ESPALLANDO IDEAS -I-

Espallando ideas

Na vida, igual que na eira, uns espallan e outros atusman.

Xosé María Gómez Vilabella

  

O autor, reflexionando,

que é o hobby dos vellos.

¿Por que, e para que? ¡O gran á limpadora, e a palla ao palleiro! A palla avulta máis có gran, pero pesa menos, que por iso se queda nos brazos; sendo de muller, máis áxiles, máis esveltos …, menos peludos! As de agora levan calzón, pero as da miña época poñían o mantelo para atrás, evitándolles os malos pensamentos aos miróns, que sempre houbo abázcaros neste país das colmeas. Os homes adoitamos atusmar, e como tales, ocupámonos do palleiro; as mulleres, ademais de guapas, son facendeiras, así que o delas é o gran.

Falando de espallar: Os de Castroverde vimos daqueles colleiteiros do Flammoso, (flamma = mar de chamas, mar de espigas ondulantes, en ondaxe dourada), que así nos viron aqueles romanos, tan namorados do trigo, do trigo alleo, ¡ouro comestible!, que, de inmediato, pensaron en dedicárllelo ás súas sabinas, barcos enteiros! Para Baco, viño de Amandi; e para as sabinas, trigos do Flammoso! Pero, a Deus grazas, ¡a Deus, que non a Baco!, non morreu a tradición, a laboriosidade, a xenerosidade, así que, de espallar trigo, pasaron/pasamos a espallar ideas, que ese é o apostolado dunha benemérita Asociación do meu Castroverde: “A Espalladoira”.

Este apostolado tamén obriga aos castroverdenses da diáspora, entre os que me atopo. Daquela, que levo feito? ¡Máis ben pouco, salvo algunha charla que me ten encomendado don Manuel, Cura, Avogado, e…, Mallador! ¿Mallador? ¡Si, Mallador, deses que xebran o gran da palla! Por iso se me ocorreu titular así este libriño, que, como dicía o Cura Valiño, do Fato, -de Montecubeiro-, na portada do seu “Surcando el Miño”, que os vendía a peseta: Poco valdrá, pero menos costará! Eu tamén: e para rebaixar o custe…, vouno subir á Internet! O malo é se ten máis palla que gran, pois agora non quedan espalladoiras daquelas, daquelas do mantelo!

De espiga en espiga, comezarei pola fe:

Non fai falta ver para crer

con tal de que as verdades estean demostradas,

pero somos tan incrédulos

que só cremos

as troladas.

¿Será polo que teñen de divertidas?

¡Ata non, que non todas o son!

Para comezar,

hai que crer nun mesmo,

caso de merecelo,

e para iso nada como lixar nas criaturas,

desde a cuna ao ataúde.

Agora chámanlle berce…

¡Xa o sei, pero non por iso deixa de ser cuna,

cuna cunae!

Meu Avó opinaba que,

Do oído nada crido, e do visto, a metade!

Razón non lle faltaba,

pero destas hai que saír.

¿Como?

¡Ensinándolle ao mundo a ser veraz,

que moita falta lle fai!

-.-

Esperanza, que no cristianismo sempre foi unha virtude teologal; no paganismo, no imperio dos áureos, concretamente neste XXI, desde que demos en adorar o presente, o futuro impórtanos un ravo: ¡As feitas, cóntanse; as vindeiras contaranse..., no seu día…, se é que veñen! O presente é lume, e o futuro, fume, que iso din os materialistas. Nin os Economistas, augures da modernidade, cren, pensan, elaboran, futuro; profetizan o pasado, que así non se equivocan, listos eles! ¿E dos gobernantes, que? En España teñen un credo: só cren na terceira, na caridade, pero baixo o lema de que, A caridade ben entendida comeza por un mesmo. ¡Que xente máis práctica, pero que sigan cebándose, que sigan, pois, tras da ceba vén a matanza, que nunca porco houbo, nin porco nin rico, que chegase a ve-los netos canonizados!

