SALMODIAS PROSAICAS -I-

.

SALMODIAS PROSAICAS

Xosé María Gómez Vilabella 

Este da portada é o meu tesouro, estes os meus poderes:
A fotografía, con meu pai, do día en que falei por primeira vez en público, na Meda,
Pascua do ano 1948.
As últimas zocas que fixen, acreditativas do meu honroso título de
Zoqueiro.
Fotografía da miña dona, Estrela Xosefina, nas Palmas de G.C.,

no Cincuentenario da guerra de Ifni,
onde foi honrada polas súas heroicidades e sufrimentos

 naquela contenda, ocultada á Historia;
recoñecerlle as outras, as outras virtudes, é obriga miña,
persoal e intransferible.
Os meus libros de botánica,
que son o último e principal dos meus luxos.
Nun curro, abaixo, un extractor,
¡por se periga o tesouro!

Xosé María

-.-

¡Vaise o ano dos meus oitenta, pero eu sigo aquí, en espera, con prórroga! Mentres a miña Estrela, a de maiúsculas, prepara as uvas simbólicas, voulle dar ao “rato”, e non precisamente para pasa-lo rato, senón para comprobar se aínda me quedan amigos, ¡despois de tantas decepcións!, atopándome no correo uns cantos, ¡Feliz Aninovo!

Xa que mo desexan, farei para que o sexa! En constatación diso ocorréuseme que igual estaría ben, para variar, deixar de contar penas e pasar a cantar gloria, tanta como Deus me vaia dando, aquí, nesta illa do Transo, nesta sala de espera, nesta dos oitenta cumpridos.

Na porta do meu despacho, de pronto, un resplandor: ¡É a miña Estrela avisándome de que na tele, e sen que serva de precedente, esta noite en lugar de dramas anuncian unha festa! Engade que ten as uvas dispostas, esa tradición que evoca as doce horas, os doce Apóstolos, as doce tribos de Israel..., pero ela pon trece rememorando que non está arrepentida de casarse un trece, ¡martes, para máis redundancia! Así nos foi: ¡Sobresaínte, en todo, menos na Lotería, a Deus grazas, xa que é máis difícil que entre un rico no Ceo que pasar un camelo polo ollo dunha agulla, así sexa das da lá! ¡É un risco que non queremos correr!

...

¿Hai mellor forma de comeza-lo ano que oíndo a musicalidade respiratoria dunha santa, dunha santa esposa, nunha habitación caldeada? Pois, para que isto suceda, antes de casar, meditar; elixir, examinar, e seguidamente, firmar, pero no altar, que iso é o puro, o eterno! Nada máis difícil pero tampouco nada más fácil: de ingresados no convento do fogar, cumprir as regras da convivencia civilizada; e non deitarse ningunha noite sen facer confesión recíproca, sincera, das queixas e das esixencias, co propósito, mutuo, da emenda. Celebrado este acto de conciliación, firmar, firmar con un bico sacramental, franco, puro, sentido!

¡Deus, que pena me deron, sempre, eses que se pasan de listos, séxase, eses torpes que non son capaces de convivir en paz, co doado que é pois só se require unha condición: que ámbolos dous sexan humildes, humildes e reflexivos! Pero hai que terlles mágoa porque, se fosen intelixentes, decataríanse do sufrimento que poden evitar, comezando por eles mesmos.

...

Ao través das cortinas chéganos a luz do día. De noite tivemos a lúa, ademais dos farois da rúa, e aínda que non nos temos por desagradecidos, sobrábanos, pois estamos saturados con estes sesenta anos de lúa de mel, a mellor das lúas! Outro día, outro sol, outras vivencias... ¡Isto é un anticipo da Gloria, non si, miña Estrela? Iso de que o sol non deixa ver as outras estrelas é unha obcecación: ¡Estou vendo a miña, que para min é máis grande, máis perfecta, máis luminosa, que ese sol do sistema planetario! ¡Grazas, miña Estrela, grazas pola túa luz, e de paso, polos fillos que me deches á luz; grazas polo teu sorriso, polos teus consellos, polas túas reflexións, polas túas directrices, que soubeches ser a miña dona sen ser mandona, que niso está a perfección matrimonial! ¿Do ut des? ¡Iso era para os xentís; para os cristiáns, douche / dámonos, en reciprocidade; compartimos en reciprocidade, tanto o bo coma o malo, pois, de compartido, ata o agre se torna doce! Daquela, ¡bos días, amor!

Seguimos na cama para oí-la Misa pola radio. Isto non exclúe a da igrexa, pero aquí óese mellor. Na igrexa, comúngase, e nesta, anticípase a meditación. ¡Á Misa católica só lle falta que fose concelebrada coas monxas, pero iso chegará, pois, sen mulleres non hai humanidade. Temos os altares ateigados de santas, pero estórbannos ao pé do altar, no presbiterio. ¡Vaia contradición! Hai que reler o Novo Testamento, repasar a presenza das mulleres no entorno de Xesús, comezando por súa Nai e seguindo pola Verónica... ¿Que apóstolo se achegou para alivialo, para axudarlle? Xudas vendeuno, e para máis inri, con un bico; Pedro, negouno; e o Cireneo, aquel Simón de Cirene, arrimou o ombro, pero foi..., obrigado..., por achegarse demasiado! Teño entendido que hai uns cantos perfectos que se queixan de que os curas son imperfectos... ¿A que esperades, fariseos do XXI, ou non sabedes que nos seminarios hai celas baleiras, sobrantes, aínda máis que neses hoteis das cinco estrelas que tanto vos tiran dos ollos?

-.-
  

   O pracer de asomarse á ventá

Pasa un coche…; ¡pasa o diabro, vaise, pois un anxo, por présa que leve, non se atrevería a romper este silencio, e menos aínda a oitenta ou noventa por hora, no medio da cidade! No demais, todo grato. Quen teña árbores diante, por poucos que sexan, segue na súa aldea, segue no Paraíso; os que non, anticiparon o seu purgatorio. A luz aumenta, o día medra. Vai ser cousa de volver ao interior para lava-los ollos, para que teñan o pracer de ver ao lonxe, que é como mellor se aprecian as cousas.

