ENTREVISTAS POST MORTEM -III-

.../...

.../...

D. Cristovo, Cristovo = portador de Cristo, Cristovo de Colón, ou como realmente te apelidases, que levaches a Cristo ás Américas na túa carabela, emigrante galego, de altura, eu, comparado contigo un emigrantiño dos arredores, saúdote! Levácheslles o máximo, o Evanxeo, pero, ¿que atopaches alén dese Mar dos Sargazos? Vouno relembrar con verbas prestadas, precisamente túas: Espidos como súa nai os parira… Homes moi feitucos, de fermosos corpos e de moi boas facianas, os cabelos grosos case coma as sedas dos rabos ou crinas dos cabalos, e curtos…, homes nin mouros nin brancos.

Tiñan esquecida a súa descendencia de Adán e de Eva, así como o diluvio e demais peripecias habidas en Oriente. ¡Ti devolvíchelos á familia de Belén, así que, fixeches honor ao teu nome, outro apóstolo, outro mártir, e nós, os europeos, estes paiolos, sen subirte aos altares…, aínda! ¿Que non fuches mártir? ¡Ao estilo clásico, de morte violenta, non, pero de morte lenta, si! ¿Ou é que non foi martirio aguanta-la Isabel de Castilla, aquela sádica que estaba emperrada en “castrar y domar” Galicia, que tanto te domou que te viches obrigado a disimular, incluso, a túa ascendencia, e iso simplemente por acollerse, ela, a intrusa, a ladroa, á comenencia de proclamar que a filla de seu propio irmán, Juana de Trastámara, a de “detrás do Tambre”, non era del, senón dun tal Beltrán de la Cueva; onde estaba a certificación do seu ADN…? Desaparecidos os restos de dona Juana no terremoto de Lisboa, que houbesen servido para facerlle, agora, un ADN, só nos queda entrevistarnos con ela, no Ceo, e de paso, contigo, meu don Cristovo, de testemuña leal, para seguidamente pechar, ou reabrir, segundo proceda, ese arcano da nosa historia, tan transcendental que foi para Galicia e para Portugal, ti incluído, meu señor…, de Colón, ou debo chamarche, Pedro Madruga? Tamén estou doído de que Celso García de la Riega tivese aquela inxenuidade de raspar os papeis para reescribilos lexibles, que por ese motivo non se lle deu creto ao seu descubrimento…, tan importante que era!

Querido e nunca ben admirado Colón Fonterosa, abaixo, na Terra, cómpre facer unha campaña de esclarecemento histórico invitando aos galegos actuais, ¡aos galegos galegos!, para que lean con atención a:

Luís García de la Riega

Celso García de la Riega

Antelo Carmelo Castiñeiras

Casto Sampedro

Alfonso Philippot Abeledo

Gaspar Frutuoso

Rodrígo Cota

Francesillo de Zúñiga

José Ramón Fontán González

Fernando Alonso Cochouso, etcétera.

Despois diso teremos que analizar moitas circunstancias; entre elas: O apelido Colón en Pontevedra na época da túa nacenza. A inexistencia de “Colón” en Xénova; “Colombos”, os das pombas, ou pombos, son outros, outra cousa, outra xente. (“Colóns”, aquí en España, eran aqueles guerreiros que tiñan habilidade para “coarse” nas liñas inimigas, e volver con información de base estratéxica; o que despois chamaron espías, ou espreitóns; cando se xeneralizaron os apelidos cada quen colleunos, ou llelos deron, das súas circunstancias, do seu lugar, do seu alcume, do eu oficio, características persoais, etc.)  

A multitude de lugares que ti, don Cristovo, fuches rebautizando con nomes que gardabas na túa memoria, que os levabas das túas / nosas Rías Baixas.

O feito de que nada deixaches escrito en italiano, senón en castelá, pero nun castelán de xiros galaicos.

Bautizaches a “Galega”, a carabela que elixiches de nao capitá, como “Santa María”, precisamente a patroa da túa Pontevedra.

¿Ías misionar e non levaches cregos? ¡Claro, viñas de xudeus!

Gran parte da túa tripulación era galega, e algún deles, galaico - xudeu.

¡Suspenso en lóxica aquel que pida máis probas! Eu, como bo periodista que espero chegar a ser,  mandareillas desde o Ceo tan pronto me entreviste co interesado; iso se Deus me permite sacalos da súa burremia pois os burros, na Terra, tamén fan falta, aínda que só sexa para cargar coas necidades dos que se teñen por listos e por sabidos sen selo!

-.-

Con Trabada, en tempos de D. Benito,

sacando a imaxe do Ecce Homo.

D. Benito Castro Piñeira, Cura Párroco de Montecubeiro, ¡medio século de Misas! Teño a mala conciencia de que non pasei por alto os teus defectos, pero acaso en menor medida medín as túas virtudes, que as tiveches monumentais!

Asumir o curato de Montecubeiro co cemiterio saturado de supostos “rojos”, 15 fusilados!, non valía para calquera, pero ti soubeches practicar un equilibrio de pau e cenoria que, pouco a pouco, fixo que a xente, os fregueses, volvesen á igrexa, e non por medo, sen rancores á Igrexa.

O teu carácter era forte, que por algo te designou aquel Balanzá y Navarro, aterrado cunha parroquia que lles meteu dinamita aos castiñeiros do adro, indebidamente pinchados polo cura Luxilde. A parroquia, dun xeito parecido ao teu, podía parecer bravía, montaraz, ¡de Montecubeiro!, pero tiña un fondo de nobreza de moitos quilates.

¿Que cura houbo, naqueles tempos, que convidase aos nenos da primeira comuñón, fartándonos de roscas, galletas, caramelos, chocolate…? ¿Que outro cura, chamáseno ou non, se tomaría as molestias de subir e baixar costas de máxima pendente, e non sempre dacabalo, cada vez que lle chegaban noticias de que había un enfermo en cas Tal do lugar Cal? ¿Que párroco levaría a Lugo aos nenos pobres, presentándoos, fose no Seminario ou no Instituto, para que optásemos a unha beca de estudios, convencendo, de paso, aos pais, para que non se malograsen aqueles talentos? Cando a xente, por idade ou por doenzas, cansaba de achegarse á parroquial, con tal de que houbese unha pistiña ti collías os deux chevaux do teu auto…, e daquela a misar polos barrios, fose nun colexio ou nunha cociña! Tiñas esas virtudes que están no Catecismo, todas, e algunha máis; diso dou fe! Con iso e con todo, ¡eu, non, que estaba ausente!, dixéronme que, da parroquia, só che foron aos funerais no teu Hermunde..., ¡dúas mulleres! Sempre son as mulleres, que xa con Xesús foron as primeiras, e encima diso non lles dan Ordes Maiores!

¿Con eses antecedentes, qué fas agora, no púlpito superior, no grande, neste do Ceo? Como deixarías Abaixo, na Terra, soterrados, os defectos, o máis lóxico, o máis probable, é que, co teu baremo de virtudes, lles esteas dando catequese aos querubíns..., por falta de catralvos!

-.-

 

Na azotea do Banco de España,

precisamente encima do pavillón de Lombardero.

José Lombardero Gómez, Conserxe do Banco de España. Por moito que se fale Aquí Abaixo cos íntimos, particularmente cos íntimos, moito deixamos no tinteiro; claro que para iso está a Eternidade, para perfeccionar e completar.

