LEVARSE BEN É DOADO

 

 

LEVARSE BEN É DOADO…,

SE NON TOCAN A REBATO!

 

 

Xosé María Gómez Vilabella

“Douvos un mandamento novo: amádevos uns a outros; como eu vos amei, amádevos tamén entre vos. Nisto coñecerán todos que sóde-los meus discípulos: se vos tedes amor uns a outros”.  Non era novo, senón da Nova Alianza; a novidade estaba na importancia que lle deu o Mestre, subliñando e reiterando a necesidade do seu cumprimento. (Xoán, 13, 31-35; Mateo, 22, 36–40; Marcos, 12, 28–34; Lucas, 10, 25-28).

¡Ollo á exemplaridade do Mestre: Só se enfadou cos tendeiros do templo! (Mateo, 21,12; Marcos, 11, 15-19; Lucas, 19, 45-48; Xoán, 2, 13-22)

 

 

A expulsión dos tendeiros. Giandomenico Tiepolo.

O noso próximo/a máis próximo/a é o/a cónxuxe. Despois veñen os fillos, etc., así que comezaremos na nosa voda a depuración da nosa conciencia. Claro que tamén están os Seminarios..., pero eu, que de mestre non teño o título, permítome opinar que o mellor seminario, o iniciático, está no fogar.

Fixádevos neste detalle: O primeiro dos milagres notorios, publicitados, que fixo Xesús foi nunhas vodas, naquelas de Caná, que contribuiu á ledicia ceremonial convertende a auga no mellor viño ata ntón coñecido. Daquilo séguese que o mellor casamenteiro desde mundo foi o propio Mestre. ¡Eis aquí a importancia do casamento pola igrexa; os outros son..., xuntoiros lascivos!

 

 

A Virxe pídelle o primeiro dos milagres públicos.

-.-

A miña deu resultado…, porque hai que saber escoller, e de escollida/o esmerarse no seu cultivo, no cotián, pois o amor é una planta preciosa, pero delicada, así que é moi importante aprender a coidala!

 

Ademais de boa, guapa; ademais de guapa, heroína; e por encima diso, unha santa, que leva seis decenios aguantándome. ¿Cal é o segredo? Xa está dito: Saber escoller, e de escollido, cultivar, cadora con máis cariño.

¡Es preciosa, estabas preciosa, que sempre o fuches, e non só aquel día, naquel 23 de Novembro do ano 2007, conmemorando o Cincuentenario das operacións de Ifni; con esas flores, con ese ídolo de Tara co que te obsequiou, no hotel Meliá Las Palmas, o General Jefe do Ejército de Canarias, homenaxeándote publicamente polas túas actuacións, valentes e humanitarias. ¡Un anxo o meu anxo, a miña Estrela! Mais eu, ingrato que son, e iso que levo sesenta anos gozando da túa inestimable compañía, aínda non che din as grazas, non chas din publicamente, por escrito, pero, como vale máis tarde que nunca, ¡aquí che van, aquí están, pero en prosa pois a poesía, igual có baile, dánseme mal; mais, para qué, se poesía xa es ti!

Na túa modestia ben sei que prefires irte ao Ceo sen deixar rastro, ¡unha estrela que oculta o brillo, o ronsel dos seus méritos!, pero iso, que é loable en ti, non o sería en min, que son o que mellor te coñece, e por ende estou obrigado, máxime nestes tempos de febreza matrimonial, a dar fe das túas virtudes, sequera sexa para predicar co teu exemplo.

-.-

 

Este é o periódico do día no que naceu a miña rapaza. ¡Faltoulle dar unha nova, a máis importante de todas, pero aquí estou eu, pois aínda que non son periodista levo con ela unha entrevista tan sostida que xa sobrepasa os seis decenios!

-.-

Son tres amigas súas.

Esta historia comezou en Lugo. Non lembro a data, pero si teño gravada a escena, ¡tal que se fose onte! Debía ser polo outono pois naquel intre estabas dicíndolle ao señor Avelino, ao chofer dos coches de Trigo, que deixase en Rois o recado, aos teus, cando saísen á estrada para recoller, de volta, baleira, a cántara do leite, pois..., “que che corría présa o abrigo, porque comezaba a facer frío, que se achegaba o inverno...” ¡O inverno achegaríase, pero ti eras primavera, unha primavera personificada! ¡As estrelas sempre son primavera pois no inverno...,  tápanas as nubes, esas mantas da friaxe! Antes de verche a cara xa oín a túa voz, cálida, afectuosa..., mesmo de anxo! Os libros, si, tamén, que os levabas debaixo do brazo, sen carteira: un, dous, tres...; ¡pero os libros naquel intre eran o de menos! Quen así falaba, con aquela dozura, sería un anxo? ¡Non me decepcionaches, que si, que o eras! A decepción estivo en que non te volviches para min, senón de cara á túa compañeira, que non era fea, pero, ¿ao teu lado? Ao teu lado quen estaba era aquela Inés da Pereira, unha fidalga de aló de Librán, concretamente da Pereira de Librán, pero ti..., ti non eras da terra senón do Ceo! ¡Unha aparición! Naquel intre, se fose cousa miña, houbésete cambiado, permutado, polo meu anxo da garda, que iso fuches, iso resultaches...; pero foi mellor non cambiarte, que así tiven, tiven e teño, dous, dous anxos, tan íntimos, que ata durmo con eles!

-.-

Ante todo, queridos sogros, grazas polo voso precioso e inxente regalo, que moito foi confiar en min, naquel zoqueiriño de Bergland, cando me concedestes a man dunha filla, ¡dunha Estrela!, tan puída e tan brillante.

¿Onde vistes unha Mestra que tamén, ¡e tan ben!, coidase das pitiñas coma dos nenos?

 

-.-

Da túa conversa co señor Avelino, con aquel chofer dos buses da liña de Mosteiro, deducín que eras de Rois, da Casanova...; por tanto, tiñas que ser irmá daquela moza tan espléndida, que a vira ao ir para Lugo, á ida, cando parou o coche para recollerlle dúas cántaras de leite, que as subiron, con outras doutros veciños, á baca do bus. ¡Daquela era así, por cántaras! Pero á volta non estaba a irmá senón un irmán, ao que lle deu Avelino aquel recado do abrigo... Entón pregunteime: ¿por qué non lles mandou o recado escrito, nun papeliño, dentro da cántara? A resposta dinma eu mesmo; era obvia: ¡Por se ía húmida, e se borraba o papel!

Ao meu Bergland cheguei entre lusco e fusco, na egua da casa, que a deixara en Pousadela, pero ao día seguinte atusmei á casa de enfronte, sabedor de que eran parentes dos de Rois; saía o Severiniño, para levar a súa egua ao monte:

-Agarda un momento, que che teño que preguntar: ¿Tedes unha prima en Rois, que estuda, non si?

-Unha que é catalexa... ¡É a máis nova das tres!

-E chámase...?

-Puxéronlle un nome axeitado: Estrela! ¿Por qué o preguntas?

(¿Haberá un galego que non repregunte? Se os hai, nunca din con ningún!)

-Por nada...; ou si, pregúntocho porque leva gafas, e eu fun onte a Lugo ao oculista...

 

Foi toda a información que me deu, e tampouco precisaba máis..., de momento! Dicíasenos “catalexos” aos que levabamos catalexos, gafas, e menos mal que as levaba, pois, de non ter miopías, adeus esperanzas! ¿Como ía atreverme a falarlle a unha rapaza, estudante por máis referencias, sendo eu un rapazolo desgalichado, feo, e sen estudos?

A presentación, o contacto, pedinllo ao Amadeo de Tellado, que el si que estaba en Lugo, que tamén estudaba. Foi precisamente nun curro do prado de Pérez de Suegos, mesmo por tras do cemiterio desa parroquia... ¡Ai se os Pérez me vendesen aqueles nove metros cadrados..., panteón ao canto, pero como non o fan, incineración habemus, e nas “Andoriñas”, xuntiños, repousaremos, nun tálamo definitivo!

Naquel día, e naquel prado, estábase celebrando unha “Corrida”, tamén chamada “Sentenza do galo”, daquelas que redactaba, ensaiaba, e contribuía a representar, meu pai, aquel ilustre, que igual facía escolas que zocas, “Sentenzas” ou coplas, e rezaba os “calvarios” ¡de memoria! Non obstante, foi perseguido, a morte, ¡por rojo! ¿Por roxo? ¡Cegueira caciquil, dos que tanto levaba predicado nas súas sentenzas, que os convertía en galos sobresaíntes para poder censuralos, e así sentencialos..., en dramática comedia!

Aínda hoxe estou sorprendido de que un simple zoqueiriño, medio a medio dunha festa, se atrevese a falarlle, na Pascua do ano 1947, a unha estudante de..., Maxisterio! Coido que llelo debo ás ánimas benditas do cemiterio contiguo, que saíron, premonitoriamente, na miña axuda!

E aquí, ao lembralo, párome, paro de teclear, por un intre, para rezarlles un Nosopai...; de agradecemento, por suposto, pois para a súa liberación chego tarde, que xa Deus as terá acomodadas.

Pater noster, qui es in celis: ...

Foi unha declaración pequeniña, catro verbas amables, pero tiveron o efecto agardado, ousado, pois, cando volvín a vela, nunha feira de Mosteiro, xa non lle era descoñecido. Chegou a coñecerme? Ela, boíña que é, comprensiva que é, sempre dixo que si, cousa que dubido pois nin eu mesmo cheguei a coñecerme, e iso que vivo en min mesmo! ¡Vivo con ela, e quero seguir, que para iso lle pido a Deus que non nos divorcie no Ceo..., xa que tampouco o fixo na terra! ¡Fai falta ser boa, primeiro para elixirme, e despois para aguantarme, tantísimos anos! Grazas miña Estrela, meu segundo anxo da garda, que contigo tiven o Ceo anticipado, polo menos unha parte del!

-.-

Eu, pecador, confésome

 

Mosteiro de Herbón

Si, polo menos dos pecados de omisión, que non sempre son veniais. Aquí estou, falando de casamentos, dando leccións diso, cando o meu deberán ser maitines! ¡Pero...? O pero estivo en facerlle caso a meu pai...; ¡eu era menor...! Non me deixou incorporar ao mosteiro de Herbón... ¡Si, si, que niso tivemos culpa os dous, maiormente eu, por non insistir! Foi un franciscano predicar un triduo á nosa igrexa de San Cibrao, que xa non tiña dominicos, e polas mañás fixo catequese, axudándolle ao párroco. Tan ben lle souben responder, ¡que outra explicación non ten!, que, ao terceiro día, cando fomos ao sermón, xa estaban os cregos no pórtico, agardando por meu pai:

-Aquí Frai..., que lle quere pedir permiso para levar consigo ao neno, que o estudarán en Herbón, gratis pro Deo, pois está impresionado do ben preparado que está. ¡Dará un bo frade!

O que estaba preparado era meu pai, pois el era o culpable do meu adoutrinamento, maiormente el!

-Agradecémoslle a oferta, pero...; mire, o pero está en que o neno é o meu morgado, e como tal incúmbelle á labranza do noso casarío. Cando volva por aquí, se para daquela o segundo estivese en idade, por min, co segundo, encantado.

¡Puñetas coa morgadía, que nin fun ao convento nin asumín o temón familiar! Como nacín, e me criei, ¡nunha escola mixta!, fascinado polas nenas, nin se me ocorreu insistir, que se o fago, se anticipo a miña renuncia maioraceril, daquela..., Frei Xosé!

 

A miña escola, hoxe abandonada, século XXI. 

Agora, de casado, ou máis exactamente, de ben casado, próximo a entrar en quintas, ¡nas definitivas, nas do Ceo!, teño esta débeda pendente, así que me dispoño a predicar, aínda que sexa tardiamente, aínda que sexa como lego, coa única teoloxía da miña experiencia matrimonial. ¡Se soubesen o ben que me foi, qué envexa me terían os frades, pero eu non lles teño culpa, se acaso o Colexio Cardenalicio...!

A verdade, toda, enteira, é que a cousa xa comezou no barrelo, pois, en vez de agacha-la vista timidamente, decorosamente, cada vez que me bicaba, no berce, unha muller, ao neno espatarrexábanselle os ollos, aqueles ollazos de pestañas longas, e cravábaos nos delas. ¡Tiñan ao neno por inocente, e bicábano como tal, pero non había tal cousa porque o ¿inocente? namorábase de todas, ¡de todas!, de tódalas Evas do lugar, tantas que había daquela! Desde que saín do berce, ampliei a gama dos afectos, que tamén me namorei das rosas da nosa roseira, aquela que plantara miña nai... Inocencia, pura inocencia, cando a miña dedicación, por aquel entón, debía ser atenderlles ás pulgas, apreixalas entre polgar e polgar! ¿Era unha cuestión de cores e de olores? ¡Coido que si!

O caso é que meus padriños bautizáranme en condicións, no convento de San Ciprián de Montecubeiro, pero a ditosa carne, que non tarda en recaer, en fraquear! Nacera con tendencia á miopía, pero, ¡nin así! Se chego a ter mellor vista pasaría das feas, que xa as había daquela, incluso na mesma parroquia, pero, con esta minusvalía, todas me parecían a Venus de Milo, e iso que eu, daquela, aínda non vira o seu retrato, o retrato da miña Estrela, da que me tiña reservada a Providencia. Por outra banda, non ter irmás é unha desgraza, unha envexa con respecto aos veciños que as teñen. Coido que de ter unha irmá non tería, non sentiría, tanta curiosidade polas rapazas; ¡iso, curiosidade innata!

¿Con estas debilidades, dominaría o noviciado de Herbón, chegaría a ser frade? ¡Se cadra, si, pois os frades ben que se namoran da Virxe María, e quérenlle máis que á propia nai que os pariu. É natural tendo en conta que Xesús, no seu Testamento, asignoulla a Xoán: ¡Aí tés a túa nai..., e ti, seu fillo! Pero non foi só a Xoán, pois en Xoán herdámola todos, afiliámonos todos. Grazas, Deus, porque nos fixeches un bo legado, un máis, e todos salvíficos! Nós, mentres, uns desagradecidos; eu en particular, pois teño que responder de min mesmo, dos meus feitos, dos filiais; ¡do que fixen mal feito, pero tamén das omisións, das cousas boas que me incumbía facer por obriga filial, en cumprimento da doutrina recibida. Menos mal que Deus é todo bondade, como demostrou daquela mesmo, no Calvario, co bo ladrón, precisamente en circuntancias dramáticas, máis propicias para o odio que para o perdón..., se Cristo só fose humano! ¡Dies irae, se así non fose!

-.-

Presentei a meus sogros, pero quedábanme no tinteiro os sogros da miña dona, tanto que a quixeron!

 

O dilema

Inalcanzable a primeira, aquela da escola... Perdida toda esperanza, ¡encumbrárana ao Instituto!, xa dixen como pasei á segunda, ¡que tamén estaba en Lugo!, pero houbo unha terceira, ¡gato escaldado...!, aquela morenaza dos ollos grandes... En principio tamén me gustaban estas últimas, así que o problema era dual: ¡Cultivar as dúas, pois as dúas me valían, e para escoller, se antes non me deixaban, elas, xa o faría eu! Ocorreu que aquel domingo tamén era dual: feira de Meira, que alternan, e por tanto a guapa da Meda estaría na casa, que eles adoitaban ir ás de Castroverde. A de Rois estaría na festa das Virtudes, en Xerbolés. Decisión dual: primeiro á Meda, e despois a Xerbolés, no mesmo día!

 

Así está hoxe, esquecida.

¡Miña pobre, se falara!

Na fonte dos Namoros sempre había xente, ou recollendo auga ou lavando; ¡era o Pazo de Telecomunicacións da Meda! Cuestión de achegarse á fonte, que daquela, antes de cinco minutos, a miña rapaza tería aviso, ¡aviso fidedigno, veciñal! Tan pronto chegou, da fonte pasamos ao casarío, e alí, ¡lémbrome perfectamente!, sentados no chedeiro dun carro, parrafeamos. ¿Que nos dixemos? Xúrovos que nada de interese, pero si grato, recíproco, pois aquela meniña era outro sol; non se chamaba Estrela, pero tamén o era. Non quedamos en nada, que aínda estabamos niso que agora chaman “escarceos”, un simple test de recíproco coñecemento; manobras de aproximación, que diría un militar.

Entre lusco e fusco, dinlle o bico da despedida; ¡nas meixelas, por suposto! E díxenlle:

-Aínda é cedo, e traio lanterna, pero  voume, que así non pensan mal de min os teus..., que xa ven que nos retiramos a unha hora decente!

-¿Non será que teñas medo, aló nas abas do Monciro...?

-¿Medo, eu? ¡Sonche do monte, de Montecubeiro, así que me levo ben cos lobos, de sempre meus veciños; do mellor!

