OS AMANTES DE ROIS

 

 

 

 

 

Os amantes de Rois

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

Caro lector, se pensabas ler unha novela, cambia e corta, pois o que aquí se relata non é ningunha fantasía, senón a historia real dunha santa esposa, precisamente a miña!

 

Invitoume a beber desta fonte, auga purísima, tanto coma a súa alma, que así tiña que ser xa que se criou a tales peitos; eu inviteina a desposar comigo, a convivir comigo. O desposorio foi por poderes, pero a subseguinte convivencia foi un regalo do Ceo. O Cura de Cirio bendiciu a unión, e aínda que eu, ausente na África Occidental, ao meu corazón, acaso por telepatía, chegoume o son daquel Salmo: A túa muller é como parra fecunda  no medio da túa casa. Os teus fillos (serán) como gromos da oliveira arredor da túa mesa. Bendígate o Señor tódolos días da túa vida, e que véxa-los fillos dos teus fillos. Amén.

 

Foi o último dos froitos de José Rielo Ferreiro, casado con Josefa Castiñeira Castro, así que debo comezar, e práceme facelo, por darlles as grazas. ¡O favor de cederme a compañía dunha filla non é calquera cousa, afellas que non! Rois, para aqueles suevos, significaba Xunqueira… ¡Iso, xuncal, pois xuncal, estilizada, naceu e se criou aquela cativa! Aos que a coñeceron non preciso xurárllelo, e para os demais, se algún cre que estou novelando, alá el!

 

¡Vai por ti, miña Estrela!

 

¿Sería eu tan desagradecido que pasase pola vida sen dedicarche unha lembranza, sequera unha lembranza? ¡Unha estrela, por fugaz que sexa, dá brillo abondo como para alumar ao máis escuro dos escribentes, tal que eu!

-.- 

 

¿Violencia de xénero? ¡Non, nunca; todo o contrario: agarimo perpetuo!

 

 

¿A Estrela de Rois? ¡De Rois foi, pero agora é miña!

 

A culpa, ¡a chamada!, tívoa este abrigo. Eu estaba aquel día en Lugo, de regreso de Lugo, quitando o billete para o coche de Trigo,

 

 

e nisto, ¡unha estrela; diante dos meus ollos, unha Estrela! Ela non sacou billete pero falou co chofer, co señor Avelino:

 

-En Rois, cando lle devolva os cántaros do leite á miña irmá Vitoria, por favor, dígalle que mañá lle saque ao coche o meu abrigo de inverno, e faga o favor de traermo, que empeza..., ¡que empeza non, que sigue a facer frío en Lugo!

 

Aquela rapaciña, aquela estrela, como tal, brillante, ¡un chorro de luz!, confesaba ter frío, pero a min derreteume, con só mirala, con só adorala. Tanto me hipnotizou que non me atrevín a falarlle; adoreina, iso si, pero foi un relampo pois o chofer entrou no autobús, e eu tiven que subir á baca..., ¡ou perder o billete!

 

Aquel lóstrego non se me ía dos ollos, así que, aos poucos, nunha corrida do galo que se celebrou en Suegos, no prado de Pérez..., ¡a mesma, e co abrigo posto! Naquel grupo..., ¡naquela constelación!, estaba, con catro ou cinco, o meu compañeiro da escola de Maxide, Amadeo Trashorras; isto serviume de pretexto para achegarme:

 

-Amadeo, compartes, que son moitas?

 

-¡Por cal empezo?

 

-¡A min hipnotízame esta do abrigo...!

 

-¡Pois tes razón; que por algo se chama Estrela, unha Estrela Fina...! -Puntualizou o Amadeo.

 

-Rapaza, eu son Xosé María..., e desde hoxe, un admirador teu!

 

Volveu a intervir o noso presentador: -Este rapaz, vello amigo meu, aínda que o vexas así de atrevido, con moito pico,  non é das “rapaces” senón dos “sapiens”; é fillo do señor Xosé María Gómez Lombardero, que é o autor director destas sentenzas do galo que acabamos de escoitar...

 

Neste punto interrompeuno Estrela:

 

-Pois vaia coincidencia! Explicareime: Na Normal, a profesora de Lengua y Literatura, en castelán por suposto, pídenos, esíxenos, para fin de curso unha extensa redacción sobre o que saibamos do folclore da bisbarra respectiva. Ela parte de que “Historia es la narración de los sucesos sucedidos sucesivamente en la sucesión de los siglos”, e comenta que esta definición esixe coñecer, penetrar, no ambiente que nos rodea, tradicións, lendas, e todo iso. Eu xa teño uns apuntes relativos ao meu Tío Avó, aquel mártir de Tonkin, Sanjurjo, que na familia chamámoslle Sanxurxo. Pero este coñecemento permíteme deixar ao parente para o curso vindeiro, e neste falar disto, das Sentenzas do Galo.

 

-Pois, Estreliña, se en algo podo contribuír... Meu pai leva organizado moitas: No Campo de Ares e nas Pontes de Veiga, de Montecubeiro; o ano pasado, a de Silva; e agora esta, na que estamos. Se lle pido que me deixe copiar algún dos seus papeis, e das súas notas, para mandarchos por Correo, coido non me porá inconveniente... Máis para iso preciso dúas aportacións túas: Que me deas o teu enderezo, agora, xa; e cando recibas eses datos, que me mandes unha foto túa..., para recoñecerte cando nos volvamos a ver, pero..., con ese abrigo que levas, xa que por causa ou por motivo del, me fixei en ti aquel día en Lugo, cando o pedías á túa casa. ¡Para min, será un sinal da túa identidade!

 

Estrela, sen dicir palabra, abriu o seu bolsiño, que o levaba ao lombo, e deume a foto solicitada:

 

-¡Outra casualidade, que teño aquí unha, a mesma! ¡Pago anticipado, que se di! Agora apunta o meu enderezo...

 

-¡Casualidade, azar, non, que todo isto paréceme un toque de diana, iso que tocan no cuartel para espertar aos quintos!

 

-Non entendo o que queres dicir, pero, é igual! ¡Encantada!

-.-

 

Ubicación da presentación, daquelas..., ¿cartas credenciais? Mesmo detrás dos panteóns de Suegos, indicio, situación, premonición, de que, con aquela presentación, non habería eclipse..., por días de vida!

 

 

Igrexa de Suegos

-.-

 

Comezaron as cartas:

 

Esta é a primeira..., e se ma admites, fará a primeira páxina dunha enciclopedia que penso titular “Os amantes de Rois”. Non me chamo Romeo, nin ti Julieta, e igual non chegamos a casarnos, pero eu..., ¡competindo con Romeu, cunha simple entrevista xa te adoro; o que  non sei de certo é se foi desde onte en Suegos, ou xa desde aquel día nos estribos do coche de Trigo; do que estou certo é de que o farei por días de vida!