No meu laboratorio de análises sociais estes días tiven dúas redomas ben redomadas: Unha, que lle preguntei ao meu párroco se seguen poñendo o nome de Esperanza ás neófitas, e contestoume que, ¡ningunha! Máis dixo: Que en toda a freguesía só lle ía á Misa unha Esperanza, unha soa, e para iso, cando coidaba que se trasladara de domicilio, dixéronlle que si, pero nun Asilo, con Alzheimer! ¡Daquela, adeus esperanza! A outra pasounos esta mesma tarde: Saiamos do Centro Médico, e á miña dona, que casualmente estreaba un sombreiro deses da auga, levoullo o vento, pero non en liña recta, pois da nosa beirarrúa pasou á perpendicular, nun deses viraventos que tanto propician as cuadrículas urbanas; o esposo, sen esposas pero ben esposado, séxase, servidor, disparouse tras do sombreiro…, inutilmente! Cando máis atento e máis agachado estaba para mirar debaixo dos coches, achegóuseme unha muller, para darme un bo consello: ¡Non siga buscando, pois, desta a outra, vin como un rapaz paraba no aire ese sombreiro, tal que se fose un balón de fútbol, para seguidamente, coa presa dun futbolista, botar a correr costa abaixo! –Señora, vostede ten cara de sincera, pero iso que nos di non é crible. –Equivócase de século, señor; neste, no XXI, si, así que volvan á mesma tenda…, por se lles queda outro!

Quen rouba un sombreiro, un home que rouba un sombreiro de muller nunha ventada, se chega a ter mando en praza, que? De escarmentado, vou pedir que me enterren sen zapatos…, por se mos rouban no cemiterio! ¿É, ou non é, certo, que morreron as esperanzas? ¡E para iso, no meu barrio, a que vive, aquela, tamén fuxiu co señor Alzheimer! Estou vendo que non se precisan espalladoiras, pois os trigos de hoxe en día, con tanta ciencia absurda, estúpida…, medran sen espigas!

-.-

Caridade. Tiven un Mestre, na escola de Maxide, que se chamaba así, Justo Caridad Arias. As últimas referencias foron que andaba por Tenerife, exactamente polos Llanos de Aridane, e daquela díxenme: ¡Con ese apelido, tiña que estar esparexido! Pero non sei, non sei, pois, lendo os periódicos, vendo tele, ou escoitando emisoras, entráronme certas dúbidas acerca da abundancia desta virtude. Tiña entendido que, caridade = amor; amor ao próximo, coma a ti mesmo! E nesa crenza parecíame que o amor era algo innato no ser humano, incorporado por Deus ao ser humano, pero… tamén lin, ou oín, que hai un invento, ao que lle chaman “Face-lo amor! Reconcho, así que non o fixo Deus, non estaba feito, fano as parellas! ¿Fano as parellas? Daquela, para que se casan, se aínda non están namorados? ¡Hai que ter coidado coas definicións, pois, confundir o material co espiritual, e á viceversa, é o colmo da estulticia!

Descendendo ao material: Se eu mandase, mandaríalles aos restaurantes que non servisen comida que non fose solicitada da véspera: Así non tirarían alimentos, e, con igual ganancia, cobrarían menos. En canto aos viaxeiros…, ¡que coman bocadillos, ou que os leven da casa, que tamén levaba eu, na miña crianza, fose á escola ou á feira, un anaco de pan e quixo, que xa era moito, pois algún compañeiro só levaba pan, e para iso balorento, como de un mes! Non teño nada en contra de que a muller traballe fóra da súa casa, pero tamén é certo que este avance trouxo un retroceso, pois agora, comendo por onde se pode, e como se pode, non hai máis que nenos barrigudos, e iso que fan ximnasia nos colexios.

¿Que non estou falando en serio? Serios son os avances que implican retrocesos…, por non saber organizarnos! A organización, ao estar planificada, deixou de ser un instinto, un instinto connatural do ser humano, acaso o máis perfecto de todos. Só os lobos matan máis do que comen; só os cultos, quere dicirse, os ricos, pois aos pobres téñennos por incultos, piden máis do que lles admite o bandullo, e iso que adoitan telo dilatado!