Aí abaixo, ¡que ben se ve agora!, dúas pombas beben nunha pociña esa auga que esperou por elas, esa que refusou as negruras do sumidoiro. ¿Serán descendentes daquelas que soltou Noé para comprobar se a terra quedara lavadiña despois do diluvio? ¡Puideran ser, que se mostran pulcras, alleas ao lodo circundante!

Pola beiravía aproxímase unha rapaza de grosos beizos, coa cute morena, e de andares recatados. Vai decidida pero non desafiante. ¡Esa serve, serve para mellorar a raza; seguro que sirve por aquí cerca, pois para iso madruga, disposta a ganarse un pan honrado! Non se ve leda, pero si conforme, discreta..., e non esoutras que oímos gargallar aí abaixo, xa sobre do día, acaso desa confraría que chaman do botellón... As gargallanas, arestora, estarán deitándose... ¡Miñas pobres, que pobreza a súa, non gozar deste amencer que Deus nos manda..., aos que nos deitamos cedo! Rica, en cambio, esa rapaza de servir, pois tan señora é que se serve da aurora, convive con ela, son da mesma familia!

Esta brisa que vén do mar está sacudindo, mexendo, as follas tenras das árbores, como invitándoas, non a durmir senón a espertar. O mar bota en falta as árbores porque as árbores teñen, abeiran, paxaros e non gaivotas. ¡Non se pode ter de todo, pero o mar é un egoísta que todo o engule, e encima diso, insaciable, brua. O home, sendo o rei da Creación, parécese ao mar, ¡outro insatisfeito!

Na casa de enfronte acendeuse unha luz. ¿Por...? Non debe ter abonda para afeitarse ese señor que asomou pola ventá coa cara enxaboada. ¿Á túa muller non lle gustas coas barbas atrasadas, cavernícolas? ¡Pois eu, á miña, tampouco! A miña, arestora, estame preguntando, acaso celosa, que clase de xente está pasando pola beiravía de enfronte.

-Pasou unha negriña, desas que teñen a alma branca, desas que madrugan para darlles exemplo ás que viven de man branca. Este país aprendeu en Cuba a facer mestizaxe, así que non rematará o XXI sen que os celtas pasen a mulatos... ¿Como explicarán isto os historiadores? ¡Coido que non lles será fácil!

…

-Esas pombas... O pombo estalle propoñendo casamento á pomba...

-¿Como o fai?

-Muller, -que non hai muller que non sexa curiosa, e iso desde que Eva quixo probar aquelas mazás..., -faino imitando aos cristiáns, abrindo as ás..., ¿ou xa non te lembras daquelas apertas que che quería dar aquel rapaciño de Bergland, pero ti, economizadora por natureza, fixéchesmas gardar para despois do sacramento! Neste caso, aí abaixo, pombo con pomba, complementándose, e non coma certos animais que se teñen por civilizados!

Avanzamos, ou iso din, pero nunca vin unha cámara da tele asomando por un dormitorio matrimonial para mostrarnos, asemade, o que houbese fóra a tal momento. ¡Pois o interior compleméntase co exterior, o ego co vosoutros! ¿Que iso de fóra é un circo? ¿E o interior do homo sapiens, que? De nós mesmos sabemos menos do que poderíamos, ou deberíamos, saber, porque non observamos; ¡o ego redúcenos o mundo, o ego parécese a unhas gafas de sol! Dicían os nosos vellos que, para saber, ver ou ler. ¿Que imos saber, que imos ver, se utilizamos as ventás só para airear os nosos interiores? Recatemos os interiores, por suposto, pero gocemos, asemade, cos exteriores, en particular desde o orto ao ocaso! ¿Que ese exterior cheira a podre...? ¡Tamén cheiramos nós, e non obstante, vannos aguantando, comezando polo propio Deus!

-.-

Avanza o día

Aquí, no interior deste piso, teño outra ventá: ¡chamámoslle, pantalla! Ás veces, pregúntolle; pero outras, dígolle. Dígolle o que sinto, o que me sae de dentro. ¿Do corazón, ou da cabeza? ¡Pensándoo ben, coido que será dos dous sitios, pois, do que non, estaría mentindo, falseando!

Vou marchar coa sensación de que o máis importante quedoume sen facer, sen facer e sen dicir! Tiven como referente aqueles dominicos de Montecubeiro, aqueles frades que recibían o trigo dos seus foros, pero, a cambio, doaban, transmitían, os seus saberes, que eran moitos para a época. ¿Quen lles deu as grazas, quen os imitou? Eu non quixese estar na cota dos desagradecidos, pero, ¿que sei, que podo facer? Por outra banda, ¿que farían eles, daquela, se tivesen o meu PC? Como non o tiñan, e o papel escaseaba, reunían aos fregueses na lareira do convento, ¡aquela que tiñan enriba da bodega!, e…, de esgotado o viño, parlamentaban! Iso que se chama, tradición oral. Pero o de falar cansa, moito, e logo que poucas veces se ten xente ao redor con tempo e con ganas de escoitar. O de hoxe vai ser falarlle a esta pantalla que teño diante. ¿Como se lles fala ás pantallas? É do máis sinxelo: ¡cos dedos! E logo que, como estes aparellos teñen unha memoria practicamente infinita, ¡aí lles queda, por se alguén, algún día, quere preguntarlles!