¿Que quedaría pensando de min aquela mociña? ¡Nunca llo preguntei! Pero a verdade era outra: Quería irme cedo para chegar á festa de Xerbolés, polo camiño máis curto..., a ver se aquela Estrella tiña, a ver se lle quedaba, un baile dispoñible! Eu bailaba peor que mal, pero, de noite, naquel campo escuro...

 

Capela das Virtudes, Xerbolés. 

Para atallar, en vez de subir ás Folgueiras tirei en dirección a Suegos, polo camiño de carro, ¡que outro non había!, pero aínda así quixen abreviar, e metinme por dentro da agra do Río, con tan mala pata que esvarei, e..., caín ao regato! Chorreando coma un pito, agora, qué? Oín uns ladridos, que me resultaron coñecidos: Era o can de Teixeiro. Busquei a saída para esa casa, que desde alí todo ía ser rectilíneo cara a Xerbolés.

Suegos gustoulles aos suevos, e a min tamén, pero de día, pois de noite ten regos e corredoiras que tiran dos noctívagos coma..., coma imáns!

 

Lugar do Río, en Suegos

Dende o alto xa escoitei a música: eran os de Pena, pero tocaban de gloria. Antes de entrar no torreiro da festa cumpría quitarme a lama de enriba, así que baixei ao prado de Paraxes, e naquel rego quitei pantalón e chaqueta, que os pasei por auga. De postos, achegueime á capela, pero non era cousa de presentarme en sociedade, así, empapado. Observei: A rosquilleira, (a Narnexa da Ribadauga), tiña lume no seu tabernáculo, para servir cafeíños. Pedín un, e achegueime ao lume; ¡tanto, que, de non estar empapado, ardería!

Nestas, un asubío rápido, mesmo por riba da miña cabeza. ¡Chisss! E de inmediato, a música, que para, e os Civís que deteñen a un dos Labrada de Suegos. ¿Que pasa? ¡Xa pasara; pasara unha pistola por riba da miña cabeza, que a lanzou aquel Labrada a todo gas cando se decatou que se lle achegaban os Gardas para rexistralo! A pistola, de momento non apareceu; ¿acaso ao día seguinte, con luz natural? (Os detalles sóubenos anos despois, un día en Mosteiro, que llelo estaba contando a uns amigos o propio lanzador; si, volveu, e..., atopouna!).

Despois diso, medio seco, alí mesmo, pegadiña á capela, ¡unha estrela, a miña! Pouco falamos, e bailar menos, que non estaba a roupa para achegamentos. ¡Eu, por suposto!

-¿Igual caíches ao Azúmara, na ponte do Mazo, ao vir para aquí? Pois, para chegar tarde, aforraches de correr...

-¡Que razón tes! Pero o caso é que fun a Meira, e por iso veño a deshora... –Xa daquela non me gustaba mentir, pero aquilo foi..., mentira piadosa!

Falamos pouco, pero si o suficiente para notarlle que non lle era de todo indiferente: ¡había química! Daquela, o meu dilema, que? Paciencia, amigo, pois, primeiro, antes  de romper, hai que asegurarse! Non fixo falta agardar, pois a da Meda acabou mirando para outro lado; alguén me dixo que o fixo por consello de súa nai... ¡A filla era lista, pero a nai non o foi menos, pois o rapaz do monte, en canto a emprego, aínda estaba..., a monte!

-.-

 

O Demo versus Cupido

O CATÓN DOS NAMOROS.  ESTRATEXIA E TÁCTICA FORMATIVA

O matrimonio é unha empresa; si, unha empresa humana, co seu aquel de especulativa. Por conseguinte, admite análises, directrices. Para lograr estes fines, aínda que diso non nos decatemos, día a día estamos usando unha estratexia e mais unha táctica de carácter persoal, e por ende, variable, acomodaticia.

Comecemos polo namoramento, pola química, que din agora. A estes efectos, as tres primeiras entrevistas, de ben levadas, son decisivas: indícannos se a “empresa” é viable ou non, que de aí vén a súa importancia. ¡Serán os cimentos!

¿Como abrir fogo, como interesarse no tema? Ante todo con naturalidade, sen disfraces, que só están indicados no carnaval, e para iso con mesura. Antes dicíase, “alternar”, concepto perigoso pois significa algo así como bolboretear, ir dun / dunha para outro / outra. As tres primeiras entrevistas, máis ou menos segundo as circunstancias, e tamén a idiosincrasia dos interesados, son o que se di de “tenteo”.

¿Aproximación, contacto? Cada caso, cada situación é distinta, pero o negativo sempre foi e sempre será forzar o coñecemento; aquilo das esculcas..., aínda que a veces deu resultado! Con naturalidade, por suposto, pero tamén con franqueza e con amenidade; valen tódolos temas, tódolos argumentos, con tal de que sexan sinceros e amenos. Superado aquilo de que a muller, Pata quebrada e na casa, agora conxúgase o verbo buscar, por activa e por pasiva!

Non busques muller

na feira nin na romaría;

búscaa na súa casa,

vestida de cada día!

Amenidade non significa frivolidade senón tratar os temas serios con dozura, con graza, e a graza sempre está no natural, na naturalidade. Os finximentos, nas comedias! Isto para ir con boas intencións, pois para as malas non se precisa lección, nin lección nin elección, que nos saen ao natural, que as temos arquivadas nesa parte negativa do ser humano.

Por regra xeral, con tres ou catro entrevistas, sen ficcións nin mexericadas, estamos listos, preparados para dilucidar se nos interesa ou non o rapaz / a rapaza pretendida.

¿Consellos de vello? ¡Non; reflexións de quen vai camiño das vodas..., de platino!

-.-

Ao terceiro / cuarto día de entrevistas xa se pode discernir: ¿Imos camiño de namoramento, ou dunha simple amizade? O que non é honrado, nin honrado nin prudente, é xogar con dúas barallas..., indo de boas intencións! ¿Dúas, só dúas? Non, tres, pois, de non interesarnos a amizade, compre deixalo en simple coñecemento. Nunca se pode dicir que F. sexa amigo meu; ¡iso saberao el / ela. Pola nosa parte si podemos afirmar, ou denegar, que eu, eu mesmo, son amigo de F. ¿Está claro?

Aquí comeza a empresa, chegou o momento de facer inventario: ¿Con estes artigos, faremos feira? Se o inventario é deficiente, con desanimarnos facemos dous favores, ¡dous! Un, á outra persoa, que nada gañará, e moito pode perder se segue facéndonos caso; o outro é un autoservicio, pois, igualmente, nada gañaremos e moito perderemos poñendo os ollos nun mercado que non é do noso interese. ¿Soa a mercantilismo? ¡Non; a prudencia, pois as empresas imposibles ou inconvenientes xa  non deben iniciarse, e menos continualas!

De non virnos o sopro directamente, da propia intelixencia, o práctico é sentarnos a meditar: ¿Vou ben por este camiño? De reflexionado, avanzar, ou retroceder, que xa din no Exército que unha retirada a tempo é unha vitoria! O mundo está cheo, a sobrar, tanto de rapazas como de rapaces axeitados, así que variar de rumbo non é ningún desastre. ¿Haberá cousa máis necia que namorarse de quen non nos quere, ou non nos merece, ou incluso nos despreza? ¡Pois adoita pasar, e seica lle chaman “amor platónico”. É un pecado de xuventude, que se queda en venial se non insistimos demasiado en acadar o inconveniente! Daquela digamos: ¡Media volta; ar!

-.-

Un noivado é unha carreira, e o matrimonio, o seu exercicio. Quen fixo mal a carreira mal pode exercela; non chega con ser chapón, memorión: precísase intelixencia para entender o sabido, para saber levalo á práctica. Logo, hai xente sen carreira? ¡Si, hai ¿matrimonios? que  non pasan da categoría de xuntoiros, pasasen ou non pola Igrexa, porque chamarlles “matrimonio” a eses tales, a eses xuntoiros, é, como pouco, pecado mortal: matan o corpo, pero tamén a alma!

 

Goya. O que non dixo foi se a muller do fondo era nai ou sogra. ¿Queremos acabar así? ¡Para evitalo, analicemos…, con antelación suficiente!

¿Que os analfabetos tamén eran felices? A matrimonial non é unha carreira de letras senón de sentimentos, de prepararse a corazón aberto, sen reservas mentais, con franqueza recíproca, pero..., desde as primeiras entrevistas, que logo é tarde! Face-lo amor é outra cousa, un termo mal empregado, dexenerado; está nos instintos do animal, pero, a estas alturas da civilización, haberá que distinguir entre homus sapiens e canis lupus! As relacións de “parella”, como agora lles din, se son prematuras son do reino animal. O home que é home, e a muller que é muller, pasan primeiro polo altar, para ir despois ao tálamo nupcial!

En WIKI lemos: “O tálamo é un símbolo litúrxico que significa o altar dun sacrificio; o sacrificio da recíproca entrega dos esposos. A mutua significación do tálamo e do altar procede, en definitiva, da íntima implicación dos sacramentos da Eucaristía e do Matrimonio. Esta íntima implicación dos significados é fundamental porque a Igrexa vive da Eucaristía. Se o tálamo é a fonte da fecundidade conxugal e a fonte da vida para a sociedade, o altar é o tálamo onde se consuma o Sacrificio de Cristo na Cruz, aínda que representado ou renovado de forma incruenta. É importante advertir que no rito católico das nupcias os esposos reciben a bendición nupcial impartida polo sacerdote. Parece que o tálamo deixou de cumprir toda función litúrxica, pero trátase dunha falsa aparencia. O tálamo está significado polo altar, e por tanto, a Igrexa celebra nas nupcias humanas a Nova e definitiva Alianza entre ela Esposa, e Cristo, esposo”.

Estamos, pois, ante algo moi serio, transcendental, e como tal require, esixe, unha preparación axeitada, de alto nivel, e non esa pantomima de chamar “matrimonio” ás unións bestiais.  

-.-

 

En definitiva, de qué nos namoramos? ¡Cada caso é distinto, cada caso un mundo! Pero o asunto é que amamos sen saber qué, nin por qué! Daquela, será certo iso de que, Casamento e mortalla, do Ceo baixan? O libre albedrío témolo de herdanza, pero non está de máis pedirlle a Deus que nos inspire para utilizalo con prudencia, con xeito.

O máis probable é que nos namoremos porque intuímos que na outra persoa hai algo, ten algo, que nos fai falta, que nos complementa. ¡Iso dos complementos estúdase pouco, pero con saber que existen, basta. Se a outra persoa fose idéntica a nós mesmos, en vez de atraernos daríanos noxo; sempre buscamos algo diferente, pero…, complementario! O “ligue” estará, está, en facer bo uso destas disparidades; que non sexan  extremas, que sexan normais, que nos fagan a vida grata, que nola fagan vivible, equilibrada, axeitada; en definitiva, que nos axude a subir, a mellorar na nosa formación, no noso perfeccionamento.

 

¿Desinterese nos noivados? Se  non sentísemos algún interese xa non seguiríamos; verdade que non? Pero eses intereses deben ser puros, xenerosos, merecentes dunha reciprocidade. ¿Sen egoísmos? ¡Tampouco, pois o egoísmo é coma o aceite dos motores, que o precisan para suavizar os seus movementos! O quid está en que ese cultivo do ego sexa racional, prudente e sometido a unha correspondencia afectiva e xenerosa. A heroicidade nunca é obrigatoria: Do ut des, que dicían os romanos; dou para que me deas: douche o meu amor a cambio do teu, que así, dous polos, positivo e negativo, algún día darán luz, darán á luz, axudaranlle a Deus na súa, ininterrompida, creación.

-.-

O problema de dar a talla. ¡Dous, xa que dúas tallas temos, ou se nos atribúen: a moral e maila física!

Comezando pola física, que é a máis doada de ver: A muller e maila sardiña, canto máis pequeniña! ¿Non habería nisto un certo machismo? A estatura física sabido é que depende de certos factores, e non só dos xenes, que tamén: crianza, alimentación, exercicio, e incluso clima. Poden ser máis atractivas as altas, as relativamente altas, no senso erótico, pero esta calidade non pode, non debe ser, decisiva á hora de buscar unha parella ideal.

¿Por qué as mulleres, algunha, se monta en tacóns, cadora máis..., de cegoña? (Sen que me lean elas: Téñeno de arma fronte ao machismo; queren dar a talla, ou, incluso, de serlles posible, superalos; pero os pés en alto poden traerlles unha serie de prexuízos que non tiñan antes. O uso deste tipo de calzado lévaas a sufrir dores nas articulacións e nas cervicais; pode desviárselles a columna vertebral e comezar a doerlles os xeonllos. Todo isto porque padecen un desequilibrio do corpo, do que non son conscientes. Descompénsanse tódolos puntos de apoio naturais, ténsanse os músculos, e premen as articulacións de forma antinatural. Por se isto fose pouco, de maiores sufrirán artrose, esguices, acurtamento do talón de Aquiles, e tamén poden emerxer os “juanetes”. ¡Oh, la, la; vaia panorama; sáelles caro ollar desde máis arriba!).

O da talla moral require punto e á parte, que esa si que é grandeza! Só un / unha inmoral insistirá en cortexar ao menor síntoma de baixeza moral que lle note ao seu..., que? ¡Ao seu igual! Despois, cando veñan as consecuencias, que non se queixe, pois ata Deus lle dirá que apeite con elas, xa que tanto gozaron coa malicia. Á longa poucas malicias hai que resulten rendibles; iso sen contar co Xuízo Final!

Daquel, ou daquela, que apunte en mala dirección na súa adolescencia, pouco se pode esperar da súa corrección. A súa parella algo lles pode dicir, algo pode influír, algo pode puír, pero sempre con limitacións; precisaríase un gran ascendente sobre o outro para lograr unha adecuación plena.

-.-

A simpatía recíproca vale moito, pero non o é todo; se por simpatía fose, casariámonos con milleiros de persoas. Tampouco é que sobre esta calidade, pois, caras longas, ou de xesto ficticio, atopámolas cadora, en todas partes, sexa campo ou cidade, pero o problema non é que, circunstancialmente, asomemos os morros, senón que esa forma de ser sexa característica, perdurable ou frecuente.  A miúdo cansámonos de aguantar aos simpáticos, qué non será cos outros!

¿É doado ser simpático, caer simpático? As cousas boas non adoitan ser as de máis fácil consecución ou adecuación; a simpatía implica afinidade, inclinación mutua, e tamén amabilidade. ¡É unha virtude, outra máis, e por tanto, cultivable! Chamámoslle simpatía á capacidade de percibir e de sentir directamente, plenamente, a maneira que se experimenta de como sente as emocións outra persoa. Na simpatía hai algo, ¡moito!, de telepatía, de transmisión anímica. ¡Abrázanse as almas!

Os gregos, folgazáns eles, e por tanto, pensadores, tamén lle deron voltas ao problema da simpatía, e interpretárona como sympatheia, unha verba composta que vén a significar “sufrir xuntos”, “tratar con emoción”. Aló dentro atopáronlle agradabilidade e sensibilidade, calidades que invitan á solidariedade e á empatía, permitindo compartir as ledicias, pero tamén os sufrimentos. Daquela a simpatía xera unha solidariedade, que nace, que arranca, cando os sentimentos e / ou as emocións dunha persoa causan sentimentos similares no outro; vén a ser a creación dun sentimento compartido.

En xeral a explosión da simpatía é mutua, espontánea, sincronizada, aínda que non sempre. Porén, nunca hai que descartar que nos leve tempo descubrila na outra persoa, que non sempre é doado, accesible, coñecer ás persoas a golpe de vista, ou a través dunha simple conversa; tamén ocorre o contrario, que co tempo descubrimos que o noso concepto, a nosa apreciación, era vacua, superficial, errónea. Por iso convén observar detidamente , e non apresurar decisións, característica que, -din-, se nos dá ben aos galegos, de marabilla.

Familiar da simpatía é a empatía, da que din que é un sentimento parecido ao afecto, pero sen chegar a selo. Sentimos empatía, podemos sentila, xa antes de coñecer a fondo unha persoa, simplemente baseados niso que chamamos, vulgarmente, “darnos boa espiña”, séxase, intuición.

Simpatía e empatía son como dúas caras da mesma moeda; interrelacionadas, pero non iguais. Nos libros, os psicólogos veñen a dar estas definicións, ou parecidas:

A diferenza entre simpatía e empatía está en que simpatía é a capacidade de percibir unha situación dunha maneira similar á doutra persoa; por empatía referímonos á capacidade de sentir o mesmo, ou parecido, cá outra persoa; máis ou menos iso que dicimos, “De postos no seu lugar, eu...”. A empatía, tamén denominada, intelixencia persoal ou emocional, -din que-, consiste, que é, unha das habilidades máis complexas dos seres vivos, que se aprende a través da educación, ou sexa, non é innata, mentres que a simpatía si é de natureza espontánea.