 

Non, non é tinta, aínda que che estou escribindo con pluma; o que deposito neste papel son latexos cordiais, emanados dun feliz encontro: ¡Pasou unha Estrela, unha Estrela das de maiúsculas, por diante dos meus ollos, e..., hipnotizoume!

 

Non lle preguntei ao Amadeo se tiñas noivo, pero dáme igual pois aínda que eu nunca chegue, nunca acade, a  ser o teu noivo, ti sempre serás a miña estrela, a que me levará a Belén, como fixo aquela dos Magos. En Belén naceulle o fillo a Deus...; a min nacéronme os amores en Lugo. ¡Un destello teu, ou máis exactamente dous, e chegáronme para descubrir o que é o amor, polo menos o platónico.

 

Nos teus beizos, e iso que me quedaban lonxe, pareceume notar un sorriso de achegamento. ¿Acadarei algún día, por lonxe que me quede, a fortuna, a ledicia, de que os achegues aos meus? ¡Non, non me contestes aínda, ata que che mande un montón de cartas..., para que te convenzas do serio que che falo, do fonda que é a miña admiración, o pracer que sinto imaxinándome un sorriso teu..., aínda que sexa sen verte, ti en Lugo e eu na miña aldeíña, veciña da túa!

 

Se non me devolves esta carta sentireime conectado contigo; sequera sexa por vía postal. Pola miña parte as belezas márcanme moito, pero serían indelebles se me mandases unha foto túa..., outra, pero sen o abrigo de marras, para levala na carteira, pois aquela, a que me deches en Suegos, tereina na cabeceira da miña cama, xunto co Cristo e coa Virxe María..., xa que foi o talismán milagroso, o signo do noso coñecemento!

 

¿Que ti aínda non me coñeces o suficiente para fiarte de min, para aceptar os meus sentimentos? ¡Xa cho dixen: Douche de prazo cincuenta e dúas cartas das miñas, ¡tantas como semanas ten un ano!, coa condición de que se notas nelas unha simple literatura, esquécete de min: xúroche que seguirei escribíndoche co corazón, coas emanacións do meu corazón, e nada de dedos, nada de caligrafía, pois a miña adoración é, e seguirá sendo, cosmogónica: ¡Non precisei dun telescópico para verte, para subirte ao altar das miñas pretensións; en definitiva, para idolatrarte!

 

Non cho dixen en Suegos, pero fágoo agora, neste intre: Felicita de parte miña á túa madriña, polo seu acerto en chamarche, en poñerlle Estrela á estrela de Rois! Onte morreu un galo por abusar das pitas; ¡O meu nunca será abusar, senón adorar! Amadeo foi o noso presentador; agora será Correos o continuador da nosa vinculación. ¡Amén!

 

Xosé María

 

 

P.D./ Coa presente mándoche os datos que che prometín, das “Corridas do galo” na nosa bisbarra. Meu pai díxome que sempre o comprace contribuír a unha boa causa.

-.-

 

2

Volve a ser luns, que para min é día Santo..., porque che escribirei tódolos luns. ¿Sabes por que? Pois os domingos, na Misa, en San Cibrao, encomendareime á Virxe pedíndolle que esoutra virxe, esa de Rois, sexa, de sempre e para sempre, a miña dona, a miña esposa.

 

¿De quen aprendín a querer? ¡De quen ía ser, de meus pais, que nunca unha discusión lles oín, nunca un mal xesto; todo colaboración e afectividade! Esa lección téñoa no meu cerebro, pero tamén no meu corazón: ¡Non me servirá unha rapaza calquera, e de vista, de localizada a perfecta..., teu, teu ou de ningunha! Os ollos seica son o espello da alma; pois na túa mirada, nos teus destelos, só vin un alma pura, un alma afectuosa, e ata me pareceu que me ollabas con empatía. Non, non me contestes agora; pénsao ben, que tempo terás para darme o teu placet desde que recibas, das miñas cartas, a que faga o número cincuenta.

 

Pedinlles referencias túas aos meus veciños, a teus primos, e puxéronte por riba das nubes, séxase, no Ceo. ¡Claro, as estrelas paséanse polo ceo, pero non para presumir do seu brillo senón para compartir a súa luz, para iluminar, para alentar..., ¡que por algo e para algo estudan Maxisterio, esa labor seráfica!

 

¿Sabes o que é un galanteador? ¡Si, supoño que si, que tamén se di que eses da muralla herdaron as mañas daqueles que, cando se lles acababan as súas, roubaban sabinas! Eu non che son da raza dos romanos senón da sueva; veño dos Gomá, que eran suevos, descendentes dos fundadores de Berg Land, “Terras da Montaña”, xente sinxela, traballadora, con menos leis cós romanos pero as súas cumpríanas á perfección, sen preitos.

 

Xa sei, que mo dixeron teus primos, que es neta de Xosé Rielo Sanxurxo, que túa bisavoa procede dos Sanxurxo de Mondriz, e por tanto, ti es parente do Beato, ¡que logo o subirán aos altares!, o mártir Xosé María Díaz Sanxurxo. ¡Mira que ben, que así terás recomendación para subir ao Ceo, e se cadra, tamén, aos altares! Mándame unha proba de que es relixiosa, pero sen votos monxís, pois esas do Maxisterio Lucense..., ¡todas unhas beatas, coas saias polos calcaños!

 

 

Non te quero de mártir, pero si de profesora, de preceptora, miña, e dos nosos fillos, e dos nosos netos... É moi meritorio que algún día vaias ilustrar todo ao redor teu, sexa a  Pousada ou ao Incio, pero eu..., (que son algo egoísta), confésoche que antes te quero de educadora dos meus fillos. ¡Así terán santidade e educación, tanto que escasea!

 

Esta noite, insomne de tanto pensar en ti, saín á eira, e púxenme a mirar para os Campos de Cirio..., ¡por se te vía! ¡E claro que te vin, oscilando, brillando, no ceo, da parte do Poñente, que así está Cirio nos mapas do meu lugar, pero ti, para min, es Oriente, ou máis explícito, ¡a miña orientación, o meu futuro! Colón, para descubrir as Américas, viaxou co sol, tras do sol; eu descubrinte viaxando a Lugo, que por algo e para algo fixeron os romanos esas murallas: para gardar o seu, ¡o noso, o meu!, tesouro.

 

Vou parar por hoxe, que teño sono; ¡o sono de soñar contigo! Que Deus te bendiga, e te conserve para min, impoluta, que así é como te desexo!

