TEATRO PARA AFECCIONADOS -I-

TEATRO

PARA AFECCIONADOS

-I-

Xosé María Gómez Vilabella

-I-

Para mozas de prol..., as de Pol!

Mosteiro (Pol): de onte a hoxe

Casa do Concello, na cabeceira do Campo da Feira.

 Colexio de Mosteiro

-.-

Xoguete cómico que se representou no C.E.I.P. de Mosteiro
como entremés da comedia,

¡Se eu mandase, ai daquela...!

 

Asistentes: No primeiro plano, á esquerda, o Alcalde de Castro de Rei, e maila súa dona; á dereita, Xosefina, nosa cuñada Severina, e por último, Hortensia Penelas.

A apuntadora é a rapaza da esquerda. Os outros, o autor-director con tódolos actuantes.

-.-

Para mozas de prol..., as de Pol!

 1º de Abril 1995

Xavier, que sube ao estrado, ao escenario, facéndolle acenos xa desde abaixo a Xosé María (Gómez Vilabella):

-¡Ai, ho, menos mal que acabaches con iso da presentación da túa obra, iso de "Se eu mandase...", que te chaman, e con todo apremo, por este teléfono...

Xosé María:

-¿E logo, quen é, por que nos molestan; non lles dixeches que estamos celebrando a Festa da Filloa, aquí en Mosteiro, arroupados por unha ducia de Autoridades..., que nolas axudan a comer?

Xavier:
-¡É do aeródromo de Rozas..., o Vixiante da torre!

Despois de acudir ao teléfono, Xosé María:

-¡Pido silencio, por favor, que temos un imprevisto! Avisáronme de Rozas que acaba de pasar, case a ras da torre, un obxecto voante non identificado. Seica deu unhas voltas por riba do campo, como se tivesen dúbidas entre coller para Castro, ou enfilar a nosa dirección, esta de Mosteiro. ¡Por outra parte, o seu S.O.S. non o deron!

Xavier:
-¡Ai, ho, oxalá veñan para aquí, pois o único que me falta por ver neste mundo é un extraterrestre; o malo é se veñen agredirnos, que eu non trouxen a pistola, aquela de cando era xateiro..., e como Presidente desta Asociación teño o deber de defendervos!

Xosé María, vendo que se alborotan nas butacas, máis os homes cás mulleres:

-Pídovos tranquilidade, que non vai pasar nada malo, máxime tendo connosco estas dignísimas Autoridades, cos seus Gardas de Corp´s, e logo que tamén as protexe o Dereito Internacional...

Xavier:
-¡Mentres non sexa o Capitán Kan, pois aló en Silva díxose que ese Roldán, daquela que estivo en Laos para esconde-los cartos, séxase, reservando aqueles Fondos Reservados...

Xosé María:

-Xavier, non te cortes, pois ese affaire xa é de dominio público...

Xavier:
-Ía dicir que me chegou un sopro de que ese Roldan fíxonos a falcatruada de venderlle a nosa Granda, esta de Silva, incluído Andión..., xa sabes, o Andelón, iso que foi campamento romano, ao tal Kan, que seica o convenceu de que non hai mellor terra neste mundo para sementar azafrán, e canela, e cravo, e ourego...; ¡todo iso!

Xosé María:

-Polo si ou polo non, propoño apaga-las luces..., ¡para que non vexan o noso xuntoiro, que así pasarán de largo!

Apáganse as luces, pero ao acendelas un pouco despois vese que entrou en escena un Extraterrestre, que se mostra de pé no estrado, chispeando con un sistema de alternancia de luces no seu corpo. Ao seu lado un prato voador, ¡un OVNI!

Da outra parte do escenario, cunha paisaxe de fondo, vén camiñando Arxentina, que é a dona do Xavier, pero ao ve-lo marciano asústase e fai que retrocede. Fálalle o marciano, por certo que moi afable:

-¡Aos seus pés, señora! Non se asuste, que lle son simplemente un marciano, un marciano pacífico; ¡iso si, auténtico; dos do planeta Marte! Para darlle o meu enderezo completo, eu son o Abázcaro Maior do Reino, ¡do Reino de Marte, pois os de España sonlle doutro farelo! O meu oficio, como pasa nas colmeas, é fecunda-las Raíñas, pero non todas, que soamente me achego ás mellores, ás guapas, séxase, ás Raíñas da Beleza. ¡Selección natural, que se chama! Estouno facendo para mellora-la raza humana, pois, entre as drogas e maila contaminación, vostedes van de mal en peor! ¿Daquela sería tan amable de dicirme o camiño de Mosteiro, pois aló en Marte, no meu país, díxonos un augur que, ¡Para mozas de prol..., as de Pol!? Tamén me falaron das de Castro do Rei, pero con esas non me atrevo, pois, xa que son do harén do Rei Juán Carlos..., que as galee o seu galo!

Arxentina, que volvía da feira, cun cesto de vimbios no brazo, daqueles de leva-los ovos, vestida con un pano da Raíña, saia de estameña, etcétera, moi aseada e composta, contéstalle ao Marciano:

-Señor, vostede chega tarde, que as feiras acabáronse; eu veño da última... En canto ás femias de Pol, modestia á parte, ser sómoslle tal e como lle dixeron..., da primeira categoría!

Extraterrestre:
-Señora, nese caso..., tocoulle a vostede! ¡Chissss...! -O Marciano sopra forte, canto pode, mirando para Arxentina cos brazos estendidos coma se fosen antenas: -¡Queda inseminada deste abázcaro! Agora terá un fillo, outro, para engadirllo á súa Modesta, ao que dará por nome Benvido; tan alto, tan guapo, e tan listo, que chegará a ser o Rei dos Reis no reino de Marte! ¡Abur, que marcho..., a por outra!

Desde que se vai o Marciano entra Xavier en escena. A súa muller, Arxentina, abre o cesto á vez que lle fala, mostrándolle o neno, un moneco deses que choran cando se les aperta o ventre. Todo con tenrura, melosiña, como ela adoita falar:

-Mira, Xavier, o que me pasou cun marciano, que debe ser deses da Xunta, que seica o mandaron de Marte para mellora-la raza... Sonche tan listos que mo fixo de lonxe, soprando, co alento... ¡Nada máis que soprando, non penses mal, que eu nada lle consentín, que nin o mantelo apartei...!

Xavier, con cara de pasmo, facendo equilibrios pois cústalle terse en pé por culpa da sorpresa, nervioso, vacilante, pero colle ao neno en brazos, (un moneco), sen apertarlle a tripa para que cale, e segue sen enfadarse, tal que se fose o propio San Xosé co Neno Xesús:

-¡A ver, logo, muller, a ver este milagre! -Xa co neno en brazos e movéndose cara ao público para que llo vexan. -Xa que veu así, de contrabando, será cousa de crialo na casa, pero tamén che digo que, no de guapo, comparado cos que che fixen eu..., ¡meu pobre! Por ser, ata é mouriño, de pouca casta...; muller, para isto non facía falta que esa Xunta trouxese marcianos..., e máxime estando eu no país!

Arxentina:
-O fautor do milagre encargoume que lle poñamos, Benvido. Esposo, dime algo; que che parece?

Xavier:
-Muller, que me vai parecer? ¡Veu desa maneira...; polo que dis, igual que vén o trono...! ¿Será por iso que din que o noso Santiago é Fillo do Trono? ¡Que país, e que Xunta, que en todo se mete! En vista do visto..., ¡sexa! E xa que veu, bautizarémolo..., ¡como Deus manda, que El si que manda, aínda que algo menos cá Xunta! -Dirixíndose ao público: -Mirade, mirádeo ben, que mo tedes que aceptar por fillo de lexítimo matrimonio! E para que non haxa dúbidas, vouno recoñecer por ante Notario, coma se fillo propio fose..., para disimular!

Arxentina:
-Meu Xavier, lémbrate de que a San Xosé pasoulle algo parecido...

Xavier:
-Si, muller, que niso estou, que ti non tiveches culpa, miña fiel esposa! Daquela vou avisa-lo Cura, e tamén o Notario, para saír disto, pero xuro, por Marte que sexa, que a min, outro embolado destes, o que é esa Xunta non mo mete! Se queren mellora-la raza galega, que lle pidan permiso ao Papa para casa-las monxas, para casalas cos Curas. Non é que as monxas sexan máis guapas cá miña Arxentina, pero algunha aproxímaselle!

