
sa! Os futuribles, en Historia, non son Historia. O certo, o real, é que
somos celtas, ou máis ben, pre-celtas; quere dicirse, incombustibles!
Faláranlle de nós ao procónsul Décimo Xunio Bruto, fose na propia Roma ou
xa na Lusitania, informándoo de que os nosos minerais..., ¡os minerais e mailos
viños, dixestivos, curtentes, tanino puro!, estaban ao Norte, máis ao Norte,
naquela estrema dos Galaici, dos Oestrimnios, dos Saefes... En definitiva, no
país dunha xente de pelo no peito, ¡os nosos devanceiros, e deles, nós!, así
que ousou, ¡ou lle mandaron!, cruza-lo Douro, cargándose, de paso, no seu paso,
aos 50.000 galeguiños da nosa vangarda! Ou era brutísimo aquel Bruto, ou é que
nesa cifra esaxera Paulo Orosio, un chisco. Feita aquela desfeita, foille doado
chegar ao Lethes, ao Lima, ou Limia, onde se afoutaron aqueles latinos ao
comprobar que non perdían a memoria no noso río “do olvido”, do esquecemento .
¡Non che digo nada cando comprobaron, per
se, que naquela ruta había ouro, e mazás, e galeguiñas, trigo do Flammoso e
viño de Amandi..., así que, con iso á vista, Ave César!
Coa derradeira, coa do Medullius, o que é vencer, venceu Roma, pero
colléronos un respecto, que ben que uparon as murallas do seu Lucus, do noso
Lugh…, para defende-lo tesouro arroubado, adega incluída!
Cos suevos, aquilo do foedus, terras ao terzo; ¡tan grato lles foi que, do
409 ao 411, todos aquí, e todos instalados, definitivamente! Labreguiños e
suaves, ¡coma nós!, non houbo derrota, ¡ningunha!, senón axuste, mestizaxe, ou
do que non, ¿de onde saíron tantos roibos, tantos alemáns, tantas cacholas
cadradas, filósofos a feito, todos, que por iso en Galicia non descolan, non
houbo, non hai, que non pode haber, primus
inter pares, xente comedida, servizal, exemplar, acatadora dos seus führers,
mentres non nos inchen as nafres, que daquela..., ¡daquela quéroche un conto!
Nos tempos de Reckiario, mellor dito, co pánico que nos entrou seguidamente
da súa derrota, da súa morte aleivosa (ás mans do Teodorico II, no Portum Cale,
Oporto, Decembro do ano 456), fixémo-la cobra, ¡que algo de saefes nos
quedara!, e daquela metémonos no covo, de novo, no cosco ecléctico, gris, do
arianismo, para sobrevivir, ¡que é lei de vida! Tan ben fixeron aquel rol, medio
a medio da escaleira, ¡que de algo nos vén ese dito!, que de alí a nada gañamos
o respecto dos visigodos, recuperámolo, altivos eles, que incluso chegamos a
abraialos xa que tiveron que admitirnos a El Rei Teodomiro, propio, suevo,
calvo e católico. (Concilio de Braga, a.D. 561). Así, deste xeito, caracoleando
pola Historia adiante, chegamos ao visigodo Leovigildo, que se nos impuxo,
política e militarmente, pero aqueles fisterráns, aqueles galaico-suevos, ¡tan
galaicos e tan suevos!, fixéronlle acatar, asimilou, os cánones da rectitude,
perfeccionados polos nosos Reckiario, Teodomiro, Mirón...; e con iso outro
triunfo, emanado, tamén, ¡coma sempre!, dunha ou de varias derrotas, todas elas
transcendentes!
En canto aos mouros, que tamén nos visitaron... Aquí en Galicia foron
simples turistas, pois con eles, salvo aquel roubo das campás, ¡e para iso,
recuperámolas!, non tivemos derrota..., ¡nin llela infrinximos! Nada daquilo do
bolo e mailo año, aquel suposto farol co que os espantamos das murallas de Lugo.
Os mouros, aquí, derrotáronse eles mesmos, sos: venceunos a lama das nosas
corredoiras, que se lles achantaron as babuchas!
Pouco a pouco, os de Pelaio, ¿fillo daquel Conde de Flammoso?, medráronse
coas catro vitorias cántabras, ¡máis da neve que deles mesmos, que se lles
engarabullaron os dedos aos nómades, e por ese motivo as súas cimitarras só
lles serviron, aos de Alá, para abri-las trochas dunha nova éxida! O rei Silo,
por aqueles tempos, ¡mala premonición!, temeroso de que se lle escorresen os
galaicos occidentais, montou en cólera a pretexto duns tributos litixiosos:
repasou a Fonsagrada, e deuse o pracer, sempre malsán, de regar co sangue
galaico unha toponimia que o deixou definitivamente desacreditado: Campos da
Matanza (na Valeira), Fonte de Matahomes e Rego dos Ósos (no Monte Cubeiro).
Como a nosa Galicia, esta do Norte, non tivo por entón un Afonso Henriques, así
nos quedamos, de tributarios, de foreiros, pero..., ¡coa mellor das leiras!
Ben que lles axudamos aos godo-casteláns, en todo tempo, desde Covadonga a
Granada, con homes e bastimentos, con levas e con gabelas, mais, fóra desas
quintadas, de nós, ao longo da Reconquista, pouco caso ficieron. Mellor, que
así criámonos con máis iniciativa, máis..., ¡máis curtidos! Pero non, que nin
con esas nos deixaron vexetar en paz, verdes neste curruncho verde, pois
daquela, pacíficos e pacificados, podiamos chegar a grandes, e darlles
faterna..., tal que o Conde de Lemus, un novo perigo, ao que lle fixeron
liscar, de Vilafranca e do resto do Bierzo; coma quen di, da nosa quinta
provincia, que tal era, que de facto estábao sendo por leis naturais e
históricas!
Para pecha-lo tema, como agoa se di, que isto é un mero artigo, e por ende,
unha síntese, pechemos en Toro, que, se nos caía lonxe no espazo, preto estaba
nas consecuencias, batalla perdida directamente polos portugueses, e
indirectamente polas esperanzas da maioría galaica, ocasión dual na que Galicia
perdeu a súa enésima ocasión de ter Lisboa por Capital atlántica, ¡embigo do
mundo, do entón descuberto e do que estaba xerándose!, así que houbo que
resignarse á castra e á doma, (se é que o cronista J. Zurita transcribiu
correctamente as vontades da súa Raíña), precisamente polos propios, polos
propios descendentes dunha xente nosa, aqueles de Tras do Támara! ¿Castrar
Galicia, domar Galicia? ¡Iso si que non, que este é un pobo, unha raza enteira,
de xente enteira, en calquera das posicións, tanto se a polinizan de arriba para
abaixo como se o fan de abaixo para arriba! Aquí hai, aquí haberá, sempre, unha
proxenie rufa, rexa e rufa, que está agromando, por enésima vez, agora, nesta
soleira do século XXI.
As nosas Españas séntense pesarosas, frustradas, aínda, a un século daquel
infausto 1898, no que se perderon as últimas colonias transoceánicas,
esvaecidas por cen enfermidades simultáneas, que non toda a culpa foi da
Mariña, pois, cando vén unha, nunca vén soa!, pero o que é Galicia, esta España
fisterrán, non, ¡en absoluto!, que por aquí soubemos face-las Américas,
reconquistalas, precisamente despois da derrota. ¡Fénix, en definitiva!
O gran problema sociolóxico sempre foi arrexuntarnos, asociarnos, conxuntar
vontades, que por iso, e só por iso, venceron aos castrexos aquelas cohortes
romanas, que actuaban en axes de formación cerrada, pretas as fileiras! Mais,
de presente, cunha Xunta por bandeira, por atume, ¿quen lles teme ás crises do
XXI, por universais que sexan? Eu, modestamente, ollo, observo, moitísimo,
desde a altura da miña experiencia, para estas xuventudes que están saíndo das
nosas aulas, ¡aulas en tódalas corredoiras!, e véxoas tan compactas, tan unidos
e tan espelidos, que ata os creo capaces de inventa-lo traballo, de
industrializarse definitivamente, cousa que, por moito que digan, nesta España
do Noroeste aínda está inédita, ¡e iso foi porque puxémo-lo carro diante dos
bois, que nos pasaron da Primaria á Terciaria, aos Servizos, sen case
transición, esquecéndose, ou ignorando, que esa fase, a dos viños, é a
derradeira, sempre, nun proceso lóxico de consolidación económico-cultural.
Galicia é abondosa en auga e noutras materias primas de gran futuro, vacas
á parte. Pois ben, niso está a argamasa construtiva do noso futuro, da nosa
prosperidade! Aquí, nesta Jacobuslandia, o único que nos faltaba era outra
derrota, outro recocido, e tivémolo..., ¡no paro! Afinade a orella, ouh devotos
de Maestricht, que xa se escoita, nesta pradería, no vestíbulo das nosas aulas,
o noso ¡Esperta ferro! convidándonos a tomar efectividade de cara ao porvir, ao
amencer que nos espera despois desta noite socio-económica. ¿Saímos
fortalecidos, encoraxados, da “noite de pedra”, non si? ¡A presente é un mero
eclipse comparada coa outra!
¡Galicia, esperta, que témo-lo sol na porta e a auga na horta! E logo que
estamos simplemente no punto de inflexión dun novo ciclo; nesta ocasión, neste
apagón, a xente clarividente, esforzada e austera, non se detén na escaleira,
que as subimos así sexa gateando! O problema, o gran perigo, a gran tentación,
sería caer nunha situación de preguiza externa, contaxiada. ¡Diso, libera nos Dómine!
-.-
¡Agora, si!
Avoíños da Cova da Valiña (do
paleolítico superior), non nos tomedes a mal que vos deamos as costas, que o
facemos simple e transitoriamente por culpa do fotógrafo, este invento, ¡outro
asunto que vos resultará incrible!, que entrou na Historia en 1816 grazas aos
ensaios dun tal Nicéphore Niepce..., pero deseguida vos daremos a cara para
parrafear un anaco con todos vos, que nolo tedes merecido, entre outras cousas
porque datades as orixes do noso Castroverde.
Pois si, que deste Val Verde vos
quero falar; concretamente dun fito histórico, outro: ¡Por fin, temos piscinas!
E con elas, con este adianto, periclitouse aquel refrán tan prudente de que,
"Non se pode nadar e garda-la roupa". ¡Agora si, avoíños; agora si!
En cabinas, nada menos.
Iso de non saber nadar custoulles a
vida a moitos galegos, sinaladamente aos do interior deste país, en particular
aos pescadores, aos que se embarcaron en barcos de pesca sen máis sabenza que a
de recoñece-lo seu prurito estomacal. E nas guerras, tamén, ¡tamén! Nas batallas
navais da Independencia de América, na do Ebro, no afundimento do Cruceiro
Baleares... ¡Incontables!
Certo é que tiñamos os ríos; entre
outros de menor caudal, nesta bisbarra, o Azúmara, o Chamoso, o Tordea... Si,
certo, pero de augas frías, atrozmente frías, aptas para lavar os pés, e pouco
máis. Eu, e coma min, miles, despois da chapuzada fluvial, despois de apertar
unhas cantas oucas para retirar da circulación unha ganchada de troitas...,
¡veña correr polos prados, cen metros lisos, como mínimo, en pelota picada,
para que o sol nos fixese de toalla!
De paso, no noso Castroverde
acabáronse as "Catarinas". Así lles chamaban na costa de Lugo ás
mozas do interior... ¡porque se bañaban descalciñas do pé e da perna, e para
iso, tan só ata os xeonllos! Avoíños, se agora, no voso roldar de ultratumba,
asomades pola nosa Veiga do Olmo, e vedes unhas cantas raparigas coas mazarocas
ao ar, non vos escandalicedes, que esas son simplemente as
"catarinas" que veñen do século XX, pois as do XXI, polas trazas, darán
un paso máis, que xa practicarán o nudismo integral. ¡Daquela, meigas fóra!
¿Decatádesvos de que a civilización
en Castroverde, ¡tamén en Castroverde!, comezou con vosoutros, nesa, para nós,
sacrosanta, Cova da Valiña, e ten de presente as Piscinas da Veiga do Olmo? A
alguén pareceralle pouco tramo, pouco recorrido, pero estou abraiado con estes
adiantos. E gústanme; o único avance que me desgusta é que os eucaliptais
invadan as nosas carballeiras, escorrentando aos druídas; mirade cal non será a
progresión xeométrica destes adiantos, que nin case quedan prados, nin prados
nin hortas..., ¡e co que están subindo os víveres! En limpeza si que fomos a
mellor: para os catarros, bafos de eucalipto; e para o demais..., ¡aí tedes aos
peregrinos do noso Camiño, do Primitivo, que xa poden facer as súas ablucións
en Castroverde, sen ter que deterse á entrada de Santiago niso que era, e que
chamamos... ¡Lava-c...!
-.-
¡Pobre San Andrés
de Teixido!
¡Pobre Santo Andrés, pobres dos pobres, que non é cabaleiro o que non ten
cabalo! E por engado, está iso do centralismo… Para Santiago, como morgado das
Hispanias, terzo e medio!
Pois fago saber que aínda non está revogada a sentencia que di que, “Ao San Andrés de Teixido irá de morto o que non foi de vivo”. Pero adoitamos desentendermos dese futuro, tanto no xeral coma no particular; e despois, cando veñen as consecuencias, as crises, sexan colectivas ou particulares ¡a tirarnos dos pelos, se para entón pelos quedasen!
Pois fago saber que aínda non está revogada a sentencia que di que, “Ao San Andrés de Teixido irá de morto o que non foi de vivo”. Pero adoitamos desentendermos dese futuro, tanto no xeral coma no particular; e despois, cando veñen as consecuencias, as crises, sexan colectivas ou particulares ¡a tirarnos dos pelos, se para entón pelos quedasen!
Queixabámonos do centralismo madrileño, e iso que sempre o tivemos na casa,
axeonllándonos diante de Santiago. ¿E do seu colega, do outro emigrante, qué?
Pero o que esquece o home, lémbrao a muller, e do que non, ¡aí está Deus do
Ceo, que lle concedeu ao pequeno Andrés ceo, terra…, e mar!
O horto que lle tocou a Andrés nas partillas galaicas é tan cativeiro, tan
costudo, que nin os lagartos se teñen de pé, pero…, ¡mira ao mar, ese mar que é
meirande có de Galilea!
Santiago, que o levou de Covadonga, ten un cabalo branco, pero a San Andrés
deulle Deus, en compensación, un curro deles, de tódalas cores; quen o queira
comprobar só se ten que achegarse ao Curro da Capelada.
Xa que é Ano Santo para Santiago, acheguémonos, de paso, a Teixido, aínda
que só sexa por egoísmo, por comodidade, pois ir de vivo é grato, pero…, de
morto? Moito nos preocupa iso de retirar das “cunetas” os restos dos nosos…,
¿caídos? ¡Caídos, non; tiroteados, si! Cousa lícita e correcta, encomiable. Moito
construír panteóns marmóreos para os nosos, pero…, o descanso eterno? ¡O que
queira descansar, sen interrupcións nin outras molestias, xa o sabe: Que se dea
un garbeo previo, previsor, polo Teixido! O que é teixos non quedan, pero, do
demais? ¡Do demais hai de todo: ceo, terra e mar!
-.-
Datos e pensamentos acerca da nosa
emigración,
fose interior ou exterior
O despoboamento do medio rural, ou o
que é igual, a permuta de homes por eucaliptos, para min é, debera ter sido, o
contrario do que se ten dito nalgunha literatura oficialista dos últimos anos.
Non foi o custe do desenrolo económico industrial senón, e máis ben, o custe
dos erros das sucesivas planificacións, que as quixeron facer, que as fixeron,
dándolle lume ao forno por arriba e coa soleira en frío. Non, non señor, que
non se aprende todo nos libros de política económica, escritos xeralmente por
eses teóricos de calefacción no despacho. Non se pode, non se debe, en ningunha
circunstancia, pasar a salto de mata do sector primario ao terciario: cómpre
instruír, para seguidamente producir; e producir para vender. Noutras verbas,
fabricar, perfeccionar, engadirlles valor ás cousas. Máis insumos e menos
consumos, máis exportación e menos importación. ¡Levar á feira, para traer dela
o menos posible, e nunca, ou por excepción, o superfluo!
O primeiro de todo, en particular
para Galicia, daquela da posguerra, era facer estudios de campo, fondos, por
pequenas bisbarras, acoutando zonas segundo as súas particularidades; e unha
vez analizada obxectivamente a súa particularidade e maila súa capacidade
produtiva, crea-la infraestrutura ad hoc,
con pragmatismo e sen farois imperialistas, xeneralizados. Non tódalas terras
eran, son, boas para pasteiros, que tamén as temos óptimas para hortalizas,
froiteiras, madeira..., así que merecían aplicacións técnicas, evolucionadas
pero flexibles, pois tampouco cabe o dirixismo económico hermético; axeitadas e
axustadas ás sucesivas e progresivas esixencias do mercado potencial de cada
época. Como mínimo, isto debeuse facer polos sesenta, se non antes, fomentando
de paso unha concentración parcelaria privada, urxente, en paralelo ás
posibilidades emerxentes da mecanización agrícola. Iso si, asistida
tecnicamente, oficialmente, co cal teríamos unha loxística básica para o paso
seguinte, para a industrialización xeneralizada.
¿Que gañou este país cos seus
transvases prematuros, incorporando, de súpeto, man de obra non cualificada,
que ían de soprarlle ao lume das lareiras? Aquela improvisación foi
cuarteleira. ¡Claro, España estaba dirixida desde os cuarteis! Así ocorreu que,
con malos principios, e por engado, poucos medios, a nosa evolución foi de
tartaruga. ¿Que facía falta un mecanógrafo que soubese redactar oficios, ou un
chofer de coche oficial? ¡A ver, quinto, ti, o dos ollos azuis, suave e suevo,
submiso, que te conformas co terzo baldío e que fuches sancristán na túa
parroquia..., quedas elixido!
Unha vez evolucionado o sector
primario, alcanzadas as posibles cotas do seu desenrolo potencial, era o
momento de que os fillos, paulatina e cientificamente preparados, se
incorporasen aos restantes sectores da actividade económica, pero transitando
de realidades a realidades, e non de realidades a utopías. Deste xeito:
. Iríanse do campo os excedentes,
por suposto, pero faríano por pura vocación, ou por imantación urbana.
Desprazaríanse os realmente excedentes, aqueles que non tivesen, ou non
puidesen, ou non quixesen labra-las terras, coida-lo gando, planta-las árbores.
En definitiva, con vocación e
competencia; ¡nunca por autoodio!
. O campo houbese chegado ao cume da
súa produtividade sen abandonos prematuros; sen traumas nin retardos.
. A industria nacería,
evolucionaría, con diversidade e con capacidade de produción e de xestión. En
consecuencia, arraigarían as industrias capaces de competir en mercados abertos,
globalizados. A especulación quedaría limitada aos malabaristas do xogo.
. A propia evolución natural do
campesiñado xeraría unha industria transformadora local asentada nun
cooperativismo ou nun accionariado solventes, que lle houbese evitado ao país
esas especulacións dos axentes financeiros, alleos á tradición agro-gandeira, á
vez que se asentaban no país as remesas dos emigrantes.
Esta análise sucinta, superficial,
coloquial, trata de algo irrecuperable, ¡como dicía o xitano, "Desde que a
burra vai no po, xo, burra, xo"!, pero explica, pretende explicar, a loita
estéril, o esforzo baldío, contra vento e marea, dos nosos labregos, xoguetes
daqueles experimentos pseudo desenrolistas de salón, de cómodo sitial, que
vimos de padecer. Aqueles erros, aquelas superficialidades, aquelas
incompetencias, ¡zapateiro aos teus zapatos!, e non se tome en mal sentido,
leváronos a un monocultivo tardío e xeneralizado que, como ben sabe o lector,
sexa este da urbe ou do campo, chegou á súa mocidade castrado polos acordos
duns eurócratas poderosos, e por tanto, unidos, pero fronte ao débil, ao
incompetente.
Tampouco podemos ignorar, ¡ao César
o que é de César!, ese gran esforzo de adaptación dos técnicos agrícolas,
moitos deles foráneos. Algún andaluz coñecín que pasou directamente das olivas
aos castiñeiros. ¡Meu pobre!
Non me estraña que esteamos cansos
de traballar para o vento mareado. Só unhas anotacións, para non causar fatiga:
Tense recoñecido pouco, e para iso tardío, o soporte loxístico de Galicia, non
só nos tres anos de guerra senón na súa interminable post. As colleitas do 36
mantiveron a fronte de Asturias, e máis aló tamén; pero entre o desacougo de
moitos e maila ausencia dos primeiros chamamentos a filas, e a pesares das
axudas e das colaboracións entre veciños, naquel outono, pero tamén nos
seguintes, quedaron as terras a folgado, e algunha pataqueira sen a subseguinte
semente de cereais. O gando non se podía sacar á feira porque o requisaban, a
prezos arbitrarios, irrisorios, aqueles tratantes mal falados e mal chamados
"Abastecedores do Exército".
Chegou a primavera do 37 e as cavas
do monte, imprescindibles naquel tipo de explotación, que gravitaba máis sobre
a semente que sobre a gandería, quedaron, seguiron, a toxos, coa consecuencia
de que, ao non rozar, tampouco se fixo o esterco de costume, imprescindible en
terras ácidas, e carentes de abonos minerais. As mulleres e mailos vellos
botaron man do arado, incluso do de ferro, que xa abundaban daquela, por riba
das súas forzas, e así, mal que ben, a pataqueira foise conservando, ¡ata o
punto de engadirlle patacas cocidas á masa das bolas!
Con iso viñeron os incendios da
post: En parte para facer decruables, cavables, os montes ao irse licenciando
aqueles que non pasaran á escala da "cuchara", ou non ingresaran de
gardas, ou non emigraran á División Azul, a única emigración posible pois
América tivémola pechada, e algúns países, tal que México, por largo tempo.
Outros incultos arderon por medo, en virtude do chisqueiro de certos veciños
aos que aterrorizaba que se encovasen neles aqueles fuxidos... Iso amén de
catro vinganzas persoais, pois naquelas circunstancias odios e motivos
sobraban.
Ídesme permitir unha cita de
Castelao, algo que escribiu en 1935, desterrado daquela en Badaxoz: "A
miña terra é un país de minifundios, poboado por xente algo rica e por xente
bastante pobre, ou pobres de todo. Os ricos comen e beben dabondo para morreren
de apoplexía. Os pobres comen o que teñen e do que teñen". Faltoulle
precisar: ¡Comen todo o que teñen! Non o dixo así, pero sobreenténdese.
Significa isto que sen excedentes mal se podía progresar.
Pasando polo cribo:
. A dieta alimenticia nesta parte do
país era basta antes da guerra, e escasa despois dela.
. É difícil atopar na Historia unha
sociedade que satisfixese aos mozos. Daquela os nosos, tan pronto puideron, e
carecendo de comprensión e de canles evolutivos no propio país, cando lles
deixaron..., emigraron!
. Entroulles un desacougo con
respecto ás limitacións de seus pais. O Cid, e tamén Hamlet, sen buscar outros,
en vez de vingarse deles, dos pais, vingáronos. Pero aquí o terror franquista
foi superior, puido coa insatisfacción social das novas xeracións, así que non
cristalizou en movementos revolucionarios como ten ocorrido noutras terras e
noutros tempos. Saint Just era un adolescente, e ningún dos seus compañeiros
tiña máis de 30 anos. As revolucións de 1830, de 1848, e de 1871, en Francia; a
rusa, de 1917; o outubro polaco; a revolución húngara de 1956; o Maio francés;
a caída do muro de Berlín, etcétera, foron cousa de rapaces insatisfeitos. Os
nosos tiveran abondo coa Guerra Incivil, incivilizada, ¡se é que hai algunha
que sexa civil, civilizada!, así que, provistos dunha maletiña de madeira, a
mesma ou parecida á que levaran seus pais ao cuartel, emigraron!
Ata o desastre de 1898, Coruña e
Vigo foron as cidades preferidas polos indianos para o seu asentamento
definitivo; o deles, e con eles, o do seu peto, canalizándose así o fluxo
monetario, as economías, nuns casos cara ao Papel do Estado, e noutros, cara ás
cidades ou zonas de despegue industrial. A partires de entón xa non viñeron
grandes fortunas senón grandes economizadores do pouco, que se radicaron no
propio rueiro ou nas vilas de cabeceira, dedicándose preferentemente a
promove-la construción, en particular os que estiveran en Venezuela,
servíndolles de testaferro aos estraperlistas da etapa anterior. Os asentados
no interior, os retornados, convertéronse, de sempre, en filántropos, pero non
sempre por pura xenerosidade, senón, en moitos casos, por vinganza persoal, tal
e como pasou cos seus "haigas", dándolles así, pretendendo darlles,
un galletazo moral ao cacique, ao usureiro que lles arruinara a casa, á noiva
que optara por un Garda, ou por un morgado. Sei dun retornado que o primeiro
que fixo ao volver de Cuba foi matarlle os cans a un veciño xactancioso,
precisamente ao dono da Casa Grande, que os tiña de "Garda de Corps"!
Aqueles ¿indianos? distinguíanse, ademais dos falares e das afectacións
asimiladas, pola súa leontina de ouro para o reloxo de ídem, o sombreiro
"Panamá", o bastón de cana, a man no chaleco, etcétera...
A prensa de América e maila
Sociedade de Fillos de Tal Parte formaron un embigo espiritual, pero ao seu
retorno poucos lograron asociarse, fose cós de aquí ou cos colegas. Sementaron
este país, iso si, de cruceiros, de locais para escolas, feixes de libros que
lían pero non entendían, a nova campá, o cemiterio, os candeeiros de prata para
a súa devoción preferida, o manto da Virxe... Boas intencións e bo exemplo, pero
cunha semente que non caeu en terra fértil. Porén, a súa influencia resultou
integradora, reformista, estimulante, pero as circunstancias locais eran
superiores á súa preparación, á súa organización, e á súa fortaleza ou
ascendente local.
A emigración europea discorreu dun
xeito moi diferente: Non se fixo para encher, senón para transportar,
estuda-los fillos, chegar ao piso, ao tractor, aos "establos", ao
coche..., e sempre coa intención de retornar canto antes!
A todo isto, a muller do rural, como
ben expuxo Manuel Cordero Pérez cando insistiu en pedir o voto para elas,
secundando a Clara Campoamor, nas Constituíntes de 1931: "Hay una
tierra -¡que bella es!-, Galicia, en donde la mujer rinde a la familia y a la
sociedad más esfuerzo que el hombre...". A muller do rural, digo eu tamén,
viviu polo traballo e para o traballo, insaciable del. Faenas agrícolas, ama de
casa, cociñeira sen medios, educadora, enfermeira, parteira... Case non saía da
casa, agás para ir á horta e demais faenas agrícolas. Misiña, rosario, novena,
feira... Os seus parladoiros eran as fontes e mailos lavadoiros comunitarios;
na pía tiña a súa radio, o seu televexo, a revista dos chismes, o casino..., ¡e
incluso a esculca, o "casting"! Por engado, limitadas no Código Civil
e agravadas no Penal, en mil maneiras; unha vergoña para o Réxime, ¡se a
tivese!
Volvendo ao rego: Os xiros de
América, aquelas "letras", foron o gota a gota dun país que estivo cen
anos na UCI, particularmente polo agoiro da redención dos foros. Un retornado
de Cuba, Waldo A. Insua, na Voz de Galicia do 24-1-1900, alertaba aos seus
paisanos acerca do risco que lles tiña emigrar para aló no entanto, "...no se
efectúe sino en condiciones ventajosas para los llamados a realizarla, de modo
que al abandonar su patria tengan una relativa seguridad de hallar en el que ya
para ellos es un país extranjero un poco de respeto para sus menguadas vidas y
la debida retribución a la ardua, penosa y casi siempre mortal labor que
tendrán que desempeñar". Pésimas foron as circunstancias despois da nosa
derrota fronte aos Estados Unidos, iso é certo, pero, como dixo o Cordobés en
certa ocasión, "más cornás dá el hambre", así que os nosos paisanos,
entre que non lían periódicos, e aínda que os lesen, peor era o ruxir das súas
tripas, cadora se foron máis a face-las Américas, aquelas expectativas que lles
abrira, co seu descubrimento, aquel, suposto, fillo do bispo de Mondoñedo... ¡A
facelas, desde que outros as desfixeran!
O Profesor Bustelo calculou que no
século XIX emigraron, entre legais e clandestinos, uns 900.000 galegos. Isto
trouxo, entre outras consecuencias, que, a comezos do século XX, segundo
estudos de Vicenti, ampliados por Villares Paz, entraban en Galicia, remesadas
polos emigrantes de América, uns 50 millóns de pesetas, ¡das de daquela!, ao
ano. Esta cantidade era suficiente para redimi-los nosos foros, todiños, en 3
anos, pero, esfumados, emigrados, aqueles cartos, de mil maneiras que sería
longo analizar, tardouse niso, na redención... ¡30 anos!
Como ve o lector, doutras saímos,
así que en tempos de crise, ¡economía e produtividade, que imos cara ao verán,
e no verán adoitan vir as colleitas! ¿Onde quedou aquilo dun, "…mañana,
que nos promete paz, justicia y pan"? Ben-Cho-Shey, ben, que diría José
Ramón e Fernández-Oxea. ¡Foi por culpa da "pertinaz sequía", pero...
a nosa "sequía" foino principalmente de cerebros reitores!
-.-
É de ben nacidos ser agradecidos
Do veciño sempre se aprende algo;
¡que sexa bo ou malo, iso é outro cantar! Aquí temos uns cantos amigos do noso
Castroverde galego en visita conmemorativa ao Castro Verde de Portugal, con
ocasión do III Acto da nosa Geminaçâo, nada menos que contemplando dous
simbólicos “pata negra”.
¡Para agradecidos, os portugueses!
Por ende, ben nados; e por iso lle agradeceron ao porco o seu sostemento
secular, e incluso a riqueza comarcal, pois esa base tiveron ata que lles
descubriron unha importantísima mina de cobre, no XX. Isto tráeme á memoria
aquela reunión na taberna do Escardel (no noso Castroverde) na que discutían
uns cazadores acerca de que carne era máis saborosa, rifando entre si a favor
do paspallás, da perdiz ou do faisán. Nisto, o señor Escardel, chamado a facer
de árbitro como bo cociñeiro, canto exclamou foi o seguinte: ¡Ai se o porco
voase!
Os madrileños, poño por caso,
erixíronlle un monumento ao oso, estalicándose para coller a froita dun érbedo;
e fixeron ben, pois a ocorrencia foi simbólica, atinada: eles facendo o oso, á
beira do seu madroño, e sen outras preocupacións pois para vivir (como din
agora os rapaces, de puta madre) chegoulles, sempre, cos trabucos recadados nas
provincias. ¡Simbolicamente, o deles foi un agradecemento aos que inventaron
iso de vexetar á sombra dos vexetais!