Tiña eu nove anos; a guerra rematara, pero comezaba a posguerra, con tanta fame, ou máis, particularmente nas cidades. Déranche unha semana de permiso, co plus de que che deixaron ir no blindado da remesa, unha remesa de cartos para a sucursal de Lugo. En Lugo, por aqueles días, había nabos, ¡sempre os houbo!, pero o que é diñeiro…, nin no Banco de España! Por iso llelo levastes aos lugueses, por iso. Xa era de noite, e co postigo pechado, cando chamaron á porta: levárate a Bergland meu avó de Pousadela, na súa egua, e das alforxas quitaches…, ¡dúas pastillas de turrón, un brando e outro duro! Os meus ollos non daban creto ao milagre: ¡Non, non eran libras de chocolate, senón de turrón, especie da que nunca oíra falar! ¡Un Nadal con turrón, que ata non sei se deixarías algo en Madrid, na túa casa, pero, unha visita aos parentes, coas mans baleiras…, iso non era propio dun alma tan xenerosa como era a túa!

Suc. Banco de España, en Lugo.

Pouco durmimos, entre falar e preparar o teu retorno a Lugo, na mesma liña de Trigo, que pasaba por Luaces dúas horas antes do amencer. Leváronte á estrada, a tempo, por suposto, cargando na nosa egua algo de todo, de todo o pouco que tiñamos, pero en Madrid, daquela, aínda tiñades menos: Un saco de patacas, dun lado da albarda; e do outro, outro, con queixos e con medio porco, sacado do sal a toda présa. ¡Seguro que esta ruralidade lles gustou en Madrid, tanto coma a nós aquel turrón, retirado do economato do Banco de España!

Aquela noite falouse da guerra…, como nunca, xa que tivemos a visita de quen a vivira do outro lado! ¡Dúas caras, dúas percepcións, máis ou menos como aquelas moedas que levastes para repoñe-la Sucursal de Lugo! Da incivil lévase falado moito, escrito e falado, eu tamén, pero, ¡é tanto o que está sen dicir! Arriba, que non houbo queima de arquivos, nin cronistas falsos, nin esquecementos, nin medos a dici-la verdade…, ¡canto teremos de que falar! Pola miña parte serei todo orellas, unhas orellas sen audiófonos, e non estas da carne, nas que as cousas, as novas, maiormente as verdades, entran por un oído e saen polo outro!

-.-

Cuartel de San Fernando.

Lugo, terra do nabo, deu tres xenerais a cal máis afoutado: José Ramón Rodil, de O Trobo, Fonsagrada; Antonio Escobar Huerta, do Albaredo (Córneas da Valeira); Helí Rolando de Tella y Cantos, de Adai. ¡Que tres pés para un banco, pero non servían para iso pois só tiñan en común proceder de Lugo!

O que deles levo sabido é o seguinte, pois o resto é o que penso preguntarlles, que Abaixo poucos traxes lles levan cortado, de tan grande que foi a súa talla!

-.-

José Ramón Rodil y Campillo. ¿Que hai de certo niso de que fuches o inventor dos campos de concentración, daquela que andaches por América? Díxose que, ao ter pouca tropa, collías aos rebeldes, máis ou menos como facían no teu Trobo natal coas ovellas, e metíalos nun curral, a pan e auga. Foses ou non o autor desa estrapucia, ben sufrimento levan causado semellantes currais!

Souben de ti na Casa da Olga, en Caraño, procedencia de meu bisavó, aquel Gómez de Neira, cando se me dixo daquel cuartel do seu escudo, de sinople, un cabaleiro armado cunha espada que atravesa un helmo contornado en prata, e ao pé do cabaleiro un lebreiro de sabre, contornado en prata. Tempo adiante, investigando, ¡que é o que lles cómpre aos periodistas, por máis que eu o fose só de afección!, cheguei a coñecer que naciches na propia reitoral de Trobo…, ¿non serías fillo do cura?, ao caladiño, ¡ás cinco da mañá!, do día 5 de febreiro do ano 1789; despois de mil aventuras, ¡de Madrid ao Ceo!, concretamente o 19 de febreiro de 1853. ¡Tiñas présa por ascender, por ascender ao máximo, non si, meu señor marqués de Rodil?

Por aquí abaixo anda unha biografía túa, que comeza dicindo…, (tódalas biografías son incompletas, pois o que nos pasa alén da cova só o saben os que tamén pasaron por ela). Di, e digo, que, por ser de casa rica, mandáronte para Santiago, ¡outro letrado, que en Lugo sempre se deron coma os nabos!, e alí, revoltoso como bo estudante, enrolácheste no Batallón Literario para darlles caña, caña e caza, aos franceses. Despois diso, ¡un Guadiana!, reapareces en América. Cando Perú acadou a súa independencia, no ano 1824, ti xa eras, xa ascenderas, a mariscal de campo, e negácheste a entregar El Callao, último baluarte español na América continental. ¡Para que despois digan os de Castroverde que, Fonsagrada, fonte sen auga, mulleres sen conduta, e homes sen caralla! Capitulando en 1826, tornaches para España, ¡con tódolos honores, por suposto!, e seguiches loitando, loitando, loitando e ascendendo…, pois aínda che faltaba turrar coa carlistada!

¿De que estás aquí Arriba? ¡Seguro que batallando contra os anxos rebeldes; o que me estrañará será que aínda non os teñas vencido!

-.-

Antonio Escobar Huerta. Ante ti, descúbrome; por heroe, pero tamén por Santo! ¡Outro Ignacio de Loyola! Ademais de a San Francisco de Sales, no teu caso concreto voulle pedir ao cardeal Pedro Segura que apadriñe a nosa presentación. ¿Non foi o propio Segura aquel que lle escribiu unha carta, ¡inútil, como todas!, a don Hermenegildo, na que, literalmente, lle poñía: “Piense usted, mi general, que si fusila a Escobar no fusila a un hombre, fusila a un santo”? Con isto chega para unha biografía haxiográfica, pero aínda hai máis, que non aguanto sen transcribir aquí, literalmente, a excelente reseña que che dedicou o noso ilustre paisano D. Xosé María Pin Millares. Na honra de ámbolos dous, aquí a poño, aínda que merece letras de ouro sobre laudas de mármore:

Xeneral Antonio Escobar Huerta
(14.11.1879 - 08.02.1940)

“Piense usted, mi general, que si fusila a Escobar no fusila a un hombre, fusila a un santo” Carta do cardeal Pedro Segura ao xeneral Franco.  Pois nin esta advertencia de Segura nin outras peticións do mesmo Vaticano, e de Emilia, filla do xeneral e monxa adoratriz, ou a da superiora xeral da mesma congregación, serviron de nada. Franco asinou o “enterado”, que cinicamente traducía o seu capelán, José Mª Boulart, por “enterrado”, paso previo para o fusilamento que tería lugar no amencer do 8 de febreiro de 1940 en Montjuich (Barcelona). Nos cálculos de Franco, tan cativo de sentimentos como de estatura, e do golpista xeneral Orgaz, non tiñan cabida a compaixón e a magnanimidade, senón o exterminio.

Este gran home era oriúndo do Albaredo, da parroquia de Córneas (Baleira), onde naceu o seu pai, Ramón, que morreu sendo comandante en 1898 na guerra de Cuba.

O delito de Antonio Escobar foi manterse fiel, en virtude da obediencia debida, ao goberno lexítimo da II República. Escobar nunca foi un rebelde, pero, por paradoxos das ditaduras, foi condenado por rebelde polos rebeldes. En todo caso, era un prisioneiro de guerra e ningunha Convención internacional permite humillar e eliminar aos prisioneiros.