Avisan ao Cura, que entra cunha aljofaina, ou almofía, con auga e cun cesto grande de sal.

Cura:
-¡Xa estou aquí, que vin en canto me avisaron, pois agora, os Curas, a falta de mula, dispoñemos de helicóptero, aínda que son máis perigosos cá elas, cás mulas! ¿A ver, onde están os padriños...?

Padriños, que se adiantan:

-Tamén estamos aquí, señor Cura, e non só co corpo presente..., así que, por nós, proceda, cando queira!

Cura:
-¿Saben o Credo..., que xa poucos quedan deses?

Padriños:
-¡Nós, si; ou do que non, como íamos ser padriños dun anxo, vido directamente do Ceo, do Ceo ou de Marte, pois iso non o temos claro!

Arxentina:
-¿Señor Cura, gústalle este neno? ¡Vostede non ten sobriños tan guapos, e iso que non é feo! Mire, como veu algo atrasado..., despois das regras, ¿sabe?, ¡un milagre!, daquela ímoslle poñer de nome, Bienvenido, ¿ou prefire, Benvido, agora que os Curas romperon a falar en Galego?

O Cura, que non lle contesta, fai que le no libro do Rituais, en voz baixa, e despois remata dicindo:

-Con intención de bautizarte, bautízote con estas augas limpísimas do Pol, do Lea e do Azúmara, que as mesturei para que abarquen todo o país, e de paso, para que Deus te mesture cos seus elixidos.... ¡De sal, póñoche un cesto! -Faille unha cruz na fronte ao moneco e bótalle a auga e mailo sal, cuns ataños grandes, desproporcionados; despois diso volve a falar, pero con voz solemne:

-Chamaraste Benvido..., e co guapo que es, desde hoxe empezo a preocuparme pola miñas netas..., ¡perdón quixen dicir, polas sobriñas - netas!, que teño corenta, e se lles saltas nas bragas..., ¡perdón, pois quixen dicir, nas brengas!, daquela..., ¡daquela vasme facer un patriarca, outro Abraham!

Vaise o Cura á vez que entra o Notario, por cadansúa porta. Notario, cun cartafol enorme debaixo do brazo:

-Don Xavier e dona Arxentina, segundo me encargaron aquí lles traio a Acta de Adopción deste neno. Vóullela ler, e despois firman, ámbolos dous.

Xavier:
-Vostede faga as cousas legais, en condicións, pois, xa que nolo trouxo unha especie de cegoña moderna, terá que entrar na nosa herdanza!

Notario, con moio empaque e solemnidade:

-Por ante min, don Serafín, Notario do Ilustre Colexio de Pol, COMPARECE o que di ser e chamarse don Xavier de Castro e de González, casado, natural e veciño da Fonte Frida, neste municipio de Pol, de profesión Presidente da Asociación de Xubilados e de Pensionistas desta bisbarra.

Ten, ao meu xuízo, capacidade legal suficiente para este acto, e requíreme para que faga constar que o susodito recoñece por propio fillo ao fillo da súa muller, tido á distancia, ao parecer de semente verbal, e que foi bautizado co nome de Benvido. Todo isto a tódolos efectos legais, incorporándoo nos sucesorios ao último dos seus Testamentos en calidade de herdeiro forzoso irrefutable.

Co exposto dáse por terminada a presente Acta de Recoñecemento, que leo ao señor Comparecente, etcétera, etcétera.

Firman todos, e despois o Notario recolle os seus papeis, dicindo:

-Agora, don Xavier, pague, tire de talón, que lle son mil pesos, e non é cousa de que eu leve tanto diñeiro enriba, que van pensar que o aclareo. As xoldas, querido amigo, xoldas son, e sempre, ou case sempre, traen comenencias! ¿Quere presumir dun fillo extraterrestre? ¡Daquela afrouxe o cinto...!

Xavier:
-Señor Notario, voulle firmar un cheque polo dobre... É para deixar pagada a seguinte, a próxima adopción, pois destes rexedores, sexan da Xunta ou de Marte, está visto que cando se lles mete unha cousa na chola, ata ás vellas poñen a parir! Despois da experiencia que deles temos..., pode haber segundas!

Cae o pano.

Autor - Director

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

 

Xubilados de Pol, embarcados na Coruña.

-.-

¡Se eu mandase, ai daquela…!

Argumento:

Acto I.- Estes vellos das terras do Pol, do Lea e do Azúmara, alporizados pola trepidación do mundo moderno, e arrepiados das cousas que suceden, nin no seu club de Mosteiro se senten felices: Complicacións da propia civilización nestes tempos vertixinosos e confusos nos que tanto esforzo lles custa distingui-la verdade da mentira. Os fillos, que se esquecen deles, entregados aos seus traballos, aos seus afáns; viaxes, problemas e vicios. Os netos, que lles dan unha de cariño e outra de sabrazos, baleirándolles a carteira. Os impostos, os mitins e mailas trapalladas dos políticos. Os dramas que se contan nos periódicos, na tele e pola radio. A Bolsa, cos seus altibaixos. Os réditos, que apenas lles cobren a carestía da vida. As pensións, que perigan. As terras, que quedan a monte. O despoboamento das aldeas, ¡lugares con un só veciño!, que xa non hai con quen falar. O encarecemento dos víveres... Sobresaltos e contradicións sucesivas, continuas, para as que non están preparados. ¡que os apuran de morte!

En vista diso, sublévanse en contra da propia civilización, da súa, da que axudaron a formar. Perden a prudencia e deciden merca-la Granxa de Eiras para facer nela, illados e libres destas ataduras, unha vida anárquica, de Comuna Pastoril, ao estilo desa mocidade que se fai chamar liberada, como se tamén eles fosen mozos: volver a empeza-la vida, o que lles reste dela, ao seu xeito, mandando eles, en por si. ¡En definitiva, facendo o que lles pete!

No acto II.- Xa están na súa Comuna, na aldea idealizada, perfecta, instalados nos costumes libertarios da súa LIBERIA, libres coma os paxaros, PERO, nin alí lles é posible ser anárquicos; ¡nin anárquicos nin tradicionais! Despois dunha serie de complicacións e de contradicións, desenganados, profundamente desilusionados, acaban vendéndolle a Cooperativa a unha cáfila desas dos mouros, vidos do Magreb. Volven para as súas casas convencidos de que non hai nada coma a propia familia, ¡con tódolos seus inconvenientes!, e tamén de que ese invento das Comunas non serve para vellos, ¡por verdes que sexan, por verdes que estean!

-.-

Acto I

Álzase o pano e aparecen tres vellos e tres vellas, (¡é un dicir!), nunha mesa redonda, con un tapete verde, dos de xogar. Están vestidos de domingo, atilados:

Colás (Nicolás), que xoga de compañeiro coa Faro.

Rufo (Rufino), faino coa Pepa.

Mingos (Domingo), e Manela, algo retirados, pero están atentos á partida.

Colás, pendente do naipe, pero non por iso deixa de falar cos compañeiros:

-¡As corenta! Se na vida tivese a mesma sorte que estou tendo aquí, no tute... Ía o conto de que os deixei, aló, na casa, discutindo do casamento da miña neta. ¡Chupona; quere que lle regale un coche, do trinque, para irse de lúa de mel a Suíza...! Cásase cun Licenciado que está no paro, e encima diso, non o fan pola Igrexa, ¡que nin que estivésemos no 36! ¡Xa se poden rir! Ben que lles dixen: Aquí, o que queira ir á lúa, de mel ou do que sexa, que se pase por Rioxoán, e que alí pregunte polo San Martiño..., ¡polo da Lúa, que tamén dan pousada, no Mesón Novo!

Faro, dirixíndolle a vista ao Colás e apertando nas cartas contra o peito, esaxeradamente, para que non llas vexan mentres fala:

-¡Ben feito, compañeiro; así se cantan as corenta, e á neta tamén se lle cantan, se é preciso! A Suíza fun eu, lava-las perolas, ¡frieiras incluídas! Alí morreu o meu home, o segundo, aquel portugués que caeu dunha estada, por culpa do xeo.. Deu-lo teña na gloria..., ¡pola pensión que me deixou! Tempos sufridos os nosos, aquelas cartillas da ración, aquela pobreza, o pan balorento..., que hoxe, esta xuventude, deu en tola! Aí téde-lo caso da miña neta, esa Virtudes, que aborrece ata do nome que lle puxen. Quéreme moito, moitísimo...; ¡tanto me quere, que quixo un pisazo en Lugo, herdando en vida, para poñe-la consulta! ¡Ai Colasiño, Colasiño, na familia de cada quen hai amores que afogan!