En media España, pero dun xeito
especial na nosa Gallaecia o monumento xeral, xeneralizado, entendo que debía
representar unha vaca e mais un porquiño, abeirados debaixo dun castiñeiro.
¿Por que? Téñoo claro: Porque, esgotado aquilo do “maná”, a nosa Alma mater, a
nosa Alma parens, estivo precisamente, fundamentalmente, na recolección e na
conservación das castañas, no leite e na manteiga da vaquiña, e no
aproveitamento xeral, total, do porquiño. Por algo lles chamaba “Irmáns”,
afectuosamente, Isidro do Campo, de Montecubeiro, sentíndose agradecido, e iso
que, estando de caseiro, os xamóns reservábaos o amo, aquel señor Manuel de
Brais.
Temos brasóns dos nosos señoríos
ateigados de aguias e de lobos, entre outras especies e símbolos, pero aínda
non vin outra Praza do Pobo onde se renda homenaxe aos nosos nutrientes
históricos fóra da alentexana. Quero pensar que o noso non é, non foi, por
natural desagradecemento, senón, e máis ben, ¡porque o porco non voa!
-.-
¡Quif, quif!
Al-Quran
Son o mesmo que, en Maio do ano 1957, sufriu aquel atentado, aquela
arremetida, dun camión do Istiqlal, na recta que hai á entrada de Safí, no que
fora Marrocos francés, contra o noso coche, un De Soto, matriculado en Ifni,
que nos salvou a vida a pesares das súas tres voltas de campá, pero co neno a
dez metros, e Xosefina con feridas por todo o corpo, que a tiven que sacar de
debaixo dunha roda. Si, son o mesmo, porque, na guerra, ¡guerra!, e na paz,
¡paz! ¡Paz e perdón, recíprocos! Son, por tanto, e por días de vida, un
acérrimo defensor do quif, quif, cos
nosos irmáns musulmáns.
¿Que diferenza existe entre un musulmán e un cristián? ¡Pouca cousa;
soamente tres palabras: Que eles pensan que Xesús, o Fillo de Deus, foi creado;
mentres, os cristiáns temos fe e demostramos que foi xerado, e non creado. ¿Por
iso, só por iso, levamos trece séculos de loitas veciñais, encarnizadas, co
fácil que sería sentar a una mesa ben abastecida, con jalufo e sen jalufo, dúas
ducias de teólogos, una de cada parte? Cando suba Arriba, ¡se é que merezo
subir!, o primeiro que pedirei será una inspiración xeral para que a Humanidade
se reúna, por exemplo… ¡no discutido Xerusalén!
Un aforismo da Sabedoría Sufí di: "Un día visito unha igrexa, outro
unha mesquita. Indo de templo en templo, non te busco máis que a Ti". En
palabras dun dos nosos máis esclarecidos teólogos actuais, que non digo o seu
nome por se non quere expoñerse a polémicas: A relixión non pode ter outra
finalidade que levarnos a Deus. Pero Deus, se é Deus de todos e para todos os
humanos, só se pode encontrar alí e naquilo no que tódolos humanos coincidimos:
A defensa da vida, a saúde, a comida, o respecto, a tolerancia, a estima
mutua...
Daquela, a levarnos ben, aínda que só sexa a título individual. A
propósito, preséntovos unha amiga (aquí en Coruña chámanlles “Empregadas do
Fogar”), Sakina Imoussaten, natural de Al Hoceima, que leva tres años con nós,
nos que nin ela nin nós mesmos deixamos de considerarnos irmáns, quif, quif, irmáns fraternos. Ela di que
está contenta connosco, e nós con ela, encantados; o dito, ¡quif, quif!
Se non fose inmodestia pola miña parte, a isto chamaríalle ¡predicar co
exemplo! ¿Por que os Grandes da terra non nos imitan aos Pequenos? ¡O malo, o
grave, é que os nenos adoitan imitar aos maiores, e non á viceversa!
Árabe. Iniciación ao vocabulario:
O saúdo:
A-Salaam Alaykum = Que a paz estea contigo
Wa Alaykum A-Salaam = e que contigo estea a paz
Frases e
palabras:
Bos días = Sabah el kheer, Sabah el nour
Boas tardes = Masaa el kheer
Boas noites = Layla Sa´eeda
Benvido = Ahlan wa sahlan
Ola = Marhaba, Ahlan
Adeus = B´slama
Como estás? = Kidayr?
Ben = Bikhir
Como te chamas? = Shu ismuk?, Asmitk?
Chámome = Ana ismi
Si = na´am, eh
Non = la
Por favor = men fadlak
Grazas = shukran
Moitas grazas = shukran jazeelan
De nada = afwan, Makayn muchkil
Que? = Shno?
Quizais = yimkin, mumkin
Que pasa? = Ach kayn?
Que desexa? Que necesita? = Ashno bghiti?
Quero, dame = Bghit, A´atini
OK = Safi
Non o sei = ma´arafch
Ti = nta
El = huwa
Ela = hiya
Como se di? = Kifach katgal?
Que é isto? = Ach hadchi?
Síntoo, desculpa = Smahliya
Falas árabe? = Katahdar el a´arabia?
Falo árabe, pero moi pouco = Kanahdar el a´arabia shwia
Que pena, que vergoña! (usado nunha situación desafortunada) = Heshuma,
Shuha
Dálle, apura, segue… = yallah
Pecado = haram
Que Deus permita, Se Deus o permite = Insha´Allah
É obra de Alá (cando sucede algo moi bo, ou moi lindo/a) = Masha´Allah
Querida/o = habibi, habib
Miña vida = hayati
Quérote = ana Kanhabbak, Kanmut a´alik
O Corán = Al Qur´an
Os rezos do musulmán = Salat
O xaxún = Saum
Axudar aos pobres = Zakat
Aperegrinaxe á Meca = Al Hajj
A loita interna de cada musulmán = Al
Jihad
Abraham = Ibrahim
Xesús = Isa
Moisés = Musa
Lot = Lot
Noé = Noh
-.-
Panem et circenses…
O Coliseo de
Roma
Non se alarmen, amigos, que non
estou plaxiando nin descubrín a pólvora. Xa sei que o constatou Juvenal nunha
das súas sátiras, pero…, ¡os de Lugo somos así, romanos empedernidos! Hoxe
habería que traducilo por: fútbol, touros, concursos da tele… O caso é que, ¡xa
non hai trigais no noso Flammoso, polo que ningún emperador nos pode obsequiar
cun boliño daqueles nosos! Fóronse os trigais, mais viñeron os piñeiros, así
que, a falta de pan, piñas! O que nos queda, restaurados incluso, é un rosario
de muíños; ¡de muíños e de muiñeiras, a cal máis bela!
¡Que estamos en crise, e daquela non
é de bo gusto chancearse? ¡Precisamente por iso pedimos pan, pan a granel, o de
cada día…! Tamén o dixo aquel célebre paisano, aquel que procedía do Cervantes
de Sanabria: “Amigo Sancho, los duelos con pan son menos!”. O problema está en
que nos levaron á presente crise, maiormente, aqueles que gañaban o pan, non
coa suor da súa fronte, senón…, coa dos de enfronte! Este ano, que vén o Papa a
Santiago, vai ser cousa de propoñerlle outra petición, que intercale unha
transitoria no Pater Noster: “Fai, Señor, que baleiren o diñeiro negro eses
especuladores que Ti tan ben coñeces, eses que tanto se acollen ao palio, pois,
de ben repartido, comeremos todos; e perdoarémoslles…, por esta vez!”.
¿O do circo? ¡Iso non fai falla
pedilo, que non hai emperador, non hai político, que non faga os posibles para
proporcionárnolo…, e menos mal que as eleccións son de catro en catro anos,
pois, de ser anuais, o mellor era montar unha fábrica de bombos, e outra de
bombóns!
¿Que isto, esta alocución tan
curtiña, non é un artigo senón un epigrama? ¡Se a lera quen a merece, agora que
estamos na Coresma, indulxencia plenaria…, para todos
-.-
Estrelas e chorimas
¡Ai Curros, Curros, qué razón tiñas
cando opinaches que o propio Deus estaba estrañado, escandalizado, da evolución
do seu mundo! De tanto baixa-la cabeza, de tanto arelar os grises, tétricos, do
asfalto, de tanta noite iluminada con farois, e do noso aceleramento polas
estradas para chegar a ningures, pásannos desapercibidas as estrelas e mailas
chorimas.
¡Este si que é deicidio: desfacerlle
o mundo ao Creador! E encima, botámoslle a culpa ao trono. Casiñas míseras que
non resisten as convulsións da terra nin as do vento; feitas á presa, unhas
veces porque os de arriba non saben ou non queren urbanizar con xeito, e outras
porque a pobreza dos desequilibrios non dá para máis. Comportas que se abren de
golpe: unha, porque están mal feitas, e os fautores e mailos seus encubridores
xa están na gloria do capitalismo; e outras, porque houbo imprevisións
egoístas: en non baleirar a tempo, en non avisar a tempo, en non paga-los
terreos de previsible asolagado, co que se evitarían construcións suicidas, e
un longo etcétera. Estradas que, con ve-la televisión, calquera pode decatarse
que se fixeron unicamente para ser retratadas no intre da súa inauguración. E
non sigo, pois, ¿para que abrirlles os ollos aos cegos que non queren ver?
Achegámonos á primavera, e coido que
esta Coresma, en vista do visto, do visto e do padecido, en tantas cousas, en
tantos aspectos, en tantos desacertos, pode ser unha ocasión propicia para
re-flexionar, para volve-los ollos na dirección correcta: arriba, as estrelas,
que deberan alumarnos o entendemento para endereza-los camiños; ¡menos negocio,
que é a negación do ocio, e máis ocio para filosofar, para deternos no
importante, no construtivo, no comunicativo, renegando deses egos enfermizos
que caracterizaron o século XX, raiceira das desviacións actuais! Xa que imos
pouco á Misa, prediquémonos a nós mesmos.
Xa sabemos que a terra, a baldía,
particularmente a nosa, está saturada de toxeiras, ¡tan propicias para
incendios! Se houbese máis plantío axeitado…, ¡sabido é que onde ben se planta,
maleza se espanta! Pero os toxos, dun xeito parecido aos inimigos, que resultan
ser os nosos mellores amigos polo que nos fan espelir, contribúen ao esplendor
primaveral cas súas chorimas douradas; ¡iso, douradas! ¿Verdade, señor Curros
Enríquez, que se atendésemos algo máis ás chorimas, e algo menos ás espiñas,
por moita toxeira que teña Galicia, devolveríamos o seu mundo ao Creador, se
non intacto, polo menos algo depurado?
-.-
-¡Sentinela, alerta! -¡Alerta está!
Monumento ao
sentinela, en Mánchester.
A don Hermenegildo alporizábano as
caretas de Carnaval, do medo que lles tiña aos acarapuchados, e non era sen
motivo, pois, ¡non as fagas, non as temas! Nestes tempos, críticos, máis que de
crise, pois as crises son puntos de inflexión, e por tanto, curtos, pero o que
nos trouxo este XXI, que ten as raiceiras na soberbia do XX, é un estado
crítico, enorme, que xa se parece ás sequoias…, ¡por aquilo do sempervirens! O
temible son as caretas coresmais, esas dos falsos penitentes.
Non estou falando en metáforas, pero
como non hai unha casuística concreta senón un estado de putrefacción
xeneralizada, é inevitable xeneralizar, e cada quen que poña os seus cinco
sentidos para cheirar por onde corren os ventos. Facíannos falta seis, un máis,
o da percepción extrasensorial, para ir localizando eses tiradores que nos
teñen, que nos poñen, no seu punto de mira.
Nestes últimos anos da pura
especulación, como xa estabamos afeitos á mesma, non era difícil cheira-las
añagazas, pero hoxe, con tantos disfraces de bos e de arrepentidos, nesta
Coresma do XXI, que tódalas lebres se acazapan e disfrazan, de arriba para
abaixo e de abaixo para arriba, pois dá igual baixar desde o poder, pola
escaleira dos caciques-conseguidores, para rematar no sufrido votante -
contribuínte, como comezar por este último, e alza-los ollos ao poder…, en
súplica de mercés!
Miserias e necesidades sempre as
tivemos, exactamente desde a perda daquel Paraíso Terreal, que de aí vén a
adoración do carneiro de ouro, do intermediario, do conseguidor. Máis adiante,
cando lle deu ao noso paisano, a don Cristovo, por ir en busca de especias ao
Cipango, navegando tras do sol, un bo día / un mal día, ¡desgraciado el,
arroubado que foi, pois nin o seu nome lle deron ao seu Novo Mundo!, atopouse /
descubriu…, ¡un mundo de caciques! Precisamente viñeron / trouxeron, naquela
Pinta do pinta Pinzón, na que arribou a Baiona, uns cantos caciques “taínos”,
en pelota picada, sen máscara nin disfraces, para que a raíña Isabel apreciase
os seus atributos, e…, ¡inzaron, particularmente, maiormente, neste clima dos
finisterrae!
Bromas á parte, no noso caciquismo
non todo foi negativo pois os nosos paisaniños sen aquel tipo de
“conseguidores” mal acadarían certas cousas que lles eran vitais. Hoxe, no noso
nivel cultural, para conseguir cousas e causas xustas o que temos que facer é
petar con enerxía, nós mesmos, sen xamóns nin outros cazos, simplemente coa
razón do razoable, nas ventás correspondentes, para esperta-los funcionarios…,
¡e que funcionen! Isto de cara arriba, pero tamén cómpre vixia-los amañadores
das crebas fraudulentas, que xa proliferaron no último terzo do XX, e de
presente hai indicios de que volven a renacer; ¡resucitan, coma as ortigas, e
precisamente, maiormente, na mellor das terras, nas inocentes!
Habería moito que dicir desta
epidemia de corvos á calaza dos malos tempos, pero, se tocamos a campá, aínda
que non entremos na igrexa, coido que xa é axudar á Misa!
¡Sentinela, alerta, pois as crises
son o mellor dos abeiros para o tentador, para o inimigo malo!
-.-
Preparando a Gran Viaxe
Estación de
Lugo
Preparando a Gran Viaxe, a
definitiva, e recollendo tódalas lembranzas que caiban no meu baúl
"mundo", -coido que farán outro tanto tódolos precavidos-, deume por
revisar os meus anaqueis (andeis), onde atopei uns recortes das miñas pequenas
colaboracións no xornal El Progreso, de Lugo, chamándome a atención certas...
¿profecías?, que saíron en tres capítulos baixo o título de "Estación
término", publicado o primeiro deles o día 29-4-1992. ¡Xa choveu en Lugo
desde aquela, pero a miña capital segue sendo a mesma, en mil aspectos!
Atopeina cerrada sobre si mesma, e cerrada vola deixo; ¡cerrada, que non
pechada! (Cando suba, teño que preguntarlles aos romanos, se é que algún deles
entrou no Ceo, o motivo deste emparedamento: ¿Que gardabades neste baúl? ¿Non sería
porque o ladrón pensa que todos son da súa condición?).
Naqueles artigos dixen, referíndome
aos avós, o que segue, o que estou pasando a esta web ¡que o anticipo aquí por
se no Ceo teñen Internet, para compartir estas lembranzas, e que as vaian
lendo! O resto da miña vida, ben azarosa por certo, como é longo de referir
contaréillelo en persoa, tan pronto San Pedro me asente no padrón do Ceo. Os meus
cálculos eran ir chegando, aínda que fose a forza de menciñas, ata o século
XXI, pero esta ¿prórroga? de graza xa vai longa, así que cómpre aproveita-lo
tempo, ir recollendo, e de paso doar algún consello, que por outra parte é o
único de valor que deixamos os pobres... ¡con ou sen murallas!
Dixen, e dito queda.
No (I)
-¿Que fas aquí en Lugo, avó; sobes
ou baixas?
-¡Pois... nin iso nin aquilo! Estou
aquí, na Estación Término, ou Termo, ou Termus, segundo prefiras, añorando
(morriñoso) este século que se vai pola vía ancha, disposto a colle-lo tren do
XXI, que seica entrará pola vía estreita, pola de Europa!
-¿E logo, que contas, avó? ¡Os avós
sempre contades; é o voso!
-¡Home, se seguise o Café Méndez,
aquel de Fernández de la Vega, de Pimentel, e compañía, aquel dos clásicos,
podía contarche, en silenciosa tertulia, (faladoiro, din os enxebres,
esquecidos de que houbo un Tertuliano), algunha historia do século XX, agora
que está periclitado; e ti dicíasme as túas esperanzas do XXI!
-Aquí, na Reina, nesta rúa das
tradicións, só queda o nome dela; e para iso, recortado; ¡pero se lle dá igual
que nos sentemos na Alameda, debaixo dunha árbore desas que tanto saben da
historia de Lugo...! Alí, de paso, teremos unha sinfonía estridente de
estorniños, que se cadra vai ben como música de fondo para unha conversa entre
xeracións. Os estorniños seica suspiran polo que foi, polo mal coñecido, algún
deles; e outros pían utopías vindeiras. Estes últimos son os que seguen
esperando pola paz e polo traballo, pola xustiza, polo pan de cada día...
-¡Chacho, que sorpresa tan grata!
-¿E logo, avó?
-¡Coidaba que as filosofías e mailas
ideoloxías tamén periclitaban co século; e sáesme ti, un rapaz, expectorando da
maneira! ¡Deus che dea saúde para que sirvas de puga neste enxerto xeracional!
-Avó, déixate de andrómenas, e
entremos en materia, que os tempos voan...
-¡Non imos dicir todo hoxe! Niso de
voar, tamén o fan os estorniños, e mais por iso non deixan de parolar aí arriba
de nós, nesas pólas, que ata parece que teñen asemblea plenaria... ¿A ver,
mozo, por onde empezamos, pola informática, ou por aqueles pizarriños cos que,
onte mesmo, nunha pizarra de lousa, faciámo-las sumas? ¡A ver, escolle!
-¿Avó, só faciades sumas? ¿E restas,
non?
-Os galegos somos xente positiva,
construtiva. Nós sempre sumamos; sumamos e sumámonos; as restas son unha cousa colateral,
por exemplo, o Fisco. ¿Non sabes aquilo de que, ademais de nós, están as nosas
circunstancias?
-O Fisco ten a misión de repartir,
que así se di no meu texto da Facenda Pública...; ¡e para iso, de primeiras,
arrampla!
-Quen parte e reparte quédase coa
mellor parte; iso é certo. ¡Aprendino en Madrid, hai moitos anos!
-Avó, iso teu son deformacións de
ter nado antes da democracia...
-¡En España sempre houbo democracia!
¡Incluso nos venderon unha democracia orgánica; pero, claro, os organismos
tenden ao empobrecemento, que xa mo dixo o veterinario daquela que lle botei
cal á vaca pinta! ¡Miña pobre, morreunos da nacida; da nacida, xa ves que
palabra máis boba; e sen chegar a este Noventa e dous!
-¿Por que dis iso do Noventa e dous?
-Rapaz, neste Noventa e dous din que
terminará a Idade Contemporánea; xa sabes, con ese Colón, e a pesares de ser un
descoñecido, empezou a Moderna, noutro Noventa e dous: despois tivemos esta, a
Contemporánea. Se agora pechamos unha Era, ¿como será a vindeira?
-Podemos chamarlle Futura...
-¿Vivir en futuro...? ¿Como se pode
vivir en futuro...?
-¡Non sei...! ¡Se cadra coma os bits
do meu ordenador, que disparo unha tacada, e despois, eles mesmos, ordénanse
para saír en pantalla, vestidos de luces; tan lucidos, que fan abri-los ollos,
incluso aos vellos!
-¿Estás insinuando que os vellos
temos que reciclarnos..., e poñernos ao ordenador?
-¡Naturaca, avó!
-¿Sabes que che digo, rapaz? ¡Pois
que a civilización hai que dixerila a pequenas dioceses, como dicía aquel cura,
un que era de carreira curta, que ti xa non sabes o que era aquilo!
-¡En vista diso..., voume; nos
vemos!
-¡Dirás, "nos veremos", en
futuro!
-¡Oíncho pola televisión, meu vello!
-¡Rapaz, a televisión non é palabra
de Deus; nin sequera, palabra de avó!
-¡Oh; niso non caera!
29-4-1992
No (II)
No (II)
-¿Así que volviches á Alameda para
buscarme, eh, rapaz? ¡E logo din que hai fractura xeracional!
-Volvín, si; fíxeno para demostrarlles aos avós, ti entre eles, que a creba xeracional ten compostura se os vellos vos reciclades; e se os novos aprendemos a atopar en vosoutros algo máis que unha tarxeta de crédito.
-Volvín, si; fíxeno para demostrarlles aos avós, ti entre eles, que a creba xeracional ten compostura se os vellos vos reciclades; e se os novos aprendemos a atopar en vosoutros algo máis que unha tarxeta de crédito.
-¡Ti..., ti vés da catedral, de
confesarte; non fai falta que mo xures! Pero, ¿entendes realmente diso das
tarxetas?
-¡Toma, como que vivo dunha!
-¡Ah! ¿E non será que vivas dunha
tarxeta de débito? ¿Ou é que pagas ti, ao final, as disposicións do mes?
-¡Cárganllas a meu avó; por
conseguinte, para min son realmente de crédito!
-¡Canto sabedes estes rapaces! ¡Oh
cultura, cultura! Por algo diciamos o outro día que estamos chamando ás portas
da Era Futura...
-Falei diso co meu profesor de
Historia...
-¿Si?
-Di que agora, como hai periódicos, e todo queda nas hemerotecas, non é preciso que os avós transmitades nada, absolutamente nada, oralmente; ao contrario, que igual nos contades cousas anacrónicas, fóra de contexto, e daquela sería deformador.
-Di que agora, como hai periódicos, e todo queda nas hemerotecas, non é preciso que os avós transmitades nada, absolutamente nada, oralmente; ao contrario, que igual nos contades cousas anacrónicas, fóra de contexto, e daquela sería deformador.
-Os avós, desde os tempos tribais,
xa non relatamos os grandes fastos senón a intrahistoria persoal, familiar,
local. ¡E iso é formativo; vaia se o é! Á parte de que hai cousas miúdas do
pensamento, e tamén do ocorrer humano, que non chegan aos periódicos..., por
non ser noticias! Ten presente que a Salve non quita o Credo. Por exemplo, ¿sabes
parrafear cunha rapaza?
-¡Coñe, tamén este! ¡Oes, que está
en min a esperanza do século futuro, machiño; que estou chamado a ser
candidato..., a todo, menos a Xefe de Estado, dito sexa con respecto, pois do
demais, coa Constitución na man..., promoción libre!
-¡Xa, xa; futuro político, incluso;
incluso Xefe do Goberno! Agora escoita; ¿e se os futuros Xefes de Goberno
estaban nese millón de desaparecidos do Censo? ¿E se agora están no monte,
fuxidos da Estatística, como daquela da guerra? ¡Meu Deus, que século nos
espera!
-Cambia de disco, avó, que o teu non
é a política senón a filosofía; esa filosofía sedimentaria que tedes os vellos.
Pero dime, xa que tantas ganas tes de falar, ¿que é iso..., iso de antes, o de
parrafear cunha rapaza?
-¡Xa me parecía que non nacestes
apresos! Parrafear foi a condensación popular de toda a poesía galaica, desde
Rosalía ata onte mesmo. Parrafear significa gaña-la moza, ou reciprocamente,
con verbas exquisitas. O que vosoutros dicides, no voso ligar, que eu ben vos
oio cando me sento aquí na Alameda, son..., ás veces, claro, pois hai de todo, verdadeiros
esgarros verbais, noxentos.
-¡Avó, un respecto!
-Non te escandalices, rapaz, que é
así; cada cousa polo seu nome, e a vaquiña polo que vale! O amor non se fai;
nin é face-lo amor esa cousa á que lle cambiáste-lo nome, coma quen despexa
incógnitas; iso de aquí elimino, alí cambio de membro, aquí substitúo... ¡Nin
falar diso! O amor, o que se entende verdadeiramente por amor, non se fai,
cultívase, coma..., coma un xardín; con mimos e agarimos, por suposto. O amor
empeza, nace, por unha ollada, que case sempre é de esguello; e daquela, se o
cadro concorda coas cores do noso iris, flúe o sorriso, ¡o horizontal! Detrás
do sorriso, as verbas cálidas. Estas, as verbas, deben comezar in crescendo,
tímidas, como tímida é a pluma dun poeta, ou o pincel do pintor, cando se
atopan coa beleza, e nos contan, daquela, coma nun murmurio, o seu segredo, ese
do namoramento íntimo. ¿Entendíchelo
-¡Uf, iso de parrafear así, tan ao
fino, tan sutil e tan a modo, é difícil! ¡Á parte de que se non lles meto man
ás rapazas, vanme ter por maricón!
-¡Da man, da nosa, si que vos fostes; soltástesvos dos pais, pero tamén dos avós, antes tempo, dun tirón! ¿Carrozas, eh? ¡Pois sabes qué che digo, e remato: que haberá que deixar algo de zume para outro día! O que tamén che digo, a ti, e en ti a esta nova xeración, é que, se pasades ao XXI sen poesía, sen algo da nosa poesía, ides acabar en Inforhomes. ¿Sabes que cousa é iso?
-¡Non!
-¡Pois..., igual cós centauros..., homes-ordenadores! ¡De pena! ... ¿Vaste sen escoita-lo
final? ¿Dáche arrepío? ¡Algún día che farán o mesmo os teus netos..., pois eses desplantes tamén son forzas vitais...; pero isto non cho conto, que tamén tedes que aprender algo pola vosa cabeza, á vosa conta!
-¡Pois..., igual cós centauros..., homes-ordenadores! ¡De pena! ... ¿Vaste sen escoita-lo
final? ¿Dáche arrepío? ¡Algún día che farán o mesmo os teus netos..., pois eses desplantes tamén son forzas vitais...; pero isto non cho conto, que tamén tedes que aprender algo pola vosa cabeza, á vosa conta!
6-5-1992
(III, e último da serie)
(III, e último da serie)
-Avó, hoxe veño para despedirme...
-¿E logo, como é iso, emigras para
Santiago? ¡Seica está de moda; antes, os intelectuais, íamos a Madrid..., para
face-las "Américas", a promoción; xa sabes!
-¡Frío, frío! ¡É que temos
segregación racial na miña Facultade, e fanme o baleiro por alternar cos
vellos! ¡Cos vellos só nos queremos ver á hora do subministro; é a moda!
Incluso me dixo unha rapaza que se eu son..., efebo! ¡Terei que mirar iso no
dicionario!
-¡Non digas máis, que xa entendo esa
rapariga! ¡Miña pobre; seguro que naceu nunha probeta, e por tanto é orfa!
¿Sabes qué che digo? ¡Pois que tes que parrafear con esa, precisamente con ela,
para demostrarlle que a humanidade é tal humanidade precisamente porque se
apoia na humanidade, na precedente! ¡Humanidade é aprender a ser, por
acumulación experimental; séxase, en espiral! Claro que se esa femia á que te
refires é unha ninfa, por exemplo, das do Miño...!
-Pero, avó, iso de chamarme
"efebo"...; ¡iso non ten perdón!
-Ela quíxote ligar; e como non sabe
parrafear dun xeito clásico, axeitado, miña pobre, daquela botou man da
primeira verba que se lle ocorreu; canto máis fortes e máis inexactas, se cadra
máis lle gustan. Ela tiña que dicirche: "¡Rapaz, cando te vexo diante,
mesmo me traspasan os raios de Febo!".
-¡Iso é cursi!
-¡Claro que o é! ¿Ves como é
ridículo, e falso tamén, canto se digan dous rapaces se non é, ademais de
tenro, axeitado e sentido? Rapaz, isto do transo ao século XXI, a esta era,
chámeselle como se queira, isto que comeza agora, só ten dous arranxos, dous
camiños: eu, e comigo os demais vellos, tódolos vellos, temos que
informatiza-lo caletre; e vosoutros, os rapaces, tedes que aprender, antes de
que pasemos a fronteira, a parrafear con xeito, a facervos reciprocamente o
amor, xa cho dixen, e non eses anticipos pecadentos. ¡Outra cousa sería
apedra-las verbas! ¿Sabes que as verbas, todas e cada unha das acepcións das
nosas verbas, tamén son unha herdanza, un herdo?
-¿Pagan Imposto de Sucesións?
¡Daquela non as quero!
-Hai unha fórmula, que se di
aceptación da herdanza a beneficio de inventario... ¡Se cadra, convenvos!
-¡Puñeteiro...; canto sabe este vello!
-¡Puñeteiro...; canto sabe este vello!
-¡Amigo, recicleime! ¡Os vellos
sabemos moito, pois ademais da sabenza de cada quen, temos a experiencia,
precisamente iso que repudiades vosoutros! ¡Xa cho dixen, ou xa cho din a
entender! En boa harmonía, nesta terra hai horto para que sachemos todos, ¡así
que non vos celedes dos vellos! ¿Sabes que che digo, tamén, por engado? ¡Pois,
para ser sincero, que se os vellos, ás veces, perdémo-lo ascendente, ese
ascendente tan precioso e tan preciso en pedagoxía, é porque nos apagamos;
daquela, os rapaces, que agora nacedes máis listos cás donicelas, cachádesnos
de seguida os flancos, as preguizas, así que..., abismo ao canto!
-¡A miña mestra nunca me falou
diso...!
-Se cadra non tivo un baleiro
xeracional..., ¡e por iso chegou a Mestra! Mais che vou dicir: a Profesor, do
que sexa, chega calquera; calquera que queira chegar, por suposto; ¿pero, a
Mestre, chegar a Mestre? ¡Chegar a Mestre é como chegar a artista, que só
chegan os que teñen estro!
-¿Avoíño, onde aprendiches estas
cousas, en que textos?
-¡Amiguiño, todo está no Libro da
Vida!
-¿Onde o venden?
-¡Ese é o único libro que non se
atopa nas librerías! O Libro da Vida lese no aire, cos ollos ben abertos; mais
para iso hai que pousarse de cando en vez, e moito mellor debaixo dunha árbore,
en sitio fresco; daquela, observar, atender, mirarse no espello da propia vida,
e non deixar pasar a ninguén sen falarlle, sen escoitalo. Hai que aprender de
todos, de todos e de todo, pois iso, todo iso, é a nai da experiencia!
-¡Mira, avó, voume, que estás máis
tolo que unha cabra! Os vellos, xa se sabe, a partires dos trinta decáelles o
rego sanguiño no seu cerebro!
-¡Carballo..., non é mala idea,
xubilarse antes de atopa-la tarefa, antes de enxurrar as mans! ¡Oes, rapaz, por
min quedas doutorado, cum laudem!
¡Que adiantos, como corren os tempos! ¡En fin, voume cara á Estación, pois
estes sinais indican que entramos na Idade Futura! ¡Veña, todos á praia, e
despois diso, a bailar; que traballe, que pense e que traballe, o Mercado
Común, que por algo é común!