 

Xosé María

3

 

Volve a ser luns...; para min, o santo da miña santa! Onte, ¡onte si que foi domingo: no Correo había un sobre, teu! ¿Baleiro? ¡Non, ou si: carta non viña, pero unha foto túa si; esta foto, que me confirma a túa relixiosidade, a túa santidade! Vouna ampliar, e despois colgareina fronte á miña cama..., para espertar contigo, cerquiña de ti!

 

 

¿Esa expresión, ese sorriso, estarame dedicado? ¡Non é posible, pois ao de hoxe as miñas cartas aínda non me retrataron, a min, para corresponderche!

 

¿Casamento e mortalla, do Ceo baixan? ¡Iso din; iso creo, eu tamén; pero o teu exame aínda é prematuro: se cadra, se está de Deus..., despois duns aniños de relacións, cando me teñas ben examinado, séxase, desde que acabes, desde que sexas Mestra...!

 

Agora teño dous anxos ao meu redor: un deles, esta rapaciña! Din os cregos que os anxos son masculinos, masculinos ou asexuados. ¡Non é exacto, pois ti anxo es; o feminina que es ben o di o teu sorriso: anxelical, e á vez, feminino! Teño que darme presa, e pedirlle a Deus acerto nos meus parrafeos..., para evitar que entres de monxa, pois seica son moi solicitadas esas rapazas de Maxisterio, e ti..., que xa es anxo...!

 

As túas fotos son de señorita, así que me acovardan; ¿non terás algunha de labreguiña, que me sirva para esperar unha acollida máis...; máis igualitaria, non, pero algo más aproximada á miña condición aldeá? Non fai falta que ma dediques, pois aínda estou no noviciado das miñas pretensións.

 

Cada día máis namorado,

Xosé María

 

4

Aquí me tes, outra vez, outro luns. Din os supersticiosos do meu lugar que no martes no te cases nin te embarques; pero eu engado: ¡os luns cultívase o amor, e os martes reflexiónase; de ben reflexionado, para que esperar?

 

 

¡Esta si que te acredita de labreguiña! ¡Ai, Deus, que non vou dar a talla: Unha estrela pousada na terra, que ademais, cando se pon as gafas, estuda Maxisterio..., nin o Gordo da Lotería! ¿Que terei que facer para merecela? ¡Quedo matinando niso!

 

As pitas son agradecidas; os galos, asoballóns, que por algo lles fan tribunal..., polo carnaval! Eu son, quero ser, un pitiño que che pide un grau, unha esmola de amor. ¿Chegarei a merecelo; chegarei a conseguilo? De aquí en diante, cando rece o Noso Pai en vez de pedir o pan de cada día, vou pedirlle a Deus que me faga merecente do teu aprecio, da túa estima..., e máis adiante, do teu amor!

 

Estívenche escondendo, que me daba vergoña, que eu tamén son mestre, pero..., ¡daqueles que chamaban “de a ferrado”! Se consigo namorar unha Mestra auténtica, eu pasarei a ser alumno, alumno vitalicio, séxase, por días de vida! ¡Canto aprenderei contigo, meu sol, miña estrela; iso será astronómico! ¿E o día de mañá, os nosos fillos? Eu tamén son fillo de mestre, pero dos de minúsculas, séxase, daqueles que cobraban en ferrados, e non sempre de trigo.

 

Aos teus pés, por lonxe que de min os teñas,

 

Xosé María

5

Onte, domingo, vendo que o sol se ía sen despedirse, máis ben esmorecendo, cravei os meus ollos, outra vez, nos Campos de Cirio: ¡Alí, detrás deses Campos do Poñente, que para min, agora, é o Nacente, aló abaixo, hai unha fonte, que é famosa en cantos padais a cataron; desa auga bebiches ti, que así saíches, nin quente nin fría, normal, pero sempre doce, ademais dos peitos, felices peitos, de túa nai!

 

O sol, un bo día, un día boísimo, ao baixar dos Campos de Cirio non os pasou por alto, que tanto lle gustaron que deixou nesa fonte..., ¿que? ¡O propio do sol: un brillo, un anaco, unha estrela, unha deusa, capaz de electrizarme tan só con poñer os meus ollos en liña recta cos teus!

 

As estrelas están no ceo, pero no de minúsculas; ti es doutra galaxia, da do C maiúsculo. Pois, como eu, de bautizado, con dous nomes celestiais, aspiro ao Ceo, ¡canto me gustaría facer esa viaxe dos humanos, dos humanos que se volven, que nos volvemos, anxos, contigo, de par túa! Collidos do brazo, non, pero das alas si; desas alas de voar que teñen os anxos. Nas túas fotos non saen, non se ven, pero eu ben que as percibín, xa o primeiro día, ¡aquel día!, alí en Lugo. Como me gustaría, ¡daquela, e hoxe máis aínda!, darche unha aperta, alas con alas, ¡se é que as teño!, alí mesmo, xa, diante do coche. ¿Chegará un día no que o sacramento matrimonial nos permita esa aperta? ¡Coido que dependerá de como me porte, pois un anxo nunca casará cos pecadores! Houbo un anxo, outro, pero foi unha excepción, que se sublevou contra Deus, e Deus apagoulle, cortoulle, a luz; tan malo era, tan malo foi, que ata violou á nosa avoa, e transmitiulle o seu veleno. A min bautizáronme, responderon por min, así que, desde aquela, desde ese sacramento, renunciei á herdanza maldita.

 

A propósito: Estoume imaxinando o aparvado que se quedou Adán cando Deus lle ofreceu unha Eva, a primeira delas; a min reservoume outra, ¡se é que me aceptas algún día!, pero a miña non peca, non é soberbia; nin peca, nin me deixará pecar. ¿Por que? ¡Porque no teu ollar só tes santidade, candor, aura celeste! ¡Pídolle a Deus que sexas a miña Mestra, que me faga digno de ti, alumno perpetuo; agora de mozo, pero tamén de vello! O divorcio, ao meu entender, é luciferino: ¡un despedirse da paz, do amor, do que quedaba da gloria anticipada! ¡Vade retro, Satana!

 

Cando esteas en Rois, alén dos Campos de Cirio, e vexas chegar o sol, na súa viaxe de Oriente a Occidente, acórdate de que, con el, van os meus ollos, que non me chega con verte nas fotos!

 

O teu adorador, que bica estas fotos, cen veces ao día, tantas, que xa as teño húmidas, molladas; pero non te preocupes, que me quedan outras, as súas copias, que xa fun a Lugo, para que mas copiase Quintero! Fun a Lugo; en Lugo, á Rúa da Catedral, e pareime diante do Hotel a Perla, media hora ou máis, pero, como aínda non estou acreditado coas 52 cartas que che prometín, cando ti pasabas pola porta, polo seu portalón, eu volvíame..., para que non me recoñeceses..., aínda!