Rufo.- Nótaselle que trata de verlle as cartas á Faro, ¡as cartas, e de paso, a peituga! Con esta intención inclínase contra ela ao tempo que lle fala para distraela e para que perda o control:

- E logo, muller, ¿que lle pasa á Virtudes co seu nome ¿Amólana as virtudes, estórbanlle, non as quere? ¿Se eu lle dese queixas ao meu padriño..., e iso que carguei, de por vida, co nome de Rufino!

Faro.- Pousa as cartas enriba da mesa, aburrida; ¿de xogar, da vida, das dúas cousas...?

-¡Eu que sei! Por de pronto, cando a chaman, sempre preguntan pola Vir, ¡cunhas confianzas...! Iso si, pola miña saúde non preguntan, ninguén, nunca. A primeira vez que tal nome oín, respondinlle ao rapaz: ¿Oes, ti, por quen preguntas, pola do MIR ou pola Vir? Aquí hai unha moza que está facendo o MIR, pero chámase Virtudes... Vouche dicir: Era Virtudes, ben-sei-ora, pero, saíndo contigo..., ¡que o demo me leve se lle conservas o nome!

Mingos:
-¡Tamén ti...; te-la lingua gallada!

Faro:
-Ese Fulano deulle as queixas, e díxolle que fora sorte que se cortase a liña, que se non...; ¡vaia, que o tiña que escoitar!

Rufo, que fala con certa distinción:

-Mira, ti, Fariña, que tampouco é para poñerse dese xeito se lle chaman iso, iso da Vir. Aquí témo-la Pepa, ¡outro diminutivo, pero lévao con graza!

Colás, que se refrega os ollos, como para apartar deles imaxes desagradables:

-Pois eu, diso que falades, diso dos nomes, tamén teño queixas, que na miña casa, desde que foi iso dos narcos, de tanto oír falar do Sito Miñancos, deron en dicirme, Sito. Cando lles pedín aclaracións, dixéronme que o de Sito é un cariño, e que no meu caso derívase de Nicolasito. ¡Nicolás, Nicolasito, Sito, aos meus anos...!

Nestas achégase un Camareiro, con discreción, bandexa en man. Camareiro:

-¿Quen de vostedes é a señora Manela?

Manela, que se volve ao Camareiro, con cara de preocupación, de sobresalto:

-¡Son eu; servidora! ¿Ocorre algo?

Camareiro, dubitativo, confuso do recado que lle vai dar á Manela:

-¡Non llo sei, que así, polas pintas, cos pantalóns caídos e rotos, cheos de mendos; as guedellas polos ombros, tesas de non lava-la cabeza...; e logo que ten aros nas orellas...! -Cunha vacilación: -¿Señora, a onde vai co bolso? ¡Non o leve, que ese cotrán pódelle dar un tirón!

Manela, que lle pasou o sobresalto e sorrí abertamente, máis tranquila:

-¡Diso se trata, Camareiro: dun tirón! Con ese retrato que me fixeches, tan ao natural, seguro que se trata do meu Iván. Dous netos teño, e dos dous, este é o máis elegante...; ¡como será o outro! Eles din que están..., ¡niso, na onda da liberdade! Vin para aquí sen deixarlle cartos para paga-la letra da moto, e como é tan listo..., atopoume!

Pepa:
-Sorte foi a miña, que nacín fea; e así, de célibe, ceiba; ¡libreime de ter netos!

Colás, sentencioso:

-A quen Deus non lle dá fillos, o diabro aparéllalle sobriños. Iso din en Suegos, que é unha terra de suevos, suaves e santos, ¡a feito!

Pepa, que fala con desenfado, resignada:

-Seis teño, seis sobriños; e se fose a facerlles caso...; ¡ao completo, quero dicir, que algo sempre se lles fai! Só me deixan descansar os venres..., desde que se van á Sala das Festas, ou ao botellón, pero denantes..., ¡denantes nin en fila se poñen para facerme o Balance dos cartos! Que se tiíña por aquí, que se tiaza por aló...; ¡nin o Ministro da Facenda!

Rufo, con ironía:

-Querida Pepa, ¿de que te queixas? ¿Ou é que o Ministro da Facenda tamén te chama, tía, Tía boa?

Pepa, pizpireta:

-¡Ai cata que logo; quedábame ese chupón sen contar; co Ministro incluído, son sete; sete sobriños!

Manela, ao volver de entrevistarse co seu neto:

-¿Que, paráste-la partida, pola miña culpa; ou é que cansastes?

Faro:
-¡Non, muller; é que nos puxemos a conta-las bocas de cada familia! Eu, de moza, para que me entrase o sono, contaba ovellas..., pero ao de hoxe chégame con conta-los netos; ¡os netos e mailos seus repartos! ¿Non vistes os paxariños no niño, coa boca aberta? ¡Pois aí é nada, que os meus queren a bicada á distancia, en tarxetas! Diñeiro de plástico, lle chaman... ¡Da caixa á boca, directamente!

Rufo, sen facerlles caso aos naipes, moi concentrado, subliñando o que di, con énfase:
-Fariña, querida Fara, dixeches que contabas ovellas...; ¿ti sabes coidalas, sabes coidar ovellas?

Faro, que lle contesta con aires de mundo, de persoa sabida:

-¡O que ben se aprende...! Eu, si; gardeinas antes de irme para Cuba, pero libroume delas o meu Antolín, o primeiro, ¡de por vida!

Rufo, que segue co mesmo ton, interesante, misterioso e incitante:

-¡Ía propoñerche un negocio, pero, xa que renegas das ovellas...!

Faro, falando con decisión, con seguridade:

-O que é por fuxir dos netos, eu volvería ás ovellas..., ¡mais ao de hoxe, escasean!

Rufo, cun xesto de decepción:

-Era un falar; pois...; daquela, nada, que faciamos falta tres parellas..., ¡aí para un choio!

Mingos, que se inclina con curiosidade cara ao Rufo:

-Se non é moito preguntar..., ¡ti dirás!

Rufo:

-Si, é moito preguntar, pero vóuvolo dicir, aínda que..., ¡aínda que me ides tomar por louco!

Pepa, coquetona:

-Pola miña parte, co louco que estás, eu casaba contigo, ¡pero como non me dis nada...! Un home que empezou de albanel, de pinche, dando barro, ou polo menos iso andas dicindo, e que chegou ao que chegaches, a Promotor de Vivendas..., ¡ese home merece unha muller de xeito!

Manela:
-¡Vaia, muller, eu que lle tiña botado o ollo para min, e saes ti con esas propostas tan..., tan deshonestas!

Rufo:
-Aquí está Mingos, que tamén é viúvo...

Colás, que se cela:

-¿E logo, eu, que? ¡Pois téñoa do catorce; era do vinte, pero reviu un case nada nos últimos anos...!

Faro, sorríndolle pícara:

-Nunca me pillas no sinal do tres..., ¡e ben que chos fago!

Colás:
-¿Ai si, de veras? ¿Daquela, volverías a probar ventura? ¿Probaríala, comigo?

Faro, que segue coqueteando:

-¡Home, de guapo, o que é de guapo, hainos bastante máis; e de rico..., un regular! Pero, xa que estás cerca..., ¡é un favor que che fago!

Rufo:
-¡De aquí, entre bromas e veras, igual saen tres vodas! Polas trazas, se non escoito mal: Este Mingos coa Manela..., ¡que de ben mirado non fan mala parella! E logo está o caso do Colás, coa Faro..., ¡que tamén lles dou permiso!

Pepa, que lle sorrí, coqueta, provocativa, ao Rufo:

-¿Así que si; collíchesme a palabra, eh picarón?

Rufo:
-Muller, acéptote por esposa, encantado, pero cunha condición: Que reneguemos dos impostos, dos mitins políticos, dos periódicos e das revistas, da tele, de cruza-las rúas co semáforo pechado, dos sobresaltos da Bolsa, dos altibaixos dos réditos...; de todo iso que chaman modernidade, e nos vaiamos de Mosteiro para vivir onde non teñamos de civilización máis que a que queiramos ter; ¡nós, nós mesmos, sen imposicións nin malos exemplos!

Pepa:
-¿Gardando ovellas; que dixeches antes..., diso, diso das ovellas?