Os especialistas no tema matizan: Se coñeces a alguén que, de súpeto, che cae ben, e xa te sentes próximo, identificado, aínda que non coñezas nin comprendas ou compartas a súa forma de ver as cousas, estás dominado pola empatía.

¿Verdade que nos botamos a andar, a conquistar, a mocear, ás cegas, ou case? ¡Claro, estas minucias formativas non entran nos programas da Primaria!

-.-

O velo da soberbia. ¡Non hai cousa máis escura, máis tupida: é a noite da alma, verdade que si, avoíña Eva? Téñolles simpatía aos termómetros porque son persoais, sinceros, íntimos, e chámalle febre á febre; en cambio os fonendoscopios só se abren, só se sinceran cos terceiros, que por algo os médicos non o poñen, non o usan para si mesmos. A soberbia é un “fonendoscopio”, que non lle di a verdade ao seu dono, ao seu posesor; e os terceiros, por medo a enfadarnos, disimulan con nós.

A malignidade da soberbia quedou ben demostrada no caso da avoíña. ¡Pobre Eva, canto sufriu ela, e canto nos deixou en herdanza! O único que saíu ganando naquel ¿experimento? foi Satanás, que lle meteu un gol ao propio Deus.

Ben o entende o Papa Francisco, que nunha das súas alocucións matizou: “La soberbia, el orgullo, también pueden contagiar a las personas que viven una intensa vida religiosa. Es el pecado que divide la fraternidad; el pecado que nos hace presumir de ser mejores que otros; el pecado que nos hace creer que somos como Dios. (Claro; aí está, así foi o caso da Eva). En cambio ante Dios todos somos pecadores (¡A herdanza daquela soberbia!), y tenemos razones para golpearnos el pecho, todos, como aquel publicano en el templo”. ¡Pero que bo alumno ten o noso Mestre: é capaz de explicar as cousas máis profundas coa pedagoxía máis clara, sinxela e sensible!

Pero tamén tivemos laicos, laicos que foron asesinados, ¿mártires?, por dicir verdades coa meirande das humildades. ¿Quen? Un deles, ben próximo, Miguel se Unamuno, que, na súa disertación sobre a soberbia, dixo: “A menudo ocurre que se pasa uno la vida combatiendo la intolerancia de los demás, y si lograis arrimaros a su espíritu y registrarlo con vuestra mirada, veréis que está combatiendo su propia intolerancia. Los absolutamente humildes no se escandalizan ni apenas se conduelen de la soberbia ajena, como los verdaderamentge pródigos no se indignan de la avaricia de los demás. ¿Qué espíritu ha combatido al espíritu de la soberbia siempre? El espíritu de la soberbia misma.No tenéis sino ver las prevenciones que los humildes de profesión han tomado siempre para que su humildad no se convierta en soberbia; no tenéis sino ver con cuánta frecuencia los maestros de la vida espiritual, al comentar aquello de que quien se humille será ensalzado, nos advierten que el humillarse en vista de ello, para ser ensalzado por haberse humillado, es la máis refinada soberbia”.

 

 Un médico ilustre, Miguel Quiroga de Unamuno, neto de don Miguel, e coma el polifacético e preclaro, comendo nesta miña/vosa casa; ¡un modelo de humildade, outro!

Cando estudiamos ao próximo/a pensando na posibilidade dunha futura convivencia, a primeira comenencia é, está, en retratalo ben, ¡en retratarlle a dose de soberbia que teña a súa alma, pois algo diso, desde aquilo de Eva, temos / conservamos todos! ¿Que os ollos son o espello da alma? ¡Non chega, pois as nosas almas, coas picardías que levamos aprendido ao longo da historia, son nebulosas e cambiantes! Unha pequena lupa pode ser esta: O soberbio crese imprescindible, e que detrás súa só está o abismo. Coidado, pois, con caer nese abismo da soberbia, ¡que é abisal!, e pode tragar ao mellor dos/das nautas.

-.-

Exploración. É o que fan os rapaces / as rapazas, aínda sen decatarse diso, para descubrir se son compatibles, se callará unha relación máis ou menos íntima entre ambos. En Economía chamariámoslle, análise ou prospección de mercados. E, qué é a vida senón un mercado, un mercado global, glorificador!

Decatémonos diso, ou non, na práctica estamos facendo un recorrido exploratorio: Conversa – escarceo – parrafeo. Pero vaiamos por partes: Iniciar unha conversación é como iniciar un carreiro descoñecido, que non sabemos a onde pode levarnos; acaso por iso facemos algunhas cousas inconscientemente, o que non exime a naturalidade pois facelo con afectación é como camiñar descalzos. Toda conversa é unha cimentación, un arranque; sexa para algo ou para nada, con intención ou sen ela. Aínda que todo se quede nunha mera cortesía, é unha obriga moral co próximo presentarnos tal e como somos, abertamente, con franqueza. A propósito: Nos meus días de actividade profesional tiven un xefe que sempre dicía: Ser honrado é un bo negocio! ¡Á larga, si, que é o importante, sempre!

Iniciar unha conversación con un descoñecido parécese bastante ao proceso dun neno, que vai descubrindo as súas proximidades. O neno, ao tocar os obxectos que o rodean, vai descubrindo as súas características: quente / frío, suave / áspero, brillante ou non, apreixable polas súas maniñas ou non, próximo ou non, brando ou duro, seco ou mollado... Asimilando estas características, aínda que non saiba dicilo, vaise facendo un concepto, unha opinión, de como é o mundo familiar no que o situaron. Nunha conversa, xa desde as primeiras verbas, imos descubrindo a forma mental, a personalidade do interlocutor; en definitiva, as súas características, o que nos permite deducir, xulgar, en relación co baremo da nosa propia personalidade, en qué se parece a nós, e tamén en qué se diferencia.

Daquela todo é relativo, todo se calcula, pesa ou mide, con referencia e proporcionalidade ás nosas medidas, ás propias. Reflexionemos, para poñernos en situación evolutiva: Nada é absoluto porque todo nesta vida cambia: as cousas están en constante metamórfose, o amor, a amizade, o rancor... Nada está en calma: ou mellora ou empeora; unhas cousas mellorámo-las nós, pero noutras alguén ou algo se encarga de facilitarnos a tarefa, a Deus grazas; ¡e menos mal que é así, que temos a Deus de man! En realidade hai aplicacións para todo: as cousas úsanse, e gástanse, pérdense ou nolas quitan; pois coas persoas, tamén: algúns cabian, outros desaparecen; uns/unhas ámante, pero outros ódiante; a uns importáslles, pero tamén os hai que non queren saber de ti. Neste vaivén, neste bambeo, son moi útiles a fe, a esperanza, e tamén a caridade. ¡Cave ne cadas!, que lle dicían ao César.

Cando o neno ten acumuladas as súas sucesivas experiencias sobre os obxectos que toca é cando lle xorden ideas sobre o seu funcionamento e utilidade; todo sucesiva, progresivamente. Pois o conversador, ídem de lenzo! Canto máis toca, canto máis fala, se observa con atención, -os nenos sempre o fan-, acabará coñecendo ás persoas que con el dialoguen ou interactuen.

Froito das súas experiencias, o neno vai decatándose, gradual, progresivamente, das cousas que lle agradan, e de cales lle desagradan, non vacilando en refusar estas últimas; pois cos diálogos facemos algo parecido, diferenciando quen nos gusta, quen nos cae ben, de quen desexaríamos “pasar”, encantados, á beirarrúa de enfronte.

-.-

Expansión. Que en Física vén a ser dilatación térmica, un antónimo de comprensión. Nas relacións sociais, particularmente nas amatorias, é o que chamamos, na lingua de diario, explicarse, saber explicarse, abrirse, franquearse. Pero esta clase de aperturas require verbas, verbas axeitadas: ¡Ábrete, Sésamo! A porta do tesouro, que ten a súa clave, tanto para abrirse como para cerrar. Ata os mudos, ¡meus pobres!, o teñen que facer, se ben, ¡se mal!, por acenos.

Se a calor fai saltar o testo do pote, ¿que non fará o amor, que tamén é, tamén require, unha ebulición, unha expansión, un “Ábrete, Sésamo” do corazón?

Temos o proceso contrario, a pechadura, que vén a ser, pero no anímico, aquilo do Coeficiente de Poisson: O esforzo de comprensión (saírse do compromiso) é a resultante das tensións ou presións que existen dentro dun sólido deformable ou medio continuo, caracterizada porque tende a una redución de volume do corpo, e a un acurtamento dese corpo en determinada dirección. É o que facemos cando se nos encolle o corazón, tamén dito vulgarmente, volverse atrás.

O de explicarse non ten fórmulas, salvo as limitacións que impón a educación, e coa educación a cortesía. Cada persoa sente á súa maneira, e desa maneira terá que explicarse se o quere facer con sinceridade, pero o ineludible é dicir algo, darlle saída ao lume interior, cando se ten, cando se sente. Hoxe en día as formulacións seica son máis esgrevias, máis..., comerciais, pero aínda así é imposible que baixen ao frío, o que sería unha contradictio in terminis: Non se pode, ou é moi difícil, moi hipócrita, de falsarios, falar de amor cando non se ten ese lume, ese lume que caldea as verbas.

Lembremos aquel oxímoron de Quevedo: “El amor es hielo abrasador, es fuego helado, es herida que duele y no se siente”. Claro que, dito así, é unha ironía daquelas de don Francisco. Eu véxoo en sentido físico: No amor, co amor, pásase, e por veces en cuestión de segundos, do xeo distanciador ao lume abrasador; é o que chamamos, frechazo.

O frechazo ten un simbolismo expresivo neste dicir: Mírasme, mírote, e desde ese intre xa sei, xa souben, que es o amor da miña vida. Isto dábase, sentíase, así, de relampo, no romanticismo, pero o que é hoxe, que só compramos baixo presións propagandísticas...? Certo é que por algo se empeza, todo ten a súa chispa, o seu punto de fusión, pero as cousas improvisadas non adoitan ser as mellores, e logo está que os galegos máis que expansivos, ou iso din de nós, o que somos é reflexivos, aquilo do trasacordo.

Cando unha porta se abre, outra se cerra! Isto tamén é galaico, seica, pero ten lóxica pois non cabe imaxinar que se prolonguen no tempo dous quereres simultáneos; o querer é posesivo, tende á posesión individual, ao monopolio, que por iso é convinte controlar as expansións, reflexionar en frío..., para non queimarnos, para non decepcionar, nin decepcionarnos.

-.-

Sinceridade. ¿Quen di que nos poñemos caretas en carnaval? ¡En todo caso cambiamos de cara, que non é o mesmo! Pase a picardía nos negocios, que seica nos vén dos fenicios, ¡unha herdanza maldita!, pero, nas relacións persoais, dun modo especial nestas que conducen ao Sacramento..., liberanos Domine!

A persoa honesta respecta a verdade, ata o punto heroico se tal fose preciso; pero non sempre é factible porque, a veces, partimos do auto engano, do engano propio, así que mal podemos actuar con xeito se vimos de erros asumidos, ¡e para iso non temos espello, salvo, se acaso, a nosa conciencia, non sempre limpa, non sempre educada!

¡Ollo, tamén, coas mentiras piadosas, que son trapelas para incautos! Son murmurios do diabro para empurrarnos ao mal, para que o confundamos co ben en situacións escuras, dubidosas. ¿Contraveleno? Desintoxicarnos a base de reflexión, pois con reflexión as tentacións son quebradizas, podemos abortalas. ¡O único aborto lícito, é o de mata-las tentacións con anterioridade á súa culminación!

Maldito é, de antemán, aquel que vai ao matrimonio con pecados, con taras ocultas, ou con medias verdades; nalgún exame igual lle valeu copiar, falsificar, pero un matrimonio dá tempo e ocasión para revalidar, así que o máis probable é que, tarde ou cedo, que hai tempo para todo, se aireen aquelas taras, aquelas picardías, e as teña que pagar con intereses de demora. Se crúas son as verdades, e se punición levan as mentiras, adherida e adherente, descuberto o contrabando a posteriori máis multa levan, máis multa merecen, porque se engade a agravante do ocultamento!

Quen non ofrece sinceridade de antemán, despois que se..., (iso que non se debe dicir), se lle pagan con igual moeda! ¡Onde as dan, tómanas, que lle dixo o noso paisano, aquel dos Cervantes de Sanabria, ao seu escudeiro!

Ollar de fronte. É o requisito da sinceridade, pois moi canalla hai que ser para mentir a ollos vistos. Mirar de fronte é unha forma determinada, determinada e determinante, de posicionarse ante cada acontecer. O único que non se pode ollar de fronte é ao sol, por exceso da súa luz, que é incompatible coas nosas; así, se alguén nos fala de esguello, xa temos unha proba, ou polo menos un indicio, de que nos teme, ou de que teme ser descuberto. Co guapas que son as rapazas, ollalas de fronte ademais dunha esixencia da sinceridade é un pracer; daquela fagámolo, sempre! Ollando de fronte, e con voz cálida, grata, é difícil que nos metan contrabando, de parte a parte.

Cinismo. Nas relacións sociais o cinismo fai de xoio entre o trigo, pero non é doado de arrincar, lamentablemente, como llelo advertiu o Mestre aos segadores, naquela parábola. “Deixade a cizaña, que corredes o perigo de desenraiza-lo trigo; xa lle chegará a súa hora”. Debe ser por esa dificultade en erradicalos, que cínicos sempre houbo, e por ende, malditos. ¿Cabe cinismo meirande que engaiolar a unha virxe facéndonos pasar por santiños? ¡Xa virá o lume, xa!

Para distinguir o cinismo hai que ter claro en qué consiste, pois non sempre se nota, ou ve, a distancia: consiste en defender a ultranza accións e/ou comportamentos que son de seu absolutamente condenables e despreciables, xa sexa porque afectan á sensibilidade de alguén ou porque se entrometan de modo inoportuno con algún tema sensible. Tamén se pode definir como desvergoña ou descaro no mentir, ou na defensa e práctica de actitudes reprochables. Ten, entre outras, estas caras: impudor, reproche inxusto, intención de ferir enganando, etc.; ¡total, careta sobre careta, dobre careta!

 

-.-

O fiel contraste.  Cando todo o instrumental era rudimentario, artesanal, os Concellos, en particular os importantes, dispoñían dunha institución á que chamaban Fiel Contraste de Pesas y Medidas, herdanza dos árabes, que lles dicían “fiel almotacén”. A súa función era cotexar gradacións cos instrumentos de fidelidade de que dispoñían, eles, para seguidamente, se había concordancia, estampar, gravar, o cuño da revisión efectuada. ¡A I.T.V. de daquela!

¿Cal é o noso “fiel contraste” para opinar sobre o próximo? É inevitable comparar con nós mesmos, coa nosa preparación e coa nosa perspicacia, así que, se somos deficitarios nese aspecto, mal podemos xulgar.

Partindo deste axioma non poderemos opinar, nada de nada, de ninguén, mentres non sexamos sabios e santos, non si? ¡Teoricamente..., pois na práctica non podemos utilizar instrumentos que non posuamos, así que iremos..., como di o árabe, “suai suai”, pouco a pouco! De aquí a importancia, a urxencia que nos corre de madurar, de auto formarnos. Deus deunos esa facultade, a de erguernos sobre nós mesmos, así qué, desde xa..., mans á obra!

-.-

 

Poñerse a remollo. Cantos máis libros hai, sexan de papel ou informáticos, máis cousas teremos inéditas porque as ideas e mailos inventos sempre van diante dos libros. Primeiro é a árbore e despois os froitos. Pois a civilización consiste niso, en pescudar, para despois compartir, verbalmente ou por escrito. Máis é, que certas intimidades ou progresos adoitamos reservárnolos egoistamente, propiedade persoal, e o que veña detrás, que arree!

Estes egos, estas reservas, retrasan o avance cultural; da xente, pero tamén dos pobos. Estas limitacións débense, fundamentalmente, a dúas cousas ou causas: que só somos proclives a tomarnos molestias divulgadoras cando niso hai ganancia, vantaxes, sexan para nós mesmos ou para aqueles que están apuntados á nosa xenerosidade; a outra motivación é precisamente esa desmotivación ou pereza que nos invade: aínda que non fagamos o mal, dános pereza facer o ben!

Todo isto vén a conto de que hai unha infinidade de materias, de solucións, que temos que descubrilas por nosoutros mesmos, desde a crianza á mocidade, séxase, á forza de remollar o noso caletre, que por algo e para algo nolo deu Deus. Tamén se lle pode chamar experiencia persoal.

-.-

Familia, profesores, libros... Estes son os materiais, pero a arte de utilizalos está en nós mesmos, en cabeza propia. ¿Auto formación? ¡Iso, iso; pero mellor se é titorada!