 

Xosé María

 

6

Onte, ao volver da Misa, e iso que traía apetito, ¡isto de ir co xaxún para comungar en San Cibrao!, antes de entrar na casa pareime xunto do pozo, para gozar doutro retrato teu: ¡A nosa roseira, a grande, a “Valenciana”, unha raza que non ten espiñas, abrira os seus gromos para mostrarnos..., a floración primaveral!

 

¿Que vin nela, na roseira? ¡Isto merece unha recapitulación: ¡Vinte a ti, os teus retratos multiplicados! Ademais, sen espiñas! As espiñas son cousas dos homes, daqueles que se cren nos tempos da Eva, incitadora do pecado, do grande, do transmisible, do orixinal, e por iso se vingan das mulleres, de todas, a feito.

 

Hoxe, na Misa, don Benito falounos do Xénese... Pero máis nos conviña, máis necesitábamos, que nos lembrase á Nosa Señora, á Nosa Corredentora: Eva foi a Avoa, pero María adoptounos por Nai, que llo propuxo o seu propio fillo, Fillo de Deus, xerado por Deus, e non creado, pois ese erro, nestoriano, seica o teñen os musulmáns, que mo explicou meu pai; ese Deus, ¡trinitario!, con carácter testamental, no mesmísimo Calvario, séxase, na súa agonía, presentándolle a María, por fillo, ao apóstolo Xoán, e con Xoán, aos outros redimidos. Despois diso, para un mellor rexistro, desde que resucitara, fora xa do sepulcro, ¿a quen se apareceu Xesús, de primeiras? ¡Ás mulleres! Con estes signos tiña que cambiar a Historia, tiñan que desaparecer as desavinzas conxugais, pero non foi así..., por culpa da nosa teima, do noso machismo inveterado, fomentado por Satanás, que está cabreadísimo de que a Virxe María redimise, Corredentora, aos fillos da Avoa, de Eva.   

 

¡Temos que pasarnos ás roseiras sen espiñas, temos que pasar de Eva a María; temos que..., despois das estrelas adora-las flores, como fixen eu naquel momento, que me axeonllei diante da roseira, coa promesa de que lle pido a Deus a morte, a miña, antes que espiñarte, antes que causarche unha bágoa. ¡Mira que o poño por escrito!

 

Agora xa sei que en Valencia hai roseiras sen espiñas; o que me falta por preguntar, por saber, é se alí teñen separacións matrimoniais; se é que as teñen, mándolles unha roseira, destas, das deles, para que aprendan a fixarse no que teñen, no que Deus, por boca do seu Fillo, lles deu, nos deu, urbi et orbe.

 

As monxas e mailos clérigos fan votos de castidade. ¡Eu tamén, que non desexarei ningunha muller, ningunha das outras, nin guapa nin fea, que para iso xa teño, xa cobizo, unha estrela, a única que merece, e que ten, un E maiúsculo!

 

José de Espronceda, aquel tocaio meu, extasiouse contemplando que a lúa rielaba no mar... A miña Estrela tamén é Rielo, pero esta non riela no mar, que o fai nos meus ollos, incendiados polos dela, polos seus fogonazos. ¡Deus me faga merecente de ser alumado a perpetuis!

 

Este opositor a pedir a túa man..., algún día!

Xosé María

 

7

Volvín a encomendarme á Virxe María. Eu, modestamente, outro Xosé, ¡sempre con María!, que non son carpinteiro, pero si zoqueiro, algún día igual te levo a África, senón a Exipto polo menos á Occidental.

 

Este inverno, o próximo, volverei a poñer escola, ¡así sexa nas Quimbambas, e co que gañe, ¡facendo de Mestre sen selo!, penso ir para Lugo, unhas semanas, ademais de para verte, ¡así sexa de lonxe!, para aprender mecanografía e taquigrafía, pois con iso, cando cumpra os 18 anos, xa poderei ingresar voluntario, en Madrid, no Ministerio; e como aló seica hai academias que preparan para oposicións bancarias..., chegarei a ter un emprego que me valide para opositar ao teu casoiro. ¡Daquela xa verás que son de palabra, que as cumpro, que estou en camiño de ser o teu seguro servidor, que pide a túa man!

 

Pero antes de facerme mecanógrafo quero practicar moito a caligrafía, principalmente para que entendas ben o que che digo. O noso Cura, onte, na homilía explicounos unha, unha máis, daquelas recomendacións que nos deixou Xesús: “Por sus frutos les conocereis...” Ora ben, ¿a caligrafía non é tamén un froito dos nosos coñecementos e das nosas aptitudes? ¡Coido que si! Daquela unha Mestra, ¡futura Mestra!, está, ou estará, capacitada para analizar os caracteres persoais observando os caracteres da caligrafía persoal de cada quen. ¿A que aspiro? ¡A que me coñezas a fondo, e despois diso, de ben documentada, que te decidas a emparentar comigo! Daquela teño que esmerarme na letra para que a túa ditame sexa certa, atinada. Os erros matrimoniais poden levar á separación, que é outro tanto como caer no purgatorio, xa en vida!

 

Ti que es o meu Ceo, un Ceo anticipado, analízame ben, obxectivamente, espiritualmente, pois iso tamén será un seguro para a túa felicidade,

 

Este opositor..., sen oposición,

Xosé María

 

8

Estou no purgatorio, síntome no purgatorio. Ti fas unha carreira; eu, outra: a de que me aprobes, a de que me queiras. Os meus pecados foron as miñas fixacións noutras rapaciñas que non me satisfacían; serán virtuosas, non o dubido, pero non teñen o teu encanto, os teus..., os teus frechazos.

 

Miña nai, de cando a operaron en Madrid,  tróuxome unha medalla da Virxe Milagrosa; ¡moito lle rezo para que faga comigo o milagre da túa aceptación, pois milagre será que te namores dun rapaciño sen carreira. ¿Sen carreira? ¡Non é exacto; estou facendo a de lograr o teu aprobado; o título xa o teño na carteira: as túas fotos! Non mas dedicaches, non mas firmaches, pero confío, espero o milagre de que o farás dándome unha aperta, algún día. ¿Onde? ¿Que che parece na capela de Rois, na do Pazo de dona Paz, coas rúbricas, pola Igrexa, do voso Cura, e polo rexistro que o firme o que sexa daquela Xuíz de Pol.

 

Do Purgatorio sáese perfecto, ou non se sae. A miña condena, auto aplicada, é, está sendo, dun ano, 52 semanas, 52 cartas. E a continuación, se me das o aprobado, ¡a Gloria! Teño en claro que casarme contigo vai ser un anticipo da outra, da outra Gloria, da eterna.

