Gómez Vilabella: A GUERRA DE IFNI EN SÍNTESE FOTOGRÁFICA -III-

.../...

23 de Novembro do ano 1957

A NOITE DOS MORCEGOS

Á tardiña petaron na porta. Daquela vivíamos na rúa Fernández de Lugo. Era o entón Capitán, Gumbao, coa muller (Loly) e maila filla (Elba):

-Se lle poñedes esa tranca á porta..., déixovolas quedar!

-¡Vale! As dúas poden durmir con Xosefina, que a nosa cama é ancha...

-¿E ti?

-Nesta butaca, que peores durmidas tiven.

-¡Iso será se vos deixan durmir os foguetes...!

-¿E ti?

-¡En Tiradores! Hai “Generala” pero non houbo cornetas..., para que pensen que nos collen desprevidos!

Os foguetes comezaron cerca do día; viñan de abaixo, na dirección do cruce das estradas da Praia coa estrada da saída Norte. Xa de día, aventureime a subir á azotea: Parellas da Policía, pero de tres en tres, patrullando as rúas. Desde arriba:

-¿Os puedo preguntar cómo va la fiesta? ¡Ya no se oyen cohetes...!

-Los visitantes sólo llegaron hasta el polvorín del Cruce...

Pero outro, que me coñecía de ir cobrar ao Banco os xiros da familia, corrixiuno:

-No llegaron, que ya estaban allí, en el jardín frontero, entre los arganes... El centinela del polvorín, un paisano suyo, que dijo ser de Castroverde, está herido, en el hospital...

(Eu, para os meus adentros: ¿A quen se lle ocorrería situar unha polvoreira nun cruce de estradas, e para máis estupidez, cun xardinciño fronteiro...?)

O Cabo engadiu:

-Se está organizando un Somatén de civiles, de colaboradores voluntarios... Si le interesa, hable con el Comandante Mena..., que ya están reunidos.

Aló me fun, sen demora, consciente de que a nosa Gornición era curta, uns doce mil soldados, para facerlles fronte aos desaforados do Istiqlal, que se chegaran á capital, a Sidi Ifni, iso evidenciaba que xa tomaran, ou bloquearan, os postos de Policía espallados polo interior do Territorio. ¡Non ían atacar polo medio, expostos a quedar cercados, como lle pasou ao General Silvestre, daquela do Rif! Déronme brazalete e fusil; o diploma viría despois. Acredito:

Do Cuartel da Policía, xa co brazalete e co fusil, fun ao Hospital, para interesarme polos feridos. Nin que dicir ten que preguntei pola sentinela do Polvorín: ¡En efecto, era un rapaz de Castroverde, natural da Fonsagrada, que estaban, ou estiveran, de caseiros en Bolaño! Pediume auga “Polos seus defuntiños!”. Non lla din porque mo prohibiu o cirurxián que acababa de operalo; pero de coñecer que morrería ao día seguinte, vaia se lla daría! ¡Perdóame rapaz, que cha neguei por facerlle caso ao noso Científico!

Volvín para o Banco, por onde xa pasara antes de ir á Policía. Alí, ata daquela, non houbera novidade. Minutos despois chegaron os da Policía e subiron, para a azotea grande, dúas metralladoras e unha porción de sacos de terra. ¡Inaugurábase a nosa defensa, demostrando que os “chupatintas” sabíamos defender os cartos, fosen dos españois ou dos nativos!

Carrexando sacos de terra para as barricadas.

Desde estas terrazas, no 57, defendemos o Banco, con sacos de terra e unhas cantas armas. Pola mañá, oficina; de tarde, durmida; e de noite, garda. Para ir polas caixas dos cartos ao aeroporto, que nos viñan do Banco de España, Las Palmas, eu collía a miña Star e poñíaa no meu coche, encima da caixa lacrada. Tivemos que deixar de traer billetes de a 1.000 pesetas porque os nativos comprábanos a razón de 1.100 ou 1.200, ¡para levalos, para escondelos, en Tánger!

Somatén de Ifni (de mal nome “Batallón de la Gabardina”)

Zamalloa, en todas partes! Foi o noso Anxo da Garda.

Nisto de visita-los feridos Gómez-Zamalloa foi exemplar. ¡Tamén nisto!

O Banco Exterior de España pediu a Eibar, e mandounos de inmediato, nun dos avións militares, sendas pistolas Star, do 9 curto, para a nosa autodefensa. Nin que dicir ten que me puxen a ensaiar de inmediato, no oasis das “Palmeras”.