Antonio Escobar, director xeral de Seguridade para Cataluña en 1937 e xeneral en xefe do exército de Estremadura dende outubro de 1938 ata o final da guerra civil, foi detido en Ciudad Real no seu posto de mando o 26 de marzo de 1939 polo xeneral Yagüe gardando todas as formalidades do código militar. Yagüe ofrécelle unha avioneta e rógalle que se vaia ao estranxeiro, ofrecemento que rexeita, pois, segundo afirma, “Non me vou. Soamente me limitei a cumprir co meu deber. Non fixen nada malo e as guerras hai que saber perdelas”; atinadamente, Yagüe, pregunta,“e quen lle di a vostede que nosoutros vamos saber gañalas?

Os sublevados, con Franco á cabeza, non souberon, nin quixeron, gañalas, soamente cabía o exterminio e Escobar foi xulgado e condenado a morte nunha farsa chamada Consello de Guerra Sumarísimo, cheo de falsidades e mesmo de perversidades.

Sobre as guerras, Escobar compartía unha reflexión recibida de seu pai: “As guerras, ademais, de non valer para nada, son inútiles, e se son inevitables que as fagan os militares”.

Antonio Escobar era un home dunha bondade extraordinaria, con gran sentido do deber, coherente, de conviccións moi fortes e profundas, de fondas crenzas relixiosas, terciario franciscano dende 1934, confesaba e comungaba todos os sábados e domingos, adoitaba repartir a metade do seu soldo entre os necesitados, recollía roupa entre as súas amizades que logo repartía entre os pobres, salvoulle a vida ao cardeal Vidal i Barraquer e a outros clérigos, e no exército de Estremadura dende o día 5 de novembro de 1938 ata o día 5 de xaneiro de 1939 celebrouse todos os días misa de campaña con asistencia do xeneral, do coronel (Ibarrola) e outros xefes e oficiais; pois ben, un home desta calidade foi asasinado polos Cruzados no nome de Deus, despois de ser humillado e torturado en Montjuich.

A traxedia da fratricida Guerra Civil ten un fiel reflexo na persoa e no contorno familiar do xeneral Escobar, seu fillo José combate e morre en Belchite vestido de falanxista, nesa mesma batalla, no bando republicano loitaba Antonio Escobar, militar de carreira, fillo do xeneral. Seu irmán, Alfredo, pasou á zona “nacional” a principios de 1937, sometido a depuración, asígnanlle o mando dun tercio da Garda Civil en Asturias, pero ao terminar a guerra, o 1 de abril de 1939, mediante un decreto franquista foi separado do servizo por desafecto ao réxime; por fortuna, Ramón, o maior de todos os irmáns, xa estaba retirado dende 1936 como coronel da Garda Civil.

A Guerra Civil é seguramente a maior traxedia da historia de España; durante os tres anos de duración cometéronse innumerables crimes, pero a iniciación desta traxedia criminal é responsabilidade dos sublevados que, por outra parte, continuaron unha durísima e cruel represión durante máis de trinta anos. A esta política de exterminio, inaugurada o 18 de xullo de 1936 polos militares sublevados, sumáronse con entusiasmo sectores conservadores, terratenentes, burgueses, propietarios, clero e bispos; ¡era a xustiza de Deus! Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco Bahamonde era Caudillo pola graza de Deus, e segundo monseñor García Lahiguera, era un “home de fe; entregado ás obras de caridade, en favor de todos, pois a todos amaba; home de humildade” (Homilía do funeral en Valencia), que por iso, Leopoldo Eijo y Garay, o bispo “azul”, manifestaba emocionado nunha visita do ditador á igrexa das Salesas de Madrid: “Nunca he incensado con tanta satisfacción como lo hago con V.E.”

A espiral de violencia desatada coa rebelión trouxo para a Igrexa grandes sufrimentos. Queimar unha igrexa ou matar a un eclesiástico converteuse na reacción máis inmediata nas cidades e poboacións onde fracasou a rebelión, cerca de 7.000 eclesiásticos do clero secular e regular foron asasinados, moitos durante os primeiros meses da guerra na zona republicana, pero este entusiasmo criminal tivo correspondencia na zona “Nacional”, tamén, en moitos, casos coa colaboración activa e co silencio cómplice de amplos sectores conservadores e reaccionarios da sociedade. Reproduciuse o esquema de sempre: acción - reacción. Aos fusilamentos de Yagüe en Badajoz, máis de 5.000 prisioneiros, responden en Madrid coas “sacas” do cárcere Modelo e con Paracuellos. Na zona nacional converteuse nun deporte macabro matar mestres e poetas, e na republicana asasinar curas e frades.

A irracionalidade fratricida non tivo límites. As poucas palabras sensatas e, mesmo cristiás, saíron da boca de Azaña:”Paz, Piedad, Perdón”. Posteriormente unha carta Pastoral do cardeal Gomá urxindo pasos no sentido de reconciliación e perdón foi prohibida por Franco. Calquera intento de mediación era considerado como unha traizón. Juán Yagüe falou de xenerosidade...hay que tener el alma grande y saber perdonar. Nosostros somos fuertes y nos podemos permitir ese lujo. A resposta de Franco foi: Cuantos deseen la mediación consciente o inconscientemente sirven a los rojos y a los enemigos encubiertos de España; a Franco soamente lle servía a rendición incondicional. Mesmo consideraba ao cardeal don Pedro Segura coma unha cruz laiándose: “que cruz me ha mandado el Señor!” Todo porque Segura prohibiu as inscricións de José Antonio e de Caídos por Dios e por España nas fachadas das igrexas, ou ameazou con excomuñón a todos os clérigos que permitisen a entrada de Franco baixo palio nos templos.

Durante moitos anos o culpable de todos os males foi a República, como se a República nos cinco anos de duración fose algo monolítico e uniforme. Coas luces e sombras que proxecta todo sistema, a República intentou unha modernización de España, puxo especial énfase no sistema educativo e de todo o entramado social. Os inimigos da República non permitiron nin fixeron posible levar a cabo unha tímida reforma agraria, ou dun exército moi politizado e sobredimensionado (195 xenerais para uns 150.000 soldados, un oficial por cada nove soldados), dominado polos cuarteleiros “africanistas” que temían pola posible anulación dos ascensos por méritos de campaña, entre eles Franco, e unha igrexa integrista e reaccionaria, ansiosa do control do ensino e da moral civil; en dous anos o goberno da República construíu 7.000 escolas.

Moitas persoas coma o xeneral don Antonio Escobar Huerta sabían que por camiños democráticos todo é posible. El non puido facer máis, xa que logo, no empeño perdeu a vida, aínda que ao final os derrotados son os seus verdugos, pois matan, pero nunca vencen. As derradeiras palabras deste home de honor, na noite do sete febreiro de 1940 en Montjuich, foron para pedirlle ao seu fillo, tamén preso, Antonio Escobar Valtierra, que non gardara odio nin rancor a ninguén pola súa morte. Neste caso don Pedro Segura tiña razón: Antonio Escobar era un santo”.

Eu, pola miña parte, querido Sales, quero facerme acompañar, tamén, polo profesor Pin Millares, así que levo estas anotacións pero non farei uso delas ata que Deus chame por D. Xosé María, que de momento está rufo, así que agardarei sen impaciencia, e que Deus garde a V.E. moitos anos, para ben da Patria, que é como se dicía naqueles anos da miña crianza, alá nas montañas de Lugo. ¡Dixen!

-.-

Heli Rolando de Tella y Cantos. Volvo a falar de ti porque che admiro moitas cousas, pero non todas; o que desaprobo principalmente é que seica te fuches sen pagarlle ao Fogueteiro de Xerbolés aquela pólvora da inauguración das escolas de Adai, logro, consecución túa; ti, que tanto lle deches á pólvora bélica, irte sen paga-la pólvora, as tracas festivas; ¡iso estivo mal, moito! Por engado, o pirotécnico era de Pol, precisamente de onde procedían os teus entregos, xa que foron da casa de Tella, de Doncide.