 

Un irmán de teu Avó veu casar para Bergland, cunha rapaza de Berglánd; ¡eu quero devolvervos ese obsequio, en xusta, en grata reciprocidade!

 

 Saberás que hai poderes irrevogables; eu tamén, tamén podo e tamén o fago, darche o poder de que sexas o meu ídolo, a miña estrela. ¡Amén!

 

Xosé María

 

9

Sigo matinando..., que o matrimonio é un Sacramento, e como tal, cousa divina, pero..., hai que merecelo; merecelo, cultivalo, e conservalo por días de vida! Eu ambiciono máis, que así llo pido a Deus: Que me conceda a túa man para non separala nunca das miñas, tanto Aquí Abaixo como despois na Gloria, na Eternidade.

 

Deus soproulle a Adán, e das súas costelas saíu Eva. “O home exclamou: -Agora esta é coma min, o mesmo óso, a mesma carne”. ¡A muller igual có home; e o home igualiño cá muller, tanto nos dereitos coma nos deberes; a única diferencia está neses complementos que fan posible a nacenza das novas xeracións! Unha muller para un home, e un home para unha muller...; ¡parella definitiva, indisoluble, única!

 

O que Deus uniu, que non o separe o home. “Les respondió: «¿No habéis leído que el Creador, en el principio, los creó hombre y mujer, y dijo: "Por eso abandonará el hombre a su padre y a su madre, y se unirá a su mujer, y serán los dos una sola carne"? De modo que ya no son dos, sino una sola carne. Pues lo que Dios ha unido, que no lo separe el hombre.»

 

Outra: ¿Cal foi o primeiro dos milagres que fixo Xesús, mesmo ao comezo da súa vida pública? Pois, aló en Caná, nunhas vodas, converteulles a auga en viño..., para que celebrasen con ledicia o acontecemento!

 

Daquela, en consecuencia, se ti es desas mulleres que, coa mínima discusión, aceptan a separación matrimonial, aínda sen acabar de recibilas devólveme as miñas cartas pois, nunca me separarei de ti, nin desexo ser eu o separado: ¡nin separador nin separado! Para que isto resulte: ¡De discusións, nadiña; razoar si, sempre, que por algo e para algo seremos complementarios! Cando sementas trigo tamén pode saír, mesturada, algo de xoio; para evitar iso, estúdiame, a tempo, de anteman, que xa cho veño dicindo, dicindo e pregando.

 

Por hoxe máis nada, que con estas reflexións xa se fai, xa podemos facer, uns bos exercicios prematrimoniais.

 

Aos teus pés, miña señora, que seica é como se dicía, dicía e facía, daquela que inventaron o tratamento de “señora”,

 

Xosé María

 

10

As pombas mensaxeiras. Túa prima, a Manoliña de Celestino, de tanto cartearme contigo, ¡eu, contigo!, (está facendo de carteira, ou polo menos recollendo as cartas que boto na caixa do Correo, para que as leve seu pai á Liña de Castroverde), díxome: “¿Igual queres chegar a ser primo meu? ¡Non perdas ningunha festa, ensaia moito, e encoméndate á musa Terpsícore, pois miña prima, que nos vén de raza, baila os sete bailares, que nin que sexa unha musa, pero non te celes, que sempre o fai con seu irmán, co Manuel, que é outro danzante con alas”.

 

¿Con alas? ¡Iso confirmoume que es un anxo! ¡Ai, Deus, que che estou escribindo en galego, pero..., seredes políglotas os do Ceo? Daquela sería oportuno que che falase en verso, ¡outra encomenda de Terpsícore, que rime as miñas ideas, os meus latexos. Intentareino, aínda que sen consonancia, pois forzar a rima ten pouco de autenticidade; ¡é artificioso!

 

Bendito sexa, e que no Ceo estéa o inventor das cartas, o das misivas, fose home ou muller. E que sexa maldito, que non saia do inferno, aquel dos naipes, esoutras cartas, esas que tantas desgracias levan ocasionado.

 

Con cartas non hai distancias; e logo que por carta dicimos o que temos matinado, o que nos sae do peito. A palabra é boa, pero a mellor de todas é aquela que non sae da boca. ¡A palabra mal dita é maldita!

 

Eu namoreime de ti polos ollos, cos ollos,  aquel día en Lugo, e iso que dos nosos beizos non saíu, daquela, unha soa verba, que nada nos dixemos, verbalmente; ¡pola miña parte, daquela mesmo, aínda que en silencio, xa cho dixen todo: Quero esta rapaza para nai dos meus fillos! ¡Amén! Os beizos xa falarán máis adiante, despois do xuramento conxugal.

 

 

Quero que estas cartas sexan unha chave: a chave mestra, que lla dou á Mestra, que lla estou dando, para que a meta no seu chaveiro, para que a conserve ben gardada, pois nela, con ela, estoulle dando a chave do meu corazón, por días de vida. Máis é, que tamén lle pedirei ao Resucitado que nos resucite xuntiños, pegadiños, por toda unha eternidade. ¡Non che podo dar máis, pois os bicos están para despois, para despois das cartas!

 

Vou ter que levalas a Mosteiro, pois no correo de San Cibrao igual nolas abre túa prima, facendo de defensora túa; ¡agora non hai censura, pero quedou a curiosidade, no vapor, que seica se poden abrir ao vapor, e despois pegalas de novo, con un tubo de goma. ¡O noso son secretos de Estado..., en estado de solteiría, por suposto; en estado de esperanza!

 

Cando abras o meu corazón dille...; pero date présa, que igual se derrete..., de tanto quererte!

 

Xosé María

 

11

Falando outra vez de túa prima: Como contigo non podo, nin quero nin podo, nin debo, ter secretos, pregunteille á Manoliña de San Cibrao, facéndome o bobo, que é a mellor forma de inquirir:

 

-Se túa prima é tan bailadora como dis, irá a tódalas festas, así que botará nun noivo en cada unha delas?

 

-¡Diso, nada, pois é tan boa estudante que ata o fai nos festivos, que mo dixo súa irmá; pero eu, no que a coñezo, engado: Estuda Maxisterio, e coas súas calidades non o fará mal, pero eu auguraríalle mellor porvir en Periodismo, pois é tan meticulosa que non admite verdades a medias, que sempre fai por investigar máis e máis; segundo ela mesma me ten dito: “O importante das cousas é saber, coñecer, ás causas motivadoras”. Así que, se falas con ela, xa podes ser virtuoso, que te vai confesar, a fondo, veniais incluídos.