Como a miña curiosidade principal é saber se procedo daqueles frades, de conservarse unha memoria destas, de existir daquela, o primeiro que lles preguntaría sería isto: ¿Estades seguros de que as vosas catas coas mozas de Montecubeiro foron, eran, realmente, prima noctis? Mirade que este Couto tiña, e aínda ten, carballeiras, e nesta Galicia das caducifolias estráñame que haxa soutos sen folla…

¿Que lles ensinaron, que lles ensinaban? Cousas malas seguro que non, pois aínda que a malicia é intrínseca no ser humano, sexa culto ou non, uns frades tan sabedores non ían perder o tempo con chorradas. Por certo, ¿que son chorradas? No meu dicionario non vén, pero na rúa está, dise moito, o que me leva a sospeitar que aínda quedan sementadores de xoio. Outra cousa que teño sen facer, maiormente en noites de lúa, é darme unha volta polas ruínas do convento para comprobar se quedan fantasmas…, ¡co ilustrativo que sería parlamentar con elas, con eles, en particular con aquel gran teólogo que foi o cardeal Gil!

Cardeal Manuel García y Gil, aquel faro do Concilio Vaticano I

Estas reflexións lévanme a considerar o moito que temos herdado, e de paso, o mal uso que estamos facendo dos saberes ancestrais, non todos imperfectos ou incompletos, pero xa non quedan casas con pergameos. Para iso que estades pensando os malpensados non creo que os utilizasen, pois eran máis ásperos có papel de lixa; acaso para acender habanos, daqueles que viñan de Cuba…

A todo isto non sei se me estarei desviando do título pois os salmos son, deben ser, laudatorios, e aquí escapóuseme algo de crítica. Tentarei volver ao rego:

Comecei falando da luz, pero non acabei, pois de loa-la luz non se acaba nunca, non se debe. Cando naceron os meus rapaces ben me preocupei de pedirlles ás matronas que lles aplicasen  “argirol”, que sempre se dixo que era eficaz para que os ollos do recén no collesen infeccións. ¿Era realmente bo para os ollos, ademais de selo para a sinusite, ou contraproducente? Aqueles facultativos deberon tomarme por cateto xa que nin se dignaron informarme ao respecto. Ao de hoxe sigo sen saber se llelos aplicaron ou non, pero o caso é que ven, maiormente polos ollos da intelixencia. ¡Grazas, Señor; outra débeda que teño, outro favor! Se eu dese os premios Nobel, comezaría polos oculistas, que son a grandeza da medicina con iso de conservar, e incluso recuperar, a vista! ¡Tanto que temos para ver, diante, detrás , e ao redor, e tantos miopes que non queren ver a obra de Deus, co fermosa que é!

Certo que tódolos poetas cantaron aos amenceres, ou deixarían de selo, pero, tras do amencer, despois do contemplalo, vén a ansia de ter, de posuír, de acaparar…, que é un goce de inferior categoría! O superlativo está en ver sen tocar, sen mancharse. Ese é o caso das ideas, que flúen pola pantalla adiante sen rompela nin manchala…; iso sempre que fosen ben concibidas, co ánimo de ilustrar, de compartir, de animar, pero, ás veces, na nosa cegueira, no ego materialista, o que damos á luz son monstros, aberracións de mentes sucias, sucias ou enfermas! ¡Señor, non me deixes caer nesa tentación, non me apagues a luz da verdade, non me deixes copiar dos non copiables!

-.-

¡Como me gustaría ser poeta!

Pero dos bos e xenerosos, con lira ou sen ela, con rima ou sen ela; con ideas máis que con verbas! As verbas poden estar falseadas, exteriorizar beleza e ocultar grosería. As doces poden estar na tona das groseiras, como setas no esterco. ¡Non, así non; así non vale, non as quero! Para min, para que as poda dicir, quero un dicionario limpo, de verbas limpas; limpas, que non lavadas; de primeira mesa, virxinais. Quero bos pensamentos, que xa farei por exteriorizalos con xeito, sexan ou non rimados. ¡Quero ser salmista antes que poeta, con todo desexalo ben!

¿Pasar pola vida deixando mal exemplo? ¡Non, nunca; nin por toda a gloria deste mundo! Eu quero a outra, a outra Gloria, a de maiúsculas; odiaríame a min mesmo se deixase un rastro de obscenidades, de excremento. ¡Maldito aquel que non fai, que non fixo, por eleva-la moral, e coa moral a cultura, así sexa un milímetro! ¡Benditos, sempre e por sempre, os seres positivos! ¿Hainos, quedan? ¡Por suposto, pero adoitan pasar desapercibidos; neste mundo sempre se falou máis de Caín que de Abel! Gustaríame imitar as roseiras: aínda que de natureza teñan pinchos, de cando en vez agroman flores, rosas, e alédannos a vista, perfumándonos a vida. Daquela plantemos roseiras no sitio do haxix, poño por caso. É certo que as roseiras teñen espiñas; ¡as roseiras, si, pero as rosas, non!

Un mal verso pode resultar grato se está ben recitado, ben declamado. Xa o din os italianos co seu, Se non è vero, è ben trovato! A propósito, ¿que custa falar ben? Neste país tivemos as nosas rachas: Os que viñamos dunha aldea, esforzabámonos por disimular un mal vocabulario, aquel indicio de que viñamos descorteses…, quere dicirse, fuxidos da corte, do cortello! Pero desde que se puxo de moda levar o calzón roto, tamén a lingua se lles volveu de trapo. ¡Cave ne cadas, que dixo o romano! É unha contradición, lavarse os dentes, e mancha-la lingua. A propósito da lingua:

Dóeme que se esmoreza a miña, pero máis me doen as causas: ¡Non agradecemos, refugamos a herdanza…, por curta! ¿Que hai máis xente falando inglés que galego? ¡Toma do frasco, Sansón Carrasco, que tamén teño un veciño que é máis rico cá min, pero, ¿máis digno…? ¡Iso habería que medilo, se houbese medidas, magnitudes axeitadas! O primeiro que oín, oínllo a miña nai cando lle preguntou á parteira, “¿É neno, ou nena?”. ¡Eses falares son os meus, xa que deles mamei!

-.-

Baixei á rúa, e non precisamente para ruar.