No aprobado, ¡cum laudem!, está aquela valentía coa que lles dixeches aos motoristas de don Hermenegildo, na década do setenta, cando o velliño che propuxo perdoarche coa condición de que fincases os teus xeonllos ante o seu trono de Meirás: -¡Díganle a S.E. que hay la misma distancia desde su pazo a este de Adai, que desde aquí a Meirás! De haber abrazo, no tendrá que ser en Vergara, ni en Vergara ni en Meirás…!

¡Ti si que eras galego, e non o outro, un franco dándose de galego!

Como de ti xa se ten falado moito, moito e recente, non serei pesado, deixando para Aí Arriba o resto do meu cuestionario. ¿Que, que fas; agora, aquí abaixo, que estamos en plena crise económica, sería bo que volveses a moer trigo nas túas aceas, pero vexo dous problemas: unha, que, resucitado, só soubemos daquel Lázaro, e ti seguro que tes aí un pazo mellor có de Adai; a outra é que os teus herdeiros vendéronlle as aceas ao Promotor de Vivendas Sr. Dorado Pin, e encheunas de vacas! ¡Que se lle vai facer! Daquela, os tres, ídeme apuntando na lista de audiencias, pois teño para min que uns personaxes da maneira non recibirán a calquera, nin a calquera hora, e menos a un simple soldadiño, a un simple Somatén, e iso que levo enriba tres medallas!

-.-

Aranda

Aranda, no 49:

El, retratándose;

e eu, simultaneamente, no Supremo, mecanografándolle unha caricatura!

Antonio Aranda Mata. Esta entrevista fareina de xeonllos, por máis que o verdadeiro culpable non fun eu senón aquel Jurídico, de Marina, Comandante Cantalapiedra. Direiche como foi:

Anos 1949/50. Servidor, servindo como voluntario. Mecanógrafo no Consejo Supremo de Justicia Militar...

Cantalapiedra escribindo á man; e o mecanógrafo, servidor, ¡dobremente servidor xa que estaba no Servicio!, dándolles ás teclas. O Informe presentábase larguísimo, interminable. Eu nunca oíra falar da masonería, pero..., o meu Comandante? ¡Aquel Xurídico da Armada, a que estaba armando! Daquela eu non tiña idea, non capisquei que estabamos traballado, específica e directamente, para o pardillo de El Pardo. ¡Ese maldito Aranda..., canto deu que escribir para maldicilo, pero..., tiña a laureada, e unha laureada é..., unha cousa verde, de loureiros!

O meu Xefe estaba acreditado con don Hermenegildo, ¡e tanto, pois, no 36, descifrando ou comunicando a clave da flota republicana, fixera posible que o “Comandantín” pasase o Estreito cos seus lexionarios, sen o menor tropezo; quere dicirse, xogando ao escondite! Por algo lle encomendaron aquela tese, unha tese coma a de ningún doutorado, cargada de datos, cargada de..., ¿serían calumnias?

A min, ao soldadiño, ben que lle gustaría quedarse coas copias, pero... ¡o “pero” era de fortaleza medieval, pois, cando algún dos dous quería saír ao servizo, tal que para facer augas, fosen maiores ou menores, Cantalapiedra trancaba a porta..., con chave! E despois, tanto ao final do día como se eu me equivocaba, aquel ¿colaborador? colaboraba comigo retirándome tódolos papeis, orixinais e copias, así como os seus manuscritos, e tamén o papel de calco, ¡asemade! Con todo iso, tan ben aprendín o que é un Secreto de Estado, que xamais se me esqueceu.

Ilustre señor Aranda, dígame, contésteme dúas preguntas: ¿É certo que lle pagaron os ingleses para que fixese por apear do seu trono ao Rei do Ferrol, entronizando a don Juán? A outra: ¿Canto había de verdade, se é que había algo, naqueles “rollos” nos que colaborei..., á forza? Claro que esta entrevista teremos que facela detrás dunha nube..., por se nos descubre, por se nos ve, aquel Cantalapiedra!

-.-

¡Mauthausen tamén é de Pol!

Jesús Murado Mazoy, nado o 11-05-1897 en Rioxoán – Pol (Lugo), e gaseado o 6-11-1941;

Victoriano Díaz Ortas (ou Hortas?), nado o 21-05-1910 en Mosteiro – Pol (Lugo), e gaseado o 6-1-1942

Ambos estaban exiliados en Francia, e de presos foron levados ao campo de exterminio Fallingbostel XII-B, en Gusen, a 5 Km. de Mauthausen. ¡O voso si que foi gasoso, pois nin na vosa terra deixastes rastro, que todos, ou case todos, fixeron por esquecervos! Non vos podo resucitar, nin vos convén, que estades mellor Arriba, pero eu, que tamén teño as miñas raiceiras en Pol, as raiceiras e mailas ramas posto que a Pol fun casar, non vos deixo sen dixitalizar, sequera sexa para que as xeracións vindeiras vos teñan presentes, polo menos mentalmente!

Tempo adiante, de Pol houbo emigrantes en Alemaña, que aló se foron en busca duns marcos, pero a vosoutros enmarcáronvos dúas guerras seguidas, ¡por se non vos chegara a de España! ¿Que conseguistes co exilio, pasándovos a Francia? ¡Simplemente retrasa-la vosa viaxe á Eternidade; iso, e só iso!

Nunca oín falar de vosoutros na feira de Mosteiro, nesas feiras que tanto teredes lembrado; e Murado tamén tería presente a do seu Rioxoán. Por certo, Murado, ¡vaia sobriña guapa, guapa e intelixente, a que Deus che mandou! Claro, leváchela da man, desde Arriba. O teu sino estaba escrito: procedías dun batán, e fuches abatanado! A Díaz levábao o apelido ao martirio: ¡Outro Díaz Sanjurjo! Só que o seu Tu Duc falaba alemán; ¡non os convenciches, non os evanxelizaches, que estaban furiosos pola súa derrota da Primeira Guerra, e non hai nada tan perigoso coma un humillado!

Desde aquí, desde estes relembres, propoño e pido que vos poñan sendas placas, en Rioxoán, e tamén en Mosteiro, na estrada respectiva, para que os viandantes se decaten de que nas guerras uns matan e outros morren, e logo están algúns sobreviventes que plantan hortos, e venden as leitugas criadas nos charcos do voso sangue…, sen molestarse en lavalas, en lembrarvos!

-.-

Nicanor Rielo Carballo, unha eminencia agostada no verán da súa vida. ¿De Arcos de Frades? ¡Non; de Arcos dos irmáns Rielo! ¡Tardáballe a Deus por levarte, claro, pois no Ceo nunca sobran as eminencias, anxos da garda adestrados en ensinarlle á humanidade a ser persoas, especie agora en declive! Sacerdote, diplomado en ciencias sociais, etnógrafo, e mil cousas máis; ¡un polifacético onde os haxa, que non abundan, pero, por encima de todo, un Santo, e se alguén me contradí, sexa anatema!

¡Canta falta me facías aquí abaixo, cos bos consellos que me tes dado! Corrixo, pois agora sóprasmos, que ben o noto, maiormente ao espertar cada mañá, mesmo despois de persignarme! ¿Quen dixo que non hai fío directo cos do Ceo? ¡Haino, pero é moi sutil; daquela hai que estar atentos aos sopros proféticos!