 

Miña admirada Estrela: As miñas cartas non terás que lelas coa lupa, pois estou sendo sincero, e seguirei así, por días de vida, maiormente contigo, que es a luz da miña conciencia, miña estrela vital. O meu perigo véxoo, está, en que sendo tan amiga das verdades, igual te metes monxa... Daquela, eu, ¡frade! E se algún día deixan casar aos cregos, non me ocultes o teu enderezo..., para levarte ao altar das arras, ao nupcial!

 

¿Arras? ¡Como es da “Casanova”, procurarei aforrar para ofrecerche, algún día, unha casa noviña, ben guapa e ben axardinada, noutro paraíso terreal, na terra que máis se lle pareza ao daquela Eva, que a estrearás ti, ti mesma; e por ter de apelido Castiñeira, vou tratar de conseguir unha leira, na que plantarei, eu mesmo, un cento de castiñeiros; despois asarei as castañas, para ofrecerchas na tarta nupcial.

 

No interim, bico as túas fotos, ¡e xa van mil, mil veces!

 

Xosé María

 

12

Teño un primo segundo, (curmán de meu pai)... Trátase de Manuel Lombardero Paz, que é Director Coreográfico no teatro Martín. Cando vaia a Madrid voulle pedir que me dea unhas leccións para que, de casada, me aceptes por parella, para quitarme o complexo de que bailo mal, de que non sei suplir ao teu irmán Manuel. Non será ningunha molestia senón unha ofrenda, un mérito dotal. De meu primo, referíndose á opereta “¡Cinco minutos nada menos!”, con Maruja Tomás e Maruja Tamayo, dixo a prensa, “... sus brillantes cualidades de bailarín, Manolo Lombardero, animador de las brillantes evoluciones desarrolladas por el pimpante conjunto de vicetiples coreográficas”.

 

¡Ai a música; se puidese converter esta caligrafía, estas letras, en notas musicais, para con elas agradar esas orellas túas, con pendentes de perlas nas túas fotos! Agora, na primavera, aquí na aldea os paxaros non se cansan de rimar, así que os vou escoitar, a ver se lles capto algunha composición que valga para retransmitircha:

 

Pío, pío, que se está quitando o abrigo,

agora que a primavera lle pide

ensinar os braciños.

E con eses brazos de anxo

apertará ao elixido,

que se é de Montecubeiro

igual o fai con moito cariño.

Pío, pío,

¡que rapaza máis guapa,

axeitada para facer,

con ela,

o niño,

que así sairán,

de guapos,

os fillos!

¡Pío, pío!

 

Os paxaros, serán adiviños? ¡Os de Montecubeiro coido que si, que sempre cantan antes do amencer, e non paran de facelo ata que o sol se despide dos Campos de Cirio! Isto quere dicir, isto significa, que aledan o camiño da Uceira, ese que hai que levar para ir ás mozas a Rois, con día, pois de vistas as estrelas xa pode anoitecer!

 

¿Estou toleando? ¡Claro, certo; por ti!

Xosé María

 

13

Deus valeuse dunha estrela para indicarlles aos Magos o portal do seu barrelo, do seu Fillo, do noso Salvador. Pois ese mesmo Deus puxo unha Estrela, outra, no meu camiño, no meu Camiño do Ceo..., pois con ela quero subir, de par súa, despois de deixar a nosa marca aquí na terra, un algo que sexa de utilidade para as xeracións vindeiras.

 

Onte o noso crego falounos dos dereitos e dos deberes matrimoniais, e pedinlle unha copia daquelas verbas para que me sirvan de “código de conducta”, por se chego a casarme contigo. Díxome que veñen, que se conservan, na primeira carta de Paulo aos Corintios. Copio:

 

“... para evitar a fornicación, que cada home teña a súa muller, e que cada muller teña o seu home. Que o home cumpra coa súa muller, e o mesmo a muller co seu home. A muller non é a dona do seu corpo, éo o home; e do mesmo xeito, o home non é o dono do seu corpo, éo a súa muller. Non vos privedes un ao outro, a non ser de común acordo por algún tempo, a fin de terdes vagar para a oración; despois volvede ao mesmo, para que non vos tente Satanás por culpa da vosa incontinencia. Isto que vos digo é unha concesión, non un precepto”. Tomeino, e consérvoo, como exercicios prematrimoniais, que por algo hai que empezar; non si?

 

¿Palpaches que hai sinceridade nas miñas cartas, ou aínda non? Un detalle acerca da nosa situación: Ti criácheste aí abaixo, baixando da montaña para pasar á Terra Cha; eu son de máis arriba, pero só en canto ao barrelo. Desde a montaña vese máis terra, máis porvir, e por tanto, máis beleza. Xesús subiu á montaña para que o visen e o oísen mellor; quería ensinarnos, dicirnos, algo moi importante: O Noso Pai, as Benaventuranzas, e unhas cantas das disciplinas básicas da nosa, ¡da súa!, Relixión. ¡Isto é o que desexo das miñas cartas: que suban ás estrelas os meus pensamentos..., anque aparenten ir costa abaixo, tal que de Bergland a Rois.

 

Deus deulle a Moisés, ¡por escrito!, aquelas táboas da Lei. Cando as nacións firman pactos tamén o fan por escrito. Pacta sunt servanda, seica dicían os romanos; ¡estas cartas son os meus pactos, así que, cumprimento subseguinte! As mentiras dinse oralmente, para non deixar probas; as cartas, ao contrario: ¡son probatorias!

 

Insisto en que non quero contestación, ata o final delas, as 52 anunciadas, prometidas. Se vou ao Médico, os análises daramos por escrito, ¿non si? Pois eu estoume dando a analizar, en corpo e alma; quero que chegues a coñecerme ben, a fondo, ¡un ano de análise! Non me cansarei de repetircho, así que, lendo, repasando, gardando, as miñas cartas, ninguén te poderá acusar de inxenua, de enganada. Seguirás sendo virxe; tamén no espiritual. Lucifer enganou á Eva, e Eva ao Adán; entre nós non pode haber más que fidelidade, e para iso me retrato, de antemán..., nas miñas cartas!

 

Non as ensines a ninguén, nin varón nin femia, de íntimas que son, e logo que pode haber malos conselleiros; ¡só te admito a ti de xuíz dos meus secretos, das miñas entretelas!

 

Xosé María

14

Pregunteille á miña Avoa, madriña de pías..., que opina das cartas de amor? –“Son coma rezar, que tamén se fai a distancia. Eu non puiden gozar con elas: Unha, porque, como ti sabes, as rapaciñas da miña época éramos analfabetas, na inmensa maioría; e a outra, porque, aínda que non o fose, casáronme de tan noviña que o amor estreeino..., de casada!”.