De paso, abrín a caixa. ¿Cartas? ¡Non; facturas! E grazas a Deus se temos con que pagalas. Cárganas na conta se previamente ingresamos; mais, para ingresar, cómpre suar. ¿Quen dixo que o traballo é unha maldición de Deus, un castigo herdado? O traballo, traballar no que sexa, é a principal das bendicións. ¿Haberá peor aburrimento que o dos ricos véndonos traballar, ou peor indignidade que a dos ladróns comendo no cárcere á conta dos nosos impostos? A sensación de ser útiles, a nosoutros mesmos, á nosa familia, e de paso, ao próximo, é un pracer de deuses.

Pasan autos..., ¡con chofer! Quédome na acera, e dígome: -¡Se é que van de inauguracións, van tarde, pois todo o que hai de bo nas nosas cidades xa está feito, fixérono os emigrantes carrexando aquela prata, aquela prata pola que deron a vida! Os emigrantes facían escolas; os políticos..., campos de fútbol! ¿Para que, se xa temos moitos? ¡Mentres se discute de fútbol non se fala de política!

A vinte metros están revocando a fachada dunha casa; a estada, a tal momento, téñena no segundo andar; a bomba de area non se cansa de puír; a bomba, non, pero os homes, si, e relévanse. Abaixo, tres miróns; un deles enfundado nunha funda da propia empresa; ¡o mono vai dentro! Organiza e dirixe, a berros, pero sen látego; o látego foi cousa dos romanos. Os outros miróns miran, distraídos, esa película gratuíta; polas idades aínda podían subir á estada, pero, ademais de estar parados, son parados. ¡Estes verbos de dúas caras…! É o que ten construír mal, que aos poucos cómpre revocar. ¿Isto é bo para atenuar o paro? ¡Ata o será!

Como xubilado que son, que estou, o meu é non estorbar…, xa que non podo axudar! Nesta condición senteime lonxe dos obreiros, no primeiro dos bancos deste xardín, ao que din en chamar “Paseo dos Cans”, pola cantidade de mascotas que o…; pero a veces, ¡poucas!, os donos / as donas, limpan, así que o deixarei en, “Paseo das Mascotas”. ¡Renegan da aldea, e por iso retiran dela os cans, que é onde facían falta, onde eran libres, onde non se nota se manchan! Non podo axudar fisicamente, pero si podo escribir, enxalzar o traballo ben feito, mais, ¿acataranme os lectores, estas xeracións da Internet? Fomos revolucionarios, sucesivamente, uns máis e outros menos, pero a todos nos entrou o complexo da ciencia infusa, consecuencia do cal avanzamos lentamente, imperfectamente. Veu á terra o Mestre dos Mestres, e…, crucificárono! ¡Temos Redentor, pero non temos remedio! A este paso hai mundo para largo pois non creo que Deus dea por concluída a recuperación do home, mulleres incluídas, por suposto, mentres conservemos este ritmo gandulo. Ben lle gustaría transformarnos, dar por concluso o noso perfeccionamento, ¡seguro!, pero como é tan respectuoso con iso do libre albedrío…! En vista desta rémora, tranquilos, pois gastarase a enerxía solar antes de que o sapiens estea en condicións para ser examinado, examinado e transfigurado!

Desde o meu banco da praza... ¿De que praza? ¡O letreiro pon “Donantes de Sangre”, pero eu só vexo cadelos, vellos e cadelos; ¿doan o sangue estes cadelos, pois os vellos xa non están, xa non estamos, para iso! Tamén alcanzo a ver unha gardería infantil. ¡Vaia descubrimento: segue habendo cativos a pesar deses Herodes das clínicas, mal chamados doutores; uns cantos, pero menos dos que se precisarían para que en Galicia siga predominando a raza dos celtas, entreverados con aqueles romanos, con aqueles suevos, cos bretóns…!

Coa malicia de facer un paralelo, deume por ollar inmigrantes, ¡meus pobres, cantos son, e que mal o están pasando! Pasan de présa, coma se escapasen do lume…; ¡escaparon do lume do seu país, do respectivo, e caeron no remol desta España dos coellos, ou non era iso o que significaba aquel termo dos fenicios, aquilo de Hespéride? Esta que pasa, polas trazas, veu do Perú, ou de por aló, unha mestiza, unha coidadora, que leva do brazo unha velliña pasada de rosca, coñecida nosa. ¡Quen lles ía dicir aos incas que daquela prata arroubada, maiormente no Potosí, só nos quedan uns cantos pins, que os están vendendo, colocando, para orna-los fociños das últimas celtas, aínda que de celtas só teñen o vicio de que fuman “celtas”!

Estoura que leva un neno de cada man, neno e nena, ten aires de venezolana… Do seu país trouxeron a primeira pedra a maioría destes promotores da Coruña, e con esa pedra, mesturada con area das praias, tolerada por ser vos quen sodes, erixíronse as torres da Coruña; a de Hércules, non, pois esa é de pedra gra, e vai para milenios!

Do que máis vin foron negros, que cruzaron en tódalas direccións, uns buscando traballo, e outros facendo que venden o que ninguén lles compra. ¡Meus pobres, canta negrura, por dentro e por fóra! Mireinos con certa intriga, calculando que dentro de medio século por esa porta da gardería só entrarán mulatos…, a estilo Cuba! Estamos como queremos, como quixemos: o único que nos falta é que veñen eses cubanos instruídos no réxime de Castro..., para ensinarnos a traballar!

-.-

O periódico do día

Decepcionado das miñas, das propias opinións, achegueime ao quiosco para ler outras, para ler as doutas, as dos periodistas, pois, como abundan, configuran, ¡ou iso creo!, un contraste de pareceres, tanto que o necesita este país!

-Rapaz, estasme dando un periódico mollado! ¿Choveu no quiosco, ou que?