Rufo:
-Iso será se mercámo-la Granxa de Eiras, e facemos nela unha especie de convento, unha Comuna de Vellos Verdes..., ¡polo estilo desas que fan os mozos!

Colás, escéptico:

-Hoxe ninguén compra fincas na aldea, como non sexa unha Financeira...

Rufo:
-Pois eu, nunha sociedade libre, na que non manden os netos, entraba con gusto!

Camareiro, que volve a entrar en escena:

-Don Nicolás, que chamou a súa filla e deixou recado de que, sen falta, se pase polo taller de Galego...; non sei que me dixo de que vostede ten que afiuza-la reparación do seu Mercedes, que non lla paga o Seguro...

Colás:
-¡Grazas, Salustio, quedo sobre aviso; xa irei!

Faro, facéndolle rabiar:

-¡Que non, Colás, que non te quero; eu non caso cun vello que está manexado por unha filla!

Colás, brandengue:

-¡Miña pobre; cando vén unha..., detrás a outra! Ten mañá o xuízo do seu divorcio...

Faro, desculpándose:

-¡Colás, perdón; non falaras diso!

Colás:
-De nada, muller, que vai ter razón este Rufino, pois, lonxe da vista, do corazón tamén! Andei compoñendo na filla e no xenro..., e só serviu para que a propia filla me bote en cara que se está nerviosa, e se chegou ao que chegou, todo foi porque lle encubrín os pecados, as infidelidades do seu home. ¡Xa me anoxa tanta xente golfando ao meu redor!

Rufo:
-A Casa Grande de Eiras ten doce dormitorios, así que, aínda que durmamos por separado, ¡sobra! Aí podemos vivir, coas pensións, tal que Reis; e incluso levar amigas, se nos fallan as nosas...; ¡ou se cansan, que tamén pode ser! Formaremos unha comuna desas, e mercaremos unha ambulancia para evacua-los enfermos con prontitude, sen esperar polo 061. Médicos hainos en Mosteiro. E tendas tamén... ¡Daquela mandámo-la civilización familiar ao nabo de Lugo!

Manela:
-¿Quen..., quen traballaría, quen nos faría a limpeza, a limpeza e maila manduca?

Rufo:
-Copiemos do Colexio de Mosteiro; ¡o mesmo plan, pois cos cartos que aforremos cos netos, haberá para todo!

Faro:
-Colás e mais eu encargámonos de ir á Coruña polo marisco..., ¡unha vez á semana, que xa é un luxo! ¿Estás conforme, Sitiño?

Colás:
-¡Estou, muller, con tal de que non me chames así, que se con estas non me libro de cucamonas e de gaitadas, daquela non me movo de Mosteiro!

Pepa:
-Xa que imos vivir por libre, ao golfo..., ¡a primeira é vivir sen casar!

Rufo:
-Eu non te levo para Eiras, á Comuna, sen pasarte polo Sacramento; non vaia se-lo diaño que te namores doutro, e daquela..., ¡vaia exemplo que lles damos aos rapaces!

Pepa:
-Falades de anarquía, pero ben vexo que vos chega con un grolo.

Rufo:
-¡Se eu mandase...; ai se eu mandase, daquela a anarquía ía ser total, completa, por arrobas! Onde hai leis, vívese mal. Só tedes que ver aos que as fan, que adoitan ser os primeiros en pasalas polo arco. ¡Por algo será! No Paraíso só tiñan unha Lei, unha Lei con maiúscula, aquela das mazás..., pero veu Eva, aquela estúpida, e comeu das verdes!

Mingos:
-Pois o que é por min, se imos ter unha soa Lei, daquela mandas ti, ¡pois mandar sen leis non ten graza!

Manela:
-¡Niso de mandar tamén entramos as mulleres! O machismo perdéstelo en España, nas constituíntes de 1931, grazas á Clara Campoamor e ao Manuel Cordero Pérez, que nos conseguiron, daquela, o voto feminino!

Faro:
-Tódolos pobos civilizados teñen unha Constitución. Eu propoño que fagámo-la nosa, ¡a nosa medida, ao noso xeito!

Pepa:
-Iso está ben, que aquí somos seis constituíntes; ¡e daquela mandamos todos, por igual!

Rufo:
-¡Se mandase eu, mandaría iso que propós! ¡Líchesme o pensamento!

Pepa:
-Daquela votemos un Presidente, un Presidente provisional, ou como diaño se diga; que só teña de mando desempatar..., ¡por se houbese empates!

Manela:
-Sendo así, eu, de Secretaria. Vou buscar papeis, que sen papeis hai secretos pero non hai secretaría. -Cando volve cos papeis e coa urna para votar: -¡Xa soc aquí, como dixo Tarradellas! -Dispóñense a votar, e segue falando Manela:

-¿Vedes que fáciles son as eleccións levándose ben? ¡Os políticos vólvense tolos con elas, e por algo será: ou son eles os loucos, ou é que volven louco ao país! -Neste intre persígnase:

-¡Arre demo, o que pasou aquí: Seis somos, e seis Presidentes saíron, nesta votación! ¡Seica votou cada un para si mesmo! ¿Que facemos agora, que todos somos xefes, seis xefes, seis Presidentes?

Faro:
-¡O que fan os políticos, inventar cargos, que así mandan todos! A saber: Sendo seis, cada día manda un; e aos domingos..., ¡aos domingos que mande o Cura, que nós ímonos de excursión, por se nos descobren, e lles dá aos netos a tentación de visitarnos nesa Comuna de Eiras, nesa que imos formar ao estilo dos gamberros!

Colás:
-¿De excursión, a onde? ¡Para que non nos atopen, que igual saen cos cans para seguirnos o rastro...!

Faro:
-¡Á Corte Vella, coa merenda, que alí, ao estar resgardados, non nos atoparán os fillos...; nin os fillos, nin os netos, nin os sobriños!

Manela:
-¿Entón, conformes? ¡Si! ¿Non hai dúbidas diso, de que imos merca-la Granxa de Eiras para fundar unha Comuna de Vellos Verdes, fuxindo dos nosos, dos novos, da familia de cada quen? ¿Por unanimidade? ¿Estamos conformes en vivir coma golfos, gastando o noso diñeiro en golfadas, pero nosas; e que os fillos, os netos, e mailos sobriños, golfen coa suor da súa fronte, coa deles, e só coa deles? ¿De verdade? ¿Non nos arrepentiremos...?

Mingos, en voz máis alta para darlle énfase, como arengando; e os outros corroboran, asenten, aplauden:

-¡Si; conformes niso! ¡Viva a golfaría; a nosa, á nosa conta! Agora que mandamos nós, ¡viva a liberdade, viva o desenfreo, vivan os Vellos Verdes, nós! Daquela, ¡abaixo a civilización familiar, que se quedou obsoleta! ¡Todos á Comuna! ¡Vivan os golfos, e que traballen os mouros!

Cae o pano rapidamente,
como para simbolizar a présa que teñen estes vellos
por vivir ao golfo,
en réxime de comuna.

Acto II

Ao alzarse o pano, Faro está repantigada, relaxada, nunha cadeira, ou nun sofá, escoitando unha radio de pilas. Suponse que se trata dun salón da Casa Grande de Eiras, con motivos, con decoración, de pazo antigo. Vestidos en plan comuna, xovial e un tanto estrafalarios, todos, tanto homes como mulleres, ¡que por algo optaron pola anarquía!

Entra Colás asubiando, e bica á súa muller, na fronte:

-¡Ola, encanto! ¿Que fas aquí, soíña?

Faro:
-Soa, non, que escoito a radio, cousa que tiña esquecida alí en Mosteiro; ¡tanta tele que papabamos daquela! ¿Sabes que che digo? Que foi un acerto virnos para aquí, fundar esta Comuna, tal e como fan os rapaces de hoxe en día, pois aquí estase no Ceo: ¡Sen facer nada, sen unha familia que roñe, que nos roñe e nos mingüe a pensión! ¡Quen me ía dicir, aos meus anos, que tería semellante lúa de mel, aquí, neste curruncho tan bucólico, rodeados de ovellas, co meu Colás ao redor, sempre comigo, pendente de min...; e logo estes prados, estas árbores, eses paxaros cantaruxando aí fóra, nesas loureiras...!

Colás:
-Diso alédome, muller, de terte satisfeita, que moito me levo preocupado por toda a miña parentela, e ata hoxe ninguén me dixera que estaba feliz de terme ao seu lado, pero resulta..., ¡resulta que hai un pero, que se está formando unha tormenta!