Dos teus coñecementos sobra falar, que por aí están os teus libros, os teus artigos, as túas análises, as túas investigacións, as túas achegas á nosa cultura. O que non está escrito, ou pouco, é a exposición das túas virtudes, porque iso incúmbenos aos que te coñecemos, pero, como mortais, como egoístas e desleigados, váisenos o santo ao Ceo, con peaña e todo!

Sobriño de curas, irmán de cura, natural de Arcos dos Frades…, e por engado, un Rielo! ¡Só merecíamos terte a préstamo, por un prazo breve, coma os libros das bibliotecas circulantes, e así foi! Tan notable fuches, que a Asociación Cultural “Xermolos”, ¡iso, xermolos!, dedicouche o seu libro núm. 7, ¡con 47 ditirambos, todos merecidos! Dese libro quitei a foto do encabezamento. ¿Onde houbo outro da túa estatura, e para iso segues sen estatua, nin en Mosteiro nin nos Peares!

O que de ti espero é que me ensines a comportarme Aí Arriba, e me admitas nos teus parladoiros, ¡tanta ignorancia que leva un simple mortal de como se poderá alternar nesa Eternidade dos Santos e dos Sabios!

-.-

Isaac Rielo Carballo.  Irmán de Nicanor. ¿Competidores entre si? ¡Eu diría, émulos, émulos recíprocos!

Sacerdote, desde o ano 1955. Filosofía. Teoloxía. Coronel C. Castrense. Diplomado en dez ou doce cousas. Libros; ¡os que teño del, e outros cantos que me faltan por ler! Pero isto non é nada comparado coa súa Santidade, tanta que  xa en vida cheiraba a incenso.

Queríame ben; coido que si, que así mo dixo sempre, pero con tanta santidade, e tantos méritos, ¿a ver como me achego a el, a ver se me atrevo a preguntarlle, pois, no Ceo, igual o teñen por riba dos Papas, polo menos, dalgún!

-.-

     

Lauda de Xosé Ramón

Ben-Cho-Shey. ¿Sabíalo, Xosé Ramón Fernández-Oxea? ¿Sabíalo, sabíalo todo e non lle dixeches á túa sobriña que non saíse comigo, pois era un simple zoqueiro, trasladado a Madrid; un simple mecanógrafo no Consejo Supremo de Justicia Militar, indigno admirador daquel anxo ao que chamaban Carmina, Carmina Cerrada Algarra? Naquel Centro Galego da calle San Quintín tiven a encrucillada da miña vida. Ela estaba cerca, e era adorable; a outra, a Pepa, estaba lonxe, pero as dúas a cal mellor, perfección suma. ¡Miúda encrucillada, pero optei pola terriña, pois onde estea un Rois, os de Soria que colguen as casas, que xa o fan! A de Rois falaba galego, pero á túa, con todo ser sobriña, non lle ensinaches esas verbas melodiosas da nosa, da túa e da miña; se Carmina soubese galego…, ¡daquela igual me houbese declarado! Na frustración optei polo amor platónico, que tamén é amor, aínda que se cultive a distancia.

A miña vida, desde a caneta, foi unha vida de adoratriz: ¡Adorei tódalas guapas que pasaron ao meu lado! ¡Malditas sexan esas fillas de Eva, que ben me levan amolado: velas, adoralas, e deixa-las fuxir! Naqueles anos, se eu fose moro, e se fose rico…, ¡miúdo harén! Pero non son, nin fun, rico, e moro menos aínda, por máis que ti e mais eu, niso, colegas, que ben levamos pateado, e escrito, no Magreb e do Magreb, así que o meu foi…, amor platónico, limpo! Se Aló Arriba sae algunha daquelas beldades queixándose de que non me declarei cando elas tamén estaban polos meus osiños anémicos…, ¿que lles podo dicir? ¡Pois, a verdade: que para compartir penalidades e miserias chegoume con unha, coa máis perfecta, coa máis completa, de cantas se cruzaron na miña vida aventureira; as outras que me agradezan a solteiría, que bo favor lles fixen co meu silencio!

Só fun continente coas rapazas belidas, coas Venus do meu camiño, pois do demais, séxase de falar ou de escribir, desde que comezo é que non sei parar; por iso me desviei, pois o que realmente che quero dicir, nesa entrevista, desde xa solicitada, é que sigas sendo o meu mestre de galeguidade. Aquelas conferencias no Centro Galego, e iso que as dabas baixo a batuta do coronel Lobo Montero, ¡un militar, dos daqueles tempos!, chegáronme tan a dentro coma as olladas da túa sobriña, ¡nada menos! Meu insigne polígrafo, déboche a experiencia de que nunca se é tan galego como cando nos ausentamos de Galicia, pero isto non se pode dicir neste Fisterrae, que o toman a mexericada. Dixen “insigne polígrafo”, pero coido que poucos che demos ese tratamento, con todo telo merecido, pois noutro caso no te verías chamado a pedir que che puxesen na lauda, “… ten o gusto de lles ofrecer ós seus amigos o seu novo domicilio no cumio do cemiterio de Ourense, onde os agarda ata que o boten dalí os ediles de turno. A súa dona e a súa filla préganlle encomenden a Deus a súa ánima. Nota – Quedan suprimidas tódalas homenaxes postmorte porque as cousas ou se fan no seu tempo ou non se fan”.

O “domicilio” que che acepto non é o de Ourense, pois o que alí queda, de nada me serve; onde pido audiencia é no teu de Arriba, e se  aínda non subiu a túa encantadora sobriña, mellor o deixamos para cando volva a estar presente nas nosas conversas…, como daquela en Madrid!

-.-

Afonso II

Eu, na escalinata, no papel de señor de Castroverde, discutindo co Afonso II,

e a miña Xosefina á dereita desta foto de Juanes.

Meu D. Afonso, o II, ¿lémbraste daquela discusión que tivemos en Castroverde, no Camiño de Santiago, no Camiño Vello; ti, dacabalo; e eu, a pé, na escalinata? ¡Eu, si! Pero aínda estou agardando polas túas respostas, polas túas aclaracións, así que mellor será deixalas para cando nos presenten, de novo, Aí Arriba, e mellor aínda con Santiago por testemuña! Non, non se trata de que o noso Patrón faga de intérprete, pois ti ben galego eras, nada menos cá min, así que, por moito que os Cronistas te fagan Rei de Asturias, ti e mais eu sabemos que o de Asturias foi, simplemente, unha residencia circunstancial, e iso porque desde aló quedábache máis cerca o campamento muslime de León…, de León, ou como daquela se chamase, pois en definitiva era o Campamento da Legio VII, usurpado polo moro Muza, pois os leóns estaban, quedaban, seguían, en África!

Para comezar, ti, de Casto, coma San Pedro, que ambos tivestes sogra! E de peregrino, tres cuartos, pois, ¿onde ía que Santiago mandaba en Galicia? ¡Máis cá ti! No meu Castroverde tivo parroquias dedicadas desde sempre, en particular desde que o Martiño de Braga andou por aquí corrixindo rústicos. ¿De onde tirou, se non, o seu De correctione rusticorum?

¿Que o eremita Pelaio informou das luces do Campus Stellae, naquel souto de castiros do Libredón, ao seu bispo Teodomiro, aquel da sede de Iria Flavia, e este, como bo sátrapa, ao Rei de Galicia, restituído no trono ástur, precisamente pola familia daquel Silo, aquel matón que nos encheu, no meu Montecubeiro, un Rego d´Ósos, tinguido de vermello polo sangue da Fonte de Matahomes? ¡Desde que deches en arrimar cos godos para darlle un baseamento ao teu trono, e te torciches cara a León, inventándolle, incluso o nome, só che restaba afianza-lo Finisterre, que corría perigo dunha escisión territorial! As luces viñan de vello, levaban oito séculos sinalando o sepulcro patronal, pois a Gallaecia occidental non esquecera ao seu patrón; na oriental, si, pero algún emisario deuche a receita: ¡peregrinar, facerte de novas, erixir unha capela! Foi unha boa picardía: ¡refundir un reino montándolle dúas capitalidades! ¿E de vicerrei…? ¡O teu cómplice: aquel Teodomiro da mitra iriense!