13-5-1992
O.K.
¡Vaia sorpresa, pois este O.K., este
Olá Kalá, este, Todo Ben, non o escribín eu! Deixarei aberto este ordenador,
conectado a Internet, por se estou en presenza dunha mensaxe do Alén, tal que
de meu avó, en vista do que o levo invocado!
.../...
Querido neto, efectivamente son eu;
pero non te alarmes con esta comunicación, con este anticipo dos nosos falares,
pois convenche, e mereces, vir algo instruído acerca do que che espera nesta
Eternidade. Deixa aberto, para que podas recibir os meus e-mail.
-.-
Salvo que volvas a pecar, ao de hoxe estás documentado para entrar no Ceo dos teus entregos, onde te esperamos..., ía dicir, cos brazos, pero como os anxos tamén temos as, unhas as virtuais que nos levan a onde fagamos falta, tal que ás estradas galegas, pois iso, ¡con elas abertas!
Estas mensaxes non son
exclusivamente miñas, senón de tódolos teus amigos, sexan parentes ou non;
pensa na comuñón dos Santos... Por parte, os teus inimigos non só o eran teus,
así que, por impenitentes, aínda están purgando, máis de catro, e só se
considerarán purificados cando o sufrimento lles poda coa soberbia, e lle pidan
perdón ao seu crucificado, pois quen é traidor do seu próximo tamén o é do
Redentor.
Non tódolos afillados son
agradecidos, pero ti, á parte de certas caídas das que nos consta que estás
arrepentido, o desagradecemento, esa pandemia do século XX, non arraigou no teu
espírito. Agora o que cómpre é predicar co exemplo, subirte ao púlpito da túa
vida, mostrar a túa humildade, a túa exemplaridade, e rezar polo teus inimigos,
por aqueles que aínda non se arrepentiron. Pensa que a ninguén lle debes outro
tanto: ¿De onde tiraches forzas para subi-las costas da vida? ¡Maiormente dos
teus inimigos, que non te deixaron en paz, que non te deixaron descansar, que
non che permitiron vagar!
Vai dicindo comigo: Señor da luz,
meu Gran Señor, Señor Único, pois tódolos demais son usurpadores, neste intre
de balance pídoche claridade para saír das miñas tebras, das miñas confusións
térreas, unhas cultivadas por min mesmo, e outras contaxiadas dos eidos
veciños. Pero non ma deas de socato, que me cegarías. Déixame ir pouco a pouco,
asemade coa miña meditación. Xa sei que Ti, Señor, sendo o Señor do sol, e con
iso de tódalas estrelas, es a luz eterna, a luz que nos aluma para saír da
prostración dos pecados desta humanidade, que a fixeches tan perfecta, a imaxe
e semellanza túa, que caemos na soberbia luciferina; ¡na mesma, Señor!
A primeira luz vina no noso
Bergland, un amencer de agosto, pero daquela, aquel cativo, non tiña verbas de
seu para mostrarse agradecido. Tardei en falar, pero cando din en balbucir ben
me decatei de que a túa obra, a circundante, era marabillosa, celestial, propia
das túas mans!
A pelica na que mexaba era branca,
suaviña, tal que de cordeiro pascual; e as mans que mexían o meu berce era
amorosas, todas; miña nai, meu pai, meu avó, miña avoa..., e incluso algún
veciño, pois daquela aínda non lles estorbaba. ¡Estorbamos a partires do intre
en que pedimos a palabra, e solicitamos ser escoitados, tidos en conta! ¡Oh,
Deus, Ti encouzas a Humanidade cara á súa multiplicación porque tes horror ao
baleiro, pero esta mesma Humanidade clama polos abismos, pola súa destrución,
pola súa extinción!
Déixame lembrar as cousiñas que
percibín desde a propia caneta: Ante todo, o meu agradecemento debereillo á
vaca teixa, que reforzou as limitacións de miña propia nai. ¡Aquela si que
repartía: comigo, e á vez, co seu xatiño! Tanto, que se tardaban en muxila,
avisaba dándolle cornadas ao seu presebe.
Tamén me apetecía auga..., pero como
daquela non tiñamos pozo, en seguida tiraba de rodela miña madriña, e coa sella
dos aros dourados, ¡á fontela! Mais, como era agosto, a camiñada duplicóuselle,
pois tivo que acudir á fonte grande, á do prado grande. Máis adiante, na
escola, amosáronme un libro onde lle chamaban H2O á auga, fose da fonte ou do
río. ¡Desagradecidos, analíticos da Natureza! Pero a mellor das augas recibina
na igrexa da parroquia, antigo convento de dominicos... Estiveron presentes
Xosé e María, e tan ben me trataron, tanto cariño me deron, que ata me doaron o
seu nome, por días de vida! ¡Grazas, vellos patriarcas; xa volas anticipo..., e
tamén conto con vosoutros na plataforma celestial, cando me baixe do tren desta
vida!
¡Deus, que guapo é vivir! ¡E máis
que sería se non fose polas cambadelas dos vividores, eses que pretenden vivir
de señores abríndose paso a cóbado limpo; perdón, quero dicir, sucio!
¡Cantas cousas guapas atopei no meu camiño, no meu rueiro; tantas, que non as darei enumeradas no que me reste de vida! Nesta oración mencionarei as mínimas, que Deus xa as coñece, que as fixo, e tenas patentadas por súas, por máis que os homes, algún dos da miña especie, negue a existencia do Deus Creador... ¿Fíxoas vostede, vostede ou algún dos seus amigos? ¡Non, eu non, que se fosen cousa miña, mellor as faría...! Se non fose porque sería ofender aos animais, animal lle chamaría a ese tal! ¿Que dixo Darwin, qué...? ¡Animal, animal dexenerado, pensa que unha cousa é unha certa, ou posible, evolución, e outra, superior, a facultade de crear da nada! ¡Ti, da nada, só es capaz de crear..., iso, nada!
¡Cantas cousas guapas atopei no meu camiño, no meu rueiro; tantas, que non as darei enumeradas no que me reste de vida! Nesta oración mencionarei as mínimas, que Deus xa as coñece, que as fixo, e tenas patentadas por súas, por máis que os homes, algún dos da miña especie, negue a existencia do Deus Creador... ¿Fíxoas vostede, vostede ou algún dos seus amigos? ¡Non, eu non, que se fosen cousa miña, mellor as faría...! Se non fose porque sería ofender aos animais, animal lle chamaría a ese tal! ¿Que dixo Darwin, qué...? ¡Animal, animal dexenerado, pensa que unha cousa é unha certa, ou posible, evolución, e outra, superior, a facultade de crear da nada! ¡Ti, da nada, só es capaz de crear..., iso, nada!
Como aquel barrelo se balanceaba
tanto ou máis que un político, un bo día caín de lado; o que non lembro é de
cal foi. Abaixo, no chan, por sobre da tarima vella, había unhas pallas, que
seguramente se lle caeran a miña avoa, ¡pobriña!, daquelas que metía nas súas
zocas lampas por falta dunhas zapatillas. A palla tamén é de Deus, por máis que
a desprecemos, pois, sen palla, ¿como pode sosterse o cereal, sexa centeo,
trigo ou avea? Metín unha na boca, e din en soprar:
¡Deus, aquela era música de
anxos..., porque aínda o era!
Non tiña forzas para actuar coma os
homes, pero si tentei imita-lo gato, ¡e saíume! Agora teño claro que a túa
Natureza, Señor, ademais de variada, é completa: ¡só temos que imitala, gozar
dela! Meu avó, sempre conselleiro, sempre axudándome, sempre orientándome, fose
cunha facha de pallas ou cunha lanterna de petróleo, estame dicindo, ¡que o
oio!, que todo isto está ben, que tan só os mal nacidos son desagradecidos,
pero que me prepare para ver cousas mellores, inexplicables para un mortal...,
¡tan pronto a miña alma se alume coa luz celestial, con esa que quero recibir
paulatinamente, gradualmente, para non caer nunha soberbia, noutra!
-.-
Hoxe non atopei sopros do Alén neste ordenador, nin tiven outras inspiracións... ¿Será que me emancipou meu avó, que xa me cre capaz de descorrer por min mesmo? ¡Igual vai de garda noutro lado, tanto que se precisa da vixilancia celeste, cadora máis!
Así, meditando a soas, entroume
outra preocupación, e non de menor contía: Resulta que nacín con moito olfacto
e pouco oído. Daquela, Señor, vou desentoar cando me poñan a toca-la cítara...
¿Darache igual se me poño cos do bombo? ¡Dixen, cos do bombo, pois do
autobombo, libéranos Señor!
Outra preocupación que se me vén á
chencha é a de que quixese estar cerca dos musulmáns, ¡tantos anos que pasei
con eles!, e logo que tamén os hai bos, bos e xenerosos. Pola miña parte xa
teño esquecidas aquelas maldicións que lles botei aos do Istiqlal, aqueles que
arremeteron co seu camión das bandeiras e dos fusís contra o meu De Soto,
precisamente nunha recta, para mandarnos con Alá, todos xuntos, a muller e
mailo fillo. A finalidade tiña a súa parte boa, pero, os medios...?
Señor, xa que non teño oído para a
música, permíteme falarche en poesía, ¡aínda que só sexa para lavarme desta
prosaica vida! ¿Sería posible que me permitises, aí, no Alén, asistir ás clases
de Santa Teresa de Jesús? ¡Mira que sempre me pirrei polas mestras...!
Non me move, meu Deus, para
quererte, ese Ceo que me tes prometido...; móveme este drama de verte cravado
na cruz..., por unha xente desagradecida!
Señor, Señor, Ti, que es o Verbo
Divino, sóprame verbas cálidas, amorosiñas, desas que lles concedes aos poetas,
para converterme nun microbio agradecido. Non me importa ser cativo, ¡cativo en
todo, menos no agradecemento! Ademais das cousas materiais, déboche uns pais
estupendos, que se en algo erraron foi porque os desviaron do bo camiño...; ¡xa
sabes, aquelas corredoiras, que eran lamacentas, incómodas e medorentas! En
canto aos avós, a flor e nata da nosa comarca, que por tales os tiveron todos,
veciños incluídos, ¡que xa é dicir! Un par de fillos que van resistindo os
ventos, e iso que lles toca vivir nun mal século. Dos netos non digamos: ¡de
momento, querubíns! A propósito: se tes a Providencia de darme algún cargo nas
túas Alturas, por favor, que sexa o de vixiante destas criaturas, que se están
criando nun silveiral de materialismo ateo, e precisarán dunhas caínzas para
non caerse do carro da virtude!
Por último, como son algo falador,
¡crieime con pouca xente ao redor, e iso teño atrasado!, ponme onde haxa
loadores teus, cousa que che será fácil dado que os outros..., ¡os outros aínda
estarán no calabozo! ¡Que así sexa, e ata logo, queridos entregos; estade
atentos á miña chegada…, por se non me
aceptan o pasaporte que leve!
-.-
O altar das miñas zocas
Teño para min que aos meus entregos,
aos remotos, non lles foi difícil pasar das follas de parra, da súa vitis vinifera paradisíaca, ás pelellas dos primeiros animais comestibles
por eles sacrificados, pero… ¿o de calzarse? Xa sabemos que tamén empezaron coas
peles, enroscadas ao pé, e atadas, seguramente, cunhas corras de salgueiro,
séxase de salix, que abundarían
naquelas humidades da Mesopotamia, se é que alí comezou a humanidade, aínda que
teño por máis probable que aquel paraíso o tivesen neste Fisterrae do mundo
primitivo, ou logo, ¿por qué se lle chamou así ao noso país, desde sempre,
antes xa dos romanos, aquel Hannón dos periplous,
aquel que subiu polo Miño arriba, e que, de visto o noso paraíso deuse por
satisfeito, e morreu de gozo, en pleno clímax, exclamando: ¡Jahvé, xa que os
deste paraíso emigraron, todos, a feito, en busca de aventuras, cambiando o
rabo polo cu, eu tomo posesión deste río, que é meu, miño, miño, polos séculos
dos séculos, amén!
O de calzarse con xeito, quere
dicirse, con zocas, non lles foi posible, e iso que todo por aquí tiñan betulas a granel, desde o mar ata
Fonsagrada, en tanto en canto Tubal Caín, non descubriu o ferro, e co ferro, o
aceiro, e cos aceiros afiados e retortos, as trades. O proceso foi longo, así
que, chegar a unhas zocas custoulle á humanidade media eternidade, ¡como para
que este homo sapiens do século XXI as desprece! Eu, polo contrario, ¡será
porque son do XX!, adóroas, pois grazas a elas, á súa labra e á súa venda,
cheguei a ter catro cobres, catro cadelas, no peto, ¡miñas, tan miñas como foi
o Gran Río para aquel Hannón!
Agora que temos tantos baleiros por
culpa da retirada dos deuses da guerra, don Hermenegildo, no Ferrol, Millán
Astray, na Coruña, etcétera, ¿non sería a ocasión de erixirlles unhas efixies
aos zoqueiros, deuses da paz, deuses do avanzar pacífico e confortable? Este
servidor comezou dando exemplo xa que entronicei as miñas zocas, as últimas que
fixen pois das primeiras só teño un recordo, iso si, definitivo, nos calos dos
meus pes: ¡Aquí as tedes, que igual serven de modelo se a crise económica nos
obriga a volver sobre os nosos pasos, sobre os pasos mal dados!
¿Alguén fixo outro tanto pola saúde
e polo confort da xente deste país ao que chamamos Galicia? Coido que non; así
que, daquela, polo que a min toca: ¡Gloria aos zoqueiros da Gallaecia!
-.-
Romance de Don Gil de Sotrondio
Do Norte ao Sur, e do Leste ao
Oeste, se hai algún manancial que sexa inesgotable, co futuro asegurado,
manando máis no verán que nas propias invernías, por paradoxal que pareza, ese
é o Turismo Motorizado: tren, barco, avión, automóbil... Só ten de malo que
serven H2O en botella, aínda que peor podería ser se nola deran, directamente,
da billa! Vén isto a conto de que, como bo galego, que por tal me teño, funme
aos vales, ás rozadas pirenaicas, aos Roncesvalles, e alí busquei as pegadas do
cabalo de dom Carlos, o Grande, o Magno, para entendernos. Convencido de que
aquel rastro apuntaba a Compostela, montei no meu auto, ¡por falta de cabalo!,
que ten non sei cantos HP; -¡Carlomagno só usaba un, un cabalo, e para iso, de
cada vez!-; e seguidamente dinlle á espora, quero dicir, ao acelerador. Con
isto peguei un urro, tan forte ou máis có daquel Rolando: ¡Ultreia; esperade
por min, que xa vou!
Cheguei ao Campus Stellae no mesmo
día; ¡en seguida! De aparcados, abrín os cóbados e funme á Porta Santa, pois de
cóbados abertos ninguén me pasaba diante! Despois diso dinlle as apertas
regulamentarias ao Patrón. ¡E quedei perdoado, coma os outros! ¡Que menos, pois
agora, tal e como anda o mundo, xa non hai pecados; ou por mellor dicir, só hai
un: ¡o da soberbia globalizada! Pero, ¡ai de min!, que con esas técnicas só
satisfixen a sede espiritual, que non a outra, degoirando por aquelas fontes de
montaña do recorrido peonil! Nese antollo o lóxico era volver aos Roncesvalles,
e tornar, desde alí, a pinrel batido, mais pareceume excesivo para os meus
anos, así que fun en bus, pero só ata Oviedo, para encomeza-lo Camiño Primitivo
cabe El Salvador, tal e como fixera aquel Rei da vella Gallaecia, o noso Afonso
II!
Anda que te andarás, de Este a
Oeste, ¡igual có sol!, din chegado ás ruínas do Hospital de Montouto, nun día
bo, un serán deses nos que ata as pedras se rin. Alí topei cun mozo de vacas,
que para confundilo cun cow-boy só
lle faltaba o cabalo. Achegouse a min. Era a prudencia personificada, tímido
incluso!
-Mire, señor, desculpe, pero estou
nunha necesidade perentoria: Acabo de herdar, e requírenme os da Facenda para
que lles pague as Sucesións… ¿Sabe que é iso?
-¡Que máis quixese eu que volver a
herdar... para pagalas dúas veces!
-O caso é que din con este manuscrito
nas gabetas de meu pai, e como vostede, con eses antollos, e coa solemnidade
dos seus andares, tal parece un letrado moi letrado...
O asunto era grave, e logo que me
colleu débil, así que, sen receo, ningún, despreguei aquel papel de barba:
sucio, cheirando a humidade e a séculos, que máis que procedente dunha gabeta
parecía retirado do poleiro das pitas... Nin case lle rebatín, que aquilo era
unha auténtica bicoca, un curioso Romance, ao parecer inédito!
Por favor, non vos riades de min,
que non fun o único inocente. Camiño adiante, nunha pousada de Castroverde,
dispoñéndose a cear segundo ían chegando, dez peregrinos, ¡dez!, e todos
facendo por ler, e por interpretar, cadanseu exemplar do Romance susodito. ¡Do
mesmo, idénticos! Xa que fixen tal dispendio, amén do esforzo de pasalo ao
ordenador para facilita-la súa lectura, aquí o tedes, que deste xeito aforrades
de mercarllo ao estudante, ao Vaqueiro... ¡un Vaqueiro máis ilustrado cá
Vaqueira da Finojosa!
Valeume o San Salvador
e tamén a Virxe María;
valeume o Señor Sant Iago,
inimigo da mourería.
Ansí fablou Rei Afonsus,
que Secundus El reinaría,
Casto de nome e de feitos,
cando volveu da correría:
Os mouros alí quedaron,
exsangües, ¡e sen feridas!
Morreron de medo e do frío,
mortos de morte morrida.
Tras deles ía un cabalo
polo Pajares arriba,
e cabaleiro Sant Iago
sen estrobos se sostiña.
Gozoso da súa vitoria
e sen mouros na serranía,
El Rei Afonsus Secundus
platicou desta guisa:
A vós, don Gil de Sotrondio,
cabaleiro de gran valía,
encoméndovo-los votos
que ao Campus Stellae eu faría.
Iredes coa miña Corte,
tres ducias, en cabalerías;
iredes por bo Camiño,
pola romana de Gigia.
Egeria do Berducedo,
vosa amada compañía,
coidará das dez doncelas
que votaron solteiría;
e aló, na Compostela,
gran convento lles daría,
para que poñan luz acesa
ao Sant Iago e á Santa María.
Para face-los trinta e seis,
vintecatro cabaleiros,
rexos, fortes e varudos,
todos eles espadeiros.
O tesouro sarraceno,
desde hoxe santiagueiro,
levaralo nas acémilas,
nestes sacos fareleiros,
que ansí disimularedes
cos bergantes camiñeiros.
Ordeno e mándovos, don Gil,
poñervos decote ao roteiro,
¡non sexa que o Magnus Carlo
faga vía polo Cebreiro!
Ficieron unha parada
en Berduceo, no muíño,
e nestas, o irmán de Egeria
aprestouse a seguilos.
Unha legua non levarían
cando unha das virxes
de selo cansou,
e daquela o Berducedo
namorouse dela, ¡e casou!
Polas Grandas de Salime
outra virxe esmoreceu.
¿Cal é a vosa inquietude?
¡Señora, ese pastor..., é meu!
Con oito daquelas mozas
á Fonsagrada chegaron,
mais, como é terra frida,
¡outras dúas namoraron!
¿Que lles podemos dicir,
ou qué podemos facer?
¡Déunolas o Rei Casto,
e castas eran, as dez!
Meu Gil, Señor de Sotrondio,
e meu amo e señor tamén,
¡eu podo responder por min,
ca non polas virxes dez!
Ao pasar polo Castro Verde,
que eran as festas de Sant Iago,
para evita-lo perigo
metéronas, núas, en sacos,
¡dicíndolles aos castrexos
que eran xabarís cazados!
O malo foi que aquel Conde
quixo cobra-la portaxe,
¡e quedouse con dúas virxes,
ás que deu Pena e Bolaño!
Doéronse daquel percance
por San Miguel do Camiño:
¡Con tan pouca cera virxe
non se fai un lampadiño!
En Lugo convidáronos
alí no pazo do Bispo.
¡Gran cousa foi o convite,
moitas lebres e bo pisto
Cando espertaron da cea,
e lles volveu o sentido,
dúas daquelas virxes fóranse
cos frades, cara ao Miño.
Seica fundaron dúas aceas:
Unha, a do Rei Chiquito;
e outra, que lle din da Olga,
¡Olga, a de frei Benito!
Saíron de Lugo tristeiros,
fracasados na misión,
e chegados á Retorta
invocaron ao San Ramón,
cando que era San Román
o patrono da poboación.
Con tal trema de remorsos,
tanto medo e confusión,
tanta cegueira na escolta
e malograda a Fundación,
acordaron casa-las dúas,
¡e que ficiesen criazón!
Desta guisa fablou don Gil
cando a Compostela chegou:
Dez virxes me deu Afonsus,
e traelas ata aquí mandou.
Iso cumprir non puidemos,
tal e como El sinalou;
iso cumprir non soubemos,
ca ninguén de pecar librou!
Esas virxes, de desvirgadas,
quedáronse polo Camiño,
pero, co tempo, cos anos,
Patrón, terás peregrinos;
tera-la ruta poboada de afillados,
¡e ti de Padriño!
Cando El Rei Afonsus se enterou
do bo servizo que foi feito,
aledóuselle o corazón,
ca non lle cabía no peito.
Deulle as grazas ao Patrón
e loouno deste xeito:
Señor Sant Iago,
¡que milagre!
Con dez virxes fermosotas
repoboáche-lo Camiño,
¡desde Ovetum ás Retortas!
Señor Sant Iago,
¡que milagre!
Ti, co teu cabalo brioso,
e os mozos facendo das súas
¡xa temos Camiño glorioso!
Señor Sant Iago,
¡que milagre!
Pasarlle diante ao Carlo Magno,
pois el, e mais ten francesiñas,
¡inza menos que un Rei Casto!
Aquí remata a historia
do Cabaleiro Sotrondio,
¡que perdeu dez asturianas,
sendo de Afonsus Mordomo!
Seu Rei seica lle perdoou,
mais no Ceo custoulle entrar,
¡que o esperaban as Dez Mil,
dispostas a se vingar!
Xosé María Gómez Vilabella
Publicado tamén no núm. 41, de ADIALA, 3er trimestre do ano 1999
-.-
Violencia de xénero
O cárcere dos inconformistas,
¿ou é que os que se conforman coa súa sorte,
co seu reparto, tamén van á cadea?
Un 28 de decembro,
día dos Santos Inocentes, sexan femias ou varóns:
¡Canto sentín que ese Bonxe non
estivese máis lonxe! O caso foi que, ao pasar pola autopista, lembrouse a miña
dona de que igual quedaría ben un pucheiro no remate do noso refuxio de
montaña, segundo era tradición na bisbarra, así que nos desviamos no cruce de
Castro para encargarllo á oleira de Bonxe. Xa alí, tivemos que agardar pola
artista, que estaba a tal momento dándolles clase de "Manualidades"
aos presos; e cando volveu, non sei se por orde de Deus ou por tentación do
diaño, tiven a ocorrencia de preguntarlle polo "Asturiano".
O tal Asturiano, que sempre lle
chamamos así, era fillo duns ídem, grandes amigos nosos, e criárase en Gijón,
na porta contigua, na década dos sesenta, onde coincidimos con seus pais,
clientes do Banco, e por engado, bos veciños. Sempre lle tivemos un gran
afecto, e non só pola vella amizade, xa que nos parecía un rapaz modélico.
Soubéramos pola prensa que foi acusado pola súa muller, unha luguesa, diso tan
de moda que chaman, non sei se de bo ou de mal nome, "Violencia de
xénero". O caso é que non nos entraba na cabeza que aquel rapaz, con tan
bos principios, acabase de mal home, sendo esta a razón do noso interese polo
seu caso. A Oleira ofreceuse amablemente para acompañarnos, e para obter unha
visita aínda que fose a deshora, así que aló fomos, que cerca quedaba,
dispostos a darlle unha aperta; quere dicirse, a pregarlle que fixese propósito
de emenda para que saíse rexenerado, en ben seu e por tranquilidade de seus pais!
-¿Emenda, eu? ¡Non me fagades rir!
Estou aquí simplemente porque lle din uns azoutes á miña muller...; ¡iso si,
con estas mans honradas, que teño un taller de traballa-la pedra, e dou
exemplo...!
Deixounos descolocados:
-¿Pero..., houbo un xuízo, non si?
-¡Subseguinte á súa denuncia, por
suposto! Resultoume unha folgazana...
A miña, defendendo ás súas
conxéneres:
-¡Iso non cho admito, que nunca
Profesora houbo que non fose activa, activa e responsable!
-Agarda, que non rematei: Por se
fose pouca cousa a súa preguiza, polo menos na casa, resultou tan mentireira e
tan inútil, estéril incluso, aínda que isto último non sexa un defecto en si,
que deu en celarse de cantas rapazas competentes pasaban ao redor meu; con este
ambiente, estaláronme os nervios, e.., non sei se un mal día ou un bo día,
farteime das súas intrigas e das súas indirectas, así que a collín no colo,
pero boca abaixo..., para abaixala dos seus fumes!
-¿Só iso? -Increpouno a miña.
-¿E logo, como lle ía dar azoutes
sen poñela boca abaixo? Se cadra dinlle algo forte, pero en todo caso o médico
de urxencias non lle houbese diagnosticado traumatismo de nádegas se non fose
porque chovía sobre mollado, que as tiña encetadas de tanto sentarse no
primeiro que atopaba! Para que teñades unha idea: ¡incluso levaba o periódico
para o inodoro, e alí, de sentada, comezaba pola primeira e remataba na última,
anuncios incluídos, pero onde máis tempo perdía, ou gañaba, era coas revistas
de folletín, que as refollaba ata o punto de memorizalas!
Mediou a miña dona, unha vez máis,
avogando polas súas conxéneres:
-¡Non esaxeres...! ¿Tomábaslle a
lección, acaso?
-Non facía falta, pois a
continuación colgábase do teléfono e explicáballes ás amigas, unha por unha, quen
era o último marulo de Fulana, de Mengana e de Zutana. ¡O que vos digo: unha
periodista honoris causa! Por certo, xa que viñestes para verme, vouche pedir
un favor...
Malo cando un amigo, ou o fillo dun
amigo, che solta iso de "vouche”... Quixen atallarlle:
-Mira, ho, ben sabes que te temos en
alta estima, pero chegas tarde: primeiro, porque xa estás xulgado; e segundo
porque, aínda que non estiveses, agora xa non se estila aquilo de unta-lo
carro. ¡Tratándose de Lugo, menos aínda!
-¡Frío, frío! Como ben sabe esta
profesora de cerámica, tamén nos dan clases de informática, e eu, que lle
preguntei a meu pai pola entrada do teu blog, leo os teus disparos. Non é que
fagas diana en tódolos escritos, pero, cando ese mecánico dos coches da
Fonsagrada, que tamén foi amigo de meu pai, confiou en ti para que lle subises
as súas Memorias, eu non quero ser menos!
Aquilo púxome nun brete:
-¿Tamén escribiches..., iso...,
Memorias?
-Non exactamente. O que che pido é
que mas escribas ti, facendo que me entrevistas. Farémolo por unha boa causa, como
recurso para promover unha nova redacción desa Lei de Violencia de Xénero...
-¿Por, e para?
-¿Aínda non o tes claro? ¡Deixaron
aos homes indefensos, que precisamente por indefensos collen a tranca..., ou,
como mínimo, dámoslles azoutes! A esa Lei fáltalle un articulado que trate das
intrigas femininas, das súas tremoias e das súas provocacións, armas impunes de
alta rendibilidade, aínda que cun elevado risco persoal pois non tódolos
maridos desesperados se conforman con darlles unha azouta!
Poñédevos no meu caso, que chegas do
traballo con ganas de atopar comprensión e ánimos, pero os dela eran
contradicións ex cathedra, filípicas
de quen todo o sabe e todo o entende. Mirade que lle teño dito: "Ti es
especialista no teu, no que ensinas, pero mestre é máis que profesor, e aí tes
a Cristo, o Mestre dos mestres, manso e humilde de corazón". ¡Como nada, ela
infalible, sempre infalible, máis papista có Papa!
O Asturiano aínda deu máis queixas,
pero as outras dounas por veniais. O caso foi que este Asturiano colleume
débil, débil e desprevido, así que lle aceptei o encargo, e aquí me tedes
disposto a teclear esta serie de apuntes, pois xa vedes que estou facendo de
"negro" dun preso. ¿Unha obra de caridade? ¡Dubídoo! É certo que el
parece ter esta necesidade, a de abri-lo peito, pero eu teño ocupacións e temas
de sobra como para ocuparme de algo no que non sei discernir onde está a
verdade, ou onde prevalece o subxectivismo. En todo caso a miña submisión é tan
absoluta que incluso non lle dixen, e debera facelo, que actuar de periodista
sen selo é, ou pode parecer, como pouco, unha usurpación de funcións.
¿Periodista, eu? En certo modo, xa que fun un homólogo, que non hai periodista
que tanto se esforce por chegar ao fondo da mentalidade dun entrevistado como nos
ocorre aos directivos da Banca cando precisamos analiza-la situación, a
solvencia, moral e material, dun cliente. Nos meus tempos de actividade
profesional teño arrincado segredos que nin ao cura llos houbesen contado, pero
iso foi daquela, para gañar o pan de cada día, o meu, e co meu, o dos meus
fillos, pero agora, de xubilado, o menos que merezo é un descanso definitivo, a
ser posible, xubiloso.
Outra das miñas debilidades, das
miñas negacións, foi a medicina, e iso que o meu parente, aquel doutor Luís Vilabella,
cando soubo que estaba estudando de maior, díxome en certa ocasión que se pedía
unha excedencia no Banco, e estudaba Medicina, que contase con herda-la súa
consulta. ¿Médico, eu? ¡Antes cura! Un médico que por tal se teña debe ser
capaz de cura-los espíritos, pois as enfermidades do corpo, esa debilidade das
funcións vitais, eses fallos nas defensas do organismo, parten, ou arrancan, ou
se deben, en gran medida á nosa impotencia fronte ás debilidades e fraquezas do
próximo, dese próximo atordante e atorrante que nos complica o vivir cotián,
normal. O problema non soe estar na debilidade intra da persoa, senón en que
esa debilidade resulte incapaz de parar os croques que reciba, pois para iso
nin o judo vale. ¿Onde se estuda isto?, me teño preguntado. Sego sen sabelo,
pero algo me di que esa ciencia, ou esa virtude, ou ese defecto, que xa di o
dito, "Home/muller, se queres ser feliz, non inquiras, non analices",
que na linguaxe actual podería traducirse por, "Se queres ser feliz, cultiva
o pasotismo, pois nel está a meirande das anestesias", só pode tirarse
dunha educación responsable, seguida dunha madurez igualmente irreprochable.