Faro:
-Non, non pode ser; mira como loce o sol!

Colás:
-A tormenta é outra; ¡está en que hoxe temos asemblea, nós, aquí, nesta Comuna dos Vellos! Seica se enfadaron contigo..., ¡por culpa desa radio!

Faro, resolta, enérxica:

-¡Se lles gusta oí-los corvos, aló eles; eu prefiro escoita-la radio!

Colás:
-Si, muller, pero téñenche envexa..., ¡pois eles foron de lei, e non trouxeron aparellos civilizados á Comuna! ¡Vas ter que arrebolala para entre as xestas!

Faro:
-Non sería xusto, que das radios nada se falou; e logo está que non gasta corrente da comuna; ¡é de pilas! Tamén sucede que hoxe é venres, ¡e daquela presido eu!

Colás:
-De momento, e por se acaso, escóndea...; ¡mesmo na braga!

Rufo, que entra cansiño, secándose a suor:

-¡Non estamos para trotes, meus amigos, pero a Pepa emperrouse en subir ao alto dos Campos de Cirio; e despois diso, á volta, tívena que traer ao lombo! Se estades de lúa de mel, nós tamén; ¡tres parellas! Así que temos liberdade plena, pero dentro das normas de toda Comuna; refírome á vosa radio, ese maldito elemento da vella civilización, da dos atrofiados, que seica a escoitades ás escondidas. Iso é trampa, iso é desigualdade; ¡non vale!

Pepa, entrando, que oe o final da disputa do seu home:

-Tes razón, Rufo, que eu tamén estou en contra das radios. ¡Non hai dereito; nós renunciamos á civilización, pero estes compas..., escapúlense da Norma Comunitaria!

Colás, atallándolle con enerxía, excitado e con indignación, na defensa da súa muller:

-¡Non se puxo nada disto, expresamente, no noso Regulamento! ¿E logo, que é máis moral, quedarse aquí, discretamente, dentro, nesta Casa Grande, ou andar a roulón polos Campos de Cirio, ensinando a pecar..., como fan outros!

Pepa, que se revolve gatuña:

-Oes, ti, velloufas, que andar polo monte se cadra non é decente, pero nós fixémolo con discreción, ao abeiro dos toxos, así que, ¿onde está o escándalo? ¿Non quedamos, daquela en Mosteiro, en que viñamos á Comuna para golfar, para romper coa civilización? ¡Pois logo! ¿Onde está o pecado, manexando aparellos que vos lavan o cerebro, ou amándonos ao aire libre, tal e como facían aquel Adán e maila súa Eva..., en coiros, pois a folla da parra collérona despois, desde que tiveron testemuñas?

Neste intre, collidos da man, e tamén moi acaramelados, entran Mingos e maila Manela.

Manela:
-Parade con iso da radio, que as temos gordas; gordas e redondas. Estivemos por xunto do río, polas beiras do Azúmara, que fomos...; non vos importa, pero diréivolo, que fomos..., ¡botarlles unha ollada ás ovellas! Resulta que non estaban os nosos pastores... ¡Eses fuleros, que aínda chegaron onte, cun contrato dun mes, e xa se van do sindicato...!

Colás:
-¿Que, que foi deles; fóronse a Mosteiro, acaso á taberna, a pimplar? ¡Deus, que pesado é traballar, pero, facer traballar aínda e peor!

Mingos:
-Á taberna fóranse, ¡pero á de Lugo, a ese botellón da Carballeira! Cando volveron, e se apearon do seu auto, un BMW do trinque, a pouco nos morden!

Colás:
-¿E logo, andan doentes? ¡Nin que fosen cans!

Mingos:
-Afirman que aí en Castro, nunha granxa, páganlles máis que nosoutros, ¡e por riba, asegurados! Que as ovellas son cometido seu, e que, coa nosa vixilancia, interferimos no seu traballo. A maiores queren unha póliza de Seguros, a todo risco..., ¡por se vén o lobo! Camaradas, non hai forma de fuxir da civilización; ¡é un mal que nos persigue!

Rufo:
-Todo iso é xusto: ¡asegurémolos, e paguémoslles a suba!

Manela, encarándose con Rufo:

-¡Págalles ti, do teu peto, señorito ricachón! Lémbrate que tivemos que acomoda-las familias para ter a liberdade de virnos á Comuna, así que, na caixa común..., ¡quedan mil pesos, e no Banco, pouco máis!

Faro, remangando na blusa cun xesto significativo:

-¡Sendo así, o que non estea conforme, que se poña; e os pobres, ao Asilo!

Manela:
-Tes razón, Fariña, -dio con sorna, -que nunha Sociedade, ¡ou todos, ou ningún! Para o que non estea a gusto nesta Comuna..., ¡está libre a Casa da Cabrona, río arriba!

Colás:
-¡Maneliña, non escónda-la cariña! Ti só tes un voto, nesta Comunidade, o teu..., ¡salvo que te avale o teu home! E a miña muller, esta Faro, ten outros dous, o dela e mailo meu, así que, ¡empatados! Se hai déficit de Caixa, con vende-las ovellas...! En canto á radio, se é obxecto de disputas, eu mesmo a tiro ao Azúmara, ¡para divertimento das troitas, que seguro que son máis sociables!

Pepa:
-Empezo a aburrirme, tamén aquí, nesta Comuna, pois estas golfadas non resultan tan divertidas como parecían de vistas na tele... ¡Para discutir só teño cinco persoas ao meu redor, e son poucas!

Colás:
-Daquela vai ser cousa de mercar seis teles..., para entreternos, pero teñen uns programas malísimos, a cal peor!

Pepa:
-É ben certo que había acordo para romper co mundo, coa civilización, ¡pero todos! Do contrario, esta Comuna fará augas, ¡por tódalas biquelas!

Manela:
-As tres queríamos un pitorro...; ¿que nos falta agora? Non vou garda-lo secreto por máis tempo: Isto da Comuna foi un invento voso, dos varóns, pero aceptado polas tres mulleres para casar con vosoutros..., ¡en vista da vosa friaxe!

Faro:
-Iso foi certo; e mal feito, pois os vellos non deben namorarse. ¡Xa o dixo Castelao!

Pepa:
-De chanzas, o que queirades, pero eu volvo ao práctico: ¿De onde sacámo-los cartos para seguir coa aventura? ¡Hai que ir ao Súper!

Antes de que haxa resposta, aparecen tres homes.

Rufo, encarándose con eles:

-Para garda-las ovellas veñen tarde, que as imos vender...

Un dos labregos, brandindo a caxata, case que ameazador:

-Somos de Xerbolés, e vimos cobra-las leitugas...; ¡un quintal!

Rufo, sorprendido:

-¿Que leitugas, que aquí ninguén as encargou? ¡Non somos vexetarianos, senón carnívoros! ¿Encargastes leitugas...?

Labrego:
-Vostedes, se cadra, non, pero unha ducia de ovellas súas..., ¡que saltaron aos nosos invernadoiros! Estes homes son as miñas testemuñas; dous veciños bos, e non coma vostedes, señoritos da Casa Grande, ¡que nin se molestaron en presentarse aos confinantes, aos veciños!

Mingos:
-Esa falta tivémola..., ¡pero aínda estamos a tempo! E non se me alborote; ¡total, por un quintal de leitugas...!

Labrego, que colga a cachaba no brazo para deixalo libre, e así colle-lo vaso de viño que lle ofrecen:

-Vostede parece razoable, pero é un burro: ¡sonlle pesetas, e non leitugas! ¡Un quilo de pesetas polas leitugas que nos comeron as súas ovellas! ¿Enténdeme, señorito de Mosteiro?

Unha das testemuñas, que a outra non ten papel asignado:

-Quilo e medio, señor, se non queren que declaremos en falso dicindo que as leitugas valían dous millóns... ¡As testemuñas sempre comeron á conta dos preitos...!

Mingos, conciliador:

-Eu teño na conta, aí en Lugo, trescentas mil pesetas. Teñan, tres cheques, de a cen mil, un cento para cada un de vostedes, e disto non se fale máis, que agora témo-los xuíces moi ocupados cos cazos de certos políticos, e o preito desas leitugas, como é de menor contía, vai para dez anos. ¿Están conformes coa transacción, coa rebaixa?