-¡Están todos! Debeu ser que, de tanto que choveu esta noite, entrou auga na furgoneta do reparto, pero vostede tranquilo, que así as novas veñen pasadas por auga, lavadas e purificadas!

-Daquela quédate coas voltas, pois, sendo así, estasme dando a mellor das novidades.

Tiven que volver ao asento, sentarme de novo, pois o meu corazón deu en latexar, forte, como cando un neno ten antollo dunha cousa e non lla dan. Naquel intre acordeime, ¡e van aló setenta anos!, de que, nada máis terminar a guerra, naquela ocasión na que veu a Lugo o primo Lombardero traerlle un camión de cartos á sucursal do Banco de España, impresionado con iso de que en Madrid había tanto papel, periódicos, papel moeda…, pedinlle ao parente que me levase consigo. -¿Para que, coa abundancia que tedes aquí? –Para vender periódicos, que así leo gratis! Foi a explicación que lle din.

Neste intre, que antes non, descubrín que tiña esquecido o retrato da miña vida: Administrar papel moeda…, doutros! E ler periódicos…, doutros! Comecei o diario como sempre fago: polo final! Nesta vida o que importa é o final, o balance final. Nese final están os encrucillados, unha ximnasia mental pouco valorada. Pola contra, nas entradas están os dramas, e cos dramas, as grandes mentiras dos grandes deste mundo. Moito levo falado con Miguel, co neto de Unamuno, Miguel Quiroga de Unamuno, pero a tal momento prefiro facelo con seu avó, se me oe desde Arriba, que me estará oíndo; quero felicitalo pola súa análise insuperable; aquilo que contestou cando lle preguntaron a opinión que tiña, que lle merecían, España e mailos españois: “¡Que país, qué paisaje, y qué paisanaje!”. Naquela ocasión non dixo, “Tu me levantas, tierra de Castilla, en la rugosa palma de tu mano…”, senón, e máis ben, “Me abates, tierra de Castilla…”. ¡Era tan austero que se conformaba con pouco! 

¿Chegarán os periódicos ao século XXII, agora que temos papel kraft para envolver os paquetes? Todo desaparece, máis ou menos á présa: os papiros do Nilo, os pergameos (segue habendo cabróns, pero, quen lles quita a pel?), o papel de barba, o de estraza..., pero a prensa, se está ben prensada, seguirá facendo falta, aínda que só sexa para mostrar eses retratos das mozas guapas!

Nunca pensei que os periodistas terían o futuro asegurado nas oficinas de prensa dos partidos políticos… ¡Así están de enteiros, os partidos, e por iso non queren listas abertas! Xa non se di de ningún deles que…, ”fala coma un libro aberto!”. ¡Claro, agora son os periodistas os que falan pola boca dos políticos, máis negros que eses negrais da miña carballeira! ¿Cando se decidirán a da-la cara, per se, presentándose eles mesmos, con ideas propias?

¿Que lle queda ao votante cando perde a fe nos periódicos, na tele, na radio…, e incluso nos veciños? Só lle queda un camiño, unha solución: ¡proclama-la democracia, a verdadeira, como fixeron en Atenas, e iso que non tiñan periódicos, nin tele, nin radio…! ¡Pero tiñan pensadores!

-.-

De aquí, de Galicia, só se van os vivos.

¡Co ben que se estaba no xardín, pero deu en zarzallar! Din que a choiva, en Santiago, é poesía, mais para quen pasou dez anos da súa mocidade nas arideces da África Occidental a choiva, sexa miúda ou grosa, é un maná celestial, que ata nos apetece abrir a boca para beber directamente. Non ten nada de particular, pois alí tamén bebíamos “al ma lu”, séxase, auga doce, sen sales.

Quedábanme sen ler as necrolóxicas, e foi mellor así porque, ao ser venres, este rito require comodidade, séxase, mesa de despacho. Nada como ler ese tipo de novidades para coñecer un país, en particular unha zona, unha bisbarra. As necrolóxicas e mailas laudas dos cemiterios reflicten como ningún outro documento a evolución histórica dunha contorna: Apego dos deudos; riqueza e/ou prestixio da casa; parentescos; matrimonios de dobre vínculo; alianzas matrimoniais entre fidalgos; endogamia por comenencias prediais; clases, incluso dentro da propia familia…; autoestima ou autoodio, segundo a lingua empregada. O que desconcerta un pouco é a situación do panteón pois se está en lugar privilexiado do cemiterio tanto pode indicar prelación no tempo da súa erección, como potencia económica da casa, ou mesmo abuso social antepoñéndose, impoñéndose, ao resto da veciñanza. En todo caso, as necrolóxicas, estean nos periódicos ou dadas pola radio, non as pode ignorar quen se queira ter por informado e bo veciño.

Abro o periódico novamente, e tiro de bolígrafo para sinalar o máis significativo das mesmas; algunha incluso merecerá un recorte para engrosar o meu arquivo sociolóxico. A que recortei hoxe non pasa ao museo por singular senón por tratarse de vellos amigos da familia; e xa que empecei, direino todo:

A señora viúva de…, ¿por que será que a inmensa maioría das vellas…, perdón, pois quixen dicir, das belas, das beldades, son viúvas? En vida, os homes que somos homes, ou que nos temos por tales, cedemos o paso ás señoras; pero cando se trata de transos definitivos, son elas as que ceden: ¡Vaite indo, que aínda teño sen recoller…!

A continuación vén o nome da casa, así leve un renome pouco nobre, pero o caso é que non falte ninguén por insuficiente identificación. Isto serve incluso para evidenciar que a xente fai e desfai nos idiomas a pracer; poño por caso, aqueles que poñen “Casa do Ordeiro, de tal parte”, cando a etimoloxía correcta, a orixinal, é, debía ser, “Casa do Herdeiro”, por chamarlle así ao que herdou a Casa Grande do lugar. Xa se sabe que os herdeiros ordenaban, pero non ordeaban!