-.-

 

  

Espallando tiros

                                                                              

Trincheiras en Ifni, 1957 / 58

¿E non sería mellor espallar ideas, cultura, fraternidade; desfacer os entuertos por vía diplomática? A veces hai “entuertos”, é verdade, que xa os había en tempos de Don Quijote, pero nin daquela con lanzas, nin agora con metralletas…! Disparar ideas, prever as cousas, as desavinzas…; as balas son o último, a última das solucións, pero, a veces, a necesidade obriga se temos en fronte alguén que non razoe.

¿Hai irracionais, segue habéndoos? Agora as guerras son máis ben de tipo económico… ¡Non é certo, que sempre o foron, todas, pero as de agora calcúlanse mellor! ¿Será porque a munición é cara; ou porque as vidas son caras, pois os rapaces dan moito que facer: facelos, crialos, educalos, mantelos, instruílos…? Iso nunca lles importou aos belixerantes; ¡será porque lles criaron os seus propios fillos a corpo de reis, outros!

¿Paráronse os xerarcas, algunha vez, a ponderar o custe de madurar un rapaz? ¡De presente é carísimo, e non imos a mellor! Daquela, deixámolos en París? ¡Ai, si, ho, para que Francia nos pase diante; e despois que: se non temos descendencia, a quen deixamos as belezas,  belezas que non riquezas, desta Hesperie, desta terra dos coellos! Agora non hai bárbaros do Norte dos que botar man para repoboarnos; e os do Sur chapurrean mal a nosa lingua, en particular o galego, ¡tan difícil que é que nin nós mesmos o damos apreso!

¿Solución? ¡Austeridade, pois, o pouco, de ben repartido, chega para moitos! Iso dicía miña avoa, que tivo nove, e ben que sufriu porque a metade non lle subiron ao poleiro!

-.-

Mauthaussen

Os nazis entendían, ¡non entendían!, que as razas se depuran así. Eu, que nacín nunha aldea, sei, desde a máis tenra infancia, como daquela se dicía, que os cruces favorecen, perfeccionan as razas. O segredo está nos pensos, nos pensares, no intercambio das ideas para ir escollendo, puíndo, as mellores. Non é doado, e por veces leva séculos, pero resulta posible.

No exterior inflúe o clima, xeración tras xeración; e no interior, as transmisións culturais. Se eu son dos bos, debo ensinar; se son dos malos, deixarme ensinar. Todos podemos aprender algo, pero non é certo que a vaca do veciño dea máis leite cá miña: os complexos levan feito moito dano, e quen os cultiva, quen os inculca, ¡un animal! Se dá máis leite cá miña, igual ocorre que o da miña é máis manteigoso. Nese caso, crucemos as razas!

Aínda me falta por coñecer un racista que fose boa persoa; eses tales esquecen que todos vimos da avoa Eva, redimidos polo mesmo Cristo, etcétera. ¿A cor da pel? ¡Xa o dixen: asunto climático, século a século!

-.-

Moito e ben…, ¡ninguén! ¿Ninguén? ¡Nós, os españois, si, pero, coa imaxinación! Houbo unha ocasión na que nos saíu positiva a improvisación, a aventura, pero tiña a súa lóxica: O atallo das Indias polo outro lado do globo! ¡Claro, o mariñeiro era de Pontevedra! Tamén se di, referido ás noivas, nerviosas por se o rapaz pensa en divorciarse antes do casamento: Vísteme engorde, que teño presa! Peor será chegar fea ao altar, non si?