 

O camiño da auto formación vén a ser un proceso industrial no que nos dan a materia prima, pero nós amasamos, construímos, elaboramos. Construímonos a nós mesmos capacitándonos e preparándonos para lograr un xeito, propio, de pensar e de sentir, e con iso actuar nas circunstancias que se nos vaian presentando. ¡Case nada; e non obstante, co importante, co transcendental que isto é, andamos a vida, pasámola, copiando, simplemente copiando, pero sen asimilar! Daquela, se nos adocenamos, acabaremos parecéndonos aos monos, que simplemente imitan.

Para conectar co mundo exterior temos os sentidos corporais, que veñen a ser un cable de alimentación do aparello, pero no cerebro está a máquina, ¡o disco duro!, e hai que aprender a manexala, a dirixila, a orientala. A iniciativa é nosa, debe ser nosa; aínda que nos leven da man, os pasos darémolos nós.

Para non gardar, tampouco, o meu segredo da auto formación vou referir como me decatei da súa importancia: Débollo ao meu fillo, Pedro Paulo, que, estando en Ifni, no 57, daquela da guerra, os paracaidistas facían as súas prácticas tirándose dos avións no propio aeroporto; eu levaba ao neno a velos, para distraelo, cando apenas sabía falar, que ía para dous anos. Xa o primeiro día, sorprendido por aquel espectáculo, volveuse cara a min e díxome: “Papá, poqué se tiran os paracas? ¡Soben para baixar!” ¡Trágame terra: Que lle digo? Tan atordado estaba, eu, que non el, que lle dixen un disparate: -Meu neno, fano para divertirse; é un xogo!

Desde aquela din en cavilar que os nenos, a veces, ensinan aos grandes: non pasan por alto as cousas, os detalles; interésanse por saber o seu aquel, o seu como, a súa motivación. ¿Por qué a xente fai isto, aquilo, o de máis aló? Tratar de sabelo, de discernir as motivacións, non é máis nin menos que auto formación, tanto se o escribimos xunto como separado!

-.-

 

Repaso: Familia, profesores, libros... Tres pés para un banco, para o da sabedoría, xeración tras xeración.

¡Ou iso, ou petrificarnos, tirarnos ao chan! ¿Como se levanta un mellor, axudado ou de motu proprio? Por certo, qué pouco se lle agradecen á familia os seus aportes! Nacer, criarse, auspiciado por unha familia con caletre xa é media vida, media carreira.

Para valorar aos pais nada como perdelos, máxime se se perden a unha idade temprá. ¡É ben lamentable que teña que ser así, que lles demos as grazas desde que non as precisan, e moito diso ten a culpa o de recibir demasiado, ou demasiado pronto, que nos atorda o sentido da necesidade!

¿Verdade que saben mellor as “píldoras de Negrín” cando se está famento? Desde a teta da nai ao último consello do pai, é moita regalía de Deus! Datas plenas de felicidade, apertas de consolo, ideas e apoios. A seguridade de ter onde comer e onde durmir, con ser doazóns debidas e naturais, non por iso deixan de ser meritorias, porque nos están transmitindo, de xeración en xeración, o amor familiar tradicional, que é o máis desinteresado; os outros amores, por xenerosos que os fagamos, sempre terán un punto carnal, unha reciprocidade de pan e compango.

Somos o que somos grazas aos nosos pais. ¿Cabe débeda meirande? Eles son, foron, o motor, a tracción das nosas vidas, o valemento na invalidez. Ademais, e por engado, ensináronos a loitar para conseguir decentemente as cousas, e iso tamén é función anxélica. Ensináronnos a valorar, a conservar, a transmitir. ¡Ata nos ensinaron a ter paciencia nos avatares, cando se torcen as cousas! Por ter ata teñen outro oficio, a maiores, que é doado que nos pase desapercibido: Son embaixadores do propio Deus, que os utiliza de mediadores para darnos a paz!

Os pais mercaron os nosos primeiros libros, e a través dos libros, cos libros, fomos saíndo das cavernas da incultura. ¿Que máis se lles pode pedir aos pais, que son, ou foron, a man que nos conduciu polos vereas da vida?

O dito dos pais vale para os profesores, que en definitiva son..., pais adoptivos!

“Deixará a seu pai e á súa nai, e serán os dous unha mesma carne...” Si, en efecto, pero isto non significa oposición a eles, ruptura emocional, e menos se é infundada, pois en boa lei a xente de lei fai compatibles ambos quereres.

-.-

Abundando no tema da autoformación. Aprender a dimensionar, que non o fai calquera: ¿Que importancia lles dou ás cousas que sinto, que vexo, ou que me refiren? Non é tan baladí (insignificante) como poda parecernos de primeiras.

Din que todo é relativo. ¡Depende! A mesma cousa, é, segundo nos colla de humor. Xa dicían os vellos que todo é da cor do cristal co que se mira, co que se ve. Non depende do cristal, chamándolle así ao enfoque volitivo que queiramos darlle nun momento concreto, determinado, senón, e máis ben, do grado de madurez no que se atope o noso caletre. Algo que poda parecer risible, divertido, para un desinformado, pode reunir tódalas características dunha traxedia para unha persoa madura, e non só en idade; o contrario tamén é certo.

Dicimos de alguén que ten “estilo” pola súa maneira elegante de ser e de comportarse. Ter estilo, en definitiva, é ter acadada unha perfección, ao noso criterio, segundo o noso metro de medi-la xente, que para nós desexaríamos. Admiramos aquilo que temos como meta persoal, aquilo que nos chama, que nos agrada; que o entendemos, posuámolo ou non. En definitiva, que se trata de recoñecer nos demais que acadaron, no aspecto de que se trate, un nivel grato, satisfactorio, eloxiable.

¿É malo criticar? Da lingua para dentro, xeralmente, non, pois a crítica é a percepción daquilo que é diferente de nós. Adoitamos criticar con repudio, pero tamén con envexa; se o facemos con repudio será indicio de que non quixésemos vernos no caso, nin no criterio, do actuante, pero tamén cabe envexar cando non damos a súa talla, e en vez de admiralo tratamos de rebaixalo. ¿Que eu non podo subir, pois que se abaixe esoutro! E menos mal se non o empurramos, se non o abaixamos fisicamente.

-.-

 

Droga = suicidio. Suicidio de covardes. ¿Que queda sen dicir desta tolemia colectiva, que arruína corpos e espíritos para enriquecer, simultánea e ilicitamente, a uns cantos desalmados, asasinos, emisarios de Satanás? Coido que pouco, pero non hai peor xordo có que non quere oír!

Os sufrimentos cúranse con outro tipo de menciñas: se son do corpo, médicos hai; para os do espírito a única panacea está na oración e na paciencia, conscientes de que sempre teñen algo de positivo, pois axudan a moderarnos, a encontrar o lado positivo das cousas.

En por min falo, recoñecendo e publicando que nada robusteceu tanto ao meu matrimonio coma as adversidades, que foron moitas e variadas, desde aquel atentado de Safí, coa muller sangrando polos catro costados, (acometida do Istiqlal ao noso auto), as consecuencias da guerra de Ifni, ¡a guerra secreta de Franco!, defendendo o Banco con todo tipo de armas, que ata o tivemos envolto en sacos terreos, á vez que traballando e durmindo, ¡mal durmindo!, no mesmo edificio; a muller, primeiro evacuada nun avión militar, e pouco despois cinco horas nun quirófano, aterrar en Gando noutro avión militar, que chegou ardendo, con un largo etcétera que non vén ao caso pois os problemas de cada quen, de cada quen son, pero teño por ineludible evocalos aquí, algún deles, para dar fe de que nada une tanto como participar conxuntamente nos dramas desta vida. ¡Que paradoxo: os dramas unen, e as xoldas, en particular as ilícitas, fan diverxer!

 

 

Murallas (portuguesas) de Safí 

Todo isto, estes avatares, ou algo parecido, curaríanse con droga? Droga, -seica-, tomaban aqueles lexionarios de Ifni, e total, para qué? ¿Para ir máis atordados ao combate, e por tanto máis indefensos, máis vulnerables?

É incómodo sufrir, e lícito tamén é evitar as situacións incómodas, molestas ou desagradables, de sernos posible, pero o seu lenitivo está máis ben naquel ora et labora beneditino. Encomendarse a Deus pedíndolle as forzas necesarias para levar a nosa cruz, que agora sexa El o noso Cireneo, e despois diso, como din os mariñeiros, ¡Avante toda!, con valentía, coraxe, afouteza, e demais remedios ao noso alcance. Se vencendo as tentacións se sae robustecido, dominando as situacións co noso, propio, autocontrol, tamén!

Se, poño por caso, nos acovardasen, a priori, os problemas, de todo tipo que, previsiblemente, terá un matrimonio, así sexa entre príncipes, non casaría ninguén; daquela, ¡adeus mundo, e que Deus apague o sol!

Adaptarse ao medio e ás circunstancias non significa, en absoluto, inhibirse, agacharse na chuvia dos infortunios. Para a outra chuvia, para a meteórica, inventamos paraugas, que así non nos arreda; pois nas outras, parecido: buscar solucións, sacar peito, e avanzar segundo as nosas posibilidades, que sempre son, serán, máis e mellores cás que se nos ocorren nos intres de apoucamento!

-.-

 

Seguindo coa autoformación. Ten que ser continuada, pero controlada, porque a mente non ten vacacións pero si eleccións; o cerebro traballa incluso de durmidos, soños, pesadelos, etcétera, pero a vontade, o mando, é do posuidor.

Igual cós autos, temos acelerador e freo; se aceleramos demasiado, deliramos; e ao frear, patinamos. A prudente utilización de ambos instrumentos, de ambas actitudes, é o que nos dá un control, unha aptitude.

Nada, despois da blasfemia por suposto, teño odiado tanto como esa vulgaridade de: ¿E logo, qué estás facendo? ¿Xa ves, que en algo hai que matar o tempo! ¿Matar o tempo? ¡É o tempo o que nos mata a nós cando facemos mal uso das horas!

É moi importante a secuencia das nosas actividades; coido que non estará esquecido o refrán que di, Vísteme amodo, que teño présa. Disto tamén teño unha experiencia persoal: Volvíamos da Misa de cedo meu padriño e máis eu cando se nos achegou, correndo, pola corredoira do Escouredo abaixo, a señora María Antonia do Roxo. -¿Xosé, xa vides da Misa? –Si, da primeira. –Ai logo, vou tarde; paréceche que chegarei a tempo da segunda? –Muller, se corres, non! Nin que fose unha maldición pois catro zancadas máis abaixo, Antonia tropezou cunha pedra, caeu de narices, e..., rompeu unha zoca! Meu padriño axudoulle a levantarse, e co seu pano das mans, asemade, tapoulle as narices, que lle sangraban un pouco. –Non me fixeches caso...! Con unha soa zoca, e sostida entre nolos dous, pouco a pouco, devolvémola á súa casa. Despois diso díxome o padriño: As cousas ben feitas levan o seu tempo, e hai que poñer atención ao que se está facendo; esa Antonia quixo voar, pero a pobre, non sabe!

As distraccións teñen que ser doutra natureza; atentos ao que se fai, si, pero tamén hai trucos, pois, por exemplo, se cantaruxamos, ¡aquilo de coser e cantar!, ou pensamos nalgunha cousa grata mentres facemos traballos manuais, parecendo que non, estamos facilitando as nosas aptitudes, a nosa destreza.

Pero hai cousas que non admiten simultaneidade, como ocorre co telefonar e conducir á vez; daquela, non superpoñer as ocupacións, primeiro unha e despois a outra: cada cousa ao seu tempo, e meditar as preferencias, que tamén hai un dito, vello, daqueles vellos que se inspiraban co lume, e co fume, das súas lareiras: Primeiro, o importante; e despois, o urxente. Meu padriño tamén dicía: -Neno, comeza polo fácil..., que así, mentres, o cerebro está cargando, e darache forzas e iniciativas para o difícil. ¡Ah, -engado eu-, e non caer na tentación, na soberbia de facer cousas espectaculares pero inútiles, só, e tan só, para impresionar ao próximo, que iso é pura soberbia. Circulaba por Lugo, e alguén quedará que o lembre, un camión que levaba este rótulo: “O traballo non me apura! Ao chofer chamábanlle, Señor Pachorras, e dicíase del que nunca un accidente tivera, nin provocara, precisamente por iso, porque nunca aceleraba máis da conta..., ¡por traballo que tivese!

Os técnicos en produtividade de empresa recomendan, en todo tipo de traballo, que, de ter máis dun especialista, se releven varias veces entre si, na xornada laboral, intercambiando funcións, rotando, que así renderán máis fatigándose menos. Aquí habería que aterse ás curvas de Fayol, pero que as busque nos libros o que teña interese en estudalas.

-.-

Recomendacións con respecto ao traballo, que tamén llas debo a meu avó e padriño; aquí paso a resumilas. Que se meu avó era catedrático, ou empresario? ¡As dúas: era un labreguiño, especializado en matinar!

-Para a Misa e para o muíño non esperes polo veciño.

-Non deixes para mañá o que podas facer hoxe.

-A quen madruga, Deus o axuda.

-O galo madruga, e as pitas dinlle que espere por elas; se queres ser galo, ou xefe, do teu poleiro, tes que madrugar máis cás pitas.

-Que sexas o primeiro en sementar é ser o primeiro en recoller.

-Quen lle dá pan a can alleo perde o can e perde o pan, así que, obras de caridade, si, pero francachelas non, pois auxiliar a vagos e a tramposos é un crime de lesa Patria.

-Etcétera, etcétera. Se eu fose italiano engadiría: Chi va piano, va sano e va lontano! O que vai engorde, (pero sen interrupcións innecesarias), chegará, chegará sempre, por lonxe que teña a meta. 

Madrugar? ¡Ai, xa, pero, quen é quen de suprimir a televisión nocturna! Actualmente, con este ateísmo que nos invade, ¡non é ateísmo, que iso non existe, senón vagancia!, aquilo de que, Ao que madruga, Deus lle axuda, esqueceuse. O nivel máis alto de rendemento lógrase, despois dunha subida inercial, nas primeiras horas da xornada, especialmente de mañá. Se hai que continuar o traballo despois do xantar, ¡esa sexta española, que máis que sexta logo é unha unidade!, a preguiza é, soe ser, de marmotas. ¿Pero hai café? ¡Non, nin con esas! Aló á tardiña, ¡será agardando pola merenda!, vennos un empuxe, unha aceleración, que só dura ata esgotar a copa das forzas e do entusiasmo; a partir desa subida, caemos en picado. Isto sábeno ben os industriais, que así organizan a produción para obter o máximo rendemento.

Tamén está experimentado que con pausas cortas, ¡pero sen cigarro!, mellóranse os rendementos; e aquí entran os médicos, que aconsellan pausas como de dez minutos, mellorándoas con algo de movemento, e respiración fonda, de aire fresco.

En definitiva, que cando non nos forcen a alternar os traballos, as ocupacións, fagámolo nós, de propia conveniencia, de motu propio.

-.-

Aprender a aprender, que é diferente de Ensinar a aprender. Ensinar é un polinomio, pero aprender un monomio. ¡Pobres de nós, dalgún de nós, se só aprendésemos o que nos levan ensinado!

Para saber, ver ou ler. Isto é o que di o adaxio, pero quédase curto, pois tamén temos, salvadas as distancias, iso das vacas, o rumio, o trasacordo; ¡tantos séculos vivindo entre elas, nós, os galegos, que non tódolos pobos, nin tódalas razas, están dotados coma nós, que tamén por algo se dixo que, ser galego é unha carreira! Rumiar vén a ser repasar, rememorar, para dixerir ben as cousas, os novos coñecementos; arquivalos na memoria, sen máis, sen análise e revisión, é algo así como subilos ao trasteiro, ou metelos nun baúl.

Pasamos a vida aprendendo, observando, dilucidando, comparando, que así dicimos aquilo de, Está a vella morrendo e aprendendo!

Aprender a aprender, como todo, require ganas. O comer e mailo rascar, só queren comezar. O de comer non é tan exacto, aínda que se estea inapetente; pero o saber máis aínda, que non podemos, ou non debemos, ser tan bailaríns que saltemos de idea en idea antes de sacarlles os puntos, como se fai, poño por caso, coa muiñeira. Isto require unha disciplina, que non todos, nin sempre, a temos: Deter na mente a idea, o concepto, a lembranza, e non soltalos ata que os teñamos ben atendidos, ben entendidos. De propósito: ¿Que pasa coa radio, e tamén coa tele, con esas rapazas, maiormente elas pero algo tamén os homes, que len as noticias, os comentarios, con unha velocidade tan endiañada, que nin tendo bo oído, e boa intelixencia, somos capaces de entender, canto máis reter? ¿Teñen esa orde para que pasen desapercibidas as informacións, iso de facer e non facer, dicir e non dicir? Xa sei que teñen os tempos taxados, pero tiñan outra solución: deixar para o final o menos importante, e se non hai tempo, mañá, ou nunca!