 

Isto levoume á miña observación infantil, daquela da nosa guerra, da incivil; incivil, que non civil..., porque non foi civilizada..., que nunca o son. Aquí en Bergland había unha rapaciña que herdara moito e estudara pouco; daquela non tiñan escola pública, e seus pais seguían pensando que as mulleres, con iso de non emigrar, ou poucas, nin chamalas a quintas, coas catro regras, ademais das delas, tiñan abondo, pois..., que me daba a ler as cartas que lle mandaba un madrileño, fillo doutro veciño, ilustrado pero pobres. ¿Que pretendía? ¡Evidente de toda evidencia: herdar, para cando o licenciasen! Eu pasei moita vergoña léndolle aquelas cartas, pero, ¡pedíramo! No meu caso é ben distinto: A miña pretendida vai para Mestra...

 

Moita falta facedes, e non demoredes, pois aínda quedan rapazas con pouca escola, e agora os seus mozos xa non están na guerra pero si na emigración, que comeza a habela, a continuarse.

 

A Avoíña contoulle ao Padriño a miña curiosidade polas misivas amatorias, e el, ¡que ata sabe latín!, un bo día, a soas na lareira, ¡que é a súa cátedra!, relatoume que:

 

As cartas de amor teñen tanta antigüidade coma as lexións romanas, e xa  non comezasen cos espartanos! Inventáronse para acurtar distancias; distancias físicas, que non das outras. A falta de papel, pergamiños. E de carteiros, os licenciados. ¿A quen licenciaban? ¡Aos mutilados, que lles asignaban unhas terriñas e catro escravos..., a xeito de pensión vitalicia!

 

Tamén me dixo (o Padriño), que llo oíu dicir á súa cuñada Ramona, que daquela xa estaba viúva (de Nicolás Salmerón García, avogado, farmacéutico e periodista, fillo daquel Salmerón que foi Presidente na Primeira República), e gustáballe veranear aquí, na terriña orixinal, que unha tal Virginia Wolf lle dixera (a ela mesma, cando deixou de ser analfabeta pois os Salmerón puxéronlle institutrices, así que pasou de analfabeta a tradutora de obras francesas que estiveron de texto no Instituto de Libre Enseñanza), que, “Las épocas en que no se escribían cartas..., fueron un páramo en el tiempo”.

 

A propósito de miña tía, que a coñecín no ano 1935, e pasou polo teu Rois nun taxi de meu tío Alfonso Carrodeguas: Foi a causante do meu namoramento, pois con só verte aquel día en Lugo os meus ollos viron o sorriso e maila expresividade de miña tía, así que me dixen: “Quero ser outro Nicolás...”

 

Nicolás non son, ¡nin de lonxe!, pero un Xosé María que te quere de Institutriz, si, así que, disponte a ser a miña Mestra, en todo, á viceversa da que lle puxeron a miña tía,

 

Xosé María

 

15

Ceíño... Se nos queres coñecer a fondo, aos montaraces, digo, aos de Montecubeiro, aí en Lugo, na Biblioteca, teñen “A Véspera do San Xoán”, de Lois do Cando, que lle foi premiada nun San Froilán. Transcribo unhas estrofas:

 

...

Non hay quen vaya unha ves

a feira de Castroverde,

que non llenseñen os Puchos

q´este nome é o que teñen

sendo de Montecubeiro

os rapaciños enxebres.

I´abofé que non é nome

q´os torule nin rebexe,

por qu´asina os chaman todos

donde queira q´estivesen;

que teñen en Lugo a fama

ben ganada, de valentes,

e co pau d´unha aguillada

ou c´os puños, sise quere,

métens´entros paus sin medo

donde ningures se mete,

y antes deixan o pelexo

que deixar dous pasos eles.

E com´o boi turreón

leva regañando sempre

o coiro, tamén estoutros

sacan a cabeza as veces

sangrando com´un carneiro,

e poñenll´un trapo mentres

que se cura; d´iso os chaman

os Puchos, en Castroverde.

...

 

¿Que? ¡Tivo que vir un madrileño, fillo de galegos, para retratarnos, para lembrarnos que a nosa lingua estaba morrendo, pero que era traducible, así fose unicamente pola súa fonía e polas súas contraccións! E moi larga, máis para mostra..., un botón!

 

Rosalía era filla dun crego, seica; en Montecubeiro tivemos frades, dominicos por máis señas, así que, co especiais que somos, eu pregúntome: ¿rexería aquí aquilo do ius prima noctis? Con estes antecedentes, eu teño que aspirar a unha deusa..., a unha Estrela!

 

O teu..., ¿prometido? Pola miña parte, si, desde xa,

 

Xosé María

 

16

¡Dezaseis cartas, catro meses de noivos..., sen noiva! Se o meu fose un simple antollo, ¿verdade que xa estaría canso de tanto ouvearlle á lúa? De propósito: ¿que fas coas miñas cartas, que unhas recibíchelas en Lugo, e outras, nas vacacións, no teu Rois, nesa xunqueira tan verde que tiveches de berce? ¡Non mo digas; déixame adiviñalo!

 

As primeiras, aínda que fose por simple curiosidade, líchelas. Nas seguintes: ¿pasaches os teus beizos polos pregues do sobre para volver a cerralas, ou fixéchelo para aproveitarte dos meus bicos posto, e suposto, que eu tiven que bica-los sobres para cerralas? Despois diso, ¿tíralas, gárdalas? ¿Riste delas, ou gozalas? ¿Consérvalas para ofrecerllas algún día a unha editorial, para cultivar lectoras que se rían de min, do meu romanticismo trasnoitado? ¡Todo pode ser, pero eu, mentres, vou rezando para que esa Virxe que tedes aí na estrada de Lugo, entre Rois e Xerbolés, faga o milagre de que outra virxe se namore dun artista da madeira, neste caso dun zoqueiro! A Virxe María, sen por iso deixar de ser virxe, tamén admitiu por compañeiro de fatigas..., un carpinteiro!

 

 

Sigo contemplando as túas fotos, e levántoas ao Ceo, mesmo como fai o señor Cura cando consagra. ¡Deus bendiga ao que nos presentou, que foi como darme as chaves do Ceo! ¡Eu tamén fago a miña consagración, e non é ningún sacrilexio posto que foi o propio Deus, que lle mandou ao meu Anxo da Garda, aquel día en Lugo, que che cravase os meus ollos, que mirando para ti vise unha estrela, esa Estrela que tanto ambiciono posuír..., despois do casamento, por suposto!