Labrego, resignado:

-Isto non é arranxo, nin o demo que o fixo, pero..., ¡por se-la primeira vez, pase! ¿Vostede é avogado, ou político...?

Mingos:
-¡Aínda non..., que non tiven tempo!

Labrego:
-¡Ai, ho, que me enganou ben a vista, a vista e maila orella; é que vostede fala tan ben...! Se chegamos a saber que non era avogado, daquela..., ¡daquela, por menos de medio quilo, nada! E agora, ímonos. Cando queiran leitugas, veñan vostedes mesmos..., ¡pero non mande ás ovellas por diante!

Mingos, desconcertado:

-¿Non dixo que llas comeron as nosas ovellas; como é que nolas ofrece?

Labrego, xa desde a porta:

-¡Dixen, e non dixen, pois cos señoritos..., xa se sabe, se non se chora un pouco, montan nos labregos!

Carteiro, que entra cun certificado, e fáillelo firmar:

-Aquí lles traio saúdos da Delegación da Facenda; ¡espero que sexan boas noticias!

Rufo, desde que olla os papeis e firma no libro:

-Compañeiros, non matéde-lo Carteiro, que el non ten culpa do que nos pasa...; ¡ningunha!

Mingos:
-¿Culpa, de que; que ocorre?

Rufo:
Hacienda, esa vella, vella amiga nosa, di que faltan dez papeis para legaliza-la nosa Cooperativa...; ¡e que paguemos, non sei canto!

Faro, sorprendida, inocente:

-¿É que as Comunas..., tamén pagan..., así sexan de golfos? ¡Fixemos unha gamberrada para escapar, entre outras macanas, dos impostos, e resulta que estamos dentro da Lei, collidos nela..., coma as perdices na trapela!

Rufo, seriamente enfadado:

-¡Que Comuna, nin que Comuna! Para os da Facenda nada é común..., que todo ten dono!

Camareira, que entra secándose as mans co mantelo:

-Señoritos, ¿teñen fame?

Manela, dándose de señorita con clase, corrixe á Cociñeira:

-Carmela, pregúntase que se temos apetito; iso da fame é unha ordinariez; ¡na casa dos señoritos hai que falar ben, con propiedade!

Carmela, a cociñeira, chungándose dos seus amos:

-A ordinariez é comer amoras da silveira, coma os merlos..., ¡que xa non quedan víveres na despensa! Así que apronten cartiños para ir a Mosteiro... ¡Ah, outra cousa, que está abaixo, no portal, un político; seica quere falar con vostedes..., diso dos votos!

Pepa, estrañada:

-¿Con nós? As Municipais xa pasaron, e para as outras aínda faltan... meses!

Político, descubríndose cerimonioso:

-¡Distinguidas señoras, señores, meus queridos cidadáns...!

Faro, un tanto burlona:

-¡Pero, home de Deus, non sexa ridículo, e deixe de facerse o capitalino, que aquí estamos retirados do mundo civilizado, nesta Comuna, nesta residencia anárquica, dúplex, en plan aberto; coma quen di, ao golfo!

Político, facendo unha reverencia; nótaselle que está nervioso, pouco afeito ás campañas, e trabúcase:

-¡Grazas pola súa confianza, amable señora! Cos meus respectos, eu quixera falarlles do programa do meu Partido...; ¡quero dicir, partido non, que está enteiro, perfectamente unido...!

Faro, insistindo:

-Mire, señor postulante, vostede fale claramente, para todos, ¡se é que sabe, pois tratándose dun político, poucos hai que se aclaren! Aquí sómoslle iguais, iguais pero non comunistas; todos iguais, ¡seis Presidentes!

O Político, con toda a súa sorpresa por tanta democracia:

-¡Seis comúns, aquí, todos xuntos; onde tal se viu! ¿Que comicios foron eses; onde están os pares, a nobreza deste país, os seus caciques...?

Manela, meténdose no tema:

-¡Nada de pares, que todos somos nones; tres parellas! Sómoslle tres parellas anárquicas, fuxidas desa Babel de Mosteiro; quere dicirse, libres, fuxidos da civilización!

O Político, xa disposto a largarse daquel manicomio, que por tales os tomou:

-¿Anarcos; vostedes son anárquicos? ¡Deus, que xente temos neste país; onde me metín; o que hai que facer para soutar un voto! Como dixo Unamuno, ¡que pais, que paisaxe, e que paisanaxe! ¡Deu-los ampare, amén!

Mingos, que entra con Rufo e coa Carmela, coa cociñeira:

-Fixémola boa! Fomos a Mosteiro, para subministrar, e levámo-la nosa ambulancia, coa sirena posta, para chegar pronto... Polo abuso, eses de Tráfico papáronos cincuenta mil pesetas, ¡de multa! ¡O que nos faltaba...! E non acaba aí a cousa, non señor, pois resulta que nos atopamos, aí en Mosteiro, con ese Paco Lobatón, ese do "¿Quien sabe donde?", que tiña as cámaras consigo... ¡As nosas familias, todos e cada un, tódolos parentes de nolos seis, denunciaran a nosa ausencia, a nosa desaparición por irnos sen deixarlles o enderezo...!

Pepa:
-¿Como; para que nos denunciaron? ¿Quen foi...?

Mingos:
-¡Muller, todos! ¡Para que vai ser, para seguir mamando das nosas cartillas, dos nosos aforros, das menciñas coa receita de Pensionista...!

Pepa, decidida, alzando a voz, e medio volta cara ao público:

-Está visto que non se pode vivir lonxe, nin de cu para a familia..., ¡por tragaldabas que sexan! ¡Isto non funciona! A civilización persíguenos, ¡incluso nas comunas! -Vólvese cara aos compañeiros: -Facede o que queirades, pero o que é Rufo e mais eu ímonos, volvemos para Mosteiro, na propia ambulancia. E despois, de chegados aló, propoño que lla vendamos ao Concello, para paga-las trampas da nosa Comuna! Esta granxa podemos vendérllela aos mouros, a eses inmigrantes do Magreb, que eses veñen do Atlas, e entenden de gardar ovellas! -Agora xesticula moito, nerviosa, poñéndose cara ao público: -¡Abaixo a anarquía, e viva a civilización! ¡Vivan os fillos, os sobriños, os netos..., con tódolos seus inconvenientes! -Vólvese de novo para os seus:

-Rapaces, esta experiencia, miña e vosa, foi boa..., ¡para non caer noutra!

Levántanse todos á vez, dispostos a recoller e irse, para volver ás tarefas de costume. Apértanse, en sinal de despedida. A Casa Grande de Eiras queda libre. Ao levantarse, os seis, preséntanselles, correndo, que saen do fondo da sala, tódolos parentes dos actores, maiormente os nenos, e abrazan neles, todos ledos de volvelos a ter ao seu dispor.

Aparece na sala Paco Lobatón, o da Televisión Española, co seu bigotiño, e ordena ás cámaras da televisión que filmen o retorno, a aparición, o arrepentimento daqueles Vellos Verdes que tiveron a idea, unha idea utópica, imposible, irrealizable, de formar unha Comuna..., ¡tal que se fosen rapaces!

Cae o pano rapidamente para simbolizar a maneira, precipitada, da súa fuxida da Casa Grande de Eiras, pero os actores quédanse pola parte de fóra do pano, do telón, departindo coa xente que lles foi dar a benvida con ocasión do seu retorno ao fogar de cada quen.

Autor- director

Xosé María Gómez Vilabella

-oOo-

FESTA DA FILLOA EN MOSTEIRO (POL)

da

Asociación de Xubilados e Pensionistas.

Estreáronse en Mosteiro (Pol),

nos locais do

Colexio Público de Educación Xeral Básica,

as miñas obras:

Para mozas de prol..., ¡as de Pol!

Entremés

e

¡Se eu mandase, ai daquela...!

Comedia

Presentación

Abriu os actos  daquel 1º de Abril do ano 1995 o Presidente da precitada Asociación, don Xavier Castro González, que fixo a miña presentación pedíndome que lles comentase a importancia cultural das representacións teatrais que íamos celebrar seguidamente. En consecuencia, estas foron as miñas verbas:

Dignas Autoridades (estaban presentes os Sres. Alcaldes de Castro do Rei e de Pol, coas esposas respectivas, así como algún Concelleiro de cadanseu Municipio), queridos amigos, xubilados, ou aínda non:

           

Esta celebración tiñámola que ter feito o sábado último, que así coincidiría co Día Mundial do Teatro, pero estas cousas non se fan soas, que levan o seu tempo, tempo e esforzo; tanto, que incluso para hoxe, por culpa dunhas influenzas que se meteron connosco, témo-la representación un tanto crúa, así que vos pedimos, de antemán, un disimulo para os nosos fallos.