Neste aceleramento sobresaen os locutores, sexan da radio ou da tele; ¡como se lles nota que están lendo o que outros escribiron, pois non hai deus, nin deus nin deusa, por parnasianos que sexan, capaces de relatar con esa velocidade! Non se decatan de que o oínte precisa un tempo, e tamén un ritmo, para ir dixerindo, para asimilar, eses tragos; ¿non será que lles importa un ravo convencer ao oínte? Daquela, ¿para que lles pagan, para que lle entre ao auditor por unha orella e lle saia pola outra? Eu, neses casos, apago, que xa o lerei no periódico, ao meu ritmo!

  

Por certo, e coido que niso non son o único: Eu comezo a ler os periódicos polo final… A culpa é deles, por poñe-las verdades nas últimas páxinas; quero dicir, as necrolóxicas, non pensedes mal.

Estoume lembrando daquel día en que meu avó e mais eu volvíamos da Misa de cedo; nós subindo ao Escouredo, e a señora Antonia do Roxo, baixando, que ía para a segunda. Daquela os reloxos eran de sol, e cando non había sol…, a vulto! Díxolle a veciña: -Señor Xosé María, parécelle que vou a tempo…, para chegar á Misa, á segunda? Meu avó, filósofo coma sempre, ¡quen me dera imitalo!, díxolle: -Muller, se vas amodo, chegarás! ¿Chegou? ¡Que va, pois aos poucos metros…, ¡zas; tropezou nunha pedra, rompeu unha zoca, e…, caeu de bruzos! Nós retrocedemos para axudarlle a erguerse, e coa mesma, apoiándose en meu avó, e meu avó na súa caiada, volvemos para Bergland, directos á casa da accidentada; menos mal que pararon de sangrarlle as nafres pois, de esgotados os paniños de man, eu tremín que meu avó me pedise a camisa, para seguir estiñando na señora Antonia!

-.-

¿Historias…, verdadeiras? ¿E logo, que contas? Contar non é igual que referir: cóntanse os contos e refírense as verdades! A Historia, a de maiúsculas, case sempre se escribiu co sangue, co dos mellores, co sangue dos inocentes, pois os outros estaban, quedábanse, na retagarda. Por iso é sacra, por iso! E como sacra, hai que referila con verdades depuradas, auténticas, ben estudiadas, contrastadas, ou, polo menos, se tratamos de probabilidades causais, afondar nas súas motivacións; as historias minúsculas, as historietas, son coma a feira, que as referimos segundo nos foi nela, ou segundo nos gustaría que fosen, o que é igual a dicir, botándolles imaxinación. ¿A imaxinación ao poder? Tamén é certo, pois, sen imaxinación mal podemos idealizar o futuro, e este depende en gran medida das nosas preferencias, das nosas idealizacións.

¿Explicóusenos que en España houbo tantísimos reis godos, en tan poucos anos, porque se mataban entre si; para herdar, non, para arrebatarse a coroa? ¡Por algo os canarios, tan pacíficos eles, nos alcuman de “godos” aos peninsulares! Tan foi así que incluso, en certa ocasión, alguén lles pediu auxilio aos bérberes, e viñeron! ¡Vaia se viñeron, setenta mil invasores! Menos mal que só trouxeron 7.000 cabalos; iso si, de raza árabe! Se viñesen todos dacabalo, daquela si que era certo que subirían á Pedrafita, e de aí, á Fisterra. Se nos libramos os galegos, foi precisamente por aquela miseria de cabalos; librámonos da invasión, pero non de servir ao Rei en África, que aí temos o caso de que, daqueles quince mil mortos do Rif, en xullo do 21, a maior parte deles eran galegos, galegos pobriños, que non tiveran con que pagar aquela “Cuota” inefable.

Os vencedores, na euforia dos seus gaños, sempre encargaron a amanuenses, séxase, catacaldos, hoxe chamados, “negros”, que lles escribisen as arengas, as historias da Historia, e aí quedaron! Pasan os anos, morren os vencidos, e quen rectifica? ¡Meros afeccionados, escribentes que escriben de oídas, ou por referencias vingativas! Total: Que ser historiador, un historiador fiel, é máis difícil que ser enxeñeiro cuántico! Pero non me fagades moito caso, pois eu tamén aprobei a F.E.N., (Formación del Espíritu Nacional), e xa se di que, do ben apreso, algo queda, algo se conserva.