Imos demasiado á présa, e pásanos coma nos autos, que se corren moito non captamos a paisaxe, goces incluídos!

-.-

Motivación. Todo require motivación, decatémonos ou non, consciente ou inconscientemente, igual que os motores non andan sen combustible. Por exemplo: Eu non lle falo a ese rapaz /rapaza se me cae mal; non estou motivado!

¿Cales motivan máis, as rubias, as castañas ou as morenas? A miña é, ¡era!, castaña, ¡e ademais de castaña, Castiñeira, de apelido!, pero as outras..., porque non me quixeron, que nin se insinuaron!

Do latín motivus, ou motus, fai falta saber latín para entender o por qué algunhas persoas fan / facemos o que facemos. Din que é un estado interno que activa, dirixe, e mantén, unha certa conducta; nada, a corda dun reloxo, dos de antes, que se non se lle dá, párase. Segundo nos aprema a necesidade, ou o capricho, así lle damos ao volante, pero coa diferenza de que o noso volante, o das motivacións, xira en tódalas direccións, incluso de arriba para abaixo, e á viceversa, orixinando, creando, desde a virtude ao pecado, do bo ao malo, do positivo ao nefasto. ¡Deus, qué difíciles somos de conducir, e iso que temos telemando no cerebro!

Se fago unha cousa é porque sei facela, porque me apetece facela, así que o quid para non dar malos pasos, decisións, feitos nefastos, está nese cadro de controis aos que vimos chamando prudencia, moral e prudencia: Do bo todo o posible, e ao malo darlle as costas.

Primeiro xurde a necesidade, pero tamén hai apetencias innecesarias, innecesarias ou inconvenientes, e a continuación, antes de poñerse mans á obra, é cando lle debemos consultar á prudencia se é oportuno, ou non, abrir a billa da vontade.

Os impulsos son iniciais, iniciáticos, pero a continuidade vén, debe vir, despois de considerar as consecuencias; que son boas, e ademais, oportunas? Daquela adiante cos farois!

As decisións non son iguais, non poden selo, en tódalas circunstancias, sendo estas diferentes; o que é bo hoxe pode ser malo mañá, e á viceversa. Por iso, o sentido da oportunidade só funciona ben se estamos preparados, ben documentados, sobre a transcendencia dos actos, de cada tipo de acto. Se fago unha cousa, se tomo unha decisión, debe ser porque de antemán coñezo, ou calibro, as consecuencias, ¡e nó só con respecto á miña persoa! Nada me impide, poño por caso, poñer unha caixa de mistos nas mans dun neno, pero, estamos seguros de que sabe utilizalos, só, e só si, é oportuno rascalos? Sempre direi o mesmo: ¡Que pouco sabemos vivir; e qué pouco nos molestamos en aprender a vivir!

-.-

Volvendo aos motivos. Parten da emoción, e son cribados pola razón. Poden ser egocéntricos e altruístas. O ego manda moito, así que pode levarnos desde a moderación persoal ás alturas da soberbia, da presunción, do quítate ti, apéate ti, para que cabalgue eu. ¡Coidado co ego, pois pasa con el como coa conciencia, que hai que domalo, e nada o doma, ou modela tanto coma a relixión cristiá! Os Evanxeos, a súa doutrina, veñen directamente do Mestre, así que son maxistrais; perfectos, tamén como norma de conducta. ¡Pero hai que lelos para mellor entendelos, pois o outro ten moito de, Predícame, frade, que por este oído me entra e polo outro me sae!

O altruísmo é a heroicidade ética; a meta sublime, e por tanto, alén da carne, sobrepoñéndose ás apetencias da carne.  O altruísmo = altrui = altruisme (dos outros), ten de lastre o egoísmo, a envexa, a avaricia, a ambición desmedida... O altruísmo ten de propulsor esa simpatía, ese irmandamento con respecto ao próximo, que nos leva a proporcionarlle utilidades en detrimento das nosas, das propias.

Atraemos e atráennos; rexéitannos e rexeitamos. ¿Il será certo que o home é un lobo para o home, para os da súa especie? Isto  non pasa con tódolos animais, nin sempre, que antropófagos hai poucos. O caso é que o home / a muller, cando están / cando estamos sos, sentimos degoxo, un degoxo febril de atopar, de ter compañía, e despois de logrado transformámonos, de Abel en Caín, traia as consecuencias que traia. ¿Que non? ¡E logo os divorcios, qué son?

Factores extrínsecos ou incentivos que poden, que adoitan, motivarnos ata o delirium: O diñeiro e mailo traballo fácil, as viaxes, as mulleres descocadas ...; todo o que sexa, ou imaxinemos, gloria, pero, terrea!

Un determinado tivo de motivación produce efectos ben dispares segundo o carácter do afectado; por iso os empresarios, os que coñecen ben o seu oficio, son remisos ás motivacións xenéricas, preferindo dar individualmente, persoalmente, aquilo que coñecen de antemán que máis nos motivará, que máis nos espelirá. A motivación, ao producir efectos graduais segundo qué individuo, haberá que racionala, atemperala á psicoloxía dos destinatarios. A motivación laboral dáse, distribúese, calculando os seus efectos segundo as características do cadro de persoal.

A motivación sempre parte dunha necesidade ou apetencia, que pode ser absoluta ou relativa, de subsistencia, de pracer, de luxo...; o luxo sempre é un pracer. Pode ser de acción ou de freada; empuxe ou freo, pois para non cambiar chega con deixar as cousas tal e como estean nun momento dado.

As variables motivacionais de E. Duffy, se non lembro mal, son de tres categorías: Enerxéticas, que teñen a función de activar a conducta; direccionais, que regulan e orientan a actividade. Pero tamén poden ser mixtas, ou vectoriais, cando participan das dúas anteriores, creando un dobre efecto de intensidade e de dirección sobre a conducta.

Necesidades apetenciais ou apetecibles. Podemos ter e sentir unha infinidade delas, así que non é doado agrupalas por analoxías. Tentareino:

-Actividade física, que a sentimos tan pronto nos desquitamos do cansazo; é un reactor, que nos pon en movemento.

-Tranquilidade, apetencia de sentirnos seguros; o que facemos para logralo.

-Ambiente organizado e estable.

-Poder, con respecto ás relacións persoais.

-Previsión, ou necesidade de gardar, de aforrar. (O das formigas).

-Apetencias sexuais, que deben ser controladas desde cedo, só perigo de converternos en faunos.

-Posición social, apetencia e necesidade de manternos nunha posición digna, respectable, sen retrocesos.

-Hai quen di que a vinganza, o desquite, tamén é unha necesidade apetencial, pero eu engadiría que, sen deixar de ser pracer de deuses, ¡de deuses miserentos!, é perigosa, tanto para o corpo como para a alma, clamando control en arras da propia dignidade, pero tamén da propia salvación.

¡Paremos con isto, que xa está ben de rollo!

-.- 

A desmotivación é o patinado dos nosos freos. ¡Ollo con ela, que é nefasta! Unha forma de referila é a de pensar nun sentimento de desespero ante os obstáculos que se nos van presentando, que nos producen, se non atinamos a defendernos destes infortunios ou decaementos, unha angustia que pode ser aterradora, unha perda de entusiasmo, unha indecisión, un aletargamento da propia enerxía. Nestes supostos hai que reaccionar con valentía desde o primeiro momento, pois das covardías sempre veñen as derrotas. Non deixarse bloquear; tomar iniciativas, reaccionar, o que se di, sacar peito, buscar substitución, como cando te decepciona unha rapaza, que nada conseguimos chorando pola súa ausencia, polo seu desdén.

A desmotivación sempre é un estado interior, limitador, complexo, que nos aporta, que nos trae, que nos invade, con pensamentos limitativos, restritivos, entrándonos un desánimo que pode chegar a ser fatal; de aí a présa en pechalos, en expulsalos da nosa vida cotiá, do noso modus vivendi. A acumulación de experiencias negativas, tal que as rapazas que nos rexeitan, unha tras outra, ao que nos debe levar non é a pensar nas de máis abaixo senón nas de máis arriba, pois, poñendo os medios axeitados, sempre se logra subir, e máis vale tarde que nunca.

O que se cre incapaz de algo acaba séndoo; ¡afouteza, amigos, que iso foi o que eu lle botei cando tiven que renunciar, por insuficiente, á unha beca que tiven no Instituto de Lugo, pero en vez de renderme, co tempo, iso si, acadei situacións que naquel intre me parecían espellismos.

O derrotismo, a desmotivación, é nociva se nos anesgamos nela, que ata pode ser nefasta para a saúde, e minorativa para a nosa produtividade, tanto externa como mental. Acordémonos da Marsellesa, aquel himno que convertía as derrotas en vitorias: Allons enfants de la Patrie. Le jour de gloire est arrivé!

-.-

Nisto das motivacións / desmotivacions nunca afondaremos abondo dada a súa importancia na vida cotiá, sinaladamente na dos rapaces, pois, coa súa febreza, estando en proceso de máxima receptividade, un pequeno sopro desvíaos, revíraos, ponos, nun intre, do dereito e do revés. Menos mal que de maiores, de curtidos, imos perdendo vulnerabilidade, gradualmente, ante os cambios, fronte as tendencias, porque se nos vai endurecendo o corsé das experiencias; isto é bo se nos mantivemos endereitados, porque estirar un vello, sexa persoa ou carballo, é punto menos que imposible.

Témolo ata nos sabores da comida, que con só ver un prato por primeira vez igual nos pode atraer como repugnar, pero se llelo vemos inxerir con pracer aos maiores, aínda que a nosa rebeldía nos leve a eses nós rotundos dos nenos, aló por dentro estamos desexando imitalos. As novidades, do tipo que sexan, sempre encerran atractivo, tentación, así que non é fácil opoñerlles precaución; e se non temos unha boa titoría ao lado, será un milagre que vaiamos saíndo con ben de moitas delas. A carne é débil, e por iso hai que manterse en vixía, en garda permanente, que xa nolo advertiu o Mestre!

Damos un paso, iniciamos unha actividade, por ese afán innato de posuír, de controlar, de pescudar; e o caso é que isto é bo por principio, xa que nos vai afianzando na vida; o risco está na nosa miopía, ou na nosa aceleración, en non pararnos para atusmar o que hai, ou pode haber, alén de cada paso.

Algunhas cousas facémolas polo goce que esperamos delas, pois ese afán de gozar, no corpo nos vén, e do corpo sae, pero outras facémolas porque tamén nos acompaña a idea de cumprir, con nós mesmos, pero tamén cos demais: fago isto, ou pretendo facelo, porque algo interior me di que debo facelo, que o inmobilismo non é propio dos seres vivos. A esa idea de cumprir tamén lle podemos chamar responsabilidade, que por certo resulta moi grata cando observamos que se vai desenrolando nos rapaces. Con qué pracer dicimos, referíndonos a un neno cumpridor: ¡Que marabilla de rapaz, qué responsable é! Cando nos decepciona, a inmediata é: ¿A quen coño se parece, que esa xente non era así!

A motivación extrínseca vímola utilizando desde a infancia no mundo empresarial, xenericamente social, polo resultado que dá. Recompensas tanxibles cando utilizamos como estimulante pagos, promocións, ou castigos; e intanxibles, pero non nos seus efectos, que adoitan ser brillantes, nas boas.

A facilidade das cousas, nas cousas, adoita ser desmotivadora, pois, a pouco de amor propio que sintamos, máis nos tentan os logros difíciles; aquí entra o cálculo: p. e., non escalar o Everest sen medios e sen veteranía alpinista. Así caemos con frecuencia en riscos de transcendencia, que nos sobrepasan, que implican a inocentes. Aprender arriscando sempre é tentador, pero non sempre resulta útil, nin práctico.

Deteñámonos un pouco nestoutra consideración: A motivación extrínseca provén, vennos, do exterior; e lévanos a facer algo que nos apetecía pouco, ou nada, PERO lánzanos, empúrranos, saber, ou crer, ou esperar, que aló adiante agarda por nós unha recompensa apetecible. En definitiva, a vitoria do apetecible sobre aquilo que, de principio, non o era. Un exemplo: Non me apetece estudar esas materias, pero si o brillo desa carreira. A maioría das cousas difíciles tórnanse factibles cando albiscamos un final grato, gratificante.

¡Ollo coas motivacións! Ollo porque as están estudando a fondo, explotando, os propagandistas, os marketings, sexan de bens ou de servizos, prácticos ou non, así que son, están resultando ser, os feiticeiros contemporáneos, fronte aos cales hai que abrir os ollos, sopesar, comparar, e mil armas, das defensivas, máis, que todas serán poucas para evitar que..., que nos leven ao horto!

-.-

As boas / malas compañías. Dime con quen andas, e direiche quen es ti. Vimos analizando a autoformación das persoas, pero quedábanos no tinteiro a deformación, a erosión que lle producen, ou poden producir, á nosa formación, á nosa madurez, factores externos no medio en que nos sexa inevitable vivir. Pero nese medio non todo é inevitable pois danse influencias que houbésemos podido eludir ou eliminar; é o caso dos malos amigos, pois aos inimigos notorios, -direino sempre-, non fai falta maldicilos, que se maldín sos.

¡Vaia lata isto de pasarse a vida conquistando e repudiando, asemade! Entra no capítulo da transcendencia das decisións, cousa que non lle damos a importancia que ten, segundo tamén veño afirmando. Muhammad, se non tivese a fatal ocorrencia de intimar cos nestorianos, non se houbese contaxiado dos seus erros. Os crápulas poden coller a sida con facilidade, e os fumadores o cancro. Así, ata infinito, consecuencias das malas eleccións. ¿De onde vén a metade dos males? ¡Xeralmente das malas compañías!

O problema iníciase nos colexios, e nas pandillas, onde, por desgraza, non faltan fillos de boa nai que renegan dela, delas, pasándose ao bando dos falsos profetas. Estas atraccións nefastas veñen da nosa propensión innata ao mal, ese atractivo que teñen, que imitan, os pícaros-pícaros, que para máis agravante adoitan ser os máis simpáticos, ditosos, e comunicativos. No Madrid da posguerra, sometidos a un galego, paradoxicamente adoitaban, gozábanse, de provocarnos para que caésemos en picardías, co desafío de, “Gallego si no lo haces!”.

O método da picardía colexial é duplo: aspirar a ter o mando, o ascendente, dos malos, nuns casos; e noutros, o sometemento acomplexado dos inferiores, dos sometidos.

Varias son as forzas que tiran dos nenos: Por un compañeirismo mal entendido, iso de ir ao mal precisamente por nobreza, que é o colmo da tentación;  por constituírse en foco de atención de familiares e de amigos; outros, como rebeldía, para sacudirse a presión paterno-filial. Tamén entra, e actúa, a emoción malsá que causa verse metido en problemas, ese afán de probar, de catar, droga que sexa.

Nestes supostos, qué lles queda aos pais, e cos pais aos outros educadores? Ante todo persignarse e pedir axuda ao de Arriba, pois aquí abaixo terán que facelo eles, todo, ou case todo. Hai que explicarlles abertamente, sen timidez nin vergonza, as consecuencias, por veces irreversibles, de camiñar na dirección equivocada, e de poder, illar, pechar a porta aos inconvenientes, así lles traia consecuencias familiares ou sociais. Disto poderíamos sintetizar facendo un esquema da situación, pero primeiro vexamos qué armas adoita ter o inimigo a bater:

-De fogares desfeitos non poden saír, salvo que sexa de milagre, gromos perfectos. ¡A responsabilidade das separacións inxustificadas!

-A incontinencia verbal de certos pais, que a herdan os fillos antes da mortis causa. Neste caso, como no anterior, é frecuente, ao diabro grazas, que os gromos resulten galos bravos, propensos a capitanear bandas, nas que se senten abeirados os débiles de carácter.

-A falta de afecto, vínculos desfeitos, rexeitamentos, etcétera, xera agresividade.

-Das drogas non digamos, que son un anticipo do inferno.

-O caporal da panda, como tamén o é en malicia, mete aos outros en leas, mentres el se escapule.

En canto aos pais e demais educadores:

-Buscar axuda se coñecen alguén que poda influír no menor, tal que os avós.

-Manterse firmes na disciplina; suprimidos, por suposto, os golpes e demais sancións humillantes.

-Felicitar efusivamente aos fillos en todo asomo de auto perfección que lles observen.

-Por encima de todo, a exemplaridade, que o rapaz / a rapaza nunca podan dicir de nós: ¡E ti tamén!

O lector cansarase de lerme, pero eu non penso calar, nin deixar de predicar, que sempre fixo falta, e a maiores non hai trazas de que o mundo vaia a mellor, neste aspecto. Os outros adiantos e comodidades, así como o traballo da muller, que é moi san para ela aínda que non tanto para os fillos, estannos levando por mal camiño. ¡Así que, compre perfeccionar, abundar, nos  controis!