           

Este Xavier, este polifacético que sempre está en todo, encargoume que vos explique a trama desta comedia satírica, a filosofía do seu argumento, pero coido que estaredes máis calados e máis atentos ás súas peripecias se vos colle por sorpresa; o que si farei, xa que estamos nun Colexio, e toda idade é boa para repasa-las leccións, serán algúns comentarios sobre estas manifestacións culturais, ás que chamamos, xenericamente, Teatro. Dixen culturais pero quedeime curto porque a verdade é que o fenómeno teatral non só é un produto da cultura dos pobos máis avanzados senón, e máis ben, unha función natural do ser. Levamos, en nós mesmos, unha mestura imperativa de necesidades íntimas que adoitamos nomear, ou cualificar, como substancias relixiosas, potencias contra o mal, ansias de adiviñación, intuicións, disposicións especiais para o xogo e para o amor, etcétera, capaces, todas elas, por si mesmas, de crear formas máxicas, e incluso místicas, en cada momento da nosa existencia.

           

Nesta cultura, na Occidental, hai que remontarse a Grecia para estudiar a evolución das formas teatrais; pero o teatro en Grecia non xurdiu, nin se perfeccionou, sen unha saiba abondosa, previa, de amplos antecedentes. Antes dos clásicos xa tivemos un mundo máxico, o mundo creativo do actor: O "mago", ou "bruxo", ou "meigo", como queiramos chamarlle, que foi unha mestura de individuo representante, e á vez representativo, do poder oculto, que pretendía dominar certas formas exteriores utilizando toda clase de trucos e de transformacións, osamentas, plumas, peles, carautas, etcétera, para deixar impresionado, absorto, ao espectador. Ampliados estes conceptos aos costumes colectivos, e mimando as expresións características, foise conxuntando, definindo, un universo interpretativo de tódolos sentimentos que lle son dables ao ser humano.

Nesta evolución da cultura, do culto á mente, á psykhe, é onde Grecia, aqueles lacazáns do Peloponeso, que precisamente por iso, por lacazáns e por preguiceiros, resultaron ser tan bos filósofos, cumpriron na Historia da Humanidade unha misión de salto, de etapa, xa que, determinando as especulacións do espírito, á forza de discorrer, e de discutir, deron os contornos precisos á función teatral.

           

Un dos primeiros pasos foi a traxedia, que é a forma máis substantiva do teatro, conformada no seu culto a Dionisos. Este deus representaba para os gregos toda a forza da embriaguez, a borracheira dos sentidos, o entusiasmo da mente, a morte e maila resurrección; en definitiva, o paroxismo das forzas anímicas, vitais.

           

Pouco a pouco, a traxedia orlouse, perfeccionouse, coa introdución dos coros e das danzas, que niso está o momento grávido deste parto tan complexo, múltiple, que foi o desenrolo teatral, establecéndose as gradacións fundamentais de, traxedia, drama e comedia.

           

Os romanos, rebelándose contra as doutrinas dos seus preceptores, dos gregos, que sempre houbo conflitos xeracionais, desde que o mundo é mundo, fixéronse esta pregunta:  ¿Non será mellor rirse que chorar? Daquela optaron por desdramatizar as traxedias, e con iso afloraron as comedias, sátira e risa, conxuntando, totus revolutus, xa que non hai ningún tipo de comedia que non teña por elemento medular unha, ou cen, traxedias, pois incluso os nosos autos sacramentais, tan asépticos de seu, teñen de cerne as traxedias do pecador e mailo drama supremo do Calvario redentor.

           

Vindo ao presente, nestes tempos tan convulsos, de escuridade política e de crises económicas, coa xuventude enrabechada e apática por tantas decepcións, cos propios esforzos da nosa xeración case malogrados, mil traxedias en definitiva, cómpre, cos romanos, aquilo tan sensato de, Albo lapillo notare diem, que significa, É bo, é boa cousa, marcar un día, sequera un, cunha pedra branca. Pois iso, precisamente iso, é o que fan estes artistas, estes amigos nosos, tan cargados de sabedoría que optaron por cachondearse das propias xaquecas, sublevándose, incluso, contra estes médicos de Mosteiro, que lles andan receitando xaropes cando teñen eles, todos eles, o elixir da longa vida, en si mesmos, no seu humor, nas xoldas deste Club, desta Asociación, e nos risos das súas bromas e dos seus parlamentos.

Aquí os tedes, dispostos a divertirvos á vez que se divirten eles, eles mesmos, coa súa interpretación dun entremés, Para mozas de prol..., as de Pol!, e seguidamente, a comedia satírica, ¡Se eu mandase, ai daquela...! Para botalos a andar, aos actores me refiro, fagámoslles coma aquela Muiñeira de Mosteiro ás pedras da súa acea do Pacio, ¡que lles aplaudía cando escaseaba a auga do Azúmara!

¡Tres urros por estes Mozos da Terceira Mocidade, que reverdecen tódalas primaveras, esta tamén, agora mesmo, mesmo coma eses carballos do Campo da Feira!

           

¡Hurra! ¡Hurra! ¡Hurra!

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

Tivo lugar no mesmo Colexio, en Mosteiro,

o 15 de Xullo de 1995

a

Festa da Terceira Idade

Programa destes actos:

1º.-      Falaron os Delegados e mailo Alcalde de Pol.

2º.-      Entrega de trofeos da competición deportiva previa.

            Agasallos aos maiores.

3º.-      Intervén o Presidente da Asociación de Pol, Xavier Castro González.

4º.-      Servidor, Gómez Vilabella, falei sobre, A transcendencia do relevo xeracional.

5º.-      Representouse, por segunda vez, o xoguete cómico,

            Para mozas de prol..., as de Pol!

6º.-      Seguidamente, a comedia

            ¡Se eu mandase, ai daquela...!

7º.-      Concerto da orquestra local Leña Verde.

-o-

Nesta segunda representación dixen:

A transcendencia do relevo xeracional

Señor Alcalde, señores Concelleiros, benfeitores deste Club de Xubilados, amigos:  Xa que vai a cousa de homenaxe aos maiores, aos que, nos nosos tempos, naqueles da nosa mocidade, se nomeaban, nomeabamos, co respecto máis acentuado, maiores, ou máis exactamente, segundo o propio Catecismo, maiores en idade, dignidade e goberno, permitídeme unhas sinxelas evocacións para que sirvan de soarego á temática desta representación que imos ter seguidamente, na súa primeira reposición.

Vou empezar con plumas alleas, prestadas, traducindo, utilizando, un adaxio do refraneiro castelán que estimo atinado, e incluso suxestivo, para esta ocasión. Este refrán, ben antigo por certo, di: “Pai vello e manga rota, non é deshonra”.

Iso da manga, da manga rota, non require outros comentarios xa que os folgazáns, todos, sempre, conservan a roupa impecable; ¡non precisan remontes! Pero estoutro, esta alegoría do pai, dos pais, dos vellos en xeral, ten a súa filosofía, o seu aquel:

Un pai, un vello, e quen di un pai, implicitamente di unha nai, ámbolos dous, nunca deshonran, nunca deshonramos, que se en algo desvarían, desvariamos, ou se en algo nos torcemos ou disparatamos, pode ser por culpa desa canle, dese rego sanguíneo, dese rego cerebral, que seica se atoa cos anos.

Por iso, máis que dos presentes, que sería unha certa egolatría, quérovos falar dos ausentes, dos devanceiros, dos nosos vellos, daqueles que nos criaron, que nos educaron, que nos aconsellaron. Quero evocalos, aquí e agora, xunto con vosoutros, coas autoridades aquí presentes oficiando de fedatarios, para transmitirlles, para ofrendarlles, nesta especie de reflexión colectiva, a todos eles, á súa memoria, á súa lembranza, esta homenaxe que nos fan, hoxe, persoal e directamente, a nós, a nós mesmos, recibíndonos, case que en triunfo, neste ágape fraternal de Mosteiro, aceptándonos tal e como somos, precisamente por vellos, cos anos enriba, que é do único, ou do que máis, podemos presumir, neste xúbilo, tan honroso e tan xubiloso, dos relevados, dos cedentes do facho, dos dadores da correspondente testemuña xeracional.