Santiago, sempre xeneroso, devolveuche a visita, axudándoche a mata-los mouros. ¿Como? ¡Nun cabalo branco, pois así, nas neves do Pajares, resultáballes invisible aos sarracenos! O malo é que seguimos representándoo espada en man, e iso non parece diplomático nestes tempos da globalización.

-.-

Calzóns de baeta colorada.

Os casamenteiros. ¡Puñeteiros, secretillos, que vos marchastes sen legar, sen deixarnos o secreto daquel oficio tan ben retribuído, e hoxe tan necesario! Quen máis quen menos legou o seu oficio, o seu invento, á humanidade, ou polo menos aos descendentes, pero vosoutros…! ¡Egoístas, máis que egoístas! ¡Claro, estabades tan orgullosos da vosa arte, da vosa sabenza, que nin vos molestastes en transmitírnola!

Urxe contactar con eles, que se espraien, que nos digan a súa fórmula maxistral! Resultaron tan secretos coma os regalos que recibían, pois só admitían roupa interior, concretamente calzóns, e se eran de baeta colorada mellor que mellor! ¿Que por que, ou para que? É ben sinxelo: Para que non se vise, para que non se soubese a súa intervención! Despois dos contactos pertinentes, aparellar as bestas, e saída con noite, ou ao riscar o día; iso para pecha-los pactos, escritura-la dote, etcétera, pois o principal estaba feito de antemán, ¡e sen arras, que non se precisaban entre xente de palabra!

Deste xeito tan sinxelo, e á vez tan agudo, maldito un matrimonio se rompía, e mais non eran psicólogos aqueles chufóns, pero actuaban como tales. Hoxe en día, perdida a receita, os casamentos fanse en quince días, e desfanse nunha semana. Tanto dá que os faga o Cura coma o Oficial Maior do Concello; ¡nada, un cabalo nunha cacharrería!

Certo é que había disensións, pero nunca, nunca, disolucións; as tiranteces arranxábanse cunha baixada de tirantes, e á cama!; despois do rosario, claro. Agora as tiranteces arránxanse no xulgado, de zapatos. ¿Para xulgar, que? ¡Para xulgar, nada, pois é ben raro que teña razón un deles: cásanse antes de ter uso de razón, así que non precisan perdela; xa van sen ela!

-.-

De altar, unha arca de castaño.

¡A arca do millo!

¿Onde? No pazo de Casariego.

Precisamente aquela na que o almirante Méndez de Cancio,

doído da fame española, tanto da xente coma dos animais,

tróuxonos da Florida a semente para o primeiro “maíz” que se cultivou neste país.

Almirante Méndez Cancio, ora pro nobis! ¡Moito subir aos altares ao francés San Parmentier (Antoine-Augustin) pola fame que nos quitou divulgando as patacas, pero, de San Cancio, que? ¡Pois o noso merece outro tanto, e quen diga o contrario é que non probou as tortas de millo! Nestes anos de crise, primeira década do XXI, xa que non hai quen o faga, asumo a responsabilidade de suscitar a causa da súa beatificación.

Viñamos afeitos a pedirlle ao Pai que nos dese o “… pan de cada día…” ¡Pois ben, fíxonos caso, entre outras ocasións, comezando por aquel maná do deserto, seguindo polas castañas galaicas, e máis tarde, polas patacas do sabio Parmentier, pero faltábanos algo…, o millo! Daquela inspirou a don Gonzalo Méndez de Cancio y Donlebún para que nos trouxese, de alén dos mares, concretamente da Florida, un par de huchas de millo. Comezou sementándoo na súa horta de Tapia de Casariego, e viu que era bo, que se daba ben! Díxollelo aos veciños, e cando estes viñeron de xubileu, ao pasar por Castroverde, en agradecemento polas atencións recibidas, ¡daquela non cobraban nas pousadas!, deixáronlles unha saca de millo. ¿Onde mellor para sementalo que na Agra do Val Verde? ¡Se lustrosas estaban as nosas vacas coas herbas da rega de Xivil, daquela, co millo, as vacas volvéronse touros! ¿Fan falta milagres para unha canonización? ¡Aí tedes, dous: Os de Tapia, resolta a súa fame, no só lle deron as grazas a don Gonzalo, ¡a San Gonzalo!, senón que se apresuraron a darllas a Santiago, outro almirante, o almirante do cabalo branco! Segundo, o xa referido, aquel das vacas do Val Verde de Castro Verde!

¿Por que será que só nos lembramos de Santa Bárbara cando trona? Facía falta unha crise económica para que eu mesmo, ¡tan afeccionado que son as tortas de Guitiriz!, me lembrase de San Gonzalo Cancio, provedor de algo tan importante como foi, e segue sendo, para Galicia, o cultivo do millo. Xa sei que o Ceo está cheo de Santos, que incluso hai un Matamouros, pero, dos Matafames, das fames mouras, que pouco nos lembramos! Don Gonzalo, ou San Gonzalo, como prefiras que te chame, ¿dignaraste concederme audiencia, a min, que aínda que pecador, doume de economista? Quero que falemos da teoría dos bens escasos; dos escasos, pero tamén dos dilapidados. En sentido económico, por suposto, pois o senso xurídico dos mesmos ultimamente ben abalado foi. Dilapidar bens escasos…; ¡Deus, que pecado máis grande, tira-la casa pola ventá, e niso tamén imos a peor!

-.-

D. Silvestre Díaz Varela. Persoalmente non cheguei a coñecerte, pero aínda así déboche tantos favores que non penso demorar a túa visita; tan pronto nos presente San Francisco de Sales, pedireiche unha audiencia ampla, porque mo mereces, e contigo dona Paz, túa filla encantadora, que a coñecín Aló Abaixo. Direiche, direivos: Eu son aquel ausente que se casou por poderes na vosa capela de Rois…, por concesión da túa filla Paz, Paz Díaz Velasco, un dos nomes mellor elixidos dos que tiven noticia, unha auténtica personificación da paz naquel mundo tan correúdo e tan guerreiro.

Os vosos nomes tiveron tanta sona que aínda quedan moitos que vos lembran na contorna do voso Rois. Para os novos, este esquema:

Levoute teu tío para Madrid, aquel Vareliña de Rois que tiña un café, ¡con Pombo, o mellor de Madrid, o máis afamado! O teu facendo esquina a Preciados. Pero teu tío morreu aos poucos, e túa tía, a súa dona, dispúxose a vendelo, anunciándollelo así aos “tertulianos” habituais do mesmo. Un deles díxoche:

-A ver, galleguito, prepárate para comprarle a tu tía, que no estamos dispuestos a quedarnos sin este ateneo.

-¡Señor, que más quisiera! Pero además de un camarero simple, soy un simple sobrino, el sobrino de la aldea, y por tanto, pobre.

Aquel señor falou cos seus contertulios e acordaron merca-lo todo, o café pero tamén o edificio, poñéndoo a nome do camareiro, ¡por Silvestre que se chamase, que non o era no demais!, coa reserva usufrutuaria de que sempre, indefinidamente, terían mesa gardada, as mesmas que viñan utilizando. Así foi como Silvestre, con aquel din tan xeneroso, pasou a don, un don de tanto prestixio que, exactamente o día 17-11-1927, reunidos en asemblea, a Confederación Nacional de Dueños de Cafés y Restaurantes, elixiuno vicepresidente da mesma. ¿Que máis se pode engadir a este currículo?