-.-

Os amantes de hoxe en día

¿Que se dirán, que poden dicirse estas Myiopsitta monachus, que non se teñan dito de antemán? Polo que percibo, os amantes de hoxe en día xa non parrafean en verso, e as cotorras? Observando o arrolamento destas, fáiseme que si, que o fan en verso. ¡Agora me explico o por que o poeta Manuel María tiña tanto éxito coas rapazas, e aínda así, aquela “Miss Lugo”, Mabisa Ron, deulle cabazas!

Falarlles en verso aos prosaicos é unha loucura, un disparate; perde-lo tempo! En verso hai que falarlle á Natureza, preferentemente na primavera, tódalas primaveras. ¡E ás mozas, tamén; por suposto! Na primavera todo rima, que por algo é a estación na que se namoran os paxaros, e fan o niño, e crían os fillos, e cántanlle á alba albas de gloria!

Nesas algaradas chamadas “botellón”, os rapaces, falan en verso? ¡Teño que saír unha noite para espreitalos, pero o caso é, como fago para disfrazarme de rapaz, calvo, coa barba branca, e unha chepa monumental? Vóullelo preguntar aos espías americanos, e que, por favor, me presten un aparello deses de escoitar a distancia! A cambio, déixolles poñer unha Base no meu Prado Grande, no dos castiñeiros, que é un sitio axeitado!

-.-

Falando de falar: A meu pai encantáballe falar con sete ou oito mulleres da súa época e da súa bisbarra que, sen altos estudios, dábanlle a tódolos temas, e a todos con amenidade e con profundidade. ¿De que falaban? ¡Pois, de todo o divino, e tamén de todo o humano, de todo o que se sabía, ¡e podía!, falar a mediados do século XX: poucos temas, pero vitais para aqueles tempos! Miña nai, que era intelixente, pero á súa maneira, e boísima, pero tamén algo posesiva, celábase tremendamente daqueles diálogos puramente intelectivos. Rememorándoos, gozo con lembralos porque me dan unha evidencia de que os rústicos non estaban no campo: ¡O campo é filosofía, pedra filosofal, froita selecta…, para quen quere e sabe cultivala! No campo, na soidade do campo, cultívase todo, de todo, e mellor aínda se abonamos con vontade de perfección.

¿Os homes, no ínterim? ¡Os homes somos máis simples, así que lles chegaba con falar do tempo, do tempo e da feira…, amén do caro e do escaso que andaba o tabaco! Aquelas…, ¿sabias?, desintoxicábanse analizando, mentres os maridos se intoxicaban de tabaco, como se non tivesen droga suficiente co tapabocas do réxime franquista. Desde entón a muller foi a peor, pois agora son elas, maiormente elas, as que fuman. Para igualarnos en altura, en altura física, pois na outra sempre estiveron por encima, tacóns; e para igualarnos en estulticia, fuman!

Había mulleres intelixentes, pero, listas, poucas; de presente, ¡a verdade sexa dita como din os que presumen da pouca que teñen!, en intelixencia non foron a menos, pero en listura, que non é sinónimo de intelixencia, por máis que así o poñan os dicionarios, foron a máis. De propósito: Nesa Lei de Violencia de Xénero, que tanto deu, e dá, que falar, boto en falta un artigo que esixa unha ditame de Psicólogo subseguinte ás denuncias das mulleres supostamente maltratadas. ¿Para que? ¡Por machismo, para dilucidar se hai ou non hai atenuantes no comportamento do nobre bruto, pois igual é máis nobre que bruto, e está doído, inevitablemente doído, por algún que outro esporazo da conxénere! ¿E iso…? ¡Pobriños, para poñelos a tratamento previo, en evitación dunha posible, e irreversible, gangrena matrimonial!