-.-

No paseo

-Hainas de tódalas cores, morenas, rubias e castañas, pero está visto que non lles caio en graza: non fago feira!

-Daquela hai que ter paciencia, meu neno, pois, Casamento e mortalla, do Ceo baixan! Aí tes ao Alfonso da Cordeira, da túa parroquia; campaneiro, sancristán, e enterrador, que enterrou tres, e vai pola cuarta!

-Ti ben falas, pero, os anos pasan...; pasan por diante da miña porta, e eu, que son do nabo de Lugo, sen saber a qué sabe o caldo de verzas!

-¡Tampouco o sabe o teu Cura, e iso que ten criada!

En tempos dicíase: -Agora fálalle un de Caraño, un de Tal Sitio, de Tal Familia... ¡Fálalle, pero, ela / el escoita? ¡Non, non chega con falar, con abrir a boca, que tamén hai signos, mensaxes corporais, comunicacións non verbais, pero, complementarias, que poden dar e recibir mensaxes máis explicativos e máis certeiros da situación cás propias verbas!

¿A estas alturas, aprender a falar, aprender a comunicarse? Cadora máis necesario pois, se picardías sabemos, aprendemos, o outro / a outra, foron á mesma feira! Hai que analizalo todo, en aras da futura seguridade matrimonial, desde as verbas á roupa, pasando pola infinidade de signos corporais que podamos observar, tanto ou máis elocuentes que as respostas recibidas. Iso, respostas, que non só debemos aternos á sen óso se nos interesa controlar a situación! ¿Analizar á pretendida / ao pretendente? ¡Xa; e non só no espiritual senón que, dun tempo a esta parte, cos adiantos actuais, incluso se recomenda facer análise de fecundidade..., cando se teña interese en procrear, que adoita ser o normal!

Daquela comecemos polo principio, de abaixo arriba: ¿Sabemos comunicar? ¡Do que non, hai que aprendelo, antes de mocear! Ah, pero, un detalliño: ¿Estás seguro de coñecerte a ti mesmo, porque mal podes interesarte polo próximo / pola próxima, se non comezas por ti, pola túa forma de ser, de ser e de obrar? Despois diso poderás xulgar, comparar, facerte unha idea acerca de se sodes compatibles, ou non! ¡Pídeo a vida, a vida sensata!

Para vernos o corpo, e de paso o que levamos enriba, temos os espellos, aínda que tamén serve unha pociña de auga limpa e tranquila, sempre que haxa luz abondosa, reflectante. Pero, o de dentro, o espiritual? ¿Como podo coñecer o meu carácter, defectos, virtudes, calidades, ou simplemente algo máis transitorio como é o estado de ánimo nun momento dado? Se existes é que es un ser pensante, así que, daquela, rapaciño / rapaciña, ponte a pensar!

Nisto de coñecerse pode estar a peor das mentiras, pois non a hai meirande cá de non recoñecer que somos como somos; a partires diso, diremos verdades?

Se me poño a pensar en min mesmo, esta autoconciencia permitirame avaliar e aprender dos meus propios procesos do entendemento, así como crear, mellorar, perfeccionar, ou refusar, comportamentos, hábitos, inclinacións, carácter, etc., etc. Pensando reaccionamos, reaccionamos racionalmente.

Deus fíxome por mediación de dous namorados, ¡suponse!, que son, que foron, meus pais, pero niso non concluíu a obra, que algo deixou o Creador para que o fixese eu mesmo, en base á educación e aos coñecementos recibidos, que, ao ir anosándoos, facéndoos nosos, recibimos as ferramentas axeitadas para poñer o resto en por nós, da nosa parte. Son auténtico desde que son capaz de eliminar impurezas e contaxios. De todo isto vén a nosa responsabilidade, porque chega un  momento, unha idade, na que ninguén manda no noso pensamento, no propio; poden enganarnos, torcernos, iso si, pero a culpa segue sendo nosa se non nos tomamos a molestia de madurar o colador, séxase, o criterio propio.

Isto é difícil, xa o sei: ¿Deus, por qué faría tal cousa, por qué non se me ocorrería a contraria? Descartamos a perfección, pero pecado é non intentala, non poñer en acción a nosa preparación, algo así como durmirse nos loureiros, darnos por satisfeitos nos propios inicios.

Cando nos introspeccionamos, por ganas que lle poñamos, nunca chegaremos ao fondo do pozo, de fondo que é, e así non lograremos enchelo coa auga da sabedoría; somos limitados, xa o sabemos, pero tamén sabemos que somos preguiceiros pois algo máis sempre podíamos estudar, observar, precaver. O que menos logra, a intelixencias paralelas ou parecidas, é, sempre, o máis preguiceiro, o máis folgazán.

Os fitos do camiño témolos nas dificultades, rectificadas ou non, cuxo acerto iranos dicindo, reflectindo, o grado do noso esforzo e da nosa maduración.

Seica dixo Horacio que, O xenio descóbrese na fortuna adversa, e ocúltase na prosperidade. ¡Este é o miolo da cuestión, que cando, de casualidade, nos van ben as cousas, aletargámonos, deixamos de prepararnos para as próximas, que acaso van esixir unha preparación e unha previsión meirandes. “¡Esperta ferro!”, lle dicían os almogávares á súa arma, á súa espada. Parodiando: Esperta rapaz / rapaza, pois a túa arma, a defensiva, está, consiste, en coñecerte a ti mesmo, a túa forza, as túas capacidades, máis ou menos afiadas, afiadas e afinadas!

-.-

Analicemos, escrutemos, ao contrario, observando os seus signos externos. ¿Que non os ten, que é moi discreto / discreta? ¡Témolos todos, pero non todos saben analizalos, que disto dáse pouco nas escolas; son estudos, apreciacións, ás que non se lles deu importancia, ou pouca, ata o século XX!

A nosa emisora, con tal de ter diante outra persoa, dispárase, ponse a emitir, a comunicar! ¿Con qué antenas? Este proceso de comunicación consiste en enviar e / ou recibir mensaxes mediante un sistema de indicios, xestos e signos, uns tics non sempre voluntarios, que trataremos de entender, de descifrar, para que, sumados ás súas verbas, ou en contraste con elas, nos resulte un retrato da súa personalidade, de cómo é, e de cómo nos recibe. O que se di vulgarmente, Saber a quen se ten diante!

Todo o que se ve en nós, todo o que aprecia aquel que nos mira con atención, é coma se llo désemos por escrito; ¡con outros signos, con outras letras, pero non hai mellor currículo, máis descritivo..., voluntario ou involuntario..., se consigue entendernos! Todo nos denuncia, todo nos describe, roupa, peiteados, movementos, xestos...

A comunicación non verbal, que algúns chaman, por esa manía das abreviaturas, CNV, pero eu prefiro deixar esas letras para a “Comisión Nacional de Valores”, igual xurdiu antes cá fala, pois eses balbúceos do recén algo son, algo queren dicir, transmitir. Nos humanos a CNV pode matizar, e de feito así a usamos, para darlle matiz, amplificando ou restrinxindo, o expresado verbalmente. Nesas ocasións estamos atidos máis ben á letra, desoíndo a música, a acentuación, o énfase, co que nos falan, cando, en boa atención, o dito pode ser máis ou menos importante se conxugamos as verbas co seu subliñado. Por algo convén mirar á xente de cara, de fronte,  tête-a-tête, tanto por sinceridade nosa como para captar a deles.

Debémoslle a David Efron, que, no 1941, e na súa obra Gesture and Environment, establecese, resaltase, o papel da cultura na formación de moitos dos nosos acenos peculiares.

¿Comunicarnos sen verbas? ¡Antes xa de Efron, os de Ínsua, na miña parroquia, chamaban para mallar, ou para outras rogas de temporada, simplemente poñendo unha saba no lousado da casa, que así os de Castelo víana, e acudían! Sinais por luces, bandeiras, sons..., descorrérono os homes tan pronto como tiveron necesidade de pedir auxilio a quen, de lonxe, non os oía persoalmente, de persoa a persoa, pero si lles vía os signos, ou escoitaba os sons.

O home non é unha estatua, ou si que o é, pero, parlante: a onde non chega, manda aviso; ou máis exactamente, sáelle de dentro, que de aí veñen os xestos, sexan voluntarios ou non, pois as verdades escápansenos. ¿Non se di, Ese fala polos cóbados? Falamos polos cóbados, e polo demais, tamén, así que lles convén moitísimo aos rapaces fixarse nisto..., aínda que só sexa para non ser enganados polas verbas, polas verbas manipuladas. Trampear nos xestos, e á vez nas verbas, non é doado; de aí a vulnerabilidade dos ditos cando non son acompañados dos énfases que lles son propios.

-.-

En canto animais, hai un sexto sentido que nos indica se a femia / ou o macho están en celo, ¡pálpase no aire!, pero o de contraer matrimonio é algo mais serio, máis complexo: Hai que estudalo a fondo, detidamente, e ten máis dificultades que facer unha carreira! Con iso e con todo, qué pouca atención lle botamos á esculca!

Falando da pouca atención: A que practicamente está extinguida é a da roupa, tan trapalleira a que se viste neste XXI, sexan homes ou mulleres. En parte, pola crise económico – social, pero non só iso: dámoslle pouco respecto ao corpo, pouca dignidade, así que o enfundamos de calquera xeito. Retrocedemos ata as cavernas niso de colgarnos colgarexos e ferros; perdón, que esaxero un pouco, pois meu avó, o albeite, xa aconsellaba anelar as cochas para que non fozasen na cuadra, e iso foi onte!

Agora concorren moitos factores: Un deles xa é que os ricos, salvo nas súas reunións sociais, tratan de aparentar medianía nos atavíos para que non os rouben, para que non lles esixan aumento de soldo, para que non os secuestren, para darse de amables, etc. Así, autonivelándose no externo, tamén logran confianzas e confidencias que antes non se lles facían aos potentados. O luxo é retador, provocador, pero a desmesura negativa incita á repugnancia, atenta contra a dignidade persoal. Unha moza desastrada, salvo que lle resulte inevitable polos seus infortunios, bota para atrás, incluso no aspecto carnal.

Dentro da prudencia, a roupa dignifica e define: ben / mal educados, aseados / cotráns, traballadores / folgazáns..., e incluso cultos / incultos! A pulcritude, como todo o bo, é cultivable; un marchamo de integridade persoal. Os “pisaverde”, todo o contrario. Esa pulcritude incluso acredita aos pais, evidenciando que quixeron e souberon inculcar modais axeitados. A interpretación xeral, normal, é que unha aparencia pulcra sinala un ambiente disciplinado, ético; unha predisposición ao perfeccionamento persoal. O desorde externo implica, denota, inexorablemente, que tamén se é no interior; de pouca fiabilidade.

¿As modas extravagantes? ¡Véñenlles moi ben aos inseguros, aos incultos, os informais, que así disimulan, ou tentan facelo, coas súas imperfeccións! ¿Para chamar a atención? Se o fan por iso, meus pobres, é que moi pobres son na súa personalidade, que lles pide disfrazarse de importantes. Neste aspecto hai que esmerarse no paralelismo do atavío..., para non escacharrar a figura! Nisto son especialistas as mulleres, pois os homes, en xeral, con un taparrabos encima..., igual que Adán!

A sincronía co carácter e coa categoría dos eventos, é outro signo de personalidade, ao que non se lle soe dar demasiada importancia, pero tena, e suma ou resta, según.

En definitiva, que a roupa é outro cartel anunciador, o noso, o propio, que vai pregoando como somos e como nos portamos, segundo sexo e idade, segundo as circunstancias, segundo as ocasións!

-.-

 

-¡Pero qué riquiña es!

-¡Ti, que me ollas con bos ollos!

O piropo foise perdendo por culpa das mulleres; si, si, das mulleres, que o tomaban por minoración dos seus dereitos á igualdade! ¡Tontiñas, pois no piropo hai un goce pola felicidade de sentirse admitido, unha submisión, un acatamento, unha admiración ante o sexo belo, fermoso; un sexo tan potente, que son capaces de transformar unha gota de seme para convertela nun novo ser!

As olladas tamén hai que estudalas. O dito: Con xestos e miradas, simplemente con iso, xa podemos facer pactos de fonda atracción, antes de soltar palabra. ¡Vinte, caíchesme ben, e..., namoreime! Pero, ¡ollo!, que caer ben non é abondo para casar; é bo como principio, como base de estudo, iso si.

Os sinais do tráfico, regúlano, ordénano; os chispazos dunha ollada mostran o camiño, indican se vou ben ou mal, acelerado ou lento, con outras precaucións interesantes. Nos ollos dunha muller sempre, ou case sempre, captamos tenrura, e de non habela, mellor nos será ollar para unha silveira. ¿Por qué? ¡Porque as moras, igual cás roseiras, igual que algunhas mulleres, teñen pinchos! ¡E os homes, barba...! Xa, pero tanto presumen dela, que ata lle fan debuxos. Pódese ter moita barba, e ser pouco home!

Nas conversas vis-à-vis, descartando as telefónicas, intercambiamos todo tipo de olladas, que veñen sendo a firma destes intercambios ou pactos. ¿Hai intercambio cando non se olla de fronte? ¡Si que o hai: negativo! Tamén podemos ter medo, pánico escénico, nubrársenos a vista, se falamos con descoñecidos, ou con moitos a vez, -o discurso, a conferencia-, pero iso só nos indica a potencia, o sumatorio, das miradas, que, de acumuladas, asústannos, máxime se non temos razón, ou pouca, coñecemento escaso da temática desenrolada. Os políticos, que se supón están chamados a rexer destinos, influídos pola súa capacidade de mando, ¡ou máis ben de ordeno e mando!, psiquicamente sitúanse tan altos que non se asustan das multitudes, máis ben os inspiran.

A mirada tamén serve para marcar as quendas nunha conversa, pois, antes de responder, adoitamos desviar a ollada, como dicíndolle ao interlocutor: Deixei de facerche caso, agora tócame a min!

¿Cando, onde, e como aprendemos a investigar coa mirada? Vén de vello, da máis remota infancia; os nenos, desde o berce, pois desde o berce notan, aínda que non entendan as nosas verbas, só cos ollos, coa expresión da mirada que lles dediquemos, se os queremos ou se nos estamos fartando deles.

A duración e fixeza da mirada funciona de cronómetro e de potenciómetro: Aguántoos moito tempo, tema interesante; baixo a vista, perdo o contacto visual? ¡É que estou desexando perderte de vista! Fixámonos pouco nos dicires, pero hai moitos, que este é un deles, que encerran toda unha lección científica.

Para estas interrelacións dispoñemos, como pouco, destas ferramentas ou actitudes: Na cara, o cello, a moca, o sorriso, etc. Cos ollos, alteracións da pupila, dirección da mirada, etc. Co corpo, proximidade ou distanciamento ao falar; posturas diversas do corpo, en particular dos brazos e das pernas. Ton e ritmo da voz. ¡Nada: unha orquestra!

Para recibir as mensaxes valémonos de: Suavidade ou aspereza das cousas, sensación de frío ou de calor, etc. Sons, que os percibimos segundo as circunstancias, agudos, graves, débiles, fortes... Cheiros, que hai persoas que nin sabuxos nisto. Coa vista, color, forma, tamaño, etc. O dito: Estamos actuando, e á vez dirixindo, unha orquestra, as máis das veces sen decatarnos!

-.-

Analicemos, escrutemos no contrario, observando os seus signos externos. Analizar non é doado, de disfrazados que andamos. Indicios ou pistas, que algunhas xa nolas dá o dicionario: Averiguar ou pescudar, comparar, considerar, descompoñer, detallar, distinguir, estudiar, examinar, individualizar, e por último, separar.

Averiguar discretamente os antecedentes familiares, que non vaia a ser o diabro que nos metamos gratuitamente nunha rateira. El / ela, poden ser santos, pero se a familia está desacreditada nunca sobra tentarse a roupa, avanzar con precaución, que a honra, de sempre, pero tamén hoxe en día, está cara.

Comparar con outras oportunidades, pois non tódolos anxos son da mesma categoría: anxos, arcanxos, querubíns...

Considerar fundamentalmente se, dado o carácter que apunta, vai ser doada a convivencia. ¡Unha retirada a tempo é unha vitoria!

Descompoñer o cadro para analizarlle as cores; se predominan os grises, malo; ¡Deus, cómo será cando se anoxe con motivo!

Detallar, que tamén se di analizar por partes, pois todo podo resultar enganoso; pensemos nas rosas, que son encantadoras, pero, como teñen pinchos, non sempre visibles, hai que collelas con precaución.

Distinguir. Agora xa non se di, Distinguida señorita... Non se di, pero existe: é a distinción persoal, o estilo, que segue a ser importante, nos dous sexos!