A vida é unha carreira de obstáculos, unha ximnasia permanente, para competir, para mantérmonos en forma; unha loita esforzada, unha proba de relevos:

Recibimos o fachuzo no mesmo colo de cadansúa nai. Todo seguido, preséntase o pai, de consún, para comparti-la crianza: primeiro, en brazos; e seguidamente, da man; ¡sempre da man! Tras diso vén a escola, o ensino, os consellos, a carteira sempre aberta para subvir as necesidades de cada intre; ¡toda unha vida cedendo, transmitindo, paternalmente, maternalmente, neste relevo xeracional, amoroso e permanente, indefectible, que así é a Historia, unha sucesión de crianzas abríndose paso, transitoria, transitivamente, amparados nos precedentes, e amparando aos novos, aos seguintes!

Nesta panorámica, nesta transcendencia do relevo xeracional, estes actos, transmisores, culturais, nosos, teñen algo de facho; ou por mellor dicir, queremos que o teñan. ¡Gustaríanos que proporcionasen un certo estímulo ás xeracións do relevo! Dalgún xeito, máis ou menos explicitamente, estámoslles dicindo aos rapaces, ás xeracións sucesivas:

¿Vedes? ¡Pois si; é certo que aínda somos capaces de facer algunha cousa, incluso divertidas, a pesares de que alguén, por aí adiante, xa nos dese de baixa por obsoletos, por carrozas!

A nosa historia, a historia dos presentes, en tanto en canto é un factor estimulante, podería tabularse, ou concretarse, así, nunha apertada síntese:

Criámonos nas miserias dunha guerra estúpida, espuria, aquela do 1936 ao 1939; tan estúpida e tan espuria que a todos lles deu vergoña, e ninguén se molestou en explicárnola, ¡simplemente porque non tiña, non tivo, non ten, unha explicación lóxica! Uns, porque querían tirar das espiñas dos seus erros reiterados, fatos e ridículos, aquelas derrotas pretéritas, ou non tanto; outros, porque se lles ía das mans o xabón dos seus vasalos. Unha plebe que estaba aprendendo a ler, e coidaba que xa sabía rexerse, competir, de propia cabeza, cando o real é que, uns e outros estaban verdes, empezando polos teóricos da democracia, e precisaban un acomodo, unha autocrítica; en definitiva, unha purga, ¡pero lenta, paciente, e non precisamente de rícino!, para limparse do indebidamente usurpado, papado, uns; e do indixerible, do indigno, os outros! Quixemos correr, pero tronzámo-las pernas, e custounos unha convalecencia…, ¡de corenta anos!

Partimos, procedemos, todos, ou case todos, dunhas escolas miserentas, invernías, descontinuas, aquelas da palmeta e da pizarra de lousa; mais, con iso e con todo, ou se cadra precisamente por iso, porque nos vacinou aquela austeridade extremada, espartana, de pan e touciño, ¡e pan houbese!, fortalecidos, temperados, nunha serie de privacións, vigorizados naqueles acatamentos respectuosos, curtidos naquelas carencias nas que tan só sobraban as molleiras, fomos capaces de chegar ao que chegamos, ao que chegastes, ao que evolucionamos, uns e outros.

Pois ben, neste relevo actual, con estes antecedentes, a nosa consigna, na entrega deste facho aos mozos, á descendencia, coido que debe ser, que pode ser, un prego, unha invitación, para que avancen, eles, todos eles, un pasiño máis; obviamente para que nos adianten, canto poidan, canto queiran, xa que os elevamos, en parte co noso esforzo, ao andar seguinte, catro escaleiras; máis ou menos, catro zancos por riba de nós, así que é xusto, e desexable, que nos superen, que leven adiante o seu propio facho, pero co honor debido, iso si, ata o relevo seguinte, ¡que tamén o terán, salvo que se apague o sol!

Ningunha xeración se pode salvar de render contas á seguinte. ¡É unha lei de vida, unha das principais!

Certo é, tamén, que tivemos os nosos erros; caídas absurdas, retrocesos, catro desalentos, ¡ou máis!, pero con iso e con todo esta xeración, a nosa, nada e criada nas miserias ás que aludín, fixo, fixemos, certas valentías, que ben nos decataremos diso a pouco que lembremos, a pouco que comparemos, se ponderamos o noso balance con respecto ao noso nivel, ao noso punto de partida.

¿Quen se lembra, hoxe en día, de que a tal momento, na nosa infancia, e precisamente por estas datas, mes da Sega, moitos andabamos nos terróns, queimando nas tolas, enzoufados de cinsa, que non hai praia no mundo que poña a un tan moreno, por non dicir, negro?

¿Quen sopesa, quen valora, aqueles esforzos: aquelas sachas sucesivas, interminables; as decrúas, as cavas...? ¿Os nabais correúdos; a gadaña, as segas e mailas mallas poeirentas; aquel puxar, de verdadeiros titáns, para arrinca-lo esterco dunhas cortes fondas e cheirentas, atafegantes; os carretos polas corredoiras lamacentas, case permanentes, mañá por noite? ¿As leñas, as estrumes...; as aradas suorentas, cos cadullos ata o mesmísimo marco para aproveita-las terras? ¿Arrinca-la pedra, cunha simple peta, para as nosas casiñas e para os nosos alpendres? Faenas, todas, todas elas, monótonas, aburridas, conversando coas vacas, tan só coas vacas: ¡Ei, marela, non pérda-lo rego!

Todo iso fixemos, que de aí vimos, e a partires diso, dese esforzo, evolucionamos, sen outros luxos máis co de botarlle pan ao caldo, ¡e pan houbese! Pero, se en algo avanzamos, se en algo triunfamos, non foi só coa forza física, senón, e maiormente, cos azos recibidos dos nosos entregos, coa forza do seu razoamento estoico e laborioso, exemplar, corrector, alentador. Por ende, estes méritos que aquí se celebran hai que compartilos, en equidade, en xusta correspondencia, con aqueles patrucios, cos nosos devanceiros, cos nosos entregos; así que, como se trata de talentos prestados, mellorables, transcendentes, aquí nos teñen os vindeiros, tódolos rapaces desta bisbarra, nesta Asociación senlleira, dispostos a seguir co noso facho, coa nosa responsabilidade transmisora, instrutora.

¡Xubilados do corpo, si; pero da mente, non! Por iso coidamos te-la obriga de servir de estímulo transmisor, transcendente, sen decaementos, ata que nos chegue a hora do tránsito, ata que nos incorporemos, nós tamén, que é lei de vida, ao paraíso do eterno descanso, que daquela, nese feliz reencontro, dirémoslles aos nosos, aos que nos precederon, aos que nos esperan, ao pai, á nai, aos avós, aos veciños, aos mestres, aos amigos…, coa satisfacción do deber cumprido:

¡Aquí estamos, farturentos de loita e de traballo, pero, nesas chairas verdes, fermosas, inesquecibles...; nesas leiras mesopotámicas, entre ríos, da fértil Galiza, nós aramos ao dereito; todos nós, e foinos factible porque seguimos as vosas regras, os vosos consellos, tal cal! Daquela, para virnos, fixemos, deixamos feito, un testamento público, aberto, estimulante, parecido ao voso xa que legamos os vosos afáns, os vosos consellos, á xeración seguinte, cedéndolles con iso o facho dunha laboriosidade sostida e inveterada!

Para constatar que nada perdemos do recibido, que nada se nos foi das mans, que nada se nos esqueceu de canto nos ensinaron aqueles maiores, aqueles devanceiros, tan ledos e tan sufridos, todos, todos eles, drogados do traballo, tan só do traballo, ¡meus pobres, que ata se foron para ao alén sen o goce dun modesto retiro!, pídovos, nesta íntima evocación, un aturuxo, un ufo, un urro, ben forte, para que o aprendan, para que o repitan, os nosos rapaces.

Veña, ufemos, ¡todos!, tal e como fixemos, tal e como se facía, naquelas xuntanzas, naquelas ruadas, naqueles divertimentos, da nosa mocidade.

Nada máis , que o resto é teatro, pero, iso si, un teatro real, tan real coma a vida mesma. Agradecido pola vosa atención,

Xosé María Gómez Vilabella

-.-

De aquí, desta reunión,

saíu a idea, levada a termo por Javier Catro,

de Fonfría,

de fundar unha

Asociación de Pensionistas e Xubilados de Pol.

-oOo-