Para seguir, saquei de bolígrafo,
pois o papel tíñao el, o Asturiano.
-Ben que me fodes, pero, xa que insistes,
comecemos. ¿É que non foi virxe ao matrimonio, ela, a túa ex?
-Diso do hime, si, salvo que o
tivese operado, que din que tamén se fai, que xa se deron casos... Do que non
estaba virxe era da inocencia, que xa se consultara, e dixéranlle que, en uso
normal de matrimonio, non tería familia, aínda que había certas técnicas...
¡Pois ben, todo iso ocultoumo!
-¡Corresponde á intimidade da
persoa...! -Interrompeunos a miña dona, masónica coma a que máis niso de avogar
polos débiles, ¡que neste caso igual era a favor dos fortes!
Pero o Asturiano non se mordía a
lingua:
-Vosoutros, que nacestes nunha
aldea, coma a maioría dos vellos, recordaredes que sempre foi admisible a
devolución de toda res transmitida con defecto oculto. Eu, daquela, tiña outra
noiva, que xa tivera un fillo bravo, e por tanto estaba capacitada; de coñecer
o segredo destoutra, houbese preferido criar rapaces de dous pais..., que polo
menos un deles sería meu! ¿Vasme seguindo, apuntas?
-¡Sigo, home, sigo, pero isto teu
vai resultando unha novela de folletín, e moito me temo que non a podamos
cualificar de "Novela ejemplar", como se fixo con aquelas de don
Miguel...!
-Exemplar, ou non, este é un caso
real, e non eses reality shows que nos dan na tele, ¡que en
moitos casos están amañados!, e logo que as obxeccións deben incumbirlle ao meu
posible lector, ¿non cres?
-¡Mira que me causas un descrédito
se me presto a escribir imaxinacións túas!
-¡Iso, miñas, así que ti, relata refero..., pois a
responsabilidade por suposto que é miña, absolutamente! Pero volvendo ao miolo
da cuestión: Se será retorcida que, meses despois de casados, en vista de que o
noso non funcionaba, levoume ao médico para que me analizase a pretexto de que
lera non sei onde que abundaba a esterilidade masculina... Acepteille, e pasei
por esas, sen esixir reciprocidade, manso e humilde que son, ¡ou que me fixo
ela, acaso hipnotizándome!
Aquí si que cedeu un tanto a miña
dona, testemuña de canto me ía ditando o preso:
-Paréceme xusto, xusto e práctico,
que vos analizasen aos dous, e despois diso...
O Asturiano, que son así de abertos
e de rotundos, non a deixou terminar:
-¡Claro! Pero tardei en abri-los
ollos, que só o fixen tempo adiante, segundo me viñeron ao entendemento datos e
indicios, certas contradicións que me pasaran desapercibidas. A xogada ía
resultarlle maxistral se o médico me dese, ¡a min!, por estéril, pois daquela,
con botarme as culpas, ela, ¡unha vítima!
-Fala amodo, rapaz, que todo isto,
segundo mo estás dicindo, con présas e así de excitado, non hai taquígrafo que
cho colla, e as miñas abreviaturas están algo esquecidas de tanto tempo sen
darlle a isto das gamas... O próximo día, se non rematamos hoxe, vou traer unha
gravadora!
Tomoume a choteo, e púxose a referir
arrastrando as verbas, como se lle ditara a un neno. ¡Debo ser idiota, xa que
tantas lle aguantei! ¿Por que o fixen, por que seguín? Coido que foi por
facerlle caso ao aforismo de que, In
dubido pro reo!
-¡Isto último téñollo perdoado...,
para que Deus me perdoe a min, que tampouco me dou de perfecto! Se cho conto,
se o lembro, é para que non falten datos nesta proposta dunha nova lei, na que
sería esixible unha análise por psicólogo, ou nunha máquina da verdade, para
que o xuíz reaccione atido ás circunstancias concomitantes, subxectivas, de
cada caso. Mira, aquí teño a Biblia, que ma prestou o capelán coa intención de
que reflexione niso de, "Compañeira che dou, que non serva; trátaa como
fai Cristo coa Igrexa".
-Iso significa, con tolerancia; con
recíproca tolerancia, no caso matrimonial. -Sentenciou a miña mestra, pero o
Asturiano ía embalado, e nin sequera colleu folgos.
-Eu, obediente que son, ¡que era,
ata que me exasperou!, fun máis lonxe, que baixei ao Xénese. Si, aquí está:
"Coa mesma, colleu do froito e comeu; logo deulle ao seu home, e tamén
comeu". O que non di a Biblia, pero é de toda lóxica, é que o pecado non
ten efectos retardados: ¡existen, prodúcense, no mesmo intre de cometelos!
Daquela, cando lle ofreceu a mazá, ou o que fose, ao seu Adán, ela, Eva, xa
percibira a experiencia de que o froito tiña contraindicacións; ¡porén,
insistiulle, e menos mal que se lle quedou media mazá na gorxa, neste saínte
que temos os homes, pois diso nos vén!
Naquel intre da entrevista eu non
sabía se rirme ou chorar por el, ¡meu pobre!, así que me limitei a argumentar:
-A Biblia ten un senso metafórico,
que serviu para adoutrinar aos antigos, aos incultos, pois os cultos xa
sabemos, e a ti téñote por tal, que Deus, bondade infinita, se pon condicións,
sexan en forma arbórea, ou sexual, ou a saber como, cando e onde, é para que
fagamos méritos, para que exercitemos o noso libre albedrío...
Atalloume, atropeladamente:
-¡Corto e cambio, que xa sei que mas
teño cun teólogo de certa altura! Agora paso a dicirche o meu gran fallo,
meirande có de Adán, pois el vivía á luz do sol, naquel paraíso, ou como lle
chamasen! ¡Namoreime do seu cheiro, e para iso, na escuridade! Digo mal, que
non foi exactamente na escuridade senón no escintileo cegador das luces
alternantes dunha sala de festas... Noivados eran os de antes, sempre de día,
fose feira ou festa. Naqueles tempos, por miope que foses, ollába-la res, e se
tiñas dúbidas, visitábala na casa, vestida de cada día. O meu foi na romaría, e
para iso..., ¡o que che dixen! A condenada estaba en oferta, cheirando a "Maderas
de Oriente", ou a "Rêve d´Or"...; me parece que ás dúas cousas,
así que me acheguei a ela coidando que tiña ante min unha Scheherezade!
A miña, todo orellas, que así se
puxo e así estivo en toda a entrevista:
-¡Estívoche ben, por Sultán!
Demostraches ser máis Sultán que aquel can que paseaba teu pai polo monte da
Providencia, alí en Gijón, que ata me parece lembrar que lle chamaba así.
O Asturiano, nin con esas; ¡non se
acovardara nin ante o Fiscal do seu xuízo, que así o perdeu, acaso por contradicirlle!
-Que a muller é intelixente, xa o
sei; que ten unha memoria de elefante, sempre disposta a rememorar aquilo que
nos poda amolar, tamén; pero aínda hai outra virtude, na que reparei por culpa
túa, que llo contaches a meu pai cando estivestes en Asturias: ¡Que deixou de
haber diferenzas na caixa dos Bancos desde que entraron mulleres! ¿Lémbraste? O
que non dixeches, daquela, nin eu o souben ata que veu a miña separación, é que
as mulleres, aínda que choren, aló por dentro son impasibles, e impórtalles un
carajo que a cola da ventá chegue ata a mesmísima porta de entrada. ¡Esa é a
súa arma secreta! Non estou por iso de que dúas tetas tiren máis que dúas
carretas, pois elas tamén se espapallan cando teñen un home diante, mais cunha
diferenza: que nós somos débiles, e caemos, mentres elas aguantan, e aguantan,
e aguantan, sen derreterse. ¡Elas nunca teñen "gatillazos", que mo
dixo un médico!
-Mira, ho, de médicos non me fales,
pois o teu, o teu interese, a tal momento, que iso me dixeches, ten unha
finalidade xurídica: Sentar as bases dunha reforma, sexa protestante, ou
luterana, segundo prefiras!
-¡Vale, vale! Esquecíame que ti es
un ex-bancario, e por ende, un pragmático... Pero teño aquí a Lei, ¡que a
merquei tarde, pero lina! Vaian por diante algunhas emendas que xa teño
anotadas: Artigo 1.1- "... la situación de desigualdad y las relaciones de
poder de los hombres sobre las mujeres..." ¡Porras! ¿Onde está esa
desigualdade, eses poderes, nestes tempos en que as mulleres tanto exercen de
albaneis, como de gardas, ou de ministras do Exército..., e incluso aprenden
judo? Todo iso ante uns homes que lles seguen chamando, "Miña dona"!
O único poder que lles falta, sexa físico ou moral, é misar, e para iso téñeno
cerca, que xa reparten hostias!
A miña non puido conterse e
berroulle:
-¡Animal, sacrílego!
-¿Eu? Está ben, retíroo, pero aquilo
de hostis, se mal non me lembro, tamén significa inimigos..., que a iso me
quixen referir!
Non era así, pero, ante un preso,
¿que menos que permitirlle algún exabrupto? Un asturiano non se corta nin ante
o moro Muza, así que este, tampouco:
-No punto 2 afírmase que se trata
de, "...prestar asistencia a sus víctimas". ¡A única asistencia que
recibín foi a de contar cun avogado de Oficio, e para iso, un rapaz que chegou
ao xulgado acompañado da súa noiva, á que lle deu un bico segundo entraban,
pero ela, impasible, nin llo devolveu!
-Anda, le ben, que aí refírese á
muller en canto vítima!
-¿E logo, eu, que fun obxecto dunha
provocación reiterada, sostida, cotián, non encaixo nesa cualificación? ¡Mal
entrevistador es ti, que todos adoitan enxalzar ao entrevistado, sexa home ou
muller!
Como igual tiña razón, calei,
deixándoo que perorara. A dificultade estaba en que me fixera escribir ao seu
ditado; ¡ou iso, ou nada!
-No 3 hai unha terxiversación, xa
que di, "...todo acto de violencia física y psicológica...", pero dio
a continuación de, "La violencia de género a que se refiere la presente
Ley..." ¡Cortizos! A Lei encabézase afirmando que os seus motivos van
encamiñados ás relacións de poder dos homes sobre as mulleres..., do que se
segue que recoñece unha violencia unidireccional! ¿As mulleres, unhas santas, e
os homes, uns diabros, forzudos e matóns? ¡Algún, si, pero todos, non! ¿Sabes que
che digo? ¡Teño a sospeita de que esta lei foi redactada ao son da marcha
nupcial de Mendelssohn! Puedo prometer, y prometo..., hacer lo que tu ordenes,
amada mía, tanto aquí como en el Congreso!
-¡Cínico, que es un cínico!
-Espetoulle a miña muller, pero el seguiu impávido, obcecado, que é como
adoitan estar eses homes que maltratan ás mulleres.
-Na miña defensa, -proseguiu,
inmutable, -e como alegación, tiven a sinceridade de manifestar que as últimas
verbas da miña muller, despois dos azoutes, foi chamarme louco, e vano, pero
foime contraproducente pois o propio xuíz replicoume: "Despois dunha
violencia, que nunca está xustificada, ¿que pretendía vostede, acaso un bico de
parafusa?".
-¿E ti, que lle contestaches?
-¿Eu? Máis ou menos o que diría todo
macho: ¡Señoría, váiase a tomar por onde se comeza a face-los cestos! El apuntouno
nun papel..., ¡e foise! Pero aos poucos volveu o Secretario coa sentenza
firmada: ¡Tres anos de reclusión, e quédalle prohibido achegarse a menos dun
quilómetro da casa onde fixe a súa esposa a residencia habitual!.
-Despois diso, ¿que lle dixeches ao
Secretario? ¡Non lle soltarías outro taco!
-¡Non; salvo que lle chames
"taco" a desexarlle que teña a ben casarse coa miña ex, agora
divorciada, xa que por tan excepcional a teñen!
Ao día seguinte a miña dona si que o
foi, ¡que non foi!, autorizándome a volver a Bonxe, pero eu só, de paso que
recollía aquel cacharro, que nolo ían ter vernizado e cocido.
-¡Marido, este permiso é
improrrogable: antes da noite, aquí, e escribe con luvas, pois ese Asturiano é
capaz de contaminarche o seu machismo! ¡Canto dano se está facendo a si mesmo
con esa febre de poñer por escrito os seus delirios de grandeza!
-¡De grandeza, non; de xustiza!
-A xustiza inxusta é un privilexio
dos grandes..., e el non pasa do un setenta!
…
-¿Que; como estás hoxe?
-¡Peor, moito peor, pois acaba de
saír o seu avogado cun papel que me fixo firmar autorizándoa a vender o noso
Mercedes, que era de gananciais!
-¡Iso é un mérito seu, de boa
administradora, pois un coche nun garaxe, tres anos seguidos, puro ferruxe!
-¡Nun garaxe estou eu, pero xúrolle
a Deus que ao remate disto irei buscar aquela que tiña en perspectiva, a do
fillo bravo, para facerlle dous ou tres, meus, pois, por moito que me saquen,
máis me queda, que eles non saben da miña caixa de seguridade en certo Banco,
lingotes de ouro, e tamén brillantes en bruto! Pero isto non o poñas..., por se
acaso!
(¡Claro que o poño, ou deixaría de
ser imparcial!)
…
Isto de volver a Bonxe, é outro dos
sacrificios que me trouxo a miña condición de ser home de palabra. O Asturiano recibiume
hoxe cun feixe de folios na man: ¡estivera preparando esta segunda entrevista
meticulosamente, tanto coma un político, e iso que renegaba deles!
-¿E logo, que; consultaches coa
almofada? ¿Estes folios son a túa retractación...? ¡Mira que che convén facelo...,
para que o teu amor volva a ser, iso, teu!
-Coa almofada consultei, e aquí
están as miñas conclusións: Veño de redactar sendas propostas lexislativas para
recolle-las firmas dos afectados, co seu preámbulo xustificativo e demais
requisitos, artigos e cláusulas adicionais, para que os leguleios non se
extravíen en desviacións subxectivas. Dúas, dúas leis son precisas para que o
noso futuro sexa, iso, un futuro digno, pois a situación actual é propia de
países amazónicos, séxase, rexidos por Amazonas.
-Entón, que teño que facer? Anoto o
que me digas, ou xa o tes redactado en forma de monólogo?
-Toma nota do que falo, do que che explico, pois isto, estes papeis redactados por min, son o corpus iuris do asunto. Ante todo cómpre reformar radicalmente esa mal chamada e mal concibida Ley de Violencia de Género, pois unha análise superficial do seu texto, do actual, leva á conclusión de que é moi pobre de redacción, pobre e nesgada, rozando, se non incorrendo, en desaforos constitucionais pola evidente discriminación que reflicten algunhas frases da mesma. ¿Ou é que xa non hai gramáticos no Congreso? Sequera en Madrid iso das redaccións téñeno fácil, que só traballan e viven en castelán.
-Toma nota do que falo, do que che explico, pois isto, estes papeis redactados por min, son o corpus iuris do asunto. Ante todo cómpre reformar radicalmente esa mal chamada e mal concibida Ley de Violencia de Género, pois unha análise superficial do seu texto, do actual, leva á conclusión de que é moi pobre de redacción, pobre e nesgada, rozando, se non incorrendo, en desaforos constitucionais pola evidente discriminación que reflicten algunhas frases da mesma. ¿Ou é que xa non hai gramáticos no Congreso? Sequera en Madrid iso das redaccións téñeno fácil, que só traballan e viven en castelán.
Eu crearía, simultaneamente, as
Sociedades de Convivencia Unisexual, pois iso de Matrimonio é fariña doutro
saco. Unha sociedade, toda sociedade de Convivencia Unisexual, levaría
implícito un modus vivendi, séxase un
modo de vivir, arranxo, acordo ou transacción entre dúas partes, perfecta e
rotundamente tipificado nas variantes de:
. Sociedades de Convivencia
Unisexual con achegas individuais de bens, dos que se incorporaría un
inventario para o seu retorno, ou equivalente en moeda actual, a quen se
apartase ou a disolvese.
.
Sociedades de Convivencia Unisexual sen achegas individuais, ou con
achegas funxibles no patrimonio común, que terían sempre o tratamento de
comunidades a partes iguais.
Disoltas estas sociedades, sexa uni ou bi direccionalmente, por acordo documentado, ou por falecemento dun dos integrantes, había que prever no Código Civil qué porcentaxe do seu caudal relicto iría parar a un Fondo de Asistencia para Menores Orfos...
Disoltas estas sociedades, sexa uni ou bi direccionalmente, por acordo documentado, ou por falecemento dun dos integrantes, había que prever no Código Civil qué porcentaxe do seu caudal relicto iría parar a un Fondo de Asistencia para Menores Orfos...
Interrompino, pois esa nova
estrutura xurídica caía lonxe do meu entender:
-¿Un Fondo de Asistencia para
Menores Orfos...? No Dereito Comparado non existe esa figura, e por tanto,
sería unha creación ex-novo, non si?
-¡Novas circunstancias, novas
previsións! Xa que esas machorras, ou eses efeminados, se amontoan desa maneira,
gozando de tódolos bens da sociedade actual, pero negándolle brazos e cerebros
que manteñan e acrecenten o progreso humano, séxase, a conservación da especie,
principio e fin de tódolos seres animados, é xusto que, xa que non aportan
voluntariamente, o teñan que facer a
fortiori, contribuíndo por vía sucesoria aos gastos do Erario Público.
¿Enténdelo agora?
-¡Cómate nunca o diabro! Pola miña
parte, e de aquí en diante, en vez de chamarte Asturiano, quedas bautizado co
nome de Licurgo... ¡Amén! ¿Sabes que che digo, e obrígasme a dar remate a esta
entrevista de lelos...? ¡Dixen lelos, pero habería que engadir, de legos lelos!
¡Vas ter sorte, que seica están suprimindo os manicomios para transformalos en
Centros de Asistencia Continuada!
O Asturiano, digo, Licurgo, non se
cortou nin un pisco, que me rebateu tronante:
-¡Pois é unha pena, pois esas casas
de Saúde Mental facían falta para encortellar a eses lexisladores témeros que
non saben lexislar! Sigamos, así que volve a acender esa gravadora, que ben te
vin darlle ao Stop!
As miñas leis de Convivencia
recollerán tódalas desviacións imaxinables, e serán válidas, estarán en vigor
ata o día en que vexamos os cans montados noutros cans, e as cadelas facendo o
ídem coas outras cadelas, cousa que vai para largo!
-Querido Licurgo, voute interromper
de novo pois teño a impresión de que non estás actualizado...
-¡Querido amigo, as túas obxeccións non teñen peso específico; nin peso, nin futuro! Ten en conta que coas miñas previsións evítolle ao futuro que algún día, nalgunha parte, a un gobernante ortodoxo lle dea por castrar a tódolos desviados deste país...
-¡Querido amigo, as túas obxeccións non teñen peso específico; nin peso, nin futuro! Ten en conta que coas miñas previsións evítolle ao futuro que algún día, nalgunha parte, a un gobernante ortodoxo lle dea por castrar a tódolos desviados deste país...
Volvín a interrompelo, cun chisco de
esperanza en alumarlle:
-De presente, xa nin se capan os
porcos, e ben que se nota despois nas carnes, que lles queda un sabor
desagradable, a bravío!
-Ti, que es tan afeccionado á
Biblia, mira aquí, -e mostroume o Xénese, -no, 2.24: "Por iso deixa o home
seu pai e súa nai para xuntarse coa súa muller e faceren un mesmo corpo".
¿Pode facerse un "mesmo corpo" entre bichos de igual xénero?
-É evidente que non... -Tiven que
aceptarlle esa alusión á imposibilidade física aludida.
El estaba, seguía, lanzado, feito un
bólido.
-Daquela, como non é cousa de
capa-los desviados, e por outra parte están admitidas as sociedades civís, de
par das mercantís, eses tales, sen ter que incorrer na contradición de
chamarlles "matrimonio" a eses ¿axuntamentos?, que non son tales,
poderán asociarse! Pero anota ben, ao pé da letra, que das gravadoras non me
fío: A-so-ciar-se! Serán unhas sociedades un tanto estrañas, pero con forza
legal; non só toleradas, senón rexistradas; cos seus dereitos, pero tamén cos
seus deberes! En canto ao matrimonio propiamente dito, a súa terá que ser unha
Lei de Reciprocidades, e nada de proteccionismo unilateral. Terá que prever, e
recoñecer, que a muller, en xeral, é máis intelixente có home, e precisamente
por iso hai que prever as súas argucias, os seus subterfuxios, as súas
provocacións sibilinas. Polo que fai ao home, como temos acreditada unha certa
brutalidade, ¡home que se porte mal, como foi o meu caso, forzoso á Lexión! Foi
un erro aquilo de suprimir o servizo militar obrigatorio pois conviña domarnos
un pouco, e nalgún caso, moito!
-Na Lexión tamén hai mulleres, e ben
que o fan! -Argumenteille.
-Na actual, si, pero eu crearía a de
Forzas Especiais, o Tercio dos Sansóns; unha forza especial de ataque para
enfrontala aos inimigos externos, na que encadrarían todos aqueles que
demostramos ser incapaces de controlar e de prever as argucias das Dalilas respectivas.
¡Un batallón dos torpes! Cando esta previsión teña efectos, xa verás qué poucos
homes se atreverán a levanta-la man contra ás mulleres! ¡Diálogo, por aburrido
que sexa, ou..., Lexión! Dicíase no Exército que unha retirada a tempo era a
mellor das vitorias; daquela, ¡fuxir, que tamén foxen os ventos!
-¿Fuxir... para onde, pois,
afortunadamente, hai Rêve d´Or en todas partes?
-Nos conventos de frades aínda non.
¡Esa será a mellor saída para os violentos! Nas celas recolectas teríamos tempo
e ocasión de arrepentirnos da nosa estulticia, da nosa imprevisión por non
pararnos a escoller femias acreditadas, mulleres con certificado de boa
conduta!
-¿Expedidos por...?
-¿Por quen vai ser? ¡Polas monxas,
pois as rapazas casadeiras, segundo a miña Lei terán que facer un cursiño
prematrimonial nun internado de monxas!
De chegados a este punto, e en vista
dos desvaríos imparables do meu Asturiano, co pretexto de que tiña que levar o
auto a pasa-la I.T.V., aínda que coa promesa de volver a entrevistarnos cando me
autorizase a miña muller, fixen mutis polo foro da prisión! Pero non me fun de
Bonxe sen falar cun dos médicos do cárcere, e conteille o caso.
-¡Pobre Asturiano; aínda que lle
estivo ben por casarse cunha prima, cunha galega, que iso é endogamia!
-Non eran primos, doutor, senón,
simplemente, amigos, fillos de amigos.
-O de primos é un dicir, pois os
asturianos din que, gallegos y asturianos, primos hermanos, pero que os primos
somos nós, e eles, irmáns! O que che quero dicir é que a culpa de canto lle
pasou tívoa el porque..., voucho dicir: por presentarse a exames sen ter a
sinatura estudada! ¿Que galego compra unha res para a cría sen que primeiro lla
recoñeza un veterinario? ¡Ao matrimonio hai que ir, ámbolos dous, de parte a
parte, ben estudados, ben talentados, pero facémolo con excesiva
superficialidade, e máxime agora, que coñecemos esa porta falsa do divorcio,
que é máis falsa cá Falsa da muralla de Lugo!
Dinlle as grazas ao médico, pero
tamén fuxín del pois estaba visto que a media humanidade fáltalle ferver outro pouco,
que aínda temos xente crúa nesta merenda da vida terráquea. ¿Que van quitar os
manicomios? ¡Pois é unha pena! Se eu mandase, construiría menos AVEs e máis
centros psiquiátricos. Está visto que imos á présa, e tanto corremos, tanto nos
aceleramos nas decisións, que remataremos no fondo dun barranco. ¡Desta a
culpable non vai ser a mazá, senón a propia parella, ambos, xuntos, asemade, xa
que, nin xuntos nin separados facemos gran cousa por acadar o máis importante
deste mundo, a perfección convivencial! Preocupámonos máis da penetración que
da compenetración... ¡Egoístas que somos!
-.-
As feiras de Carnaval en Mosteiro
Eu, servidor, que dediquei un libro
ás Feiras de Castroverde no século XX, estaba en débeda con Pol, así que aí vai
a miña contribución, o meu relembro.
¿Gústavos esta rapaciña?... ¡Xa me parecía que si, tanto pola súa beleza como polas súas calidades persoais! Pero hai un pero, ¡que chegades tarde! Permitiume acompañala no paseo, campo arriba e campo abaixo, naquela feira de Carnaval en Mosteiro...; e non só iso, que lle propuxen comparti-la súa cruz a cambio de que ela compartise a miña, de por vida, ¡e aceptou!
En honor seu vou redactar este
relembro daquelas feiras de Carnaval da posguerra...
Ningún tipo de propiedade témo-los
vellos que sexa máis persoal que medio século de lembranzas ao lombo, entre
elas, aquelas feiras de Carnaval da posguerra. Como vos quero ben, meus amigos
de Pol, tamén quero, e pretendo, que as lembredes, que as herdedes, pois é
probable que delas veña algún de nós, das súas consecuencias, pola cantidade de
namoros e de coñecementos que motivaban, que xeraban, aquelas troulas feirentas,
mixtas, metade feira, e a outra metade, festa; ¡tratándose do Carnaval en
Mosteiro, unha festa triunfal!
Para min, no meu entendemento, a
Historia da Humanidade ten tres épocas ben diferenciadas: Antes das feiras
locais os namoros non tiveron enxunlla, carecían de conquista e de parrafeo;
eran xuntoiros, xeralmente endogámicos, facilóns e sen arte, incluso con algún
aspecto negativo, dexenerativo, da especie.
Nos séculos das feiras competiuse
bravamente pola moza, en público, cun coñecemento ampliado ás parroquias
circundantes; buscábase, tentábase, escollíase. Daquela si que houbo unha
transcendencia, un desafío.
Hoxe en día, pero só en parte,
aquelas feiras de relación persoal foron substituídas polas Agrupacións
Escolares, coñecidas hoxe en día por un xeroglífico de iniciais, en canto ao
coñecemento persoal amplificativo, pero a continuación os nosos rapaces, estes
de agora, estean ou non en idade de mocear, atópanse, coñécense, neses
cortellos cheirentos e ruidosos dunhas salas de festas de amplo hínterland, nas
que se esvaen os referentes, os atractivos, as chamadas dun coñecemento eficaz,
de verdadeira liga, ¡por máis que lle chamen "ligar"! Son ligues
ásperos, próximos no físico e distantes no espiritual, con moito sebo e pouca
cohesión; escasos de luz; artificiosos, séxase, en equilibrio inestable, coa
inminencia dun divorcio a pouco que se lles peche a noite das súas vidas.
Volvendo ao noso, á bisbarra, ao
local: A poesía daqueles paseos, daqueles xuntoiros feirais, é indiscutible;
cada quen aseábase o mellor posible, incluso mudando de zocas ou de zapatos por
tras dunha parede próxima ao recinto feiral; e logo que había un nudismo, pero
da propia personalidade, naquelas conversas serenas, francas, luminosas, á luz
do sol, que non da lúa. Aquelas galanterías, ese mirarse abertamente nun cadro
natural, aquel retratarse nas pupilas do elixido, abríanlles os ollos,
¡retratos da alma!, reciprocamente. Por parte, carguémoslle á prosa un certo
entremetemento dos chufóns, dos esculcadores, que tamén os había; esa especie
ou clase social dos intermediarios case desapareceu a rendes da guerra; ¡case!
Menos á présa desapareceron as liortas, aqueles paus irracionais, pero, aínda
así, indo ao fondo da cuestión, aquelas carneiradas tiñan de positivo que
descubrían as macanas das mozas informais e pirixeleiras, as de dúas, ¡ou
tres!, palabras; o bo do caso estaba en que, de paso, descubríanse,
desenmascarábanse a si mesmos, eses tales, eses pseudo pretendentes, que ata
non será correcto chamarlles..., ¡conquistadores, pois iso é, era, outra
categoría, xa daquela!
Con este preámbulo simplemente
evocador quero invitarvos a rememorar, a esbozar, un retrato daquelas feiras,
que as chegamos a coñecer moitos dos aínda viventes; ¡por tanto, quedan no noso
testamento!
Como zorras madrugueiras, estoupando
as pozas coas súas madroñas, atrancaban as entradas do feiral unha ducia de
piteiras, mal faladas e feas coma diaños, case todas. Increpaban nas nosas
mulleres, á vez que lles tiraban brutalmente do seu cesto de bringas, ¡pero as
nosas sostíñanse de pé! A súa dialéctica, a súa competición, era máis ou menos
deste xeito; se non nas verbas, si na intención:
-¡Veña para aquí, por xunto de min!
¿Non ve que ese Policarpo, -Policarpo Mendaña, de ascendencia maragata, o pai
de don Delio, aquel eximio Director do Instituto, os dous unha institución, ou
mellor dito, dúas-, coa labia que Deus lle deu, e coa experiencia que ten,
vaina pasar pola pedra, pola súa, nun santiamén? O que pretende facer con
vostede non é pretendela...; ¡non, señora, non se faga ilusións! O que quere
Policarpo é fodela, facer cartos á súa conta, mercándolle por tres o que vale
catro! Eses patacóns non lle chegarán..., nin para bragas! Abaixe o cesto, e
véñase comigo, que lle pago ao contado: un, dous, tres..., e vai ben! -Muller,
este trato é un maltrato..., que xa me ofrecían catro, aí abaixo, na ponte!
-Daquela, teña, pero conste que llos dou polas ánimas, pola pena que me dá, tan
esfarrapada! E aprenda a lección, pois en cuestión de ovos é perigoso ter
tratos cos homes...; ¡lémbrese que deles saen os pitos, e ás mulleres tócanos
parilos!
A continuación, ¡arriba coas caixas,
todo ao camión, todo para Montaña! Queixos coma untos, do remase, ¡un pastel!,
pois a Ama precisaba facer liquidez para atende-los gastiños domésticos.
Coellos mantidos coas verzas da horta, restadas ao pote. Chourizos curados ao
fume, feitos co amoado da parte gorda, da parte do rabo, que os levaban os de
Lugo..., ¡para engorda-lo nabo! Unha manteiga boísima, ¡uiiih que gusto!, cousa
fina, cheirando a gloria. ¡A manteiga que sobrara dos cestos naquel paristallo
da nora! Tan boíña, a manteiga, que non a nora, que se ía derreter, ela soa,
naquela vexiga do porco..., coa pena de embotela-los larpeiros de medio mundo,
deixándolles o soro aos nenos do país! Galos tristeiros, que os poñían ao
fresco, aló arriba, lonxe das pitas, nas lonas da baca, sen piedade. Calados
ían aqueles cantores, arrepiados de selo, e pingándolles o moco de tanto
chorar..., polas pitas viúvas!