Estudiar. ¡Con qué meticulosidade estudaba eu aos clientes nos meus tempos de directivo de Banca, informes comerciais de axencias especializadas, expediente ou historial, averiguación a través de competidores, que adoitan falarche ben para que lle subas límite ao contrario, esaxeradamente, e así poñelo en situación de insolvencia, que vén a ser tensa-la corda do aforcado; pero nin con esas, que tódolos anos me fallaba algún!

Examinar. Aquí tamén vale o que xa está dito: Non busques rapaza na feira nin na romaría. /  Búscaa na súa casa vestida de cada día.

Individualizar. Que vén a ser comparar, de dous en dous ou de dúas en dúas. Como se fai a ollo, precísase ollo de bo cubeiro!

¿Separar? ¡As mellores / os mellores vanse sos, así que este problema non soe darse.

¿Que; é doado o noviciado dos casamentos? ¡Se me tomades demasiado en serio, corredes o perigo de non casar, nin ben nin mal!

-.-

OS AMORÍOS ANTES, DURANTE, E DESPOIS DA GUERRA DE ESPAÑA

 

 

¡Maldita guerra que, de posta a matar, tamén matou un estilo de vida pacífica e pracenteira! ¿Que, Don Hermenegildo, qué tal che vai, agora, no purgatorio, cántos anos che saíron; estás só, ou con dona Collares? ¡Ela non estará pois din que utilizaba as perlas para rezar rosarios; claro que está o problema das reparacións, que non prescribe; iso é o malo!

Hai quen di, O pasado, pasado está! ¡Xa; e daquela estreamos casa, tódolos anos! Pero outros, ¡Quen reserva e conserva, do seu ten! A intelixencia, o pragmatismo, está en soterrar o malo, e conservar o bo, como ouro en pano!

O noivado é de onte; veu co romanticismo, coas liberdades persoais, pois aló atrás, coa muller de pata quebrada e na casa, todo foron esculcas, e mesmo poxas; intercambios, comenencias, pactos..., ¡pero pactos dos proxenitores, ou, en defecto destes, dos titores! Claro que ten habido amores, incluso amores difíciles, prohibidos, restrinxidos, e algún deles, de categoría histórica: César e Cleopatra, Romeu e Xulieta, os Amantes de Teruel..., pero case eran tomados por pecado. Para exemplo rotundo, polivalente: Isabel I de Castela, gustáselle ou non, casou con seu primo Fernando de Aragón; ¡xuntaron dous corpos para xuntar dous reinos! Como se trataba dun caso amonestativo, para non correr riscos de escándalo, inventaron, falsificaron, unha bula papal, que así, o Papa, ante os feitos consumados, ¡co matrimonio consumado!, non lle quedou outra que mandarlles unha bula auténtica, autenticando a falsa. O problema veulles en Granada, no cerco de Granada, que a Sabeloa fixo voto de non cambiar de camisa ata vencer, e daquela, no ínterim, o pobre Fernando..., puntos suspensivos!

Aínda hoxe dicimos, ¡Vivan os noivos!, cando lles tiramos o arroz da fecundidade, e facémolo desde que deixaron de ser noivos para converterse en cónxuxes, pero..., ¡a tradición, que aínda foi onte, daquela que non había transición entre a solteiría e o matrimonio!

Onte, onte mesmo, antes da Guerra maldita, o pretendente asomaba polo postigo da porta: -¿Pódese pasar? -¿E logo, rapaz, qué te trae por aquí? –A súa filla, esa Pepa, que me desabrochou o corazón! –Está ben, rapaces, ide falar das vosas cousas por detrás do palleiro, pero..., coidado con desabrochar outra cousa que non sexa o corazón!

Os vellos-vellos aínda coñecemos aqueles tempos da dama de compañía, xeralmente unha irmá, ou unha prima, que paseaba cos prometidos, exactamente no medio. ¡Promesas, si, pero titoras, tamén! O malo sería se, por non poder tocarlle á rapaza, se lle ía a man para a intermediaria! Bromas á parte, que aqueles noivados de preguerra foron curtos pero eficaces evidénciase coa escaseza de separacións, ¡nin de feito nin de dereito!

¿Ocasións, relacións? Maiormente o paseo, que na cidade celebrábase á tardiña, ¡iso, celebrábase!, polas rúas principais, polas de máis luz, e nada de xardíns, que son propicios para os ladróns de bicos! Nas aldeas tiñan a feira da tarde, o paseo de entre as tendas, que era moi oportuno para que as mozas mercasen as sabas. ¿As sabas? ¡E logo, o enxoval, qué? Dous xogos de cama, para repoñer; a máquina de coser, ¡desde que empezou a habelas! A cómoda, de nogueira ou de castaño, que se era de casa rica facíana tallar. A hucha vernizada, para os cartos, para o chocolate da parida, a escritura da dote..., con chave, para gardala na faldriqueira! Os cartos da dote estiveron, durante medio século, nas casas medianas, en mil reás; iso si, recoñecidos polo futuro sogro sobre do prado da porta, que así reforzábase discretamente a mellora do morgado!

Cando pechaba a noite, se o patrucio non chamaba antes, -as nais sempre tiveron algo de celestinas-, corríase o risco dun..., escape! A inmediata, botar de inmediato as proclamas, para disimular; e como tamén hai nenos setemesinos..., misión cumprida! Téñense dado casos, ¿valentes ou temerarios?, de manipular a relación, anticipala, para así conseguir do patrucio que redondease a dote á alza. ¡Si, si!

Os fillos bravos viñan para evidenciar que houbera unha moza débil..., e un pai cabrón!

-.-

 

(Publicado no núm. 406 de Irimia)

 

Lin, non sei onde, sería nos periódicos,

que a última guerra fratricida

que en España houbo

rematou…, ¡no trinta e nove!

¿El será certo; lería ben?

Ata o sería,

que hoxe fun á Misa

e démonos a paz;

pero o home da miña dereita

a pouco se me queda coa man

do zarpazo que me deu,

e de tanto que apertou;

por contra,

a muller da esquerda fuxiume

aínda ben non lle toquei na punta

daquelas uñas de gata,

ou sexa, retráctiles, garduñeiras,

pintadas da cor do sangue.

¿Iso é paz?

Despois chamei ó psicólogo,

bo amigo por certo,

e díxome que, tranquilo,

que a cousa é normal;

que eu estaba ben

e os demais, tamén,

¡a Deus gracias!,

que iso de dá-la man é un rito,

¡coma outro calquera!,

e que lle mande,

ó portador,

o cheque desta consulta,

tan importante e tan oportuna.

-¿Ó portador, por que?

-¡Por culpa do IVE!

-¡Ah!

Quedei matinando,

-a soas, por suposto, coa miña conciencia,

que é unha forma de matinar,

unha delas-;

matinei niso das guerras,

guerras de toda clase,

que seica son

os baleiros da paz;

e coido que non perdín nada,

¡nada, nin o tempo!,

pois á forza de discorrer,

¡e bo traballo que me deu!,

aprendín,

¡que non hai guerras!

Non, é certo, abofellas que si:

Non hai guerras,

¡tan só irmáns

que non saben darse a man!

Sendo así,

¡que lousa, canta guerra,

por unha cousa tan sinxela!

 

Xosé María Gómez Vilabella

-.- 

As guerras, ¡malditas guerras!, son freados en seco que lle damos á civilización. Xa temos esquecida a de España, pero, se ben analizamos, aínda dura algunha, ¡moitas!, das súas consecuencias. Vítimas singulares dela foron as mulleres. De mil maneiras, pero unha das palpables foi que a República, con intervención de Manuel Cordero Pérez, de Castroverde, apoiando as propostas de Clara Campoamor, nas Constituíntes do 31, FIXERA MAIOR DE IDADE Á MULLER: ¡Deulle o voto! ¿E Franco? Franco quitóullelo, quitóunolo, pero deulles ás mulleres..., a Sección Femenina!

Daquela, se España estaba aprendendo a ser democrática, por qué fixeron esa guerra os militares, truncando a aprendizaxe? Déronse varias razóns, ¡ou sinrazóns!, pero a máis importante omítese: Os militares, desacreditados polos seus fallos en América, a derrota de Annual, no 21, sometidos a Lei Azaña, que devolveu unha boa parte deles á aixada, despois do ensaio do 34 en Asturias, co exemplo do ¿brillante? Nilo de Tella y Cantos, quixeron desquites e ascensos. ¡Era o deles! Coa Falanxe de tapadeira, para que as mulleres republicanizadas, liberadas, volvesen ás agullas, os franquistas enxalzaron, ¡afundiron!, unha Sección Femenina, na que, coa que, imitando aos homes, só imitándoos, déronse por satisfeitas. ¡Miñas pobres, qué doadas son de enganar; xa o vimos en Eva!

No que lles fixo un favor don Hermenegildo, sen querer, por suposto, foi en Maxisterio, pois, perseguindo, a feito, aos Mestres varóns, as Escolas Normais enchéronse de aspirantes, rapazas que atoparon o campo libre: ¡Dez Mestras por cada Mestre!  ¡Pero qué pouco se fixan os historiadores no quid pro quo das cuestións!

Antes da guerra, no primeiro dos terzos do XX, a muller non só acadou eses dereitos de sufraxio senón que chegara a ser altamente considerada, mesmo en carreiras; xa non tiñan que ir disfrazadas ás clases, como seica tivo que facer Concepción Arenal, e un longo etcétera. Os nosos vellos contaban nas súas lareiras, ¡non en público, porque lles daba vergoña airealo!, que para conquistar unha boa moza había que falarlles..., en verso! Dábase, asemade, unha circunstancia demográfica: Era maior o número de homes emigrantes, e logo que as mulleres tiñan de vida media, ¡antes de fumar, claro!, uns cinco anos de vida máis cós homes, así que, conseguilas de escolla, chegar a tempo, era unha batalla. ¡Aquela si que era batalla! Aquel que se fose para, ¿servi-lo Rei?, como non deixase ben chantados os anzois, o compromiso, á volta non atopaba..., nin beatas!

-.-

Coa guerra, as mulleres fixéronse homes, á forza!

 

¿Onde está a feminidade dunha muller volteando un arado de ferro? As “roxas”, de milicianas; e as azuis, de madriñas de guerra! Nunca tan cobizadas foran, pero non no mellor dos sentidos. Para casar, non as querían que non había seguridades; e logo estaba iso de que as guerras desatan a erótica... ¡Si, de verdade; é algo así como un afán desmedido de reproducirse ante o risco de evaporarse a destempo!

As mulleres, na de España, e sempre, tiveron máis ovarios que testículos os homes; ¡máis! (Hai que dicilo en honor á verdade; e por se acaso porei un exemplo: Cando o golpe de Casado, en Madrid, que meteu no cárcere un millar de milicianas, a nosa Enriqueta Otero (de Castroverde; ¡de Castroverde tiña que ser!), fíxose con un coitelo, ante o que se rendeu a Directora do Cárcere de Mulleres, das Ventas, que lles abriu a porta a tódalas detidas; con aquela heroicidade, Deus sabe a cantas mulleres salvou, porque estaba a punto de entrar Franco, cos mouros...

Na casa, rezaban; e no campo, araban;

 

nas cidades facían colas interminables; e de paso, agrandábanselles os ollos, que nada fai tan fermosas ás mulleres coma as bágoas: cambian as olladas pícaras polas misericordiosas, pero, a qué prezo!

Sei dun caso dun desaparecido que, ao volver de Rusia, atopouse coa muller cansa de rezarlle pola ánima, e..., casada! Non a matou, non, que daquela non se estilaba, senón que lle agradeceu ao rival ás atencións, e de paso despediuse, índose para América, para que non declarasen bígama á muller. ¡Non tódolos homes somos brutos, a Deus grazas!

-.-

 

O letreiro, como expoñente dun desexo, tiña razón, pero, estábana levantando os que a afundiron? A verdade é que a levantaron os humillados, particularmente os emigrantes, os desterrados, uns, voluntarios, e outros, á forza, coas remesas de divisas, aquí declaradas, por instrucións verbais, pero oficiais, como..., turismo!

O cataclismo da posguerra non está escrito, nunca se describirá con total realismo pois aqueles rapaces que o viviron, cansos de esperar pola liberdade de prensa, fóronse a dó mora o silencio!

Cara ao sol estabamos todos, pero a camisa non era nova. Minto, que as fillas de Evaristo de Candal boas saias estrearon con aqueles sacos de azucre que lles mandaron de Cuba, tan brancos, ou máis, có propio contido!

¿Que adianto con remexer nesta buleira? ¡Que o demo leve aqueles tempos, e de paso, aos culpables! Pero algo terei que dicir, como testemuña infantil que era daquela: As poucas festas que había, que se celebraban, fóra da procesión pouca graza tiñan. E para máis feo, aquilo do, ¿Permite?

Ao atardecer asomaba a Garda Civil, para desfacer as festas entre lusco e fusco. ¿Por qué non antes? Estiveran invisibles, na casa do cacique..., facendo a dixestión! Pero o seu celo, ¡as súas instrucións!, levábanos a desfacer a festa con présa..., sen decatarse, ou nin con esas, de que non servía para nada, pois as corredoiras eran fondas e longas, e os rapaces, ¡os poucos que había, e solicitados que estaban!, viñeron, volvían da guerra, adestrados, presumindo dos seus ¿éxitos? amorosos; quero dicir, eróticos!

Entre os reenganchados, aqueles que foran capaces de asistir ás Academias de Transformación, os que se meteron a Gardas e Policías, amén dos defuntos e / ou fuxidos, poligamia absoluta: tres mulleres para cada home!

Fórase o humor, fórase a poesía, pero tampouco se precisaba xa que a oferta superaba á demanda: ¡valían todos!

-.-

 

¿Por qué ceder a parella se daquela había máis mulleres que homes?

Aqueles tempos foron o auxe do machismo, tal e tanto que as mulleres, xuridicamente, dábanse por inexistentes sen a firma do cónxuxe; ¡e que non se lles ocorrese unha infidelidade, que daquela tiñan a cadea perpetua asegurada! Para máis inri, o artigo 1387 daquel Código Civil de entón ¿protexíaas? “La mujer puede disponer por sí sola de los bienes parafernales”. ¡Grazas, lexislador, por esa concesión; moi amable coas mulleres: faltaría menos!

Volveu a haber escolas nacionais, e as cativas, tanto no campo como nas cidades, observando as dificultades concorrentes, -supoño-, puxéronse a estudar, ata encetar os cóbados! Aquí, precisamente neste punto de flexión, que non de inflexión, comezou a belicosidade machismo / feminismo. ¿Cando se logrará un equilibrio estable, harmónico? É predecible, pero non é fácil: Iso pasará o día en que  o home deixe de ser bruto, e a muller deixe de ser pícara: ¡pasado mañá!

-.-

Alta xeraçao, ínclitos infantes, que dixo Camôes da súa; pois, da miña, nada menos! Non chufo; simplemente observo e comparo. ¿Cando houbo mellores proxenitores partindo dunha situación miserenta, medrosa, e sen esperanzas de ver a saída do túnel?

O quid deste paradoxo estivo en que aqueles entregos souberon valorar as cousas..., precisamente porque carecían delas! Con pouca escola, quixeron que os fillos tivesen carreira. Casados por comenencias para mellorar de situación económica, trataron de que os fillos / fillas anoivasen libremente, impulsados por afinidades e / ou complementariedades. Aburridos da pana, da pucha e das saias longas, propiciaron que os gromos vestisen ben..., libremente! Fartos de vivir en cortellos, e varias parellas baixo do mesmo teito, matáronse a traballar, aforrando céntimo a céntimo, para que os seguintes tivesen piso propio e independente, confortable, equipado con butacas e con electrodomésticos. Así, grazas aos aforrallóns, ¡aforrallóns do pouco, do escaso!, e á súa unión e fidelidade matrimonial, xenerosidade, e demais virtudes cristiás, a xeración seguinte está resistindo esta crise, xeral e xeneralizada. ¡Aqueles entregos merecen loureiros cesáreos! ¿Si, ou non si?

-.-

¿Cando, e como, floreceu a xeración da posguerra? Vóuvolo dicir para que non se esqueza: ¡Perdendo a memoria, esforzándonos por perdela!

Si, si! Os máis novos criáronse coas ventás da Historia pechadas, ¡contras, por dentro e por fóra!, así que dentro só había pesadelos; ah, e tamén, soños, soños imperialistas..., orientados a gastar cartos en obras suntuosas, e tamén en África, aínda que sen ter quen nos prestase un dólar!

Don Hermenegildo dixo en Lugo que a nosa guerra, ¡a súa!, fora a única na que os ricos se fixeran máis ricos. ¡Escapóuselle, na súa criminal inxenuidade! Faltoulle dicir, pero dona Colares non llo houbese consentido, E os pobres, cadora máis pobres!