Eu, si, pois teño algo importante que engadir: Aquelas augas milagreiras de Rois, frías no verán e quentes no inverno, utilizadas ata entón para rega-los prados da Xunqueira (Rois, en lingua xermánica, sueva, quere dicir precisamente iso, xunqueira), con don Silvestre foron canalizadas polos tres canos dunha fonte monumental, que me serviu de lugar de citas para verme cun anxo, cunha rapaciña anxelical, da que tomei posesión tempo adiante, e precisamente na vosa capela, por poderes, segundo dito queda.

Pero hai máis, máis atencións, que vos fan acredores da miña homenaxe, que xa as lembrarei, para facer con elas un rosario de agradecementos, Aí Arriba, nese momento sublime do reencontro. Entrementres, os meus saúdos máis atentos e respectuosos,

-.-

D. Miguel de Unamuno,

co seu xenro, José María,

 e co seu neto, futuro médico, Miguel Quiroga de Unamuno.

Don Miguel de Unamuno, grande de España! Albisquei a túa grandeza grazas ao teu neto Miguel, do que tiven a honra de ser veciño, veciño e amigo, ¡oito anos!, no número 2 da calle Ruíz Gómez, de Gijón. ¡Só albiscala, e iso que me deu a ler varios papeis inéditos da túa obra monumental; albisqueite dun xeito parecido a como se vía o mar desde a praia de San Lorenzo, unha beira, un anaco!

A árbore coñécese polos seus froitos; as xenealoxías, tamén:

De don Miguel, ¿que se pode dicir que non estea dito? Algo si, aquelas cartas: ¡Non houbo familia máis afectuosa, de quitado a Sagrada Familia! ¡Vaia cartas, vaia patriarca e vaia fillas, xenro incluído: son un poema! Son o que tiñan que ser, pois, amén da acrisolada pureza espiritual de don Miguel, a quen os parvos tillaban de ateo, precisamente porque o eran eles, aqueles fariseos incapaces de imitar a Cristo, estaba de por medio o noso galego, ¡outro cabaleiro!, pensador, poeta, ensaísta, periodista, tradutor…, e exiliado, cando iso, o exilio, era a mellor credencial dos bos, dos xenerosos, dos sabios! Aqueles que lle berraron ao Reitor, na súa Salamanca de adopción, naquel templo da sabedoría, “¡Muera la inteligencia!”, ¿como ían tolerar que se librase do exilio aquel sabio, aquel xenro de Unamuno? Residiu en Francia, e morreu en Xenebra no ano 1955.

Deus, que ten por norma poñer a proba aos mellores para darlles cátedra Aló Arriba, mesmo ao subir, non deixou de facelo cos Unamuno: Desconsideracións, persecucións, exilio…, e por se fose pouco, diabéticos! ¡Obvio: eran demasiado doces!

En particular nós, os galegos, temos a obriga de descubrir aos nosos paisanos, tal que a Don José María Quiroga y Pla, de raíz galego-catalá aínda que nado en Madrid. Descubrilo, pois teño para min que nos pasou desapercibido, en parte eclipsado polo luceiro que foi seu sogro: Colaborou nas revistas: Carmen, Verso y Prosa, Meseta, Los Cuatro Vientos, Litoral, Mediodía, e Héroe. Obra poética: Morir al día (1946), La realidad reflejada (1955), Valses de la memoria…, etcétera, pero, sobre todo, ao meu entender, as cartas, aquelas cartas sublimes que seu fillo, o meu gran amigo Miguel, lle legou ao del, outro José María, outro médico, outro diabético.

Se non houbese unha segunda vida, se non estivésemos destinados a herdala, está visto que na de Abaixo non é rendible ser boa persoa, nin boa persoa nin intelixente, pois os goces terreos, esta vangloria mundana, préstalles mellor aos necios, sexan virxes ou non, sexan prudentes ou non, cóidense das velas, ou non! En definitiva, que será unha gloria, unha gloria dentro da Gloria, conversar Aí Arriba cos gloriosos Unamuno, tan sabios e tan amenos que son, que foron, todos eles!

José María Quiroga, fillo de Miguel, tamén médico.

-.-

¡Ola, Mercedes Cora!

¿Soamente, ¡Ola!? ¡É que, aquí Arriba, non temos brazos, físicos, quero dicir, que daquela a miña aperta ía ser de cine!

Comecei dicindo que sería discreto coa familia, pero, ¿contigo, miña única prima carnal? ¡Contigo e coa nosa bisavoa Concordia, imposible, que non podo esconder as vosas lembranzas!

Mercedes Cora, filla de miña tía Ermitas, que fuches bautizada como Mercedes Josefa Carrodeguas Gómez, só deixaches 11 películas, ¡once!, porque a Parca valeuse dun cancro de peito para subirte ao Olimpo. ¡Xa sei, xa, que tamén deixaches unha nena; e que no teu piso de Biarritz, 1, Madrid, colgaban os teus títulos de Licenciada en Dereito, Oficial de Prisiones, e unhas cantas cousas máis!

O primeiro que teño que dicirche é que sentín moito non poder asistir á túa voda, aló en Perpignan, cando te casaches con ese Comisario del Etât Catalá, Alberto Costas… ¡Cousas do franquismo, que a el non o deixaban volver, nin a min, ir, atado como estaba ao Ministerio del Ejército!

O primeiro que che quero preguntar é: ¿Sendo miña prima, como é que saíches tan guapa, tan guapa e tan intelixente, sendo eu tan feo e tan burro? ¿Sería porque naciches en Cuba, na Cuba do azucre, mentres a min me pariron nunhas pallas de centeo? O caso é que cando viñas a Galicia desfacías as xuntanzas, fosen feiras ou festas, porque os mozos arremuiñábanse en torno teu, paralizando o “evento”, como agora se di, a tal punto que, se non houbese separadores, máis dunha vez acabarían a paus. ¡Iso dixen, a paus! Se chega a veranear Venus en Galicia, o follón non houbese sido peor!

Aquí en Galicia, das túas películas, fixeches “El Pórtico de la Gloria”… ¿E agora, que estás na Gloria, na propia, na auténtica, que, que papel che deron? ¡Estou rabiando por verte actuar, pero preocúpame iso de ter que mirarte cara a cara, pois, se xa daquela cegaba a túa beleza, que non será agora, de subida ao Ceo, ao Reino da Beleza Infinita!

¡Ah; que se me esquecía: ¿Prestouche a homenaxe que che fixeron en Lugo, Xulio Xiz e Manuel Curiel, ofrendándoche a 57 Semana Internacional de Cine? ¡Eu xa lles din as grazas, de parte túa!

Na entrevista, por máis que ti xa o verías todo desde Arriba, relatareiche a emoción que che dedicaron os nosos paisanos, naquelas honras que, como dixo Unamuno, tan merecidas as tiñas!

-.-

Altar maior da igrexa de Vilabade

(Estou lendo a epístola, e Xosefina no centro da segunda fila)

Concordia Carballedo, de Vilabade, miña bisavoa. ¡Levo ganas de coñecerte, pero máis aínda, ou tamén, a quen tivo a feliz ocorrencia de darche ese nome! Xa sei que, ata que comezou a haber santos, ou recoñecidos e aceptados por tales, ao neno / á nena, dábaselle aquel nome, aquel cualificativo que evocaba unha condición ou característica desexable; despois veu a imitación dos santos, comezando seguramente polo protomártir Santo Estevo; e de presente dános polo exótico, polo estranxeiro, por como se fan chamar eses melenudos dos pendentes, ou esas ensina pernas do cine e da tele. ¿No medio, que? ¡No medio, a miña Concordia!