¿Que nos quedaba, que nos deixaban,
a cambio, naquelas feiras? ¿Que tal nos trataban, de feito, Policarpo e mailas
piteiras? Con aqueles catro reás, mantelos, a escoller, que os mercaban as
donas para defende-la súa saia, ¡coma quen lles pon unha sebe ás partes
pudendas! E se algo quedaba, paniños, paniños de cores, estirados ou dobrados,
que os vendía Amaro, daqueles que saldaban en Barcelona; case sempre tristóns,
de cores apagadas, ou charramangueiros, ¡para que as vellas parecesen mozas
escondendo neles as súas engurras, e de paso, as súas tristuras! Se algo de
cobre quedaba no peto, con iso, ¡porca miseria!, tres varas, de moletón, ou de
flanela, para meter por debaixo do refaixo!
De oficios, á feira ían todos,
tódolos coñecidos: barro, zocas, loras, cestas...; o pan de Mondoñedo...
Aqueles aixados de face-la decrúa na Lúa, na Murúa, en Lal ou no Carboeiro, así
como os legóns de reborda-la presa do muíño, eran cuestión caseira, que se lle
viñan mercando ao Queitano de Bascuas. De enrella-los arados, refundindo
ferralla, ¡porca miseria da posguerra, outra!, encargábase o ferreiro de Ver,
que os facía lixeiriños, aforrando metal..., ¡que nin que fosen de prata! Especialista
en fouces, pero tamén en coitelos de bo cortar, mangados en buxo, ¡un suízo!,
Xerardo de Mosteiro.
Cando menos se esperaba, ¡outro
apuro!, pois as vacas non seguían o Ogino, nin había inseminación, parían as
Touras... Nas casas pobres, que eran maioría, mellor eran os apuros, pois as
vacas senlleiras acababan nas libras, por catro cadelas!
De quince en quince, aqueles
feirantes tan cargantes, ¡carga que te cargarás nos coches de Montaña! ¡Mesmo
baleiraban as casas! E menos mal que non lles deu por leva-las mozas ao San
Froilán para casalas cos señoritos de Lugo, ¡tanto que lles gustaban! ¡Elas a
eles, que do revés non o sei!
Por aquelas catro cadelas, ¡aqueles
leóns africanos!, que nin se notaban na faldriqueira, íanse polo mundo adiante
aqueles produtos tan selectos, nosos, naturais, aos que se debera volver,
traballando para a casa, e non para a feira. E así tódolos anos, en tódalas
estacións, ¡que ata emigraban os untos! Xatiños do leite, queixos da Severina
de Varela, pitas, coellos... ¡O principal de cada casa, o mellor de cada feira!
De paso, eles, os alugados, os de Lugo, en contrapartida vendíannos o xiz, por
caixas enteiras, para raia-las mozas, estragándolles a roupa; ¡se tal ocorría,
que volvesen por xunto da tendeira! Despois diso, tatachín e mal pagados,
celebrabámolo cunha festa, ¡que así son en Pol de xenerosos, sempre, aínda que
lles chova na eira! Por tratarse do Carnaval, en Mosteiro ademais de feira,
festa!
Os feirantes da mañá, se eran de
cerca, íanse pronto, arrastrando pola lama as súas zoquiñas, unha veces lampas,
e outras de empeña, segundo estivesen os camiños..., ¡e iso que había, que
perduraba, a prestación persoal! Gran parte delas, ¡benditas zocas, que moitas
bronquites nos evitaron!, eran pintoreiras, co pico levantado, marca de fábrica
do Pintor de Luaces. ¿Eran, ou non eran, pintoreiras? A cen polas corredoiras,
ou polos carreiros, por onde máis se atallase, aínda que se achantasen na
lameira, que iso era, simplemente, un gaxe, que non un gaño, do oficio de
labrego. Tiñan présa porque cumpría face-lo relevo da garda, para que fosen á
feira..., ¡os da outra remesa!
Á tarde reverdecía o Campo da Feira
co relevo xeracional: -¡Fóra da casa, largádevos para Mosteiro, de esculca!
Exhortaban aqueles patrucios, todos, a feito, que todos eran facendeiros,
¡velaban polo incremento da súa facenda! -Esculcade con xeito, que non vos
resulte unha maula pirixeleira! E que traian o seu con que, un farroco de
cartos... Atende ao que che digo: sempre é mellor que os traian en man, que llos
vou asegurar por ante Notario..., ¡nese prado da Fonte, no de túa nai!
De artistas invitados, cóbado a
cóbado cos de Fraialde, ¿que outros podía haber na nosa bisbarra se é que non
ían, se é que non baixaban, co seu Capitán á fronte, aquel de Maxide..., os
"Puchos" de Montecubeiro? Emilia de Maxide, a "Capitana",
aquela que finou na casa do Ferreiro de Mosteiro, chea de graza, e co saleiro
sempre na man para fomentarlles o bebercio, preparáballes unha pratada
impoñente de callos, daquelas matanzas dos Brañanova: ¡Aquí os tedes, para que
se quenten os que veñan fríos...! Comede e bebede, collede forzas para loitar,
para que non vos gañen eses que mantén a Silvina do Primitivo, ¡miña pobre, que
o fai a base de troitas afumadas, vendéndollelas por bacallau!
Mingos, aquel Capitán chispeiro,
despois de servi-la Benita de Xuárez, ¡iso sempre, de primeiras!, xenegaba no
bocoi para escorrelo, envorcándolles unha xerra do que fora Ribeiro, pois
adoitaba telo picado, pousado, ¡flor pura!, aos de Montecubeiro: un neto nas
cuncas, e case que outro que se lle ía polo lairo abaixo, un gardapó enzoufado,
vernizado coa graxa daqueles xamóns mal pesados, que por entón non había fondos
reservados, ¡pero o que é pesas...! Algún daqueles lamparóns do seu gardapó
eran de cera, da que verteu, todo nervioso, axudando a buscar aquelas narices
que cortara Garduña en patriótica vendeta.
Despois do ágape, arroutando, e co
pano das mans listo para venda-la cabeza, ¡que de aí lles viña ese alcume de
"Puchos" aos enxebres de Montecubeiro!, saían ao Campo, nunha piña,
coa garrocha de castiñeiro na dereita, ¡e iso que eran de esquerdas! -¡Hei, rapaces;
dámoslle un peso a quen nos dea un pau; e se son de Valonga, unha onza! ¿Por que
calades, covardes; ou é que xa non quedan ovos na feira dos ovos?
Logo dos paus, paz; paz e paseo,
polo Campo adiante, desde a Ponte a Rielo, e do Porto ao Casal, que de feito
comezaba coa chegada de Marcelo, ao trote, arriba e abaixo, de tras para
adiante, no seu cabalo enteiro: Esporas de prata, látego de sete caudas,
cabalgando a todo cabalgar, cunha manta de Palencia na dianteira para
asentárlle-las cachas ás mozas tenras; ¡as de Fraialde, se entende!
¿Xa que hai festa, de música, que?
¡Sen música e sen pólvora, nada, unha cousa oca, unha desfeita, o Campo
baleiro! Os músicos xeralmente nacían en Silva, que xa lles poñían no barrelo
un cueiro de pelicas bordadas, figurando corcheas. ¡Cousas da señora Adelaida,
que naceu en Gondel pero namorouse dos de Silva! Para foguetes, Xerbolés, cousa
sabida. En espera dos de Silva, que seica se entretiñan no Azúmara tentando
pescar coa propia batuta, ¡intento van iso de facelo despois do Narciso!, nese
entreacto, digo, Acevedo, un músico moi chistoso, ¡un segrel!, arrastrándose
polo Campo, ía zurrando nas latas enferruxadas da súa pandeireta, á vez que
recitaba salmodias, tristuras. O pobre, nin co seu eivamento se cansaba de olla-las
mozas, avarento delas, sabedor de que nunca lle deixarían tocárlle-lo seu
pandeiro. ¡Tanto que precisaba, el tamén, duna tocadiña, aínda que só fose na
distancia media, aínda que fose por encima! A Ceguiña de Gondel, ¡outra
institución polense!, morreu antes tempo, e daquela deixounos orfos, nunha
orfandade de violíns silentes, aos que nunca se volveu, nin de mozo nin de
vellos. Algún día mercarán un stradivarius eses animosos da Leña Verde...
Co sol caendo, caía o pecho en Cas
Xenoveva: -¡Largo de aquí, rapazas, que boto a tranca; rematou a feira; fóra,
ao paseo, que perdedes o casamento! Ben podían irse, que servidas estaban:
ademais das teas, cintas, cintas e carretes; ¡da Cadea, pois dos ris Xenoveva
non tiña! Se cadra foran dous, dous carretes, que se dicía que as de pouco
peito íanse por tras dos valados para poñelos, ben postos, na dianteira,
axustados naqueles xustillos de trenzas; esa provocación pectoral servía a dous
fins: predicar que valían para a cría, e con iso, que os mozos se turrasen
entre si, a matar! Poño por caso, Valonga e Montecubeiro, que eran os máis
adestrados de toda a bisbarra. Mentres, os Cucos e mailos Raposos, a velas vir,
agardando pola desfeita. ¿Que o xiz estragaba aquelas chambras de satén...? Non
importaba gran cousa, que xa tiñan o reposto no fardel da manteiga, ou no cesto
de vimbios..., novidades que trouxera, ¡de París!, a susodita Xenoveva. (Tardei
en saber que o "París" das modas de Mosteiro estaba en Lugo...; ¿il
será que hai varios?).
En canto aos mozos, algunhas
vampiresas da bisbarra asegurábanse ben aseguradas: Dúas palabras, ¡unha na
zoca, e outra no zapato! Ao labrego utilizábano coma unha ferramenta: De mañá,
para cargalo co cesto; ¡un refresquiño, como din nas Asturias! Pero, de tarde,
¡ai se vén un señorito engravatado, deses que prometen telas de man branca, sen
facer nada, coma as señoritas de Lugo, tal cal! Lugo era un espello da vida,
¡da boa! De aí, diso, desas lixeirezas ocasionais, desas pretensións, desas
ilusións, viñan moitas das liortas referidas... ¿Para que? ¡Para mostrarlles ás
mozas a fondura dos namoramentos sinceros, sen rival posible, aínda que ás
veces resultase un baleiro animal, sublime idiotez; algo así coma un porco de
gravata tras dunha verza fresquísima, aínda orballada. ¡Porcos en celo
selvático, que merecían que os capase aquel capador imperturbable, Saavedra!
Despois dunhas carreiras para que a xente vise o macho que era cada quen,
¡collédeme forte, que o mato!, a feira volvía ao seu aquel, pois, para
cacha-los rebeldes, e para beber de gorra, de tricorne máis ben, ¡estaba a
Garda Civil de Castro do Rei!
Mentres, con toda filosofía, Daniel
de Piñeiro, desde a porta do seu emporio, e cos dedos no chaleco, ollaba aquela
mocidade divertida e fachendosa, anémica máis ben, pisaverdes moitos deles.
Algún castrapeiro, tuberculosos ás veces, pero ninguén se tiña por pasaxeiro!
Daniel, no ínterim, dicíalle ao seu chaleco, polo baixo, discreto que era: -¡Paseade,
filliños, paseade, e facédeo con garbo..., mentres poidades! Con esa debilidade
que tedes encima, eses ósos recachados que logo vos furan a chaqueta, unhas
orellas que translocen..., ¡calquera día chégame un recado, un aviso urxente,
pero coas medidas máis ben escasas para que lles custe pouco a caixa! Daquela
paseareivos eu, cos pés por diante, pero, iso si, coas mellores cintas de seda,
e cunha coroa grandísima deses loureiros de Veiga do Outeiro, encima do
féretro, que será a envexa de tódolos vivos do voso rueiro!
De parte de Daniel, do mesmo sentir
quere dicirse, estaban os cregos, ansiosos de cantar responsos para manda-los
pobres ao Ceo, ¡e que os mantivesen aló! Como a riqueza era escasa, catro,
catro ricos, crego incluído, por cada parroquia..., chegaban! ¿Os outros? ¡Os
outros á Gloria, que alí non molestan pedindo esmolas!
A pesares das malas, ¡boas!
intencións, fomos saíndo adiante, e subimos ao poleiro, case todos, pois
aqueles mozos do meu tempo non se acongoxaban (agora din, acolloaban) ¡nin coas
penas do Purgatorio, por moito que a Igrexa ameazase! Ademais diso, para
sacarnos de apuros, estaban os médicos, don Carlos e mailo Gundín; un,
presente, e o outro para chegar. Entendían á xente do país coma ninguén: -¿Que
tes, rapaza; que queres consultar: dóeche a barriga, ou paraches de menstruar?
-Señor, estame atinando, que as dúas cousas son certas... ¿Non será que te
deitaches con aquel rapaz que te acompañou na feira de Carnaval...? ¡Igual te
fuches polas pallas tras do palleiro de teu pai, coa barriga ao vento, nunha
noite pecadenta, desas de xeada...! A rapaza, ¡é un supoñer! -¡Non señor, si
señor, non me azore, que non podo máis! Certo é que o fixemos, pero non foi no
palleiro, senón debaixo dun carballo..., na Retorta, aí en Caraño... -Xa
entendo, xa; aquelas follas da follada estaban da xeada, non si? -Non señor,
que estaban quentes, coma o lume; viñamos de segar, e parámonos ao pé do
carballo, con intención de descansar..., pero a calor non nos deixou en paz! Se
algo malo fixemos en tal ocasión, foille coa imaxinación, que eu, ao momento,
perdín o coñecemento; ¡non me lembro de nada, tan só de que me mancaban as
raíces do carballo...! -¿Ves como pecaches, aínda que non te decatases do que
estaba pasando? ¡E logo que tamén hai pecados de omisión, agravantes..., por
falta de precaución! ¡Acórdate de que cho está dicindo este médico! -¡Señor,
cúreme, pois o cura xa o fixo, que me deu a absolución, e de penitencia un
casamento válido, no altar, que iso dos carballos é un paganismo, cousa de
druídas...! -¡Eu non receito abortivos..., nin da ruda nin dos outros!
-¡Tampouco os quero; Deus me libre de tal, que houbo mortes de sobra na guerra
de España! A receita que lle suplico é que fale co meu rapaz, e dígalle que
vostede non lle cura a súa tuberculose..., se non casa comigo! ¡Para fillos
bravos, abonda cos xatos! -¡Máis vos farei, miña rapaza, que irei de
padriño..., para gastar os habanos que me regalan por curarlles a tise! Como
dicían aqueles romanos: ¡Do ut des! Médicos listos coma os de Mosteiro..., ¡nin
en Santiago!
Daquelas feiras moito me queda no tinteiro; cousas importantes que me gustaría relatar..., ¡se houbese lectores capaces de aguantarme! Unha delas, subir ao altar aquela rosquilleira da Ribadauga, polo doce que lles botaba. Mándolle un bico de bits, se é que llo deixa pasar a censura do Ceo. ¡Vaia roscas, Ceo puro! Seica as facía co trigo dos Campos de Cirio...; ¡terei que preguntarlle a Trigo! Tamén estaba a cousa do viño, aquelas botas de levalo ás casas... Eu nunca souben distinguir, pois ninguén me ensinou a beber, e tampouco a fumar; ¡a outras cousas, menos, nin sequera as malas, que seica nos veñen por natureza, da caída Terreal! Dicíase que o mellor viño era o de Quiroga... ¿Do Concello de Quiroga, ou da Casa de Quiroga? Os de Cas Quiroga apelidábanse Freire..., así que, vindo de freires, se nos daban do que bebían, coido que non tería maleficio!
Daquelas feiras moito me queda no tinteiro; cousas importantes que me gustaría relatar..., ¡se houbese lectores capaces de aguantarme! Unha delas, subir ao altar aquela rosquilleira da Ribadauga, polo doce que lles botaba. Mándolle un bico de bits, se é que llo deixa pasar a censura do Ceo. ¡Vaia roscas, Ceo puro! Seica as facía co trigo dos Campos de Cirio...; ¡terei que preguntarlle a Trigo! Tamén estaba a cousa do viño, aquelas botas de levalo ás casas... Eu nunca souben distinguir, pois ninguén me ensinou a beber, e tampouco a fumar; ¡a outras cousas, menos, nin sequera as malas, que seica nos veñen por natureza, da caída Terreal! Dicíase que o mellor viño era o de Quiroga... ¿Do Concello de Quiroga, ou da Casa de Quiroga? Os de Cas Quiroga apelidábanse Freire..., así que, vindo de freires, se nos daban do que bebían, coido que non tería maleficio!
Quédame falar da Cabrona de
Luaces..., máis coido que non fará falla, xa que a tiñan bautizada! ¡Ah, e
tamén do sancristán, Xan da Cazurra, pero deste, se conto o que contaban acerca
da súa parcería co Cura, igual me excomunga a Igrexa co seu "Vade retro
satana"! En todo caso, xa pasaron, ambos, polo tribunal celestial.
Con isto, con estas evocacións, moi
serias aínda que eu lles bote un pisco de broma, que as teño por comúns de
tódolos vellos do meu país, non sigo, que me dá congoxa ve-las mozas
impacientes, rabiando por bailar aquel tiroliro da época. E despois diso, a
raspita. Ao final, acordádevos da muiñeira de Mosteiro; ¡pobriña, tan esquecida
que a temos, que xa ninguén se acorda dela, e iso que lle restauraron a acea!
¡Que secura de tempos: no peito, un
tusido; e o peto, baleiro; a nosa manteiga en Lugo, untando as queridas dos
larpeiros! ¿Onde, se non? E menos mal que cambiaron algo..., ¡os tempos, pois
os de Lugo, non! Para o primeiro venres do mes volve a ser feira en Mosteiro,
esquecida aquela do 7 e do 21, pero... ¡vai ser outra! En todo caso, aló
iremos, con permiso da polbeira, e levaremos zapatiños ¡agora, todos, a feito!
¡Viva o comunismo, todos iguais, calzados do mesmo xeito! Mentres, coidado,
meus vellos, con iso dos zapatos, non sexa o diaño que nolos poñan de charón,
do barato, pois estes fúnebres de agora, por aforrar un euro, envólvente nun
sudario, en coiros! Aínda que, ben pensado, fan ben: ¿para qué vestirse cando
imos renacer en graza, séxase, en pelota picada? Eses do Ceo non teñen vergoña;
¡claro, non teñen de que avergoñarse!
¡Viva Pol, e mailo Deus que o fixo!
Púxolle unha ducia de ríos troiteiros, aínda que hoxe estean de vacacións, a
salgueiros! E no medio, para que nada faltase, unha carballeira..., ¡a de
Mosteiro! A falta de frades, carballos. Púxolles uces na Uceira, castiros e
bidueiros; torneiros, ferreiros, e incluso astronautas! ¿Onde? ¡No San Martiño
da Lúa, tan valentes que andan sen escafandro! Hortos a escoller, prados,
cereixas, noces, e..., ¡roseiras! Homes rexos, de pelo no peito, e mozas...,
dunha peza, que non se dobran ante ninguén! Todo lisiño, case case, de Terra
Chá, por máis que os arrimen a Meira. Todo lisiño, salvo as curvas do Fontao,
pois as outras, tratándose de mulleres..., todas son poucas!
-.-
Vidas paralelas: Manuel Cordero
Pérez e Jordi Solé Tura
Os estremeños tócanse, foi o título
dunha famosa obra de teatro, unha comedia musical de Pedro Muñoz Seca, levada
ao cine por Alfonso Paso. Pero hoxe, e aquí, vou falar de algo máis serio,
moitísimo máis, ¡de dous extremos coincidentes! Un, galego, do finisterrae
hispano; e o outro, do Mare Nostrum. De punta a punta, pero con grandes
coincidencias, que non deben pasarnos desapercibidas; así que, hoxe, Día da
Constitución, tómome a liberdade de ufar un: ¡Vivan por sempre (na nosa
lembranza, obviamente) os Constitucionalistas, os fautores das Constitucións!
Mal estaríamos sen constitucionalistas,
pois, por mal que as fagan, peor estariamos na anarquía, ou nunha ditadura.
Unha constitución, toda constitución, como toda obra humana, e máxime estas,
nadas, sempre, dunha tirapuxa entre mentalidades e actitudes coexistentes, é,
pode ser, debe ser, mellorable. O que non poden ser é esquecidas, nin elas nin
os seus autores.
Daquela, ¿por que esquecemos,
maiormente as mulleres, que aínda non lin a primeira que dedicase un
agradecemento escrito ao noso Manuel Cordero Pérez, codefensor con Clara
Campoamor, nas Constituíntes de 1931, e á contra dos temores do seu propio
partido, que a muller tivese voto, un voto igualitario cos homes? Os cataláns
berraban aquilo de ¡Esperta, ferro! pero aquí non sobraría un ¡Esperta,
Castroverde!
Ambos, o catalán e mais o galego,
empezaron de panadeiros; ambos foron parte activa, decisiva, en sendas
constitucións. ¿Caben dúas vidas con máis paralaxe? A diferenza vai estar,
está, en que os paisanos do actual, calquera que sexa a súa ideoloxía, están
honrando a memoria do seu… ¿e nós? ¡No comment, que dixo o inglés!
-.-
A responsabilidade paterna
Pater
familias
A
responsabilidade paterna no relevo xeracional: do que foi ao que é.
Só os vellos podemos presumir dun
espello retrovisor que nos reflicta tres xeracións: pais, fillos e netos.
Reflectir non é dar fe, pois aínda está sen inventar o espello inmaculado; pero
unha aproximación, si.
Só pretendo facer unha caricatura;
iso que vaia por diante.
Avós: Naceron nunha monarquía
oligárquica, e criáronse nela. As escolas eran de a ferrado, e non sempre de
trigo. O cura ofrendaba de cu para os fregueses; e cando lles daba a cara,
facíao subido a un púlpito en forma de globo aerostático. O léxico descansaba
en dúas verbas: ¡Si, señor! Casábanse xeralmente por esculca. Ían facer o
servizo militar sempre e cando non fosen fillos dun terratenente que pagase a
cota, directamente ou por medio dunha aseguradora. De ir ás guerras de África,
volvían cunha sífilis contaxiosa e secreta que derreaba o seu matrimonio. A
metade das vacas eran de cabana; e ás casas libres de foros chamábanlles a Casa
Grande.
Fillos: Unha boa parte deles
criáronse envoltos na bandeira tricolor, pero deseguida os pasaron ás sabas rojigualda,
dúas franxas de sangue, unha polos roxos e a outra polos azuis; no medio, a
ictericia, o marelo da pobreza. O que non volveu mutilado, veu aterrorizado.
Detivérase o progreso, e houbo que emigrar de novo, aínda que esta vez algo
máis cerca, pasando frío e collendo frieiras por Europa arriba. Moitos dos
fillos da segunda xeración criáronse cos avós, mimados pero non escarmentados.
Os casamentos fixéronse con pompa, pero tamén con vaidade; ¡roupas do comercio,
flores do comercio, e torta xeada! Non foron de lúa de mel á lúa…, porque non
tiñan influenzas na NASA!
Netos: ¡Moitas becas e poucos
estímulos, pouco sacrificio! Os pais, ou non sabían, ou estaban ausentes para
axudarlles nos deberes, para ensinárlle-los deberes. Tan pronto lles saíu a
barba dedicáronse a face-lo amor e non a guerra. Falloulles o pote das papas, e
criáronse con sándwichs; por ende, fofos! O seu exercicio foi de ximnasio, co
aire viciado. Como os pais estaban ausentes, fose na emigración ou nunha
oficina, afastados do fogar, non aprenderon a dicir papá e mamá, senón, papi e
mami. Os profesores colléronlles medo, e pasaban as horas lectivas ollando no
seu reloxo de pulso en espera do timbre de saída. Con iso de que se pagaba o
paro, e se herdaba o piso, e se comía do fogón familiar, nin corrían présa as
oposicións nin era preciso esmerarse, fose no estudio ou no traballo…
¡Alto aí, que isto son filípicas,
esperpentos, monstros goyescos! ¡Oxalá! Pero en todo caso, xa que as crises son
convalecencias, coido que non estaría de máis toma-los reconstituíntes, e…,
reflexionar! Non busquemos responsabilidades, que son xenéricas, e non só dos
pais. Como dixo Ortega: “Yo soy yo y mis circunstancias”. ¡Iso, botémoslle a
culpa ás circunstancias! E perdón polas molestias, que non é grato amenta-la
forca na casa do aforcado.
-.-
Os suevos de Bergland
Comecemos polas partillas, por ese
desgarro vital, por ese mal necesario que pon a cada quen en situación
fundacional; é un chanzo que invita a subir, unha bifurcación de camiños, un acicate
para progresar, que non sempre se cumpre, que non sempre se quere cumprir,
pero, ¡é lei de vida!
O vello Gome procedía do Burón, que
daquela era, e chamábase, Burg, pois así lle puxeron aqueles suevos designando
unha torre, por entón xa abandonada, que a fixeran os romanos para protexer a
súa vía, aquela que unía Lucus Augusti coa Gigia asturicense. Romanos naquela
contorna só quedaba un vilar deles aló arriba, de par da Fons Sacrata; os da
mesma, ignorando o xermano daqueles suevos, non entenderon iso de Burg,
castelo, fortaleza, así que lles pareceu que, por asentarse aqueles suevos aló
abaixo, nunha especie de burato, o tal “Burg” debía traducirse por Burón. ¡As
consecuencias daquela confusión de linguas iniciada na torre de Babel, que
seguirá polos séculos dos séculos, cando tan doado, tan xeitoso e tan musical
era aquel galego da Galilea!
O pai de Gome chamábase, e era,
Eberardo, ebar + hard, Príncipe Valente. Eberardo chegara ao Burg da Fons
Sacrata no ano 410, polo calendario daqueles romanos, para entón xa adscritos
ao cristianismo dun tal Sanct Iago, outro galego de Galilea. Asentouse naquel
lugar co seu gando, atido ao foedus que pactaran suevos e romanos: ¡Un terzo da
Gallaecia, pero limitándose ás terras despoboadas, ou abandonadas! Tiña de
prole os seguintes: Andulfo, o Lobo, que era un gran cazador, e de casado
quedouse no burg de seu pai, como tal primoxénito. Despois viña Gome, do que
falaremos engorde; e unhas cantas fillas, tan machotas elas, tan walquirias,
que ningún suevo as quixo por esposas, pero fóronlle de gran utilidade a seu
irmán, que as encargou da facenda miúda.
Casado o tal Gome, e como o casado
casa quere, deulle Eberardo un capitaliño en reses de todo tipo, maiormente
vacún, e coa mesma despedíronse, esperanzados de que volverían a verse,
¡Aufwiedersehen!, pero…, ¡a glaucoma do Eberardo, á forza de chorar polo fillo
ausente, agravouse, así que tan só o puido palpar e abrazar nunha ocasión na
que volveu para informar a seu pai da sorte que tivera encontrando desértico o
asentamento dos caranicum, que se foran, todos eles, absolutamente todos, para
a urbe principal, para o Lucus Augusti, hipnotizados pola boa vida que se daban
aqueles lucenses, e ignorando, ¡daquela, pero despois, co seu Caranicum
repoboado polos suevos, tarde piaches!, que é preferible ser cabeza de rato que
rabo de xato.
Á terra dos caranicum aquel Gome deu
en chamarlle Caraño, e alí se asentou, comezando a proliferar coa súa meirega,
Adelheid, á que hoxe chamaríamos Adelaida, querendo significar que era de
condición, de condición e de aspecto ou familia, nobre. Primeiro xeraron outra
walquiria, que se parecía un montón ás tías, maiormente no de atravesada, pero
deu cun submiso e houbo casoiro; esta filla, chamada Olga, que vén a ser o
contrario de “folga”, polo seu dinamismo, que xa saíu da matriz de súa nai
berrando e pateando, foi a führer da casa paterna, a condutora, a mandona, así
que se quedou nela de morgada, desprazando aos seguintes, que tiveron que
busca-la vida por onde puideron, por onde atoparon baleiros para o seu
asentamento.
Á segunda filla puxéronlle
Cadegunda, que vén a significar que a segunda parecíase á primeira, pero resultou
algo máis pacífica. Casou cun mozo que fora encargado dunha villae romana, e
por tanto sabía dirixi-las labranzas. Decruaron un bo cacho do Val do Eo, e
dedicáronse a sementar millo para mellor alimentar o seu gando; de aí que lle
puxeran Milleirós ao seu territorio. ¡Todo a millo miúdo, que daquela non se
coñecía o outro, o americano!
O terceiro, ¡por fin!, saíu varón,
pero a morgadía xa estaba outorgada, así que tivo que buscarse os pastos por
onde Deus lle deu a entender. De casado coa filla dun tal Hermunde, un home moi
pío, un auténtico druída, con capela e todo, por consello daquel sabio ocuparon
unhas xunqueiras abandonadas, que tiñan de cabeceira un castro e non quedaban
lonxe da Vila de Cirio. Ciro fora o conquistador do Mons Medullius, e Roma asignáralle
as terras da súa aba, que por deformación fonética a xente chegou a confundir o
seu nome co que se lle daba a unha vela grande das de cera das abellas. Este
terceiro, do que non se lembra o seu nome pois resultou máis coñecido polo
feito da gran casa que construíu na xunqueira, -unha xunqueira, para os suevos,
era un Rois-, así que deron en chamarlle Neuhaussen, ¡o da Casa Nova! Este home
tamén casou cunha meirega, do lugar de Rielo, e tanto lles gustaba aos seus
fillos aquel nome que o tomaron por apelido seu, e así lles quedou, definitivo.
Ao cuarto, ao benxamín, preferiron
non poñerlle nome para que seguise e conservase o de seu pai, o daquel Gome,
así que deron en chamarlle, Gómez, que significa, o fillo de Gome. O pai
encamiñouno á clerecía, pois quería que fose sacerdote de Odín, pero aquel
rapaz saíu un mozo vergalludo, que non parou ata casar cunha tal Estrela,
Stella en latín, que era filla do centurión do Castrum de Vallis Viridis, en
Bolannio, unha fortaleza que tiñan os romanos para protexe-la Vía de Asturias.
Aquel Centurión, como bo romano, era máis suave e máis rastreiro cás cobras,
así que lle propuxo ao Gómez facilitarlle cen escravos se decidía asentarse no
Monte dos Cubeiros, daquela Mons Cuperio.
-¿Ursache, mein Schwiegervater?
Pero o outro, que non tiña, ou non
atopaba unha contestación axeitada aos seus plan, quedouse calado, petrificado.
Gómez insistiulle:
-¿Por que, por que o dis, querido
sogro, querido so! ogro? ¡Non pretendo que sexas tan franco coma os francos,
pero si máis explícito cós kalaicoes, vulgo ostrymnios!
-Rapaz, xa que insistes… Ese lugar,
esa bocarribeira, ese acceso noroeste da serra do Miradoiro, está libre en
canto terra agrícola, ¡que para iso che proporciono eses cen escravos, pero…,
ten anacoretas!
-¿Druídas?