Logo a familia que se ten por tal, incluídos algún que outro sinalado con (+), séxase, premortos, pregando, ¿desde aquí, desde aló?, polos que se foron tras súa. Cómpre distinguir os da casa, os “nosos”, dos de fóra, tal que, “Nietos de casa: Tal y tal”. Demás nietos: Mengano y citano”. Uns, son “da casa”, pero, ¿os outros…? Estoutros son de lexítima curta. “Y demás familia…”. Teño gardada a necrolóxica dunha criada, na que se le, ¡con letras de imprenta, por suposto!, “Los señoritos de … ruegan una oración por el alma de su fiel servidora…”. ¡Ata para morrer é importante gozar dunha boa posición económico – social!

Por último, saltándome cen anécdotas que darían para un libro: ¡O dos buses! Cando a familia é xenerosa sábese polos buses que poñen, amén dos seus recorridos. ¿Cando será o día no que os Concellos tomen nota destes fomentadores do turismo rural para declaralos Fillos predilectos? Con ou sen lauda, o certo é que neste país das nosas entrañas nunca se ausentaron os mortos. Témolos presentes, acotío, pero descansando, que por algo dicimos: “Ai se levantase a cabeza Fulano, ou Fulana, de Tal…!”. Están aí, ¡Presentes!, como dicían os franquistas, ¿ou é que Franco non era galego? En canto aos emigrantes… Os emigrantes tamén teñen a ánima emigrada, pois, ao non saberse das súas cinsas…, o dito, lonxe da vista, do corazón!

Pero tamén hai laudas explícitas, edificantes, como, por poñer un exemplo da miña parentela, esta do sogro de miña tía Ramona:

-.-

 

Despois da turronada…, verduras!

Despois da inflación, a deflación; mercar cintos, ou furar os grandes. Despois do carnaval a coresma. ¡E así en todo, non si, señor Foucault?

Casa das Ciencias, Coruña.

-Despois da turronada, o de sempre: limpar o estómago cunha crema de verduras!

-¿Por que lles dirán dieta mediterránea ás receitas árabes?

-¿Árabes…?

-Si, muller; pois a améndoa e tódolos seus derivados, de aló viñeron. Maiormente na península, tenreira os suevos, godos, visigodos, e demais parentela; en canto aos galos, xa o di a verba: ¡capóns!

-Non exactamente, pois iso sería daquela, pero estas cenorias que teño na man, do Lukus proceden!

-Antes viñan de Betanzos…

-¡Xa! Agora en Betanzos só se elabora eucaliptol!

Menos mal que a terra xira, pois, do que non, isto sería un aburrimento: ¡todo igual! Así que, miúdo favor nos fixo Galileo, “e pour si muove!”, cando lle deu aquela patada. Acabaríamos construíndo palafitas, como en Venecia, por esgotamento dos solares. Plantaríamos eucaliptos nas terrazas. Os fillos, Arquitectura ou Dereito… E nos iates un letreiro: ¡Que traballen os mouros, que ía sendo hora…! Do que ía sendo hora era de descubrir que a dolce vita, ao fermentar, acaba en vinagre! Con todo ser tan listo, non o sabía o Alcalde Vázquez cando preconizou que a Coruña sería, “¡una ciudad de servicios!”. ¡Oh, là là, unha cidade de parados, durmindo nas rúas; iso si, alcatreadas! ¡Bravo!

Despois da guerra civil, aquí en España as grandes familias adoitaban mete-las fillas en colexios de monxas…, para levarlle a contraria á Ibárruri, para que se educasen en humildade! Os sucesivos políticos, ¡sen excepción!, a imitación daqueles ditadores, metéronos nunha crise xeral, e tamén para iso, para o mesmo, para que aprendamos a ser humildes!

-.-

Veño da cadeira, veño da gloria!

Un xubilado, ou máis exactamente, un xubilado xubiloso, precisa poucas cousas, pero as que precisa precísaas intensamente, unha destas é o goce de sestear, de darse unha cabezada de media hora no sofá patriarcal. Isto malógrase se te invitan a un restaurante, pois, entre a novidade da comida, e mailo parlamento da sobremesa, o que fan é mobilizarte á vida activa, anularche o xúbilo.

O sono da noite é a durmiñada do corpo, a reposición natural do desgaste enerxético, pero a sesta, ou máis exactamente, a sestiña, pois unha sesta demorada vén a ser duplica-la noite, é o descanso do espírito, unha vacación do espírito. A proba disto é que non se soña nas cabezadas, non saímos de nós mesmos para poñernos a vagar polos espazos do absurdo, cos nervios desembragados, descontrolados, nun corpo ao ralentí. Pero a sesta, para ser boa, debe ser á súa hora, na hora sesta, despois do mediodía, e non ás quince…, polo reloxo, que non polo sol! ¡Malditos eses economizadores da enerxía, que a gastan, e nola fan gastar, levándolle a contraria á natureza, e concretamente ao sol, ao rei dela! A receita é outra, debera ser outra: Cambiar a hora de entrar no traballo segundo as estacións, pero está visto que non nos mandan os bos, os xenerosos, os mellores!

Coa sesta o espírito recréase, renace, inocente coma un neno; as tormentas, os aceleramentos da mañá, mitíganse. A sesta parte o día, redistribúe as ansias en dúas porcións; ¡daquela, cada día ten dous, vale por dous! O absurdo é reducir a vida durmindo dez horas pola noite, que adoita ser o vicio de moitos compañeiros deste oficio, quero dicir, xubilados, xubilados que se negan a ser xubilosos, a vivir a vida en plenitude, en xornadas de quince ou máis horas. Despois da sesta, a curva de Fayol recomeza, volvemos a subir, elevámonos, rendemos.