Agora que sabemos moito, agora que tanto estudamos, e vai resultar que temos menos de que falar que naqueles tempos da incultura. Claro que está o fútbol, pero morreu Lenin para descubrir que este si que é o opio dos pobos, e non a relixión: ¡Grazas á relixión os pobos veñen soportando o indicible, evitando guerras atroces, pero non as opresións, que hai veces nas que compre soltar un taco! Xeralmente falamos do que menos importa, e calamos no transcendente. ¡Se resucitasen aquelas mulleres da miña bisbarra, nunhas listas abertas terían o meu voto! Con mulleres así, os brutos achántanse, e coido que a violencia de xénero, de non erradicarse, iría a menos.

-.-

Tenme sorprendido, e sigo estándoo, iso de que, nesta España dos meus pecados, fonte, manancial, de tantos inventos, e de tantos inventores, desde o Ictíneo á fregona actual, ninguén tivese a ocorrencia de rexistrar ese sistema das contas “B”, tan útil e tan xeneralizado. ¡Mira que sería rendible esa patente!

O caso é que esa técnica contable vén de vello. Estoume lembrando que, sendo un bancario principiante, naquel territorio de…, ¿de soberanía?, de Ifni, xa me tocou pasar apuntes, ¡á man, que é como daquela se facía!, na “Cta B”, dun importante centro militar. ¿De onde viñan os ingresos? ¡De mil maneiras, de mil raspiñadas, entre elas, a de dar permisos sen lista de embarque, co cal os sorchis seguían devengando, pero non cobrando, nin gastando rancho, aforros que ían…, a onde non debían! ¿Daquela, para onde ían? ¡Iso nunca o souben, que era segredo de Estado! O único que souben foi aquela transferencia millonaria que me mandaron facer, en certa ocasión, para unha conta de nome rarísimo, e por tanto esquecible, en Madrid; iso si, no mesmo Banco, no de fóra, no Exterior!

Tamén é certo que había, daquela, outras técnicas máis sofisticadas, pero tampouco as vexo rexistradas. Para mostra: Naquel Casino de Oficiais a miña dona gustaba de sentarse na mesa da nai do comandante Baylo, pois, como galega acérrima que era, ¡dicían que ata se confesaba en galego co Páter!, ao castelán dáballe mal, chapurreaba, así que agradecía moito que lle desen conversa, precisamente en galego. ¿Eu, mentres, que? ¡Daquela, por aqueles tempos, abondo facía con xogarme a vida sen encima xoga-los nosos aforros! Así que, entre iso, e unha xusta afinidade coa velliña, tamén as acompañaba, de cando en vez. Nunha ocasión díxome a miña rapaza: -Estou intrigada aí por dúas cousas: Que ese provedor, tan amigo teu, e tan bo cliente do Banco que seica é, sempre perda cando xoga cos mandamáis, e sempre gane cando o fai cos Oficiais. ¿Non debía ser ao revés, que tal parece que se comprace en baleirarlles o sobre mensual aos das estrelas miúdas? A outra é que veño observando que esa velliña sempre se persigna cando, desde a súa mesa, observa as perdas dese civil, que nin que vise o diabro. É tan boíña que tal parece que se doe do señor!

A miña contestación non se fixo esperar, de sabida que a tiña: -Muller, hai premios Nobel por moitas cousas, por moitas razóns, pero a ese señor tíñanlle que dar dous: o da Listura, e tamén o da Oportunidade. Perde, fai por perder, para ganar, para ganar moito máis, ¡a saber canto!, nos seus subministres, e todo iso sen que ninguén o note, sen que ninguén se decate, a excepción, claro está, da nosa galeguiña, que por algo e para algo é galega, séxase, intelixente!

Neste país, onde, que eu saiba, aínda non está abolido aquel slogan imperialista de, ¡España, Madre de Naciones!, é unha pena que ocorran, e sigan ocorrendo, cousas así, pois a ninguén lle gusta, aínda hoxe, que lle chamen…, iso, Fillo de Puta!

.../...

Pasa a

ESPALLANDO IDEAS

-II-