Lentamente, por suposto, a xente foi asentándose, aínda que tamén sería correcto dicir, trasladándose: os medio ricos, á cidade, segundo observaron que a xente comezaba a ter diñeiro como para comer de fonda; reemprazados polos caseiros, que baixaron das súas terras, inhóspitas, montaraces. Naqueles tempos imperou a amnesia; en xeral, todos querían esquecer; uns, polas que fixeron, e se lles sabían; e os máis polas que padeceron. Pouco a pouco, superado o racionamento e liquidado o estraperlo, despois de tal coresma, fomos entrando, formando, unha incipiente sociedade de consumo, PERO moderada; de escarmentados! A cultura de masas levounos ao fútbol, e por aló abaixo, asemade, aos touros; ao cine, á canción folclórica... Encima da cabeza perduraba, duraba, non se daba ido, a espada de Damocles, digo, a de don Hermenegildo: castigos, censura, multas, ceses e traslados forzosos, conseguidores...

Ben se ten repetido que tras da vitoria franquista, ¿vitoria, chamarlle vitoria á dunha guerra civil de tres anos, de tres!, seguiuse con aquela política, ¿política?, de exterminio do inimigo, suposto ou certo; represión, depuración, “rexeneración” das vítimas en posición de firmes, etc., etc., así que os rapaces, ¡nin na Trapa!, que só sabían, e podían, falar do tempo, do fútbol e das películas censuradas, esmorecéndose os nosos, tradicionais, parrafeos.

En canto aos insatisfeitos: emigraron; algún deles, tal que servidor, ata se casou por poderes!

-.-

Aqueles noivos da posguerra, de metidos a pais, qué? ¡Non os houbo máis sacrificados, máis compracentes, máis tolerantes, nin máis..., igualitarios! Basta considerar o que sufriron, ¡o que xaxuaron!, para evitar aquelas familias numerosas ás que viñan afeitas as súas casas. Para non transmitir privacións, priváronse eles.

Neste punto estou dubidando se escribilo ou non, a sabendas de que non vou resultar crible: Con tantas penalidades, o corpo pedíalles goces, ¡é unha lei natural!, e como certos goces, daquela, traíanlles novas, sobradas, penalidades, ¡un círculo vicioso! Quen máis quen menos esperaba polas menopausas coma quen agarda por un maná no deserto. No entre tanto, a Igrexa..., a Igrexa, non os seus bispos, que de vellos non sentían nin a propia carne, condenaban a destro e a sinistro, o uso de preservativos, tanto, e a tal punto, que algunha farmacias xa se negaban a vendelos. O que funciono moi ben foi a venda daquel libro da editorial Daimon, Vida sexual sana, (método Ogino-Knaus), que non precisou estar á vista nas vitrinas das librerías para converterse no best seller da época.

-.-

 

O péndulo de Foucault

Sen decatarnos apenas, nuns lustros, pasamos do romanticismo edulcorado ao materialismo, á insolidariedade atea; da submisión ao desacato; da liberdade controlada ao desmadre; do casamento ao emparellamento; do traballo ao paro... ¡Ai fillos pródigos, cando volveredes, cando poderedes volver, á casa do pai?

 

¡Aí os tedes!

Ao parecer aínda quedan noivados..., polo menos en Portugal! Pero aquí tamén; lembremos que nunca choveu que non escampase, que incluso se superou aquel diluvio, o universal.

Falando de universais:

En todo, e de todo, hai infinidade de definicións, pero eu aprendín, xa non sei onde, nin cando, dúas, que as teño por perfectas: a da Historia e a do amor, que ben podemos chamarlles complementarias.

Historia é a sucesión dos sucesos sucedidos sucesivamente na sucesión dos séculos.

Amor (no senso de noivado) é a relación entre dous namorados que desexan coñecerse mellor para ver se chegan a casar, que iso é casarse, casar, axustar, fundirse!

Refundindo as dúas: A historia dun amor é o recorrido que fan dous rapaces, con episodios sucesivos, aceptados ou perdoados, que van desde a primeira ollada, cálida e compresiva, ata ese bico que nos ordena o propio Cura na celebración nupcial. A partires dese intre haberá que falar de amor propio xa que pasan a ser un único ser, refundido de dúas persoas de distinto sexo, e por tanto, complementarias entre si.

O casamento é o título da carreira matrimonial, o salto existencial no que deixo de ser eu para pasar ao binomio eu + ti = ti + eu = 1. Sen ti son medio, e ti sen min outro medio. Agora comezamos a practicar, a exercer a carreira, que xeralmente se dirixe á crianza e á educación duns fillos, (veñan ou non, esa é a intención), que xorden para testemuñar que Deus comparte connosco os seus poderes creativos.

O casamento, por tanto, é unha relación de fusión, definitiva, deixando atrás o noivado, que só foi unha comunicación preparatoria, transitoria, de análise de posibilidades.

Signos de namoramento. Infinitos, entre eles:

-Sentimentos e emocións  intensas, aínda que non estea presente o amado / a amada.

-Desexos de verse, ou polo menos, de oírse.

-Interese por resultar agradable á persoa amada.

-Idealización do amado / da amada, dando por conclusa a procura amatoria.

-Que non se nos quita do pensamento, e cando vemos outra persoa de sexo contrario, lévanos a idea de concluír que son incomparables.

-Planificación de proxectos tendentes a consolidar a relación iniciada.

-Preferencia na atribución dos noso deberes.

-Intención irrevogable de servir, de agradar, de compracer e de corresponder.

-Intendencia: Esforzo para asegurarse a nutrición familiar!

¿É, ou non é, un súmmum de dedicación e de entrega? ¡Se hai entrega, nunca son absolutamente desinteresadas: Do ut des, douche para que me deas, douche amor coa esperanza de ser correspondido; ou logo?

-.-

O meu “refresco”, que é como lle chaman en Asturias á primeira “chispa”, foi desta maneira:

Á cativa máis guapa da clase, e a min, por ser dos máis adiantados na mixta, sentábanos o Mestre ao final do corredor, para mellor controlar aos outros, aos máis necesitados de atención. ¡Así fan os mestres xustos, aínda que non o sexan de nome! Ía ditarnos unhas frases para que lle fixésemos un sinxelo análise gramatical. Nestes preparativos estabamos, coa pizarra no pupitre e o pizarrín na man, cando se me ocorreu escribir na miña, “¡Guapa!” Arrimei a pizarra ao seu lado, e ela, sen pararse a meditalo, escribiu na miña, a continuación, “¡Feo!”

¡Maldita sexa, que non puiden seguir coa porfía porque se achegaba o “ditador”, así que retirei a miña pizarra, dándolle a volta! Como o ditado era longo, e aquelas pizarras, manuais, cativeiras, ao ter que continuar nela borrei as nosas exclamacións. Se chegan a estar nun papel seguro que o gardaría coa seguranza dun Códice Calixtino, porque..., sería unha peza do meu museo persoal!

Non sei se foi por “feo”, ou porque era máis pobre cá ela, o caso foi que aquel raio de simpatía, aquela descarga, apagouse, non foi a máis.

Non podo saber, que iso é persoal, intransferible, inenarrable, como se lles acendeu ese lume aos outros rapaciños da miña idade, pero si podo afirmar, de min e por min, que non é cousa boa cando se apaga; vén a ser unha estela chamuscada, que deixa de ser leña sen pasar a brasa. ¡Un desazo enorme, perdurable! Por iso, coido, os amores rotos son un fracaso, e predispoñen para recibir aos seguintes con certas precaucións e non pouca cautela.

 

 

Declaración moderna, estilo século XXI. ¿Do van aqueles tempos nos que as declaracións se facían en verso? ¡O caso é que aínda foi onte..., pero os tempos corren de vertixe!

Se non adoramos ás rapazas, se non as idolatramos de noivos, é que non estamos preparados para aturalas cando uns e outros nos apeemos da poesía para centrarnos na prosa conxugal, cotiá. De confiar na sinceridade das mulleres, que tamén tivo, e ten, as súas crises, sería cousa de facerlles unha enquisa, por idades, para saber se os piropos e demais lindezas dos maridos lles foron a máis ou a menos; en todo caso prefiro seguir crendo que a colleita que non se malogra na primavera sempre frutifica no verán, por lei natural!

A miña dona non a conserva pero di que a lembra. Que nunha das miñas primeiras cartas lle mandei un versiño, con esta dedicatoria, “Eu son ese a quen dis amar, e que á súa vez tamén te ama!”.

Boto en falta un libro de parrafeos, para ver se con iso se recuperaban aquelas expresións románticas, sinceras e gratas. Os dicionarios están ateigados de verbas melifluas, pero soltas, ensaiadas século a século, aínda que tamén se deu en dicir que o limón, as súas amarguras, son un bo depurativo.

Lin, non sei onde, -de tanto ler xa un se traslé-, que un cumprimento é un raio de sol verbal. ¡Abundo niso! Rapaciños, ¿por qué non facedes coma o meu veciño, Xosé da Caseta, que estando, el, cavando, e eu coas ovellas, detrás dunha toxeira, vin como abrazaba no rabizo da súa aixada, e dicíalle, por vía de ensaio: “Mañá, na festa de Luaces, teño que falarlle claro a esa preciosidade de Cobula do Fato, que non aguanto máis, e dicirlle...” ¡Síntoo: eu non tiña gravadora; non as había daquela! Agora, que tedes preparación e vocabulario suficiente, e de vergoña, cero, usádeo en ben, que non hai mellor vacina contra a infelicidade, e de paso, contra a infidelidade!

A todo isto, a qué veñen estas reflexións, estes soliloquios, se, aínda sen facelos cando estaba solteiro, me foi ben de casado? Sorte que tiven, sorte e apromo. ¡Para que logo digan que os cursos prematrimoniais son un pasatempo inútil, innecesario!

-.-

A cruz máis lixeira de todas…,  sabendo, querendo, levala!

 

Despois destas, das de ouro, viñeron as de diamante, e tan felices!

Desde a máis remota infancia, tódolos nenos soubemos que os estados de agregación da materia son tres: sólido, líquido e gasoso; tempo adiante descubrimos que os estados do home, e por ende da muller, son tres, poden ser tres: solteiros, casados e/o viuvos. ¡Pois non, que tamén poden ser catro, así que paso a demostralo!

Destinado á sucursal de Sidi Ifni, cando ningún compañeiro quixo aceptar aquela vacante debido a unha epidemia de peste bubónica xeneralizada naquel Territorio, ¿de soberanía?, eu, valente ou temerario, ¡de Montecubeiro!, aceptei a praza, se ben coa conditio sine qua non de que tería que ir solteiro, por razóns obvias. Daquela non había vacacións “coloniais”, ¡qué contrasentido, “coloniais” chamándolle “Territorio de Soberanía”!, así que non poderíamos casar ata dentro de dous anos… ¿E para iso emigrei, por iso me arrisquei? A solución, despois de certo incidente co Cura da parroquia, que casara un bígamo e abafouno o bispo, descuberta a nosa picardía de casar en segredo, era, tiña que ser…, ¡por poderes, coma quen manda comprar unha leira!

Pensado e feito: Un 13 de Xuño, martes por máis datos, do ano 1953…, presentouse meu pai na capela de Rois, co mandato na man! Eu non din o “Si, quero”, persoal, pero dicíao aquel papel, que vén a ser o mesmo. Tamén teño referido que, despois de convidar aos compañeiros do Banco, funme para o hotel Suerte Loca, e…, durmín a sesta! ¡De aburrido, durmín, dun tirón, coa conciencia tranquila, ata as dúas da mañá, de tal sorte que, cando espertei, e baixei ao comedor, adeus cea!

Naquela  situación, ata que a miña…, ¿a miña, qué?, pois aquel matrimonio era rato pero non consumato!, eu, servidor, ¿qué era, cal era o meu estado? Solteiro, xa non; casado, ¿un casado sen muller?; viúvo, tampouco. Neste caso concreto os estados, e non por iso menos naturais, xa non foron tres senón catro, catro!

Pero todo isto é anecdótico; o realmente importante é que a estabilidade dun matrimonio, a base, os cimentos, están en casar con ganas, e seguir así, por días de vida, que non hai cousa máis preciosa, nin máis preciosa nin máis bendita, máis agradable, que levar con amor, con amor perfecto, perdurable, o xugo matrimonial. Dígoo para que os rapaces aprendan na miña cabeza, pois levando a lección ben sabida non hai suspensos, non hai divorcios; nin falta que fan!

¡Hai que predicar co exemplo, que é un mandato bíblico!

-.-

O rebato

Tocar a rebato. No meu Montecubeiro, “a rebato” tocábase desde este campanario.

 

 

Rebato = Do árabe hispano ribát ´servicio en rábida¨, e este do árabe clásico ribât. Convocatoria dos veciños dun ou de máis lugares, feita por medio da campá, tambor, almenara, lume, sabas, ou outros sinais, co fin de defenderse cando se percibe un perigo, suposto ou certo. Tamén alarma ou conmoción ocasionada por algún acontecumento repentino e temeroso. No exército implicaba acometemento repentino feito ao inimigo. Pero coloquialmente tamén a usamos para referirnos a algo que sucede de improviso, repentinamente.

Partindo da miña aldea, e da miña infnancia, cando teléfonos só había en Castroverde, e para iso comportindo liña coa Fonsagrada, a primeira mensaxe qaue percibín foi az dunha saba colgada dun pau, no monte de Ínsua. Meu padriño alertounos:

-Leva esta leña para a cociña, que nós ímonos para Ínsua, que acaban de poñe-la saba no alto do monte para avisarnos que xa lles chegou a máquina de mallar.

-Padriño, ¿sábeo certo? Mire que onte, cando volvíamos da Misa, no prado da Bica tamén había unha saba no algo dun pao, para debía ser para secala, pois ao domingo non se malla!

-Meu neno, iso, o de onte, foi un aviso que lle pasou a Emérita do Escouredo ao Xastre de Teixeda para que entendese que podía baixar a vela. Era que os pais ían en Castroverde, na feira, e como non lles gusta que a Emérita se fale con ese rapaz, por una circunstancia que xa cha explicarei algun día...

A “circunstancia” non vén ao caso cometala aquí, pero o de facerse sinais seica procede dos celtas, que adoitaban facerse sinais de castro a castro, que por iso os situaban uns á vista dos outros.

Da mesma familia temos o verbo “rebater” que seguraente sexa o de peor conxugación na convicencia social, xa que a prudencia, a precaución de non incrementar o problema, lévamos, en moitas ocasións, a un silencio cómplice: “O que da vida queira gozar, que aprenda a oír, ver e calar!”. Isto non significa darlle a razón ao agresor, pero adoita ser máis práctico calar, disimular, que botarlle leña ao lume. ¿Que calando quedo mal ante a opinición pública? ¡Pois peor quedarás se, tendo a razón, ocasionas que te teñan por lioso, por camorrista! Perdón, sempre perdón, que nolo esixe Deus no Noso Pai: “... e perdoa as nosas ofensas, como nos perdoamos a quen nos ten ofendido...” ¿Queremos benevolencia? ¡Pois comecemos usándoa nós!

Hai que comprender, hai que admitir, que somos irmáns, pero non iguais. Tivemos un sabio que o dixo moi ben, con todo acerto, Einstein: Todos somos moi ignorantes. O que pasa é que non todos ignoramos as mesmas cousas”. Incluso nados na mesma familia, as nosas historias, as nosas experiencias, poden ser diametralmente opostas, así que, non cabe outra: ¡Comprensión, e, aguantalas!

 

As diferencias. Lin nalguna parte isto que vou traducir: Ante que discutir pregúntalle por que fai o que fai, e tamén por que o fai así. E se che parece que a receita túa é mellor, explícallo con humildade. ¿Que non hai acordo? ¡Pois a cambiar de tema!

 

A responsabilidade. Non só aquel endiosado era, foi, responsable, “ante Dios y la Historia”. ¡Sómolo todos, pois todos sementamos algunha bondade, pero tamén malicias! Nada se fai, así sexan cativeces, que non repercuta no noso próximo; ou máis aló aínda. Do que, xeralmente, facemos pouco, é pensar: Desde Eva, quedounos o vicio de actuar sen reflexionar, sen medi-las consecuencias. ¡Dentro da nosa capacidade, reflexionemos, que é un vicio, un costume, moi sano!

A licitude da defensa. Pode ser civil ou bélica. Para a Civil os civilizados témolo Código Civil, pero, por se acaso, non esquezamos aquela reflexión dos xitanos con respecto aos seus inimigos: Ojalá tengas pleitos..., y los ganes!

 

 

O belicismo é máis complexo, pois a súa incoación sempre depende duns cantos tolos que desertan dos manicomios acolléndose ás armas. Daquela, os cordos, que? ¡Pois a veces as circuntancias, o imperio defensivo, obrígannos ao adestramento..., involuntario!

 

 

Non me apetecía, pero..., as circunstancias!

 

Con estas reflexións decatarémonos de que se o mundo vai de cú, en parte é por culpa nosa, túa e miña, pois, ¡o que estea limpo, que tire a primeira pedra!

 

-oOo-

 

Xosé María Gómez Vilabella