O malo dos xubilados é o paro. ¡Si, si, o paro, pois non hai peor paro, un paro sen esperanzas, que esa inmobilidade dos que non saben ou non queren facer algo! Antes, as vellas facían calceta; e os homes atizaban á lareira. Con todo ser pouco, era algo. Hoxe, nestas prisións colectivas ás que chamamos casas de pisos, e menos mal cando teñen elementos de fuxida, vulgo, ascensores, ¿que fai un vello anquilosado? Algo fai, que anticipa o purgatorio, e iso leva adiantado. Se eu mandase, ¡por favor, non, que xa probei o mando na miña profesión principal, e non é demasiado grato!, daquela mandaría, esixiría, que tódalas residencias da terceira, ¡da terceira, que de terceira xa son agora!, as situasen en casiñas ventiladas, con horta e xardín. ¿Que é iso de pasarse a vida cheirando os perfumes da veciña do piso inferior, que soben polo patio de luces cando sae ao tendal? Xa temos aquel mandamento de non desexar a muller do teu próximo, pero a Deus esquecéuselle o contraposto, non odiar á muller do teu próximo, tan necesario que sería nesta convivencia das colmeas urbanas.

Entre os gases que veñen da rúa, e os cheiros de certas veciñas, amén do balbordo dalgúns patios, pobre do vello que non é capaz de fuxir de si mesmo para reencarnar nunha persoa activa, séxase, de iniciativas; e pobre tamén aquel que non sabe sestear, que é igual a dicir, aquel que frea por non cambiar de marcha.

 -.-

¿Ler…, máis aínda?

Nunca souben distinguir entre estudiar e ler. Algúns din que ler é distinto, que non require atención, que é algo así como oí-lo carro do veciño cando pasa baleiro... Ler sen ganas é como beber sen sede; ao de ler con ganas sempre se lle chamou estudio. ¿Que opinión nos merecería unha abella que se pasease pola corola dunha flor sen meterlle o pico, sen libar a súa dose de mel? Se a flor é sosa, ¿para que a pasea, tantas que temos hoxe en día? ¡Lecturas, que non flores!

Obviamente, chapar non é igual a estudiar. Se poñemos a meta nun aprobado, chegaremos ao aprobado, pero, ¿quen nos aprobará o que veña despois, o que fagamos despois? ¡Esa maldita especialización, que xera monstros, aquilo do soño da razón...! Os aprobados inmerecidos xeran petulantes, pero nunca petunias, que son outro tipo de solanáceas, outras flores, outros soles.

Hai que lelo todo, bo e malo, para poder contrastar, pois o bo adoita ser tan sutil, de tan pouco relevo que, sen poñernos de pé no malo, por veces resulta inapreciable. Dicían os nosos vellos, referíndose ás traizóns dos papeis, dos papeis mal escritos, ou peor lidos, aquilo de que, “á muller e ao papel...”, pero deixou de dicirse por entender que semellante paralelo era unha obscenidade. Coido que o acento ía no papel, pois o das mulleres engadíano previsoramente para que, co chiste, non se esquecese o fundamental, algo así coma esa pedagoxía de poñerlles santos aos libros de texto.

A tal momento, máis que no que lin, estou matinando no que deixei de ler, no que me foi furtado, comezando por aquela pira que fixo meu pai no forno de pan cocer, ¡para que nin cinsa quedase!, da súa insólita biblioteca de libros galegos; insólita porque, aínda que entón xa abundaban, non o era precisamente nas casas pobres, e nas aldeas menos aínda. Soubo a tempo que nunha casa do propio Montecubeiro, nun daqueles rexistros alzamentistas, un cabo da Garda Civil díxolle ao seu sarxento: -Aquí hay un libro rojo, ¿que hago con el? -Lo correcto, animal, quemarlo! O libro “rojo” era un devocionario do Sagrado Corazón, coas tapas, ¡só coas tapas!, “roxas”. Meu pai, con iso, lembrouse daquel refrán castelaneiro: Cuando las barbas de tu veciño vieras pelar... ¡Puxo as súas a remollar, por suposto, nada menos que no forno, onde ata os toxos se evaporan! Aquela biblioteca familiar foi prematura para min, pero, casualmente, coincidindo cos meus “Mi primer manuscrito”, “Libro de cosas”, etcétera, chegou á Casa Grande do lugar un paquete de roupa, vía Norteamérica para disimular, procedente de Bos Aires, de cuxo interior retiraron non só panos de Vicuña, e de Cachemir, senón periódicos..., en galego! ¡Deus, que descubrimento: Se na Arxentina escribían en galego, iso viña a demostrar que Galicia non remataba na Fisterra! Non sei se teño máis cousas que agradecerlle á Casa Grande, pero que me deixaran ler aqueles periódicos que traían de todo, incluso a Negra Sombra, téñollelo no corazón.

-.-

 

Tanto les, que xa traslés

-Tanto les, que traslés! Alza a cabeza de cando en vez, pois a vida é, ante todo, acción; as leccións veñen das accións! Se nada se fixese, nada teríamos para ler...

-¿Muller, e non será primeiro pensar..., para mellor obrar?

-O caso é que así só opinades os xubilados..., desde que non tedes obras para iniciar!

-¡En todo caso, debemos exemplarizar!

-Para iso hai que documentarse primeiro. ¿Como vas aconsellar se vives en clausura, deste despacho no seu interior..., que só che falta pecharte?

-¿Tomaches o te das cinco...?

-Tomei o Sintrom, tomei, así que estou en forma, dispoñible de min mesma, e vestida de rúa..., para non chamar a atención!

-Unha guapa na rúa, igual que unha estrela no ceo, non poden brillar sen deslumbrar. Daquela, se non che dá vergoña pasear con este calvo..., fico à sua disposiçâo!

¡Deus, canta actividade neste furacán urbano, e máis que quixésemos! En todo, maiormente en coches, estes monstros do averno actual, ¡e menos mal que levan freos, ou os levan ou se lles supoñen!

-¿Quedará alguén na aldea...? -Comentei, abraiado.

-¿Na túa, ou na miña? Coido que en ningunha delas...; ¿non ves que están todos aquí, ou de onde ía saír tanta xente, cos poucos que nacen?