-¡Non exactamente! Son cristiáns evanxelizados por aquel Iacobus, pero con tendencias panteístas. Sosteñen que, suposto que Deus é o fautor do mundo, das cousas deste mundo, montes e ríos, animais e árbores, ceo e terra, todas esas cousas son de Deus, son parte esencial de Deus, e xa que El as criou, xa que as animou, vere dignum et iustum est, equum et salutáre, adoralas! Así, entregados á natureza, esquécense da súa propia, tal e tanto que nin se casan, mais, ¡per Iupiter!, que temo un desbordamento seu, da súa vitalidade, e que tódolos deuses nos libren de que lles dea por vir aos meus dominios en busca de sabinas, pois en tal caso a súa proliferación, o seu mestizaxe, vai ser de antoloxía, que ata teremos que evacuar medio Lucus para deixárlle-lo sitio! ¿Faste cargo?
-¡Non exactamente! Son cristiáns evanxelizados por aquel Iacobus, pero con tendencias panteístas. Sosteñen que, suposto que Deus é o fautor do mundo, das cousas deste mundo, montes e ríos, animais e árbores, ceo e terra, todas esas cousas son de Deus, son parte esencial de Deus, e xa que El as criou, xa que as animou, vere dignum et iustum est, equum et salutáre, adoralas! Así, entregados á natureza, esquécense da súa propia, tal e tanto que nin se casan, mais, ¡per Iupiter!, que temo un desbordamento seu, da súa vitalidade, e que tódolos deuses nos libren de que lles dea por vir aos meus dominios en busca de sabinas, pois en tal caso a súa proliferación, o seu mestizaxe, vai ser de antoloxía, que ata teremos que evacuar medio Lucus para deixárlle-lo sitio! ¿Faste cargo?
-Fago, meu caro Schwiegervater, que
así, se a túa filla e mais eu repoboamos ese Mons Cuperio, os anacoretas irán a
polas túas netas, pero non a polas túas mulleres! ¡Grazas, amigo!
O suevo non estaba conforme, pero a
filla do Centurión, si, e como daquela xa mandaban as mulleres, acabou cedendo,
claudicando, tanto ou máis có Claudio romano! Colleu a súa herdanza, e botou
man do cabalo para ir diante, para enfrontarse aos eremitas de presentarse
problemas ocupacionais. Pero non os houbo. De chegado á Valga do Santo Estevo,
polas praderías do Azúmara arriba, conferenciou co Vigairo dos eremitas
chegando á conclusión de que era unha boa simbiose: Os anacoretas orarían e os
suevos laborarían. ¡Ora et labora!, sería o lábaro da nova comunidade. Pero
faltaba un detalle, o nome daquel couto, pois os ermitáns non llo deran, ¡que
era tanto como darlle un nome ao Señor, ao Señor de Tódolos Nomes!
Dixo Gómez:
-Queridos irmáns: Isto, esta
bocarribeira, é a entrada aos cubos do monte…, coa particularidade de que aí
arriba, onde eu faga o meu asentamento, esas terras medio montesías, aínda que
suaves, daranme a mellor vista desta Veiga do Azúmara. Con isto visto e sabido,
nada mellor, nada máis expresivo, que poñerlle, Berg Land, e como os xermanos
adoitamos aglutina-las verbas, quedará, definitivamente, polos séculos dos
séculos, o topónimo de Bergland!
-Por nós, admitido, -contestoulle o
Vigairo-, pero non te fagas ilusións pois o mundo romanizado tende á
simplificación, e chegará o día en que abreviarán iso, quedándose en “Berlán”,
que tampouco soa mal, pero perderase a Memoria Histórica.
Ao suevo, que era un pragmático, que
se perdese a súa historia importáballe menos que a beleza do seu berg, con
aquelas pastadeiras, que non as había mellores nas veigas do Rhin, das que
procedían os seus entregos. A partir daquel intre, aquel Gómez e maila súa
xente dedicáronse a decrua-las terras inherentes, comezando por elevarlles os
correspondentes paredóns das sellas ás tres fontes do seu asentamento, a
Fontiña, a Fonte Grande, e mailo Rego de Bergland, pois nunca suevo houbo que
non comezase por adora-las fontes. Isto dos mananciais foi o seu tesouro máis
prezado, que sen fontes, por moito que lles regalasen un terzo do país, nunca
houbesen repoboado aquela Gallaecia anárquica dos romanos, da que o único que
lles importaba era a súa requisa dos minerais, do trigo e do viño, desprezando
o resto da xente e da campía. Como no pecado vai a penitencia, ¡sempre!, agora,
polo século XXI arriba, aquela muralla que nos obrigaron a facerlles para
acubillar as súas rapinas, sérvenos de caldo de cultivo para que nos visiten os
turistas, entre outros, os descendentes da loba capitolina.
Aquí comeza a historia do noso
Bergland, que non se perdeu de todo pois pasou das lareiras aos ordenadores,
instrumentándome a min, que fago de ponte elemental, instrumental, e a moita
honra! ¡Pola Patria fago o que sexa, que xa estou afeito a facelo!
Mentres construían a súa casiña, de
pedra da canteira do Carballo do Val, e de lousa da Mouriña, con vigas da
Regueira, os Gómez de Bergland, cos seus servidores, montaron unhas tendas de
peles na Carballeira Grande. Non eran moi confortables que digamos, pero
aqueles carballos abeiraban do Norte, que xa é moito. Collámolos nunha das súas
conversas da lareira, onde a Stella do Vallis Viridis lle dicía ao seu marido:
-Marido, ¡que leda me tés por
traerme ao teu Bergland! Se algo queda daquel paraíso do que nos fala a Biblia,
este é o lugar, o seu emprazamento…
-¿Gústache olla-lo río, o Azúmara?
Daquela, cando chegue o verán, voute levar para que te deas un baño a corpo
enteiro, pero…, ¿e se te ven os anacoretas desa Valga do Santo Estevo? Teu pai
díxome que non hai anacoreta que non sexa tentado da carne, maiormente da
carne!
-Meu pai é un romano, e por tanto,
un inquisidor. ¡Contigo ao meu lado, nada vou temer! Por se lles tes medo,
podemos levar connosco ese cento de escravos…
-¡Non tal, que sería peor o remedio
cá enfermidade! O que levarei será un toldo de peles, e póñoas en catro varas
polo lado da Valga do Santo Estevo…, para evitar que se…, que se alporicen!
-¡Estás en todo, meu ceo!
-O meu só ten unha estrela, ti, e
cómpreme evitar o teu eclipse. ¡Deus, como brillas nesta noite montesía, canto
de feliz me fas! O malo é que fuches remisa en parir…
-Xa che din dous, e agora
secáronseme as regras.
-Eu quería doce; doce, para fundar
doce tribos, igual que fixo Israel.
-¡Xa! ¡E se non tes para darlles,
que emigren! Pois as de saber que os tempos aínda non son chegados, que me dixo
meu pai que os trirremes dos romanos non se atreveron a pasar da Fisterra. Din
os augures que, andando os séculos, xurdirá un galego, ¡outro aventureiro!,
capaz de reencontrarse con aqueles irmáns separados pola fractura da Atlántida;
pero, iso, para cando? No ínterim temos que conformarnos co mundo romano, e xa
non é pouco que vos concedesen un terzo, que non todos teñen, nin terán, outra
tanta herdanza!
Nunca roñaban, e iso que eran de
dúas razas; o de tronzarse os matrimonios foi un invento das xeracións cómodas,
das acomodadas. Comezaba a primavera, e coa primavera todo renace, todo empeza.
Pero había que darse présa coas decrúas, paralizando incluso as obras do fogar,
pois a natureza non agarda pola xente, e as estacións son curtas, maiormente
para poñer en produción aquelas superficies, tantos anos dedicadas á deusa
Silvana. Os herbívoros estaban ledos: aínda quedaban hedras nos carballos, pero
xa medraba a herba tenriña nos claros do bosque; e logo que se aproximaba a
época do apareamento de moitas especies. O malo, o penoso, era para os humanos,
que tiñan que traballar desde o orto ao ocaso, tronzando con aquelas serras de
aire que tanto aire precisaban para darlles o recorrido necesario, e arrincando
seguidamente as raíces da árbore caída cunhas petas de ferro herdadas dos
romanos, que as facían tan pesadas porque eles non as utilizaban, e os
escravos…, ¡para iso son escravos, que canto máis derreados menos protestan!
Coa cerna daquelas árbores os artesáns ían elaborar arados de madeira, con
punta de ferro, outro invento daqueles romanos, tan inventeiros eles que todo o
discorrían con tal de que lles fixesen o traballo ao seu xeito. Pero os suevos,
que viñan afeitos a sacarlle rendemento ao gando, que non ao persoal, pola súa
parte inventaran o xugo e mailas loras, así que era cousa de manter as vacas
para arar con elas os campos despexados.
Aínda sen lousar, tanto a casa coma
os seus alpendres, pero coas cortiñas aradas e gradadas, o suevo Gómez foise co
carro á de seu pai para proverse de coles, repolos, cenorias, allos, cebolas e
demais verduras de horta. Desde que remataron aquel plantío convocou na
carballeira grande a tódolos escravos, homes e mulleres, e díxolles:
-Vouvos comunicar a gran decisión da
miña vida: Convenceume o vigairo deses eremitas da Valga do Santo Estevo para
que me bautice, para que me incorpore á Igrexa de Cristo, así que estades
invitados á cerimonia, que terá lugar mañá mesmo, aquí mesmo, na Fonte Grande
deste lugar de Bergland. Daquela, como cristián, non podo, non debo, admitir a escravitude,
así que ¡atentos!
Vou delimitar con estacas os termos,
as lindes, das terras que me reservo, e co resto farei grandes parcelas para
todo aquel que as queira traballar. O noso limes só terá por confines as terras
que estean ocupadas polos romanos. Pero calade, que non estou aquí para recibir
os vosos aplausos, senón para agradar ao Señor Xesús. Daquela, prosigo:
Aquel que se queira quedar comigo, á
miña sombra, ao meu amparo, ese tal, sen prexuízo de recibir o seu lote de
terras, considerareino criado, e terá a súa recompensa, sexa en denarios ou en
especie. ¿Non hai preguntas?
Si que as houbo, sendo o primeiro en
falar un tal Adrao-Vostede, polo que entendo, está creando a freguesía do Monte
Cupeiro, ¿non si?
-¡Efectivamente! E ti quedas
proclamado Comendador dos eremitas. Estableceremos un conventus nun punto
central, con xurisdición propia, cárcere, picota, e todo iso. A única conditio
sine qua non que me impuxeron eses frailucos é a de que se reservan o seu dereito
de pernada, séxase, a prima noctis das vosas mozas. ¡Con todo ser moito, coido
que peor será continuar de escravos! ¿Aceptades?
As que máis aplaudiron foron as mozas,
precisamente elas, que xa tiñan posto o ollo nos eremitas, uns homes barís e
ben mantidos. ¡Así naceu Bergland, e a partir de Bergland, a parroquia do
actual Montecubeiro! ¿Que como o sei? ¡Vantaxes de ter avós!
-.-
Xullo = Mes da Sega, ou, a Gran
Crise
Houbo un ano no que esta identidade foi plena: 1936. En todo España, pero eu só podo/so puiden abarcar o sucedido nunha bisbarra, na miña. ¡1936, unha sega con fouciños, pero tamén con escopetas, pistolas e fusís! A min pilloume/circundoume con só seis anos, pero como tiñamos lareira, e un avó emperrado en abrirme os ollos, algo daquela crise souben, algo vivín e moito padecín!
Memoria Histórica: Lei 52/2007, do
26 decembro, pola que se recoñecen, etc... Estiven calado en espera de que
mellores plumas redondeasen a información inherente, correspondente, pero estou
decepcionado pois moito falar dos enterros/desenterros, cousa que dou por ben
feita xa que a Historia é un “Wad-diana” que tende á resurrección dos secretos
inicialmente silenciados, particularmente estes. Aquela Guerra, aquel
Levantamento, ¡todo con maiúsculas!, tamén tivo efectos socioeconómicos,
¡atroces!, e diso pouco se leva falado. Boto en falta testemuñas presenciais,
pero os que viviron e sufriron aquela “sega” fóronse, case todos, de viaxe,
levando consigo eses arcanos; e coa censura de prensa que padecemos daquela,
por décadas, ¿quen ousaba rememorar? Isto sen mencionar o complexo de
Estocolmo, colectivo, xeneralizado, que seguiu á Guerra.
Para facer un esquema, igual serve
este: perplexidade, retención en filas, chamamentos acelerados, pánico, pánico,
pánico… E de par diso, fame, moita! Os das vilas sempre dixeron que nese tema
os do rural, con iso de ter horta… ¡Xa! Esquécense de que os mozos foron
“levados”, e que, tras dese baleiro, viñeron as requisas, a caída da produción,
as mulleres atendendo aos nenos, aos vellos, ¡e de paso, ao arado! Vénse
celebrando o “Día da muller traballadora”, e nese saco vai todo, pero entendo
que aquelas mulleres que apandaron coa economía, forzada, da nosa Guerra, ¡dá
deles!, que aquela si que foi crise, merecen unha mención especial: ¡Vaia por
Deus…, e por elas!
En Galicia non houbo guerra… Iso din
os do resto desta pel de touro bravo á que vimos chamando España. ¡Guerra, non,
pero guerras, si! O seu financiamento hoxe en día está estudado e bastante ben
sabido, ata os máis mínimos detalles, tanto desde aquí coma cos cartos daquela
depositados no estranxeiro, (don Juán, os Luca de Tena…), pero, ¿o
manducatorum? Iso sen contar os fusileiros, xa que, lexión e mouros á parte, a
carne de canón, inicialmente en Asturias, fronte aos seus dinamiteiros, ¡que
casualmente tamén eran galegos pois os nativos mandaban, e se algún baixaba ao
pozo, ás galerías, era para picar, pois a TNT cedíanllela aos primos,-léase:
aos galegos! O noso führer (lider, guía) preferiu utilizar, ¡case non tiña
outros!, aos que chamaba “paisanos”, ¡unha mentira, outra, pois el, de galego,
nin os apelidos tiña, que ata estranxeirizou o segundo intercalándolle un “h”!
A morte viña pintándose cunha gadaña
ao lombo, pero no 17/18 de Xullo do 36 a herba xa estaba no pendello; andábase
na sega, concretamente na do centeo, pois os trigos de daquela ata principios
de agosto aínda estaban en flor; andábase…, ¡co fouciño! Uns, poucos, deixaron
de lado esa ferramenta para acollerse á escopeta, que poucos eran os que a
tiñan porque só os burgueses, os señoritos, adoitaban cazar; e logo que algún
deles, tal que Dom Mauro, estaban previdos. Pero o común dos labregos, por máis
que lles tremesen as pernas, afeitos ao “Si, bwana”, na súa inmensa maioría,
cadráronse: ¡Ás súas ordes, meu Cabo! Daquela a orde foi: ¡De frente, mar!
Por Montecubeiro apareceron,
deseguida, as sobriñas de certo Cura, con aqueles cestos da feira, cos de
merca-lo chocolate… Estamos recollendo o “aguinaldo” do soldado, así que, se
non queren que os apuntemos como “rojos”, fagan o favor de baleirar esa hucha:
cartos, prata, esas leontinas que lles trouxeron os fillos, os de América; toda
clase de valutas e de xoias… As malas linguas, ¡que sempre as houbo!, dixeron,
pero non daquela, senón máis tarde, que esa… ¿sega?, esa recollida, como pesaba
moito, dela a Lugo só chegou unha mostra, pois, tempo adiante, algunha das
xoias viuse… ¡onde non debía estar!
Coa escaseza, de par súa, ¡coma
fungos!, xurdiron os estraperlistas. Un nome estraño, pois nada tiñan que ver con
aquel Strauss e con aquel Perlo, con aqueles do xogo da ruleta… As cartillas do
racionamento, aquel “Plato único y día sin postre”, aqueles requisadores do
gando, dominando, controlando as feiras, para despois, algún deles, vender en
Lugo, e tamén na Coruña, os filetes das xatiñas máis tenras, precisamente
aquelas que deberan ser vendidas/mercadas para conservar e para mellorar a,
nosa, raza rubia.
Chegou Xullo e veu a sega… Pero a
parca trouxo fouciños, ademais das gadañas habituais. Os homes morreron de
morte matada, e algunha das mulleres, tamén. As mulleres, a maiores, tiveron
outro calvario: ¡o de viúvas de vivos, e algún deles, xa non! Tiveran abondo
coa emigración dos seus homes, fillos, esposos…, pero veu Marte e castrounas! A
todo isto estoume decatando de que é comprensible que se falase tan pouco
daqueles dramas socioeconómicos pois estas lembranzas poñen os pelos como
escarpas. Incluso os dedos engarabúllanse nas teclas do ordenador, resistíndose
a ordenar estas lembranzas da meirande desorde tida neste país desde a invasión
romana, pois os bárbaros, aínda que así lles chamasen, ¡meus pobres!, viñeron
en son de paz, cun foedus, cun pacto, cun contrato, na man; ¡en definitiva,
outros emigrantes!
Pero vou parar, pois, como estamos
en Carnavais, igual se toman a mal estes des-velos, este quitarnos a careta. O
pasado, pasado está, é certo, pero tamén serve para darnos alento, pois, se de
tamaña crise saíron os nosos avós, nós, que nos temos por máis listos, ¿imos
tremer? ¡Adiante toda, como din os nautas! E máxime agora, que estamos na época
dos astronautas, eses xenios que son capaces de lanzar ao espazo uns vehículos
que ¿nunca? chocan entre si. Iso sen contar coa opinión destes heroes do
botellón, que logo din, “¡Menos batallas, avó, que vos estivo ben empregado…,
por face-la guerra e non o amor!”. ¡Que se lle vai facer, agora xa foi, pero os
daquela xeración seguimos sendo platónicos: Amicus Plato, sed magis amica
veritas! A verdade, en Historia, por dolorosa que sexa, é o único amigo fiel,
pois os outros…, ¡os outros son/eran estraperlistas!
-.-
Re-flexión
Non corrixir, que está ben escrito:
re-flexión, volver a flexionar, recapacitar. ¡Enderezar rumbos! Se o queredes
dun xeito máis científico: Reflexión = Cambio de dirección dun corpo ou unha
onda ao chocaren cun obxecto opaco ou superficie reflectora.
Iso fixeron aqueles economistas do
New Deal baixo a batuta de Franklin Delano Roosevelt, pero cun acerto relativo,
en moitos aspectos negativo, cunha re-flexión un tanto soberbia, porque lles
faltou humildade, humildade e sabenza, xa que volveron a caer na crise, ano
1937. ¡É o que teñen as curas en falso, que se pode re-caer! Menos mal que
detrás veu Keynes, Keynes e mailos seus seguidores! Pero isto é moi complexo
para unha simple re-flexión sobre o tema.
Na nosa bisbarra, e as demais polo
estilo, faltounos gravar en letras indelebles aquela sentenza de Paco Sarille
(súa irmá Celsa, agora en Castroverde, coa súa boa memoria, seguro que aínda se
lembra diso) cando chegou á casa patrucial e atopou a seu pai gozando dos
roxóns, e animando aos invitados: “¡Comede e bebede, que un día é un día!”.
Nisto, a solemne imprecación de seu fillo, do Paco, desde a porta da cociña:
“¡Ay, Sarille, acuérdate que hay mañana!”.
Iso, ese esquecemento, non foi só en
Galiza, senón, e tamén, en España; e con España, en medio mundo,
particularmente no occidental. A euforia do consumo, a competencia no gastar e
no lucir, ese salto mortal desde o sector primario ao terciario, esquecéndonos
de producir, ¡esquecéndonos de engadir valor ás cousas! Se estivese vivo o
amigo Carreira, pero algún daqueles alumnos coido que se lembrará diso,
serviríame de testemuña de que pasei unha hora, larga, expoñéndolles aos
rapaces de Castroverde que o único valor con absoluta categoría económica
estaba, estarao sempre mentres dure a civilización actual, en … ¡engadirlles
valor ás cousas!
Iso de que nada se crea nin se destrúe
está ben, é certo, en física, pero en economía, non! En economía imos mal se
non creamos superávits, reservas; se non afianzamos o mañá, se damos
preferencia ao consumo sobre a inversión. Tamén cómpre lembrar que a produción
non pode ignorar estas premisas: que como, cando, e para quen. En definitiva,
se non lle facemos caso a Paco Sarille, que en paz estea, pero non lla supoño
absoluta porque estará lembrándose da nosa, maldita, imprevisión. Un dito
frecuente naquelas mesas misérrimas da posguerra era iso de, ¡Hai que comer
para vivir, pero non vivir para comer! Cómese de moitos xeitos: Pola boca,
polos ollos, coa envexa dese veciño que se permite certos luxos…
Cando eu era rapaz, nunha parroquia
limítrofe había un pai que tiña sona de acabador porque vendía leiras para
enxaldar as fillas, para presentalas, digamos que, ¡en sociedade! Pois non, non
era certo, pois aquel pai o que facía era, ¡inverter! E fíxoo con tanto acerto
que hoxe andan por aí os seus netos feitos uns potentados. (É certo, pero non
vou dicir quen).
As crises, á larga, son boas. Fan
corrixi-lo rumbo, discernir entre actividades básicas, de futuro, e consumos
estériles. Tampouco é cousa de aperta-lo cinto, pois hai uns mínimos vitais;
uns mínimos cadora máis altos porque así o esixe a nosa culturización.
Estou escribindo, coido que con
sinxeleza, adrede, pois algo máis teño a obriga de saber, porque a miña
intención é defende-lo patrimonio, ensinar a quen saiba pouco, ¡se é que algún
deses queda!
Dixen, patrimonio, e dese concepto
non quero saír: Patrimonio é toda construción, moral e material, que teña por
alicerces os bens herdados, sexa dos pais ou do colectivo circundante; global,
diríamos agora. A propósito: Sempre me emocionaron aquelas escolas edificadas,
sostidas, polos nosos emigrantes, e dedicadas precisamente á xeración seguinte.
¿Para qué? ¡Rotundamente, para que non tivesen que emigrar; e de facelo,
saísen, polo menos, coas catro regras! No día en que escribo isto, vimos na
galega que en Vigo están poñendo cadeados aos estantes dos super…, ¡porque a
xente, por necesidade ou por vicio, deu en roubar comida! ¡Aí o temos: a
comida! Pero as mellores hortas de Galicia plantáronas a eucaliptos… ¡Deus lles
perdoe!
Non teño a menor dúbida de que as
nosas autoridades, do partido que sexan, fan, e farán, un esforzo imaxinativo
para que este punto de inflexión da nosa economía sexa breve e soportable, sen
traumas ou cos menos posibles, pero…, ¡cada quen, nestas encrucilladas, é
co-responsable! Como dicía aquel ¿señor?, “… ante Dios y la Historia”.
Tampouco quero chorar nin apesarar,
senón facer, aquí e agora, neste punto de inflexión da curva económica, unha
re-flexión colectiva: Deteñámonos e comprobemos se o camiño estaba equivocado,
fose por culpa nosa ou dos nosos dirixentes, e por tanto, busquemos, entre
todos, unha brea (verea) máis segura, máis…, estable! ¡Dixen! Dixen pouco, pero
dixen o que tiña no peito.
-.-
Lembranzas de Besteiro
Anímome a engadir unha sucinta glosa
por concorrer estas circunstancias, máis ben de tipo subxectivo: Unha, que se
me dixo que é importante afondar nesta figura histórica por ser pouco coñecida
na miña/súa terra, e iso a pesares da súa categoría persoal e social; a outra,
porque se dá o casual de que as primeiras referencias de D. Julián viñéronme
por narracións familiares, de lareira, xa que este paisano, xunto con Manuel
Cordero Pérez, o enxeñeiro Cándido Fernández (Montoutiño), e algún outro, eran
tema entrañable e recorrente de miña tía-avoa Ramona Lombardero San Miguel,
nora de Nicolás Salmerón y Alonso, tamén casualmente un dos profesores de
Besteiro.
O caso é que a súa figura, o seu
espírito ou o seu fantasma, ben me leva ¿perseguido?
Desde a lareira: Cando puxen escola
na casa de Rei de Piñeiro, ano 1946/7, o dono da casa, señor Martínez, sabía ao
detalle a historia deses Besteiro de Franqueán, pero referíase ás súas
vivencias no Corgo, que das madrileñas pouco máis sabía, ou dicía, ¡tempos de medo,
tempos de reserva mental!, que aquilo do seu “coche” de cabalos, o de ir e
volver a Madrid, que era a admiración de cantos o viran, aparcado diríamos
hoxe, no seu pendello de Franqueán.
Nos anos 1948/50 (que logo morreu, e
a cuxo enterro asistín), ¡cantas veces agardei pola sinatura do Presidente,
General D. Miguel Ponte y Manso de Zúñiga, naqueles expedientes que eu
mecanografaba con tanto medo a equivocarme, na Fiscalía de Guerra do Consejo
Supremo de Justicia Militar, Fortuny número 4, Madrid, ignorando entón que
aquela man firmante, rexa e segura, era a mesma que lle botara a firma,
infausta firma, o 15 de xullo do ano 1939, á sentenza do infortunado Julián
Besteiro, precisamente con estas históricas verbas: “…CONFORME con el
precedente dictamen de mi auditor, apruebo la sentencia dictada en esta causa y
que condena al procesado don Julián Besteiro Fernández a la pena de reclusión
perpetua, sustituída por treinta años de reclusión mayor y accesorias legales.
-A los efectos expresados en la última parte del anterior dictamen, vuelva esta
causa a Auditoría-. El general encargado del Despacho. Miguel Ponte y Manso de
Zúñiga”!
A primeiros dos cincuenta empezaron
a permitir a entrada no cemiterio civil de Madrid, con identificación e
motivación, así que teño ido unhas cantas veces con meu primo José Lombardero
Gómez, para rezar na tumba de nosa tía Ramona, no panteón dos Salmerón, fronte
ao nicho de Pablo Iglesias. Daquela Besteiro aínda roldaba aló abaixo, no
cemiterio de Carmona, pero no 1960 levaríano para Madrid, sendo soterrado
exactamente, precisamente, naquel campiño no que tantas veces estiven de pe,
impresionado por aquel illamento no que tiñan daquela ás personalidades da
República.
Tamén polos cincuenta, cando saíu o
meu libriño “Castroverde. Bosquejo histórico geográfico”, coñecín ao
polifacético Manuel de Rivas Reija, co que falei largo e tendido acerca da
figura de Besteiro. ¡Mellor dito, faloume el, pois era un pracer empaparse coa
súa sabenza! Nunha daquelas conversas deume a dirección do escultor Otero
Besteiro, por entón estudante de Bellas Artes na Academia de San Fernando, con
quen teño vivido aventuras, anécdotas, que hoxe, eu mesmo, cualificaría de
gamberrís. O serio foron as nosas visitas aos museos, onde preguntabamos máis
cá policía daqueles tempos, que xa é dicir. O que nunca se me ocorreu foi
preguntarlle se era parente de don Julián, pero como aínda temos a seu irmán,
na súa casa do Camiño Ancho, calquera día… Dos Otero Besteiro tamén cómpre
face-las súas inxentes biografías; eu conservo unha caricatura de Francisco,
feita por Siro, que considero insuperable.
No ano 1990 José Antonio Durán,
soprado non sei como nin por quen, contactou comigo para insuflar o seu artigo
“El guante blanco de Julián Besteiro” (La Voz de Galicia, 6-10-1990). E así di:
“Nosotros hemos llegado al asunto por la generosidad de José María Gómez
Vilabella, que tuvo a bien enriquecer una de nuestras historias centenarias…”.
Neste artigo, Durán recolle uns versos de García Lorca: “¡Viva don Fernando,/
barbas de santo,/ padre de los socialistas/ de guante blanco./ Besteiro es
elegante,/ pero no tanto!”. E de paso, pon a man na chaga: “En Galicia, la
patria natal del personaje, el silencio vuelve a ser revelador de esa
generalizada ignorancia que nos corroe”. ¡Exacto: que nos corroe!
Pero non podo seguir adiante sen
collerme do brazo dese gran pensador do condado de Flammoso), Castroverde, que
neste contexto sería igual que dicir, do noso condado, (¡que si, que o é, por
máis que a veces faga o esforzo de disimulalo!, Paco Pestana, que sostivo en
público (El Progreso do día 6-6-1998) que, “Un país sin memoria es un país
envilecido”. ¡Pois si, si señor, que algo así nos pasou con Besteiro, e con
Manuel Cordero, e con tantos outros!
Mirade que levo proposto, tanto aos
de arriba coma aos de abaixo, que nos utilicen aos mozos da terceira idade para
obter información local, e gravala ou escribila, ¡antes de que pase a miña
xeración, a da guerra! Pero, ¡nin caso! Teño á man una carta, do 23-12-1998, do
Pretor lucense de entón, no que me di: “Recibo de bo grado a súa proposta de
difundi-la cultura popular galega de xeito tan directo, orixinal e
desinteresado. -Consciente da necesidade de preservar para as futuras xeracións
o compendio de vivencias e saberes que constitúen o baseamento da nosa
identidade, trataremos na medida do posible de transmiti-la idea”. ¡Iso,
transmitila, pero non arquivala!
Se aquel xurista, aquel Rivas, que
tanto sabía de procedementos legais, tivese a ocorrencia, no seu momento, de
levantar un acta notarial recollendo o testemuño daquelas persoas que viron
nacer ao neno Xulián, hoxe pasariámoslles esa evidencia por diante dos ollos a
todos aqueles que din, como fixo un ilustre periodista, coido que de boa fe, “…Cordero
salió de Castroverde analfabeto y acabó, tenaz autodidacta, siendo gran figura
del socialismo español de su época, cuando por él andaban don Julián Besteiro
(que algún bromista sostiene que era de O Corgo y hay quien se lo cree),
Fernando de los Ríos y Luis Jiménez de Asúa, por citar a tres de sus
reconocidos ilustrados…”. ¡Ai Rivas, querido Rivas, erudito Rivas, outro inxenuo,
por non dicir krausista, parece mentira que ignorases aquilo de que ninguén é
profeta na súa terra, e máxime nunha terra e nuns tempos en que só eran
importantes os do tricorne ou os da camisa azul, tal que aquel Jesús Rodríguez,
de Gomeán, cabo da Garda Civil, xeralmente coñecido por “Don Jesús”, pero tamén
por meu padriño, que se atreveu a loitar con el, na nosa eira, a brazo partido,
para evitar que o susodito lle partise a súa cachaba nas costelas, a propia
cachaba arrebatada a un vello coxo. ¡O tempora, o mores!, que dixo Cicerón.