Pero o compañeiro, veciño da casa contigua, estreou a pistola disparándolles aos asaltante que lle invadiran a azotea: ¡Tratábase de que a muller puxera a secar unhas pelas de bacallau, e os gatos dos veciños..., pegaban saltos para chegar á tentación! A súa ¿proeza?, digna dunha laureada, pasou ao escudo do noso Somatén; aquí o temos; e no Museo do Ejército, tamén!

A miña gran omisión: Cando nos chegou ao Banco o orixinal daquel cheque de..., ¡un millón de pesetas!, cobrado nas Palmas de Gran Canaria polo moro chivato, aquel que lle anticipou a Rosaleny que nos atacarían na noite do día 23, este ¿periodista? incompetente non lle quitou una foto. A verdade é que me roubaran a Paxette 2 naquel atentado de Maio, aló en Safí, pero, co sabido sabido, valíame ben a pena mercar outra máquina, ¡aínda que só fose para lembranza e demostración do noso cheque salvador!

Os periódicos non falaron, pero as cámaras fotográficas, si.

Abastecendo, con mulos.

A canonazos, en Tiliuin.

¡Estarán detrás os argáns, que non os vexo!

Sementando paracaidistas

¿Que tal saben as “píldoras de Negrín” estando tranquilos, detrás dun muro?

¡Que aproveite, que pode ser a última cea!

As K-2 do desembarco de Normandía, que volveron a utilizarse en Ifni.

O cruceiro Canarias, que lle deron mal as cotas, e matou 26 dos nosos soldadiños. O Almirante Pedro Nieto Antúnez seica chorou cando llo dixeron. Outro desgusto levouno cando lle mandaron presentarse fronte á Agadir; daquela seica exclamou: “¡Anda que si me mandan disparar, precisamente hoy, día de Navidad...”!

¡Veña cavar trincheiras, para defende-la cidade!

¡Por fin, chegou a Legión!

Nos postos do interior:

¡Estes fóronse..., subiron aos luceiros!

¿Caídos por Dios y por España, o por la estupidez humana?

-.-

¿Tíranse, ou tíranos?

¿Papá, po que se tiran los paracas? Contesteille: “... porque les apetece!”. ¿Que outra cousa lle podía explicar a un neno?

¿Onde están os avións de “Préstamo y Arriendo”? ¡Nas Bases Americanas, porque o Tío Sam non lle deu permiso a Don Hermenegildo para utilizalos contra Marrocos! Daquela..., Junquers, do 36, dos da guerra de España!

Os sobreviventes acoden a rezar polos compañeiros idos!

-.-

Na Península sóubose do “ataque” pola “Pirenaica”; iso en canto ao pobo raso, pero don Hermenegildo xa o soubo cando lle comunicaron aquilo do chivato. Mandou requisar camións e, circunvalando Madrid, que embarcase para Marrocos, en tódolos avións dispoñibles, a súa querida garda..., ¡antes de que os madrileños organizasen un novo 2 de Mayo!

Como os nosos avionciños eran de pouco aguante, os aviadores encargados de levar bombas e persoal para a guerra de Ifni cargaron bidóns de nafta..., para ir engadindo combustible..., sobre da marcha!

Tamén reaccionaron os artistas, en particular Carmen Sevilla, Elder Barber e Gila.

Carmen Sevilla

De Carmen Sevilla teño que referir unha anécdota; e que ela me perdoe se me portei mal...; ¿mal, ou demasiado ben?

-Día da Noite Vella do ano 1957. Coa muller evacuada (nun avión militar, daqueles que nos levaban metralla e, de paso, algo de munición de boca), ceamos no Casino dous ou tres Somaténs, tres ou catro Oficiais, aquel día libres de servizo, e connosco, os tres artistas. Ían dar as doce pero..., ¡non tiñamos uvas! Un ocorrente, que sempre os hai, incluso nas guerras, suxeriu que Carmen Sevilla nos dese un bico a cada un dos presentes, e así pasábanos por vez. Cando me chegou a canda..., en vez de irlle á meixela, funlle á boca, ¡e ela non se revirou! ¡Grazas, Carmiña, que nunca mellores uvas comín! (Á miña muller conteillo en persoa, cando volvemos a estar xuntos; non creo que lle fixese moita graza, pero, perdooume, ou polo menos, iso dixo!).

-.-