O que tamén me ten intrigado é que así te bautizasen habendo nacido na casa de Marte (deus da guerra; agora Marzo, de Vilabade); ¡xa mo explicarás! A partir de ti, ou precisamente pola túa influencia, pasámonos á Sagrada Familia, pois, Xosé María, foi o teu fillo; e co fillo, o neto; e co neto, eu, o bisneto! ¿Quen sen atreve a dicir que os nomes non son definitorios?

¿Que o hábito non fai monxe? ¡Pois sen hábito, menos! Agora temos o clergyman…, ¡que é unha especie de loito con alivio!

Aquí Abaixo a plebe, cando a masificación se fixo caótica, pasou a utilizar apelidos para facilita-las identificacións. Isto lévame a curiosidade de saber, de antemán, se Aí Arriba se utilizan os nomes ou os números, ¡tanta xente que se debe xuntar, iso aínda que os indesexables estean illados, nunha especie de Pelotón dos Torpes! Miña Concordia, ¿como é posible que nos levemos ben, iso, no Ceo, tantos veciños, cando aquí abaixo non funcionan nin sequera os matrimonios, e tampouco as comunidades dun par de propietarios? ¡Se vos levades ben, será a mellor proba de que Deus é un excelente Pai de Familias!

-.-

Diego Osorio de Escobar y Llamas, Vicerrei de México (Nueva España). O teu segundo, non sería Lamas? No meu libro “Castroverde na Historia e no presente”, pax. 85, xa che dediquei un bo espazo, pero aínda así moito me quedou sen dicirche. E xa que antes falei da miña bisavoa, eu, no que me toca, comezarei por agradecerche aquelas dotes que lles deixaches ás rapazas do teu Vilabade, “con tal de que fuesen vírgenes al matrimonio”. ¿Quen lle preguntou iso á miña bisavoa, e con ela ás outras, para optar ao puñado de pesos mexicanos, ata daquela tan ben gardados que estaban nesa caixa forte que tes, ¡que tiñas!, no primeiro piso da sancristía de Vilabade? ¡Sería o Cura da parroquia, pois ese sabería se houbera, ou non, prima noctis!

Falando de vodas: No teu pazo de Vilabade, agora “turismo rural”, construído coas pedras do que fóra convento franciscano, celebrouse o banquete da miña filla. ¡Outro favor que che debo!

¡Ah; quedábame: En que se basean os coruñeses para soster que naciches na Herculina; ti, un fillo preclaro de Castroverde? ¡Tesmo que aclarar!

-.-

A danza dos sete veos

Benquerido San Francisco, boa paciencia tiveches comigo, que miúda colección de reportaxes levamos feita, pero aínda me falta outra, que a preciso para confirmar as miñas sospeitas de certo episodio, digamos que..., profesional! Se estou equivocado, aproveito para face-las paces, unhas paces internacionais!

Resulta que aló en África, aquel cliente, aquel xudeu, Moise D´Attar, que estaba asociado co musulmán El Kabbach, eran clientes v.i.p. daquela sucursal... O servizo secreto xudeu, ¡o máis listo, e á vez o máis secreto do mundo!, informara ao Moise que ía darse un levantamento independentista nunha daquelas colonias. Isto, que significaba? ¡Pois, nada máis e nada menos, que..., alcol, alcol para a Légion Étrangère! Falaron con Vinué, e este co seu sogro, co Lagunilla, para..., aos poucos días, un barco, un barco de viño, fondeado, en espera, fronte a Sidi Ifni!

Pasaban os días, e aquela sublevación, ¡diplomáticos que son os franceses!, tardaba en producirse. ¿O viño? ¡O viño, de axitado, non tarda en avinagrarse, non lle gustan as esperas! ¿Solución? ¡Que o Banco Exterior lles peñorase, ao Kabbach e ao seu socio, no noso almacén da calle Seis de Abril, aqueles bocois, para, desde alí, írllelos vendendo á Legión española, pois a nosa, máis austera cá francesa, non tería inconveniente en papa-lo viño agre! Mais para iso había que convencer ao Tenente que facía de “Vista” de aduanas...; ¡depósito franco, libre de impostos! E seguidamente ao Director do Banco, menda!

¡Un banquete aos dous; como amigos, claro, en proba de fraternidade cívico-militar, xudeu-cristiá-musulmá: diplomacia universal! O banquete, na casa do xudeu. ¡Aqueles pratos tan exquisitos, pementa negra e non sei que máis; unha sede propia dun deserto, pero na mesa tivemos de todo, desde tequila a champagne; Champagne Veuve Clicquot! (O desa viúva, ¡de boa uva!, debe andar, hoxe, polos 1.500 euros, a botella).

Nisto..., ¡aquelas dúas, que saíron a..., ¿a danzar?, para os invitados! Os anfitrións dixéronnos que lles perdoásemos, que tiñan que ir abri-la tenda e dar instrucións aos seus empregados, que volverían en cuestión dunha hora, para tomar o café connosco, de feita a dixestión...

-Tenente X., eu voume!

-¿Agora, precisamente agora, que están danzando para nós, para entreternos ata que volvan os nosos amigos’

-¡Pois iso, para entreternos; pero eu necesito..., aire fresco!

Saín correndo, e funme para o Hotel España, que quedara coa miña dona en que me esperase na cafetería. Efectivamente, alí estaba, co neno, falando coa muller do Tenente; ambas tan felices!

-Eu vin diante, que o teu quedouse en..., en Correos, pero non tardará. ¿Tomamos un café?

O café tomámolo, ben a gusto por certo..., para min, pasada a..., ¿a tormenta?

Ao día seguinte foron ao Banco, ben cedo, nada máis abrir; eu díxenlles, inventeilles, que, como almacén, aceptado, que descargasen os pipotes, pero, de peñoración, nones, que me chegara un radio, da Central, denegándome a pertinente autorización.

De todo aquilo, querido Sales, quedoume unha incerteza; ou máis ben unha case certeza: ¿Cal daqueles amigos sería o que se quedou, ¡seguro!, tras das cortinas do salón, para..., para o que estás pensando: coa cámara a punto! ¡En francés: pour..., faire chanter!

Hotel España. Sidi Ifni.

Como non quero ter remorsos por unha simple dúbida metódica..., ¡pois iso: quero que me confirmen aquela argucia, ámbolos dous, agora que non temos intereses de por medio!

-.-

-.-

Meus queridos pais

Recén casados, e coa roupa da voda, foron a Lugo..., para que os retratasen, que ese foi o seu único luxo, a súa lúa de..., ¿de mel? ¡Non; de fotografía!

Como no Ceo estarán de anxos, alados e todo iso, entre tanta xente será difícil recoñecelos, pero non levo temor, ningún, porque, despois de tanto quererme na terra, estou seguro que lle pedirán a San Pedro unha entrada de primeira fila...; ¿para? ¡Para esperarme na mesmísima Porta Coeli!

-oOo-

Con este cuestionario entendo que levo entretemento para unha tempada, e logo que Arriba tamén coñecerei outras persoas, outras ánimas, dignas de ser entrevistadas; por conseguinte, nisto que me quede de prórroga, Aquí Abaixo, voume dedicar a predicar aos meus conterráneos para que vaian pinchando os eucaliptos, en especial os Nitens, para volver ás hortas…, antes de que morramos de fame, e se extinga a humanidade!

Xosé María Gómez Vilabella