A propósito do tempo: Aquel profesor
a quen lle debe Lugo pouco menos que aos romanos, Antón Fraguas e Fraguas,
díxolle a Siro López, nunha entrevista que publicou La Voz de Galicia
(3.8.1997), que, “O tempo non é para matalo, senón para vivilo”. Pois ben,
vivámolo, vivámolo tomando exemplo daqueles homes, homes e mulleres, que se
mataron a traballar estudando e descorrendo os panos da ética, sen importarlles
outra cousa que non fose a utilidade do seu próximo, dos seus coetáneos. Que a
súa labor fose ou non recoñecida, que nos valésemos dela, iso é outro cantar,
un cantar para cantantes!
Xa que me deu polas citas, coa venia
do lector, pois sabido é que quen realmente o é aguántaas todas, e o que non,
nin a esta liña chega, traerei a colación un excelente artigo ¡como tódolos
seus! de Victoria Armesto (La Voz de Galicia, 5.3.1994), “Manual del perfecto
krausita”, “…Azcárate fue siempre fiel al principio krausista de que la
diferencia esencial en cuanto al valor moral de la conducta no radica en la
importancia de las cosas que se hacen sino en hacerlas bien. Un zapatero que
haga bien un par de zapatos sirve mejor a la sociedad que el autor que escribe
un libro mediocre”. ¿Facer ben as cousas? ¡Xa! Esa era a ética daquela
xeración, daquela xente, Salmerón, Azcárate, Besteiro…; ¡e, cómo se estarán
rindo de nós, agora, desde as súas alturas respectivas, ao comprobar que a moda
actual é facer moito, aínda que sexa mal, con tal de que o acepte o mercado!
¡Maldito marketing!
Que aqueles krausistas foron uns
inxenuos, uns utópicos, coidando que eran capaces de educa-las Españas, unhas
Españas señoritingas que viñan de vivir á conta da prata indiana, iso son o
primeiro en aceptalo, pero tamén estou con Manuel Rico Lara (La Voz de Galicia
15.10.1984) en que “La influencia ejercida en nuestro país, especialmente en el
ámbito universitario, por el krausismo era importante, pretendiendo una
concepción armónica del universo que integrara los elementos contradictorios en
una unidad superior y conciliadora”. Non en van se dixo, sempre, que sae
crucificado aquel que se mete a redentor. Hoxe en día volvemos a buscar unha especie
de globalización socio cultural…, ¡que é a mesma pretensión, só que con
distinto nome! Por aquí tivemos, entre outros, a Ramón Piñeiro, que tamén
pretendeu educa-lo país a base de moderación e de razoamentos, pero igualmente
con pouco éxito persoal.
Canto máis sei de Besteiro, acaso
precisamente por ser pouco, máis quixera afondar nese pozo da súa sabedoría, en
particular pescudando de onde lle veu esa conxunción tan frutífera dos seus
xenes. ¿Víñalle da raza xudía, tantos que se acolleron ás terras ubérrimas do
noso Chamoso, onde aínda quedan apelidos seus, propios? ¿Algún maragato que se
namorou dunha hispano-sueva e quedouse connosco para exercer de pater familias? Din que a cara é o
espello da alma, pero, que eu saiba, aínda non se inventou o ADN vía
fotográfica.
Para rematar con esta argallada
biográfica, de admirador do Besteiro veciño noso, non podo omitir unha
referencia a eses analistas que o tillan de parvo, onde para min o único que
realmente houbo foi unha impotencia atroz, por xigantes que fosen uns cantos,
pero só uns cantos, fronte as furias de Eolo, desatadas nesa década ciclónica
dos anos trinta, se ben coa orixe, ao meu entender, naqueles desastres de
Filipinas, Cavite, Cuba, Annual, etc...
Neste senso, o punto álxido da
impotencia de don Julián, o cénit do seu querer sen poder, da súa loita moral
contra os elementos fácticos circundantes, estivo na frustración dos seus
propósitos e das súas xestións en Inglaterra cando foi á coroación do Rei,
representando á España republicana. Manuel D. Benavides, a quen o gran
periodista, ¡máis ben, cronista!, Carlos Fernández Santander, chamou, con todo
acerto, “Otro gallego olvidado”, referiunos aquel episodio, aquel fracaso, no
seu libro “La escuadra la mandan los cabos”, editado en México no ano 1976:
“El general Matz, Jefe de la
Comisión de municiones en París, fue designado para formar parte de la misión
extraordinaria que, presidida por D. Julián Besteiro, envió la República al
acto de la coronación del actual Rey de Inglaterra. La Misión tenía un carácter
exclusivamente protocolario y de amistad mal correspondida. El señor Besteiro,
de espaldas a la República y contra la República (¡En contra dos seus erros,
diría eu!) pretendió darle otra:
¿No le parece a usted -dijo al
general- que debemos hacer gestiones para provocar una intervención inglesa? -Perdone
usted, D. Julián, yo no puedo hacer sino lo que me ha ordenado el Gobierno”.
Os fillos da Gran Bretaña,
tradicionalmente imperialistas, e por tanto, perpetuos competidores de España,
naquela ocasión, coa súa “No intervención”, déronlle o cu aos bos desexos de
Besteiro, coa complicidade implícita dun militar desleal, xa que desleal é
aquel que obedece indebidamente, sen caer na conta de que iso mesmo os levaría
a enfrontarse, seguidamente, en peores circunstancias, ao outro
tardoimperialista, Hitler.
Besteiro, ademais dun intelectual
coma a copa dun piñeiro, era, por natureza, un home de paz, un pacificador.
¿Con atavismos xudeus, ou maragatos? Non o sei, pero con moita moral e pouca
forza para aqueles tempos de desmande belicoso, que tamén o evidenciou
apuntándolle ao coronel Casado que se estaban producindo ilegalidades, daquela,
en febreiro do ano 1939, con Manuel Azaña dimitido do seu cargo de Presidente
da República; co Presidente das Cortes, Martínez Barrio, inhibido, etc... E
volveu a caer na inxenuidade de confiar naquelas xestións de Casado en Burgos
(aterraxe en Gamonal), esperanzados, ámbolos dous, en que lograrían de Franco
un armisticio pacífico e pacificador para entregarlle Madrid sen bombas e sen
sangue. Pero aínda lle quedaba outro calvario, outra decepción, por permanecer,
por quedarse en Madrid, no vello edificio de Hacienda, da calle Alcalá xunto á
Porta do Sol, que era precisamente por onde pensaba entrar o seu paisano, aquel
Marte do Ferrol, aquel novo “Rei Sol”, dándolle esporas ao seu cabalo de Atila.
-.-
Manuel de Rivas Reija,
un erudito que nos pasou
desapercibido.
Que nos pasou desapercibido, pero
non a todos pois Xulio Xiz ben que o lembra en dous capítulos do seu libro “O
Corgo, amplo horizonte”. Nas páxinas 44/45, ao dá-la biografía de Julián
Besteiro Fernández, fainos ler: “Raul Morodo, na G.E.G., indica que “comunmente
considérase que naceu en Madrid o 21 de setembro de 1870, pero Manuel de Rivas
Reija intentou demostrar que nacera na casa de seu pai, na parroquia de
Franqueán (O Corgo, Lugo) o día 15, e que fora traslado a Madrid e rexistrado
como nado alí o día 21. A súa familia pertencía á pequena burguesía mercantil
acomodada. A primeira Gran Enciclopedia Gallega, en castelán, menciona un
traballo de Rivas Reija sobre Julián Besteiro, publicado en La Voz de Galicia o
30 de setembro de 1973, que non puido ser localizado”. Volve Xulio Xiz a
referirse a Rivas, no mesmo libro, páxina 50, especificando que, “…MANUEL DE
RIVAS-REIJA Y RIVA DE NEYRA, especialista en dereito nobiliario e xenealóxico.
Nacera en Vilachá de Chamoso, residindo moitos anos na capital lucense. Foi un
estudoso da comarca, da súa historia e das súas xentes”.
Empezando polo final, que así leo os periódicos para ir entrando en materia pouco a pouco, do indiscutible ao discutible, aquí temos a fe de falecemento do noso ilustre Rivas Reija; a fe ou partida de nacemento pode non ser exacta, como seica pasou no caso de Julián Besteiro, segundo veremos máis adiante, ¡se o lector ten paciencia!
Empezando polo final, que así leo os periódicos para ir entrando en materia pouco a pouco, do indiscutible ao discutible, aquí temos a fe de falecemento do noso ilustre Rivas Reija; a fe ou partida de nacemento pode non ser exacta, como seica pasou no caso de Julián Besteiro, segundo veremos máis adiante, ¡se o lector ten paciencia!
Ese nefasto día, -¡nefasto para os
seus amigos, pero feliz para el por entrar nese foro onde seguramente o entenderon
e admiraron!-, a min colleume operado da próstata, e por ende, illado,
bloqueado, pero non faltou quen lle rendese os honores pertinentes, e non
precisamente un dos favorecidos pola súa liberalidade de espléndido mecenas
lucense, pois eses calaron coma tumbas; o que non sei é se o fixeron por
desagradecidos ou por incompetentes. Manuel Blanco Castro foi dos outros, que
lle dedicou unha sentida e xusta necrolóxica a pesares de non deberlle nada,
que eu saiba. Estas foron as súas liñas en El Progreso, do xoves 26 de xaneiro
do mesmo 1995:
“Manuel de Rivas Reija y Riva de
Neira.- Lo esperaba. Pero, con todo, cuando vi su esquela en El Progreso,
recibí un duro golpe. Manuel de Rivas Reija hacía años que padecía una grave
enfermedad. Gracias a su voluntad de hierro, pudo sobrellevarla con cristiana,
y diría que estoica resignación, contando siempre con el entrañable cariño de
su esposa, Manola Gude, auténtico ángel tutelar. Pero, al fin, ni los grandes
adelantos de la Medicina pudieron frenar a la inexorable Parca.
“Manuel de Rivas-Reija había
nacido en los extramuros de la ciudad de Lugo, el 4 de diciembre de 1928, en
una casa de campo o caserío, llamada Torre de San Julián, o sea, en el límite
divisorio que separa los municipios de Lugo y Corgo, en la primitiva capital
del antiquísimo principado de Flamoso o Chamoso. Así me lo había expresado el
propio Manuel Rivas Reija en “curriculum vitae” hace unos años.
“Su afán de saber y sus aptitudes
innatas, le llevaron a emprender toda una serie de estudios, como bachillerato
en la Academia Lucense, dirigida por el sacerdote López Platero (al que tuve la
satisfacción de ayudarle a misa), intendente mercantil, técnico superior en
Ciencias Empresariales, técnico de Seguros, Filosofía, Ciencias Históricas, pero,
sobre todo, destacó en Derecho Nobiliario Europeo Comparado, con tesis laureada
en el doctorado y doctor en Ciencias Genealógicas, Heráldicas y Nobiliarias.
“Como escritor, su obra se
encuentra dispersa por importantes revistas especializadas y varios diarios. La
obra inédita que deja es enorme, como yo he podido comprobar en las horas que
he tenido la satisfacción de estar con él. El querer enumerarla sería largo en
demasía. Cabe destacar “Historia del Principado de Chamoso”, obra en varios
volúmenes, con notas históricas de las feligresías de Corgo, Castroverde,
Baleira, etc... y con genealogías, pazos, fortalezas y otros monumentos.
“Estuvo en posesión de
importantes títulos académicos, como el Instituto de Estudios Históricos
Medievales de Cataluña y de Estudios Heráldicos de Puerto Rico, y fue miembro
de las Academias de Roma, París, Londres, Atenas, Nueva York, Ginebra,
Alejandría, Tokio, etc... La mayoría de éstos y otros títulos académicos, le
fueron otorgados en premio a investigaciones realizadas a oriundos de España en
los diferentes países. También fue premiado con importantes condecoraciones.
“Desde estas páginas, quiero dar
mi sentido pésame a su esposa y demás familia y desearía que la Consellería de
Cultura de la Xunta de Galicia, como homenaje póstumo a este hijo ilustre de
Lugo, le publicaran algunas de sus importantes obras inéditas o que se
recogieran en un volumen sus principales artículos dispersos por diarios y
revistas. Y desde aquí, mi adiós, amigo Manuel de Rivas Reija y Riva de Neira”.
Teño claro que o coñecía ben o señor
Blanco Castro, incluso mellor que eu pois o amigo Rivas nunca me falou desa
inxente obra inédita, que non dubido a teña, ou tivese, dada a súa monstruosa
capacidade de traballo e de estudio, así como unha memoria inusitada. Do que si
me podo xactar e da súa intimidade, manifestada en tres temas recónditos dos
que lle penso pedir ampliación tan pronto nos vexamos Aló Arriba: aquel
contencioso de Neira de Xusá que lle podreceu o sangue, a tal punto que nos
seus finais non había transfusións que lle chegasen; aquela dor que lle
producían os desenganos de tanta xente á que abeirou ou protexeu, incluso
monetariamente; e, ¡como non, que agora xa se pode dicir!, qué pasou nese Aló Arriba
ao verse de novo co seu amor platónico, aquela beldade lusa da que estivo
perdidamente namorado, iso si, platonicamente, Palmira da Mahia do Carvalho.
Tamén omite, ou non o sabía o
antedito, que Rivas, ademais de Kleisourarkas de Mikrasia, era o secretario da
revista bimestral de estudios históricos greco-bizantinos, BYZAS, sendo
director da mesma o propio príncipe Juan Arcadio Láscaris Comneno. Eu si teño a
obriga de sabelo xa que lles debo o meu nomeamento, a proposta súa, de
Espatario Caballero da Orden de San Eugenio de Trebizonda.
Tampouco podo omitir nestas achegas
biográficas a entrevista que lle fixo Ana I. Peón para El Progreso do día 24 de
agosto de 1985 (páxina 7, a toda plana; fotografía inicial da presente reseña),
cando aínda estaba san e eufórico como se percibe visiblemente da fotografía
que ilustra o artigo antedito. Literalmente:
“Manuel Rivas Reixa es
descendiente de los príncipes de Santa Rosolea, dignidad concedida por la Madre
Regente de Carlos II para la Sicilia Ulterior el 27 de enero de 1670 y del
marqués de Carlos Rey, título que le fue otorgado a don Diego Antonio de Rivas
por un archiduque de Austria. Doctor en ciencias genealógicas, históricas,
heráldicas y nobiliarias por la Universidad Internacional Filobizantina IPHBAU
de Florida y titulado a su vez en dichas ciencias por el Centro de Estudios de
Orientación Profesional, CEOP, dependiente de la Unesco, el señor Rivas Reixa
es un experto de todo cuanto se refiere a cuestiones nobiliarias y de rancio
abolengo.
“-Genealogía, Heráldica y Derecho
Nobiliario se puede estudiar en el Instituto Salazar y Castro, del Consejo
Superior de Investigaciones Científicas de Madrid, con diploma de licencia. El
grado de doctor sólo se puede obtener fue de España, porque en las Facultades
de Derecho e Historia de nuestro país todavía no se ha creado una sección de
Genealogía, que abarque las cuestiones de ascendencias y descendencias, de
Heráldica, dedicada al estudio de las piezas de los escudos, y de Derecho
Nobiliario, que arranca del Derecho Romano y se consagra en Las Partidas de
Alfonso XI el Sabio. Las Ciencias Hderáldicas, Históricas y Nobiliarias
constituyen una de las dieciseis ramas de la Historia.
“-¿Qué obligaciones y derechos
trae consigo un título nobiliario?
“-Un título sólo produce
sacrificios: el titular del mismo ha de ser una persona honesta, modesta,
espléndida, hasta tal extremo, que todo aquel que cometiese un delito de
gravedad sería inmediatamente privado del disfrute de su título.
“-¿Qué requisitos hay que cumplir
para solicitar un título?
“-Todo aquel que solicite un
título ha de tener méritos para ello. Además de toda una serie de cualidades
personales y de una fortuna que sirva para dar lustre al título, es necesario
descender de un titular y estar en parentesco directo con el primer y el último
poseedor del mismo. Las solicitudes han de ser presentadas a Su Majestad el
Rey, acompañadas de un árbol genealógico, de una serie de partidas de
nacimiento debidamente legalizadas, y demostrando que el título que se solicita
no está anulado. Una vez formado este expediente dentro del Ministerio de
Justicia, Sección de Gracia, pasa directamente a informe de la Excelentísima
Diputación de la Realeza de España. A continuación, pasa a manos del abogado de
trato de la Sección de Títulos de Grandeza y Nobiliarios del Ministerio de
Justicia, y, por último, al Consejo de Estado. Por otra parte, el Rey es
totalmente libre para rechazarlo. Si por fin, el título es concedido habrá que
pagar unos derechos reales que pueden subir del medio millón de pesetas, según
los casos. Estamos hablando, claro, de aquella situación en que se trate de
solicitar un título que ya haya disfrutado algún ascendiente del que ahora lo
suscribe. Por otra parte todo soberano que posea jefatura, territorio y
legitimidad, puede conceder un título a cualquier ciudadano en atención a sus
méritos y sus virtudes, o bien por un servicio eminente. También puede conceder
títulos y de forma indiscutible Su Santidad el Papa.
“-¿Y qué ocurre en el caso de los
reyes exiliados?
“-Aquí hay que distinguir dos
casos: cuando los reyes que se exilian han sido soberanos en sus propios
países, o bien cuando son descendientes de los mismos. En el primer caso, la
concesión de títulos puede ocasionar problemas diplomáticos en los países que
reconozcan esos títulos, porque supone al mismo tiempo reconocer la soberanía
del que los haya otorgado. En el segundo caso, dificilmente podría admitirse la
validez de ningún título, porque faltan los requisitos de jefatura (nunca
ejercida) y territorio, lo único que no se les puede negar es la legitimidad, y
aun así no en todos los casos.
“-En cuanto a los títulos
concedidos por el anterior Jefe de Estado, ¿qué se puede decir de su validez?
“-Franco, como jefe de Estado,
podía conceder, y de hecho concedió, unos veinticinco títulos. Sólo hay una
cuestión problemática, que es el caso de los títulos concedidos a militares por
sus méritos de guerra, y la guerra civil fue una guerra “fratricida”, entre
hermanos, no contra potencias extranjeras, por lo que puede discutirse si pudo
haber o no en ella méritos de algún tipo.
“-Sin embargo las relaciones
entre Franco y la nobleza nunca fueron cordiales. A la boda de su nieta con nun
noble sólo asistieron la familia real monaguesca y el rey Leika de Albania,
exiliado en España. ¿Cómo se explica esto?
“-La familia real de Mónaco
asistió obligada por razones de vecindad y cortesía. El rey Leika de Albania
fue a la boda porque Franco le había concedido asilo político en España, y
además se presentó vestido de militar con sus condecoraciones. Actualmente,
este hombre vive en un inmenso palacio a las afueras de Madrid. La aristocracia
española no estuvo presente en la boda porque entonces estaba capitaneada por
don Juan de Borbón, padre del rey actual, que se encontraba discutiendo en el
extranjero sus derechos como soberano, por lo que ninguno quiso asistir a la
celebración. La nobleza, en general, “hacía oídos sordos”, por lo que Franco
decidió crear una “nobleza sustitutiva”.
“-Cuales son las casas más nobles
que existen en España?
“-Si miramos desde el don de la
fortuna, la Casa de Alba es de una riqueza inmensa, pero no están muy lejos las
Casas de Medina Sidonia y de Medinaceli. Según el abolengo, hay Casas más
antiguas que la de Alba, pero esta reune actualmente cerca de 48 títulos.
“-¿Cuál es el origen de la Casa
de Alba?
“-La duquesa de Alba es
descendiente directo de los Condes de Lemos.
“-¿La Casa de Medina Sidonia?
“-Procede del sur de España, y
destaca porque fueron los conquistadores de las Islas Canarias, junto con
Fernando de Lugo, descendiente del linaje Lugo, de Santa Marta de Ortigueira.
“-¿El Marqués de Griñón?
“-Es del Levante español y
descendiente de los marqueses de Cuba. Fue una familia que ocupó importantes
puestos en el extranjero, sobre todo en Cuba.
“-¿Y Gunilla von Bismarck?
“-No creo que sea descendiente
directa del canciller Bismarck; en todo caso, de algún hermano del mismo. No es
una persona de especial rango aristocrático, porque el apellido Bismarck es de
un militar que, como título superior, podría tener el de archiduque, pero nada
más.
“-¿Alfonso de Hohenlohe?
“-Procede de Luxemburgo, de un
pequeño principado del interior del país. Su familia es de origen
centroeuropeo, y hace años poseía inmensos territorios, que fue perdiendo, hasta
quedar reducidos a pequeñas posesiones en el principado de Hohenlohe.
“-¿Los marqueses de Urquijo?
“-Se trata de una noble familia,
que, al igual que los Oriol, procede de las Vascongadas. En esta familia existe
cierto riesgo con el título, porque todo aquel que cometiese un grave delito
sería inmediatamente privado del disfrute del mismo, y las circunstancias de la
muerte de los marqueses todavía no está lo suficientemente aclarada.
“-¿Quedan todavía familias nobles
en la provincia de Lugo?
“-Hoy apenas quedan nobles en
Lugo. Por problemas económicos fueron muchos los que tuvieron que dejar sus
tierras para buscar un trabajo que les permitiese vivir más holgadamente.
También fueron muchos los casos en que un enlace matrimonial los llevó lejos de
Lugo.
“-¿Qué familias de Lugo son los
más aristocráticos?
“-Uno de los títulos más
importantes de la provincia de Lugo es el de marqués de San Martín de
Hombreiro, actualmente revertido a la corona. Sus escudos de armas son muy poco
conocidos. Uno de ellos está en la fachada de “La Voz de la Verdad”, y el otro
en la Ruanova, de una glíptica maravillosa. Luego, está el marqués de Cusano,
que actualmente vive en La Coruña, y la marquesa del Valle de Oselle, que de
Becerreá se trasladó a Orense hace unos años. Por último podemos hablar de la
familia de los Montenegro, sin título nobiliario, pero de rancio abolengo,
porque proceden del condado de Montenegro, uno de los once condados en que
estaba dividida la antigua Galicia.”
Dentro do seu polifacetismo, aínda
lle quedou tempo ao inquedo Rivas para afondar no estudo e coñecemento dos
Besteiro, seus admirados veciños. Estando eu xa na Coruña, mandoume por Correos
a fotocopia dun traballo mecanografado, coa súa firma ao final do mesmo, que
ignoro se está publicado ou se trata precisamente dunha das súas obras inéditas
xa que nada me aclarou ao respecto. En todo caso, coido que merece a pena lelo,
máxime tratándose do ilustre Dr. J. Besteiro Fernández. Aquí volo presento,
copiado literalmente, cos seus puntos e comas:
“CENTENARIO DEL NACIMIENTO Y 45 ANIVERSARIO DE LA MUERTE DEL POLÍTICO SOCIALISTA, DR. D JULIAN BESTEIRO FERNÁNDEZ, EX PRESIDENTE DE LAS CORTES ESPAÑOLAS DE LA 2ª REPÚBLICA, CATEDRÁTICO Y FILÓSOFO / KRAUSISTA Y NEOKANTISTA.- EN POLÍTICA ERA MÁS FAVIANO (¿quixo referirse aos “iluminati”?) QUE SOCIALISTA. Por M de Rivas. Académico de la Belga-Española de la Hª.- (Seguidamente incorpora unha fotografía do Dr. J. Besteiro Ferdez).- A continuación hai un subliñado con esta titulación: “CURRICULUM VITAE” DEL INSIGNE POLÍTICO DR. D. JULIÁN BESTEIRO FERDEZ.”
“1.870-15-9).- Nació
accidentalmente en su casa paterna de Sta. María de Franqueán, Municipio de
Corgo, Lugo. Recibe agua de socorro y es llevado a Madrid a los 6 ó 7 días.
“1.870-24-9).- Fué bautizado en la Iglesia de S. Ginés, de Madrid, con los nombres de: JULIAN, Mateo, José Mª. Libro 56. Folio 159.
“1.870-24-9).- Fué bautizado en la Iglesia de S. Ginés, de Madrid, con los nombres de: JULIAN, Mateo, José Mª. Libro 56. Folio 159.
“1.876 Fallece su padre, D. José
Besteiro. Y pasa al cuidado de su hermana mayor Dª María, casada con el notable
oculista D. Julián López Ocaña, quienes le costearon los estudios en la
Institución L.E.
“1.879 Ingresa en la Institución
Libre de la Enseñanza, teniendo por sus mejores colegas a Juan Uña y José M.
Pedregal, después Ministro de Hacienda, en el Gabinete de Gª. Prieto. Fueron
sus profesores: los krausistas Azcárate, Giner de los Ríos, Salmerón, González
Linares y Simarro, siendo primer rector de la Institución el librecambista D.
Laureano Figuerola.
“1.880.- ESTUDIOS DE
BACHILLERATO.- En la I. de E. L., siendo uno de los alumnos de inteligencia penetrante
y de voluntad férrea.
“1.886.- Termina los estudios del
Bachillerato con n. y sobresalientes.
“1.887.- Inicia los estudios de
licenciatura en Filosofía y Letras, siendo discípulo del Catedrático y Político
Nicolás Salmerón.
“1.890.- Termina la Licenciatura
de Fª. y Letras con las máximas calificaciones. Y amplia estudios que simultanea
con la enseñanza privada.
“1.895-4-1).- Participa en el
concurso “EXPOSICIÓN SUMARIA DE LOS PRINCIPIOS FUNDAMENTALES DE LA FÍSICA”. Y
obtiene el premio Charro Hidalgo, en el Ateneo de Madrid, cuyo jurado estaba
compuesto por Echegaray, Simarro, Cajal y Cortezo.
“1.897.- Reedita su trabajo
premiado, con el título de SICOFÍSICA, que puede considerarse su 1ª obra
filosófica.
“1.897.- Oposita la Cátedra de
Psicologia, Lógica, Ética y Derecho, del Instituto de 2ª Enseñanza de Orense,
durante este año y el siguiente.
“1.898.- Durante sus vacaciones
marcha a París, y sigue un curso en la SORBONA, visitando la exposición
Internacional, celebrada en París.
“1.899.- Pide su traslado al
Instituto de Toledo. – Se afilia al partido Republicano, siendo elegido
concejal del Ayuntamiento de Toledo.
“1.900.- Pensionado por la Junta
de ampliación de Estudios, marcha a Alemania, haciendo unos cursos en: BERLÍN,
LEIPZIG y MUNICH, estudiando el NEOKANTISMO, con los discípulos de Hermann
Cohen, Fenomelogía de Hurssel, quienes despertaron la vocación Política de
Besteiro.
“1.909.- Pronuncia una
conferencia contra la Guerra de España en África, publicada en el Diario “EL
RADICAL”, siendo detenido y encarcelado en la modelo de Madrid, donde conoció a
Saborit (su mejor biógrafo).- Y al ser excarcelado ingresa en la “AGRUPACIÓN
SOCIALISTA DE MADRID” y la “ASOCIACIÓN de Oficios Varios”, de las que llegó a
ser Presidente.-
“1.911.- Tras larga preparación,
presenta su TÉSIS DOCTORAL, titulada: EL VOLUNTARISMO Y EL INTELECTUALISMO EN
LA FILOSOFÍA CONTEMPORÁNEA, que mereció la calificación de SOBRESALIENTE.
“1.912.- Publica “JUICIOS
SINTÉTICOS A PRIORI, DESDE EL PUNTO DE VISTA LÓGICO.- Y gana la Cátedra de
LÓGICA FUNDAMENTAL, en la U. de Madrid.
“1.913.- El 4 de Junio, contrae
matrimonio civil, en el Juzgado Municipal de CHAMBERÍ, o Distrito del Centro,
con Dª Dolores Cebrián y Fernández de Villegas, hija del Catedrático de la U.
de Salamanca. Dª Dolores es profesora de Ciencias Físico Naturales, en la
Escuela Normal de Madrid, y había nacido en Salamanca en 1.881, siendo 10 años
más joven que Besteiro. Y marcharon de luna de miel a Alemania.
“1.913-9-11) Se celebraron
elecciones Municipales en Madrid. Y Besteiro, resultó elegido Concejal, por
mayoría absoluta con Pablo Iglesias. Este año y al final hizo una versión del
libro de “LUIS BLANCH Y SU TIEMPO”.
“1.916.- Pronuncia la conferencia
“LA LUCHA DE CLASES COMO HECHO Y TEORÍA.
“1.917- 27 de Marzo.- Se reúne en
la Casa del Pueblo y redacta el célebre MANIFIESTO, siendo detenido y liberado
21 días después.- En Agosto estalla la HUELGA GENERAL, y Besteiro redacta otro
Manifiesto, en el que ataca la corrupción política.- Y en el Congreso del PSOE
y de la U.G.T., es elegido miembro del Comité Nacional-Político de España.- Fue
detenido, encarcelado e incomunicado. Y el 4/X/1.917 fue condenado por un
CONSEJO DE GUERRA, a cadena perpetua, pasando a la Cárcel de Cartagena.
“1.918- 22 de Marzo.- Se celebra
en Madrid una manifestación monstruosa, pidiendo la Libertad de Besteiro y
otros. Y el 9/V/1.918, el Gobierno le concede la AMNISTÍA, y regresa a Madrid,
con un recibimiento apoteósico, entre aplausos y vítores.
“El 24/XI/18.- Pronuncia un
elocuente discurso en la XI sesión del Congreso del PSOE. Su título “EL PARTIDO
SOCIALISTA ANTE EL PROBLEMA DE MARRUECOS”.
“1.919.- Publica un artículo
titulado “Conmemoración de la Comuna”.
“1.923 (Septiembre).- Niega su
adhesión a la Dictadura Militar de Primo de Rivera, pero tampoco le hace
oposición descarada, y sí subrepticia.
“1.925.- El 9-XII fallece el
patriarca del socialismo PABLO IGLESIAS. Y Besteiro hace el Discurso Fúnebre,
en el cementerio Civil de Madrid.
“1.926.- Pronuncia una
conferencia en el Teatro Campoamor de Oviedo, titulada “LA OBRA DE PABLO
IGLESIAS”.
“1.927.- Reedita “LOS JUICIOS
SINTÉTICOS A PRIORI DESDE EL PUNTO DE VISTA LÓGICO”. Y, “Materialismo de la
Historia y Socialismo”.
“1.930.- Publica su trabajo
conferencia “LA CLASE OBRERA”
“1.931.- 22 Febrero.- Besteiro
renuncia a su cargo de presidente del PSOE y de la U.G.T.- Y ES QUE B. ERA MÁS
FAVIANISTA QUE SOCIALISTA. – 14 de Julio.- Es elegido Presidente de las Cortes
Republicanas, por mayoría absoluta.
“1.933.- Marzo.- Publica su
trabajo filosófico y político “El Marxismo y la actualidad política”.
“1.935.- 28/6.- Lee su Discurso
de Ingreso en la REL ACADEMIA DE CIENCIAS MORALES Y POLÍTICAS, titulado
“MARXISMO Y ANTIMARXISMO”. Es una lección magistral, admirable, sublime. Nadie
dijo tanto en menos páginas.- 7/XII/35- Publica Política y Filosofía. Y del 6
al 13, asiste al Congreso del partido Socialista, moderando la demagogia, que
pedía la supresión de la Guardia Civil. Y le calificaron de hijo de la
Benemérita sin fundamento alguno, más que el de su prudencia, en su defensa.