-Ata terás razón, pois, para non traballar, viñéronse á cidade en busca de traballo! Tantos somos, e tan á présa imos, que nin agardamos polo verde do semáforo!

-¡Claro, -díxome a miña mestra, mestra en todo, -esta xente está saturada do verde, aburrida do verde..., como me pasou a min na escola do Incio!

-Xa que o dis..., é que tes razón! As culpables fostes as mestras, ¡sen dúbida!, tantas que aprobastes daquela, ¡máis que costureiras!, precisamente para cubri-las baixas dos mestres depurados polo franquismo. A miña pregunta sempre foi, ¿necesitaban depuración? Depurativos precisamos nós, os vosos educados, sequera sexa para desintoxicarnos deste monóxido de carbono, ¿ou non notas este cheiro da rúa Juan Flórez? Ensinastes aos nenos aquilo dos cen elementos químicos, e a consecuencia foi que quixeron cheiralos por si mesmos, acudindo á cidade!

-Esta rúa está así porque é unha estrada, que por iso os autos corren tanto, pero son honrados, son leais, que saen a cincuenta pero volven a cen, namorados desta cidade de cristal.

-¿De cristal? Ata terás razón, que por iso é transparente; notáselle na cara á xente...!

-¿Que se lles nota?

-O aburridos que están da vida; a cidade é divertida, pero a xente está resentida, tanto na cidade coma no campo, particularmente dos políticos, da súa incompetencia e do seu apoltronamento, desas listas cerradas e bloqueadas, das súas tragadeiras..., insaciables! ¡Pobres de nós o día que rebenten, que daquela o seu cheiro superará este dos autos!

-Conformo contigo, pero..., non queda para onde emigrar!

-Muller, nosoutros menos mal, que temos os Cantóns para pasear! Como hai poucos nenos, incluso podemos xogar..., a patinar, ou non están de moda os patinazos?

-¿Queres un consello? ¡Volve a zoquear, que están acabando coa pel do touro, que llela venden aos estranxeiros envolva en papel da Débeda, e dentro de pouco non quedará nin un retallo para facer zapatos!

Calamos, ámbolos dous, pois matinar e falar non son compatibles. Pola miña parte, o meu tema, a miña inquietude, era: ¿Esta cidade, e coma ela o resto de España, se tivese un cinto fabril, deses que engaden valor ás cousas, e non corenta polígonos de almacéns, especializado en exportacións, digo, eu sería feliz? Matinei e matinei, pero non acadei unha conclusión satisfactoria por culpa de que o diabro non se cansou de soprarme: “¡A xente prefire comprar a vender: é máis divertido!”.

-.-

¡Ola; que tal?

-Secretaria, ¿levas a conta de cantos coñecidos nos preguntaron esta tarde, neste paseo tan longo, pola nosa saúde?

-Amor, iso é positivo, pois, se nos ven cara de saúde, aforran a pregunta. A deles e maila nosa; e logo que así, con esta discreción, uns e outros librámonos de mentir!

-¿Lémbraste daqueles nativos, aqueles do A-Salaam Alaykum, que incluso se preguntaban pola burra do saudado?

-Tiñan tempo libre, pois case tódalas familias cobraban unha pensión por haber reconquistado España, de arriba para abaixo, comezando en Covadonga para que a cousa tivese máis simbolismo. Os galegos somos así de espléndidos e de agradecidos!

-¡Muller, es moi lista, pero nisto, erras! O Caudillo daquela Reconquista, da do 36, que a primeira foi Conquista, aquel señor que recuperou España para os musulmáns, asentando a Mizzián, ¡outro Al Mansur!,  precisamente neste califato da Coruña, vulgo, Capitanía General, e de paso apeando, desarmando, a Santiago, non era galego: ¡foi Franco!

Capitanía da 8ª, (Coruña), na que residiu e presidiu Mizzian, ¡debaixo do Caudillo, pero, por riba de Santiago!

Volvendo ao rego: A evolución do saúdo, que eu saiba, está sen estudar. Superficialmente, sen meternos en fonduras: ¿Para que se ían saudar aqueles catro veciños da mesma parroquia véndose acotío, no camiño, na igrexa e na feira? Certo é que daquela non se establecera o rito de darse a paz, ¡empezando polo crego, que misaba de cu para os fregueses!, pero non era preciso pois os veciños que se levasen mal xa procuraban sentarse noutro banco; en canto ás mulleres, cada unha na súa cadeira, ¡independentes, coma as marquesas!, do outro lado dos homes, de posto o velo nin sabían a quen tiñan ao seu redor. Se alguén enfermaba, persoa ou animal, os veciños, fosen bos ou malos, deseguida botaban unha man, pero nos remedios e no traballo, non ao pescozo, que iso veu despois, en particular desde que desapareceron os foros, dando paso á idolatría da propiedade.

Almacenada a xente no anonimato das urbes, ¿que nos importa quen sexa, nin como estea, o saco que teñamos ao noso redor? Isto é no xeral, pois no particular, a Deus grazas, segue habendo amizades, amizades cordiais e desinteresadas. Nalgún aspecto máis que nunca, pois iso de ter beneficios e cargas estatais comúns, une, reúne, freando ese individualismo atroz; non é igual, por dar un exemplo, aquilo de levar un mestre para a Casa Grande, que isto de asistir a un colexio interclasista. Cos adiantos sociais, ou socio culturais, incluso se gañou en afectividade, tal que iso de que as señoras pasasen de darche a punta dos dedos, ¡a pouta dos dedos!, como se lles dese noxo achegarse ao próximo, a estamparche un par de bicos, a cal máis sonoro. Por certo, unha curiosidade científica: cando se saúdan dúas mulleres, os bicos danos de través, lateralmente, ao vento; ¿tanto se odian entre si?

-.-

Pasa a

SALMODIAS PROSAICAS

-II-

Xosé María Gómez Vilabella