“1.936.- Julio.- Se inicia la
Guerra Civil. Y Besteiro ante el dolor de ver divididos los españoles, se
declara neutral, siéndole fusilado un sobrino en la Zona Roja, odiando a los
comunistas. Y se dedicó a convertir su casa en Embajada de altos monárquicos,
como el Filósofo Gª. Morente, etc. Su casa fue el Arca de Noé, de muchos
enemigos de la República. Se negó a desempeñar todos los cargos que le
ofrecieron, y se consagró a salvar vidas y monumentos artísticos.
“1.939- 6 de Marzo.- Requerido
por el Coronel Casado, para salvar a Madrid de un inminente cataclismo. Y
Besteiro aceptó el cargo de Ministro de Estado, para evitar un golpe comunista.
Parlamentó con el Catedrático D. Salvador Lizárraga y Novoa, que representaba a
los Nacionales. Y como persona de confianza de los madrileños, les dirigió un
mensaje, rogándoles que se entregase Madrid a las Fuerzas Nacionales, y evitar
una masacre y la destrucción de la Metrópoli.
“Tenía su Despacho Ministerial en
los Sótanos del Mº. de Hacienda. Y allí fue detenido, encarcelado y condenado
por un Consejo de Guerra, el 8/7/1.939. Pasó a cumplir cadena perpetua a la
cárcel de Carmona (Sevilla). Inició la traducción de una Biblia Alemana, al
Castellano. Su esposa gestionó la REVISIÓN de su Proceso, pero murió de
septicemia (tuberculosis pulmonar) el 27/9/1.940. Le enterraron en una fosa
común con un criminal. El 29-6-1960 fueron trasladados sus restos al cementerio
civil de Madrid, donde reposa junto a P. Iglesias.
“SU OBRA FILOSÓFICA Y POLÍTICA:
Además de las 4 fundamentales: SICOFÍSICA; EL VOLUNTARISMO Y EL INTELECTUALISMO
EN LA FILOSOFÍA CONTEMPORÁNEA; LOS JUICIOS SINTÉTICOS A PRIORI, DESDE EL PUNTO
DE VISTA LÓGICO; y su profética monografía MARXISMO Y ANTIMARXISMO; realizó las
siguientes versiones del alemán al castellano: “Los Elementos de la Ética”, de
Muirhaead; “LAS EMOCIONES”, de Sergi; “LA GRAMÁTICA DE LA CIENCIA”, de Pearson;
“HISTORIA DEL ALMA”, de Baldwin; “KOKORO” (impresiones de la vida íntima de
Japón), de Bearn; “LÓGICA”, de Abel Rey; “LUIS BLANC y su tiempo”;
“PROLEGÓMENOS A TODA METAFÍSICA DEL PORVENIR”, de Kant; “Romanticismo y
Socialismo” (conferencia); y, “SÉSAMO Y AZUCENA”, de Ruskin, en 3 lecciones ,
etc.
“Sentía gran veneración por las
“CONFESIONES DE S. AGUSTÍN”; por la “LÓGICA” de Abel Rey, y recomendaba su
monografía “LOS JUICIOS SINTÉTICOS A PRIORI, DESDE EL PUNTO DE VISTA LÓGICO”.-
“No bebía alcoholes ni licores.
No fumaba ni tomaba café. Comía frugalmente, quizás debido a su enfermedad de
nacimiento. Siempre practicó la TRÍA IURIS: Vivir honestamente. No hizo daño a
nadie. Y reconoció a cada uno lo suyo. –Fue un hombre justo y honesto.
“SU VINCULACIÓN A GALICIA Y
LUGO.- Cuentan los vecinos más ancianos de Franqueán, entre ellos la Sra.
Polonia, que le vio nacer en estado preagónico, que daba tan pocas esperanzas
de vida, que todos decían: “Este neno nunca vai ó poleiro” (que morirá de crio).
Y es que su madre le concibió después de 20 y tantos años de su matrimonio.
Vino a pasar el verano de 1.870 a Franqueán, muy enferma y en estado de
gravidez, donde tuvo lugar su alumbramiento, quizás prematuro. Recibió agua de
socorro en su casa de Franqueán. Y al mejorar un poco, lo llevaron a Madrid 8 ó
9 días después, bautizándole el 24/IX/1.870, en la iglesia de S. Ginés, de
Madrid. Pero realmente nació en Franqueán, del Municipio de Corgo, Lugo, el
15/IX/1.870. Y con infracción de la reciente promulgación de la nueva Ley del
Registro Civil, que obligaba a la inscripción dentro de las 24 horas siguientes
a su nacimiento, fue inscripto en Madrid, 9 días después.
“SU AMOR FILIAL A SU CASA-SOLAR DE FRANQUEÁN.- Siempre exclamaba: “Mi casa de Franqueán. Mi tierra de Chamoso”. Pasaba 9 meses en Madrid, al frente de sus estudios y Cátedra, y 3 en Galicia (Lugo), a orillas del río Tórdea, semi-centro del Condado de Chamoso. Siempre llegaba un tanto delicado y regresaba a Madrid lleno de vitalidad.- Esta es la casa de Besteiro, de Cima de Vila, de Franqueán, donde nació D. Julián BESTEIRO FERNÁNDEZ”. (Rivas Reija incorporou neste punto do seu escrito dúas fotografías, unha da casa mencionada, e a outra do propio Julián Besteiro, que non se reproducen aquí por consideralas dun interese secundario neste artigo).
“SU AMOR FILIAL A SU CASA-SOLAR DE FRANQUEÁN.- Siempre exclamaba: “Mi casa de Franqueán. Mi tierra de Chamoso”. Pasaba 9 meses en Madrid, al frente de sus estudios y Cátedra, y 3 en Galicia (Lugo), a orillas del río Tórdea, semi-centro del Condado de Chamoso. Siempre llegaba un tanto delicado y regresaba a Madrid lleno de vitalidad.- Esta es la casa de Besteiro, de Cima de Vila, de Franqueán, donde nació D. Julián BESTEIRO FERNÁNDEZ”. (Rivas Reija incorporou neste punto do seu escrito dúas fotografías, unha da casa mencionada, e a outra do propio Julián Besteiro, que non se reproducen aquí por consideralas dun interese secundario neste artigo).
“EL CLERO LE ACUSÓ DE ATEISMO.-
Pero esto se debe a ser alumno de la Institución Libre de Enseñanza (de
filiación krausista), y haber estudiado el NEOKANTISMO en Alemania. Pero tal
imputación resulta falsa si tenemos en cuenta: que D. Julián donó a la
Colegiata de Franqueán, cinco tapices, con motivos religiosos, con las siguientes
dedicatorias en sus rectángulos: “Julián Besteiro, a Santa María de Franqueán”.
Estos tapices se colgaban del arco toral, en las funciones religiosas. Pero al
estallar la Guerra Civil, los curas de la tabla o comarca, le sugirieron al
párroco que tal exhibición constituía un peligro político para el cura, y que
los destruyese. Y primero les sacó la dedicatoria y después los abandonó en la
tribuna. Al hacer una reforma en la iglesia, los vio una persona entendida, y
los llevó al Rastro de Lugo, para venderlos, quedándose con dichos tapices una
persona bien conocida. Esto prueba hasta la saciedad, que el Dr. Besteiro, no
era ATEO.
“Besteiro había leído varios
tratados de TEOLOGÍA al uso, y conocía los misterios de las Religiones. Y tenía
su concepto del clero español. Descendía de Cristianos viejos, como fueron
todos sus ascendientes, de la Casa-Solar de Sta. María de Piñeiro (Corgo), que
por Ley de herencia recayó, en 1.700, en mi tatarabuela Dª DOMINICA VESTEYRO
(con V), y que por su matrimonio con mi tatarabuelo D. Andrés de RIVA y Neyra,
pasó a la casa de RIVA.
“En el Catastro de la Única, de
Piñeiro, figura FABIÁN VESTEYRO, como traficante de bueyes, en 1.752/53, única
profesión lucrativa en LUGO, profesión que siguieron todos los Vesteyros, de la
Casa de Piñeiro. Y era tal su prestigio y honradez, que llegaban a las ferias
de Monterroso (centro de Galicia), y los labradores les fiaban el ganado hasta
la feria siguiente.
“CARISMA POLÍTICO DEL DR.
BESTEIRO.- Además de su facilidad de palabra, tenía mucha formalidad en su
boca. Sus palabras tenían el valor de escrituras. Eran artículos de fé. Fue
enemigo de la demagogia, de la que tanto se abusó por los políticos anteriores
y posteriores. Inspiraba confianza a cuantos le escuchaban. Y todos se
disputaban su cordial amistad: discípulos, padres de estudiantes y
correligionarios. Fue la honradez andante, ORO MOLIDO, caballero cien por cien,
y muy amigo del amigo. El Dr. Tierno Galván, es uno de los más fervientes
admiradores. Puede afirmarse (sin temor a dudas), que fué uno de los pocos
políticos que tuvo España. Ahora existen muchos políticos con facilidad de
palabra, pero sin la formalidad de boca y sin carisma político.
“EL CONSEJO DE GUERRA Y LA PENA
DE MUERTE.- El Fiscal pidió la ¡pena de Muerte! Y en conclusiones definitivas
le dice al Tribunal Militar: ¡Vais a Juzgar a un hombre de concepciones
honestas. A un hombre inteligente, que fue mi profesor de Lógica en la U. de
Madrid.- Le acusó minuciosamente, ensañándose en la conducta política del
insigne Catedrático y político, que rindió Madrid a los Nacionales, sin tener
en cuenta que no había cometido actos de rebelión militar, ni que había sido
imparcial, ni que le habían fusilado un sobrino de su esposa, los marxistas. Ni
que siendo presidente de varios Tribunales, para juzgar Tesis doctorales, de
varios sacerdotes, habían aprobado muchos sus Tesis, gracias a la máxima
puntuación del Dr. Besteiro. Decía el Dr. Manuel García Morente, que eran
muchos sacerdotes los que acudían a la casa de Besteiro, quejándose de la falta
de imparcialidad de los Tribunales de Tesis Doctorales, diciéndole: ¡D. Julián,
mañana tengo la lectura de mi Tesis, y sus compañeros me van a suspender! Y les
replicaba: ¿Cómo lo sabe usted? … Es que soy presbítero, y es mejor que vaya
vestido de paisano. Y les contestaba: Si Vd. es cura, venga vestido como cura,
y el resultado ya se verá. – Efectivamente, la desconfianza estaba justificada.
Los otros miembros les daban
entre 4 y 5 puntos, pero el Dr. Besteiro les daba 10 puntos, diciendo que una
cosa es la saña y otra la urbanidad de la campaña.
“Por estas potísimas razones,
Besteiro, contaba con amistades en todas partes. Y su esposa revolvió a Roma
con Santiago, haciendo toda clase de recomendaciones, entre altas
personalidades políticas, para librar a su esposo de una pena de muerte
bochornosa.
“EL LETRADO-DEFENSOR DEL POLÍTICO
DR. BESTEIRO.- Correspondió la defensa al Letrado del Cuerpo Jurídico Militar y
monárquico de PRO, Iltmo. Sr. D. Ignacio Arenillas de Chaves, Marqués de Gracia
Real, quien hizo una defensa: admirable, magnífica, sublime y luminosa, amén de
poner en juego todas sus recomendaciones, para salvar al Dr. BESTEIRO, de la
Pena de muerte, logrando la de 30 años de Prisión, que fué un éxito, ya que en
la Dictadura Militar de Franco, las peticiones del Fiscal, eran Sentencias.
“Cuando su defensor le dio la
noticia, de que le habían absuelto de la pena de muerte, el Dr. Besteiro no lo
creía, y tuvo que jurárselo, en forma solemne. No obstante el Defensor Sr.
Marqués de Gracia Real, apeló la Sentencia, contra la voluntad del Dr.
Besteiro, pidiendo la absolución. Pero el Capitán General, confirmó la
Sentencia, y ordenó la ejecución (de la misma), pasando Besteiro a la cárcel de
Carmona. No obstante su esposa dirigida por el Marqués, pidió revisión del
proceso, que le fue iniciada con la promesa de reducir la pena a 6 años y
dejarle en libertad condicional, pero la muerte natural terminó con el eximio y
magnífico Dr. Besteiro, a los 14 meses siguientes en la Cárcel de Carmona
(Sevilla), el 27/9/1.940. Fue enterrado allí, pero su esposa logró el traslado
de los restos al Cementerio Civil de Madrid, en 1.960. Y el Presidente de las
Cortes, Rodríguez de Valcárcel-Nebrada, logró que se colocase el retrato de
Besteiro en las Galerías de las Cortes Españolas. Y que se le concediese
pensión a su viuda Dª Dolores de Cebrián.
“¡Que Dios perdone a los verdugos
de una víctima inocente. De un caballero sin par! Y no se tome este homenaje a
sabor político. Besteiro era pariente de mi abuelo materno M. Reija Besteiro. Y
le debemos este recuerdo por partida doble. Q.D.E.P.”.
Conclúe coa firma, de puño e letra,
do seu autor, M. de Rivas.
Pola miña parte, asombrado,
abraiado, por estas personalidades sui
generis, só se me ocorre esta expresión: ¡Bendita terra de Chamoso, de
Flammoso, que tales chamas das, e non só de trigo!
-.-
Iso do botellón
Unha pinga de licor e outra de
humor, xa que logo, pois estou farto de escribir con seriedade sobre cousas
serias, maiormente en vista de que a xente de hoxe en día, de tan filósofos que
son, a feito, están fartos de filosofía, que lles basta e lles sobra cos
pensamentos light, cos seus, cos propios, sen ter que ler e aguantar os do
próximo. ¿Para que se vai ler tendo estupideces abondas na tele, e logo que as
“telefónicas” pódense gozar coas mans libres, sen suxeitar un simple papel, co
pesada que é a celulosa?
De postos neste plan, hoxe vouvos
falar do botellón, da súa invención e do seu cultivo. ¿Que non é un asunto
patrimonial do meu Castroverde? ¡De momento, parece que non, pero como as modas
son contaxiosas…! En todo caso, e xa que din que estamos en crise, cousa que
non debe ser certa, senón, e máis ben, alarmas periodísticas, acaso para
poñerlle un contrapunto aos amores da condesa de Lemos, pois veño da rúa e todo
eran autos rebotando, e botando fume, tanto, que ata me fixeron lembrar aqueles
tempos da queima dos terróns nas cavadas do meu Montecubeiro, comezarei por
evocar un castroverdense de raiceiras; nada máis e nada menos que D. Celestino
Fernández de la Vega. ¿Quen era, quen foi? Preguntádelle á señora
Vicepresidenta do Goberno, pois esa sabeo todo, así que non terá esquecida a
súa xenealoxía! Don Celestino deixou constancia desta sentenza: “O humorismo
que non quere entregarse á traxedia, á dor, á tristura, á lamentación dramática
e xesticulante, non ten máis remedio que escarnecelos, mofarse deles, ata
chegar ao ludibrio e ao sarcasmo nos casos extremos”.
Se non fose polas circunstancias
anteditas seguramente vos falase das teorías de Keynes, de Taylor, de
Samuelson, e por aí adiante, pero…, ía ofender a vosa sensibilidade! ¿Deus, cando
chegarei a ser consciente de que os opositores actuais, -¡neste país todo deus
é opositor; do que sexa, pero opositor!-, o que queren, o que queredes, son
chuletas abreviadas, memorizables, deixando a cultura xeral para os curas, que
como hai poucos teñen de sobra?
O importante, o popular, hoxe en
día, é o botellón; pois ben, ¿de onde vén, quen e como se inventou este
aquelarre noctívago…, agora que non temos bruxas no Miradoiro? Eu,
modestamente, na miña condición de investigador impenitente, fun ao Rexistro
Xeral de Patentes y Marcas, e…, ¡nada, nada de nada! Tan só me dixeron que
repasase a Biblia, que nela fálase de que un tal Noé, despois do diluvio, e
farto de auga, plantou unha viña para facer mosto, con intención de fermentalo.
Á Biblia fun, precisamente á da Editorial Sept, pero a miña decepción estivo en
que os fillos do patriarca, ao velo borracho, seica se riron de seu pai, que de
aí vén iso de que, no sucesivo, os borrachos foron os fillos e non os pais!
Nestas dúbidas andei, anos e anos,
ata que un bo día descubrín nun libro do meu admirado Martínez de Pisón esta
fotografía…, ¡dun alterne africano! A deducir polos uniformes…; ese pucho, ese
“ros”, ese invento do Xeneral Ros de Olano, empezou a levarse daquela do
Desastre de Annual (o 21/22 de xullo do ano 1921). ¡Vai lonxe; e precisamente
na terra da austeridade, da prohibición coránica! O capitán ofrécelle un trago
á cantineira, á cabareteira, quedándolle outra botella na mesa, non se sabe se
chea ou baleira; mentres, o soldadiño, con pinta de galego pobre pois non ten
nin sequera unha Solinger para afeitarse, á vez que lle dá unha chupada ao
mataquintos, visiblemente cobizoso da moza, agarda polo vasete común, único,
que outro non hai! Detrás deles, o mouro parece renegar da súa fe, se cadra
maldicindo a Mahoma (Muhammad) por privalo daquel pracer tan elitista, tan…,
español!
Xa me parecía que esa invención, iso
do botellón, tiña que ter algunha relación directa co Magreb. Caín nesa
sospeita daquela da Guerra de Ifni (1957/58), ao observar que lles daban a cada
dous, diariamente, fosen Paracaidistas ou Lexionarios, unha botella de coñac
“Tres Cepas”, ¡espora infalible!, amén de permitirlles fumar haxix, antes, en,
e despois das operacións de campaña. Con aquela dieta, ¿quen non se namora da
Morte, esa deusa que tanto engurra aos simples mortais? Bébedos no país da
sede, e fronte a un inimigo abstemio, a vitoria, o arroxo dos nosos, era
previsible.
A dúbida que me queda agora é, ¿como
se apañarán os esquimós, na súa noite polar, para resistir tantas horas de
troula? Prégolle a quen o saiba, que mo diga, así sexa por e-mail: gomezvilabella@mundo-r.com
-.-
Raia seca / raia húmida
Miliarios en
Portela do Homem
Galegos do Norte / Galegos do Sur. ¡Gallaecia, en definitiva! Vén isto a conto dun certo paisano, -coñecido na miña última viaxe que fixen a Portugal-, que me referiu como de neno tivo a ousadía de aprenderse o Astete, ¡de memoria, do dereito e do revés! Boa a fixo, pois daquela o seu crego quixo presumir de monago e introducilo no seminario de Tui..., ¡para que chegase a bispo, xa que el non! Aquela sapiencia inusitada, aquela presunción monago/crego, ocasionoulle ao rapaciño dúas hostias de seu pai, sen consagrar por suposto, desas que derivan do latín hostis (inimigo, estranxeiro). Aquel pai, un antigo lexionario, quería que o seu gromo fose militar, militar de graduación, que estaba de moda. Podía ser as dúas cousas, asemade, capelán-castrense, pero o milite non confiaba nas ambigüidades: ¡Para el, paz ou guerra, guerra ou paz!
En vista do visto, ¡do visto e do
doído!, o rapaz largouse daqueles santuarios tudenses, da súa igrexa pero tamén
do seu fogar, que non era precisamente o de Breogán, ¡ponte en medio!, pasando
de monago a portador dun empresario daquel Mercado Común, o antigo, o inicial,
máis coñecido como estraperlo: Fóra calzóns, e a nado, estivese a auga fría ou
quente, catro quiliños de café, de cada vez, ao lombo, nun fol de cabra ben
atadiño co cinto. ¡Ai se o Miño falase…! O Miño só cantaruxa, así que falará
este servidor, no seu nome, ¡agora que desapareceron as fronteiras, agora que
entramos, agora que nos extraviamos, niso da globalización!
Cousas así pasaban polos anos 40 /
50; onte, medio século. ¡Quen pensaba daquela nun tren supersónico, de alta
velocidade, tal que O Porto-Vigo, que suturase aquel roto, aquelas raias,
aquelas lindes dunhas partillas dobremente reais! E mais case estou arrepentido
de poñerme con este tema pois veño observando que os avances..., ¡quero referirme
aos tecnolóxicos, que dos outros habería moito que opinar!, van tan á presa,
foxen, superpóñense, con tal desconcerto e falta de asimilación que mesmo á
xuventude actual certas cousas de fai tan só medio século xa lles parecen
acaecidas na idade da pedra, ¡da pedra sen puír!
Pero ¿quen non ten a curiosidade de saber que pasa/que pasou na casa dos veciños, e de paso coñecer como foi con aquelas partillas que deron lugar ás lindes, aos arrós? Avanzando por este XXI, e aínda que hai/houbo apertas e comunicacións tan fraternas como foi o recente irmandamento do noso Castroverde de Lugo co Castro Verde de Beja (Portugal), pasma o feito da escasísima osmose dunha fronteira que sempre foi doada de traspasar; fisicamente, quero dicir. O século XX, que pasará á Historia polos seus descubrimentos, pola nosa emigración e polos análises microscópicos, ¡todo ciencia e todo técnica!, e nós, os galegos, estivemos aquí, ao lado, sen sequera saber se Portugal era reino ou república!
No 36 esta fronteira, esta raia dos mapas,
ben que sería tronzada, metro a metro, se non fose porque os nosos fuxidos
sentíanse máis seguros nas carballeiras galaicas que nas urbes salazaristas.
Por outra banda, nin todo era pastalaria en Portugal, nin pan-trigo en Galicia.
No que nos gañaban era no traballo da madeira, pois en picar pedra aí que se
ían cos de Pontevedra. En particular aos serradores portugueses débeselles a
tala sistemática daqueles carballos, que deixaron de abeirar fuxidos para
converterse en eucaliptais, ¡en eucaliptais antibióticos! Daquelas carballeiras
forneceuse o traveserío de media España, amén dunha flota inxente de carros de
vacas, así que, entre raís e chedeiros, trens e carros, foi Portugal, cos seus
madeireiros, quen nos botou a andar, ¡que non a correr! Pola nosa parte, nós
aliviámolos dos seus excedentes de café e de azucre, ¡coloniais!, que eles
preferían quedarse co cha na súa inveterada fraternidade co mundo anglosaxón.
Cando eu, servidor, comecei a
explorar alén desas lindes fronteiras, fai disto medio século, nas alturas do
XX, o único que sabían de nós o noventa e nove por cen dos irmáns sureños era
que os galegos pirrábanse por deixárlle-las nosas pesetiñas naquelas ruletas do
seu casino de Povoa de Varzim. ¡Que cousas, que tempos!
De abaixo-arriba, a súa lúa sempre
foi Vigo, que o tiñan por meta das correrías domingueiras. A Ourense ían os
catro invitados dos seus corenta corresponsais, vulgo estraperlistas, de flaco
rocín, cando non en burro melenudo. De Santiago oíran falar, que por algo lles
valera o Apóstolo na súa Reconquista, maiormente en Ourique, pero despois diso
case esqueceron ao Matamouros convencidos polos ingleses de que aquel
destripador de dragóns con xilaba fora San Xurxo. Da Coruña só oíran, e para
iso oito sabios de Coimbra, que o seu Rei Fernando I, vido a Galicia no 1.369,
tanto acatamento tivo aquí, na Herculina, que ata pensou se non era un ataque.
Feliz por semellante acollida e disposto a “possuir longamente” este Reino,
acuñou moeda, tanto en Tui como na propia Coruña; e de paso, liberalizou o
tráfico comercial entre Portugal e maila terra prometida; organizou o
abastecemento de cereal e de viño por vía marítima, etcétera, pero ao final
colleulles medo aos báculos dos nosos bispos, propiciadores do outro
pretendente, aquel de Tras do Támara, circunstancia que o levou a reembarcarse,
con présa fuxidoira, en 1.373. ¡Daquela, adeus Coruña, que eu torno da túa ceca
á miña Meca, á miña Lisboa, que esa si que é boa, fiel e permanente...; unha
coroa certa!
En canto a Lugo... ¡Lugo tíñano
esquecido, que non lles conviña lembrarse da súa hexemonía, compartida con
Braga cando o reinado dos suevos! A Lugo, no XX, só chegou aquel cento de
serras de aire á que antes aludín. ¡Arboricidas eles, que devastaron o noso
plantío mentres na súa terra adoraban, e conservaban, o bosque sacro, ese de
Buçaco, un paraíso de cinco milleiros de especies arbóreas, traídas por
imperativo real de todas e de cada unha das estadías dos seus galeóns.
Agora temémoslle á globalización,
que non é para menos, ¡pero anda ti que as raias, o que tiñan de bo...! Nin
secas nin húmidas, que todas mancan no peito, ¡e do peito pásase ao peto, que
por algo andan xuntos, cunha tea no medio! Caso á parte, pola súa desmesura, é
a actual invasión dos bárbaros do Sur, dese Sur non tan remoto, que a nosa
despensa non vai dar para nutrir ese medio mundo, tan famento e tan esfarrapado,
(amén de folgazán, dito sexa cunha paréntese, por se alguén me zurra).
-.-
Autobombo
¡Xa que a montaña non baixa a
Mahoma, terá que ser Mahoma quen suba á montaña! Vén isto a conto de que, como
modesta achega, como homenaxe aos 200 mortos, 100 desaparecidos (mortos non
atopados, e por tanto non recollidos, non apuntados no libro dos ídem), amén
duns 500 feridos, que nos custou aquela Guerra de Ifni, do 1.957/58,
CINCUENTENARIO por conseguinte, deume por sacar tres libros sobre a mesma, que
os atopará o internauta embarcándose no foguete.
CACERÍA DE CICLÓSTOMOS EN IFNI (Os
“ciclóstomos” son peixes, tipo lamprea, así que, o de cazalos, xa pode darlle
ao lector unha idea aproximada de como era, de como sufría e gozaba, o noso
mundo colonial).
OPERACIÓN: CUÑADA (Dado o illamento,
e co illamento a masculinización do Territorio, o mercado das “cuñadas” era
máis evidente có das “hurís”, así que nin case preciso explicalo).
IFNADA (Ante o Tribunal da Historia,
con 50 anos de perspectiva, xúlganse/ preténdense xulgar, as trapisondas
daquela descolonización tan trapalleira).
Encabecei con iso do “Autobombo”,
pero a verdade absoluta é que se trata dunha penitencia: ¡Unha penitencia que
dedico aos mortos, e tamén aos feridos, pois, grazas a eles, quedei vivo para
contar, para relatar, esta síntese histórica! Certo é que algo axudei/axudamos,
que aquí tedes o gallardete daquel “Somatén” formado por civís, que
contribuímos á defensa da cidade de Sidi Ifni, pero todo fixo falta, pois o
paternalismo do noso paisano, a súa confianza e maila súa, suposta, astucia,
tivéronos co cu ao ar. Non nos chegou a experiencia de Filipinas, Cuba, Annual,
etcétera, que seguimos de quijotes pola vida, ¡meténdonos en aventuras para as
que non estabamos preparados!
Por último, pido perdón por ter que
pasar estes tres libros ao castelán, con todo ser un infante ao lado do noso
galego, ¡que nós fomos reino desde os tempos de Hermerico, no ano 410, se mal
non me lembro!, pero nesta homenaxe aos ¿caídos? (¡caídos, non, tiroteados,
paqueados, con metralletas Thompson nada menos!), era preciso usar unha lingua
ampla, xeral, para que podan entende-lo follón de Ifni os fillos, os sobriños,
os netos, os veciños, etcétera, daqueles heroes aos que lles debo a vida, xa
que procedían dos catro puntos cardinais das Españas.
O que sinto é que xa non viva o
Padre Pais (un franciscano que morreu en Lugo, de Parkinson), que tanto fixo
pola miña dona e polo meu fillo cando nos atacaron, cando nos feriron, cando arremeteron
contra o meu De Soto co seu camión Berliet, aqueles exaltados do Istiqlal, na
recta de Safí (antigo Marrocos francés).
Isto do gato na azotea merece unha
explicación: Un compañeiro do Somatén sentiu ¿saltos? na azotea da súa casa, e
coidando que eran os do Istiqlal lanzándose en paracaídas, tirou de pistola…,
pero o gato escapou! ¡Meu pobre, o único que pretendía aquel felino era
alcanzar unha pella de bacallau posta a secar na corda de tende-la roupa!
Como vedes, isto do “autobombo” foi
un simple reclamo publicitario. ¡Perdón, pois, pola chanza, polo abuso de
confianza!
-.-
2008-04-01
Hoxe empeza Abril…
En abril
volven as andoriñas;
por iso se
despiden das amigas xa que cada una tornará ao seu berce,
ao seu niño
natal.
Non, non é
igual resucitar en Castroverde que facelo, poño por caso, no Sáhara. ¡Ese é
outro dos favores que lle debo a Deus, que me salvase, que me dese unha
prórroga naquelas liortas da entón chamada África Occidental Española!
Abril, flores mil; e sendo en
Castroverde, ¡dez mil! Por algo teño encargado que as miñas cinsas se depositen
ao pé do meu cercis siliquastrum, na propia finca das “Andoriñas”. Se me vou no
verán, polo menos as pegas acudirán ao meu transplante; e de acaecer no outono,
as follas dos carballos baixarán para darme abeiro por debaixo da saba branca
desas neves invernías que adoitan baixar do Pradairo. Así, cando chegue a
primavera, o que de min quede será flor, herba, cheiro vexetal.
Estes luxos, para min, valerán máis
que tódalas necrolóxicas que alguén me poda dedicar. Avanzada esta longa vida
de traballo e de traballos, de amigos e de inimigos, ¿onde mellor se pode
estar, que outra aspiración se pode ter, que supere o pracer de situarme cerca
dos meus entregos, e con eles, aqueles veciños, aqueles mestres, aqueles
compañeiros da escola, todos aqueles que me axudaron a formarme,
particularmente os supostamente inimigos pois, ¿quen fai por ti, pola túa
madurez, pola túa purificación, máis que os inimigos? ¡Sen o estímulo dos
inimigos aínda estaríamos nas cavernas, tal que na Cova da Valiña!
O que lea isto que non se equivoque,
que non estou fúnebre, senón todo o contrario: ¡Estoume anticipando á miña
resurrección primaveral! Daquela, isto é poesía, por máis que así non o vexan
os mentalmente cegos! As coroas que adoitan aportar nas funerarias están rotas,
arrincadas, partidas…; pero aquel que se durma en Castroverde, ou que para alí
o leven, terá, teremos, un xardín perpetuo, o que quedou do Paraíso Terreal!
Iso de situar o Día dos Defuntos á
entrada do inverno, é un erro litúrxico. ¡Abril é o tempo dos defuntos! En
Abril todo renace, todo florea…, ¡todo resucita, particularmente en
Castroverde!
Xosé María Gómez Vilabella
No hay comentarios:
Publicar un comentario