 

Ben sei, de antemán, que terei que esforzarme, moito, para merecerte, para achegarme ao nivel das túas virtudes, ¡tan boas referencias que teño túas, precisamente polos teus parentes, e iso que din que non hai parentes que non sexan envexosos! Aquilo de que as cuñas da mesma madeira sempre fallan... Tamén me gustaría coñecer á túa madriña de pías, que mira que foi acerto, no bautizo, poñerche Estrela..., porque o es: cada sorriso teu, un raio de luz!

 

Non tomes a adulación as miñas cartas; se es tan intelixente como penso de ti, iso non o farás, que ben colixirás que mentres o fago, mentres che escribo, tamén podía estar pensando noutra rapaza, buscándoa, pretendéndoa, in person, co resultado máis..., máis palpable, tal que acompañándoa, collida da man, por ese paseo que tedes en Lugo dedicado, ¡que vergoña!, á Raíña máis Golfa de toda Europa. O meu vén a ser como rezarlle a Deus para que algún día nos abra as portas do Ceo; neste caso, as portas do teu corazón. Tampouco fará falta que me queiras moito; simplemente que me mires cos ollos que pos nesas fotos, que xa me aluman, que me imantan.

 

¿Tes unha lupa para ler as miñas cartas, para que nada che pase desapercibido? Ti espíame ben, que se algún defecto teño hoxe, de casado cunha Mestra..., depuración total! Insisto en que non quero, por agora, a túa contestación: As miñas cartas son para darme a coñecer, para non enganarte, para non equivocarte...; ¡xúroche que esa é a miña intención!

 

No interim, aos teus pes,

 

Xosé María

17

Desde aquel día de Suegos estiven ausente, que non escondido; agora si, ata que pase o verán. Explicareime:

 

Estarei en Lugo, asistindo á Academia E.R.T., preparándome para a miña incorporación ao Ministerio. Coido que xa cho dixen: Optarei de fonda polo cuartel, que así, en Madrid, poderei estudar, ¡algo!, por libre. En pleno verán teño, e debo, colaborar nas faenas agrícolas. Pero a miña decisión con respecto a ti, miña Estrela, é a de ocultarme para que agora, nas túas vacacións, vaias ás feiras e ás festas, para que podas ver, para que podas escoitar, outros pretendentes, e así afianzas a túa decisión: Quérote libre, con plena liberdade electiva; serei o teu escravo, pero non, nunca, o teu tirano. Despois seguirei escribíndoche..., para que fagas en min, e de min, un curso electivo, ¡por libre!

 

Coas fotos túas no peto, tamén te teño na paisaxe: De día, flores, todo ao redor, vaia por onde vaia, neste paraíso da nosa Galicia; e de noite, co ceo limpo de tempestades, as estrelas, ti en particular, mesmo se me pousan encima da cabeza.

 

¿Flores, túas irmás? Se eu son feo ou guapo, como xa me tes visto, alí en Suegos, iso queda ao teu criterio. Pero, as túas fotos? Teño claro que Deus ensaiou con Adán, e despois, para crear á Eva, xa tiña experiencia: ¡Saíulle un encanto; demasiado, que así se namorou dela o malvado Lucifer!

 

Desde que te coñezo, cadora me gusta máis a nosa paisaxe..., en particular pola evocación que me trae! Pero, obxectivamente, ándame na cabeza que, se teño que vivir, meses ou anos, no deserto, téndote a ti, facendo fogar contigo, a miña vida será un oasis. ¿Vivir e durmir cunha Estrela? ¡O Ceo anticipado; máis, moito máis, có Paraíso Terreal!

 

Ata que te coñecín eu non cría na idolatría; agora, si: Adoro ao Deus que me fixo, e por Deus, como obra de Deus, adoro á máis fina delas. ¡Deus, que feliz serei se algún día te quitas ese abrigo da foto para abrigarte coas miñas apertas!

 

¿Vasme coñecendo? ¡Aquí me tes, coma un reo diante do Xuíz!

 

Xosé María

 

18

Como ves, esta é a primeira carta que che escribo á máquina, pero tes as anteriores se me queres facer unha análise grafolóxica. Xa sabes, esa técnica da psicoloxía que nos permite facer un retrato, profundo e bastante certeiro, dunha persoa analizando e estudiando os raxos dos seus signos gráficos, séxase da súa forma de escribir. ¡Non deixes de facelo; e se non sabes, búscate aí en Lugo un especialista; nese Lugo que saben de todo, que por algo veñen da romanización.

 

Aquí en Lugo hai, teñen, temos, dúas catedrais: A da Virxe dos Ollos Grandes, que ten un coro tal que celestial; puxéronllo para adorar ao seu Fillo, a Cristo Sacramentado. E subindo á rúa de San Marcos, ¡un Noviciado! Esa Normal, ¡que nome tan axeitado!, é o das mozas normais, futuras monxas e/ou futuras mestras. Eu chamaríalles “Guías Turísticas” porque estades chamadas a ensinar o mellor turismo, o dos goces anticipados na paisaxe, no Camiño que leva ao Ceo.

 

Os demoníacos tamén teñen a súa igrexa, que seica a preside unha tal María dos Quintos. ¡Pero desa, Libera nos Domine!

 

De chegado a San Marcos vin que estaba aberta a porta da Normal, pero..., ¡sen rapazas; todas de vacacións, obviamente! Pero oíase música... Entrei, e escoitei. Nisto saíu un conserxe, que me dixo: -Trátase de dona Xusta Latas, profesora de música, que está ensaiando, xa para o próximo curso. Eu respondinlle: -Se me cobrase pouco, apuntaríame ás súas pasantías... -Pasa e pregúntalle; pero xa che anticipo que dona Xusta sen regalos anticipados..., nin che contesta os bos días!

 

En vista diso dinlle as costas, así que vin pasar ás irmáns Hermida López, ás dúas, pero non me atrevín a falarlles posto que elas seguiron con aquelas becas, e eu..., coas ovellas!

 

No xardín do Cantón, agora Praza de España, as roseiras compiten coas miñas. Se estiveses aquí, e te vise, como vin ás Hermida, roubaríalle ao Concello de Lugo a rosa máis grande deste xardín..., para ofrecercha, para que realzase a túa natural beleza.

 

Pregúntome: ¿Porque utilizaron os romanos aos seus escravos para construír esta muralla ciclópea? O Alcalde, señor Portela, vaime dicir que foi..., ¡por se viñan os mouros! ¡Ca; está errado! ¡Fixérona porque, ademais do roubado, trouxeron “Sabinas”, que era, que foi, outro roubo, e eran tan guapas que igual llelas birlaban os celtiñas do Castro do Vallis Viridis!

 

A ti tamén che faría unha muralla..., por..., por se acaso! Fai o que che pedín: somete a miñas cartas caligrafadas a unha análise de personalidade, e se che resulto grato e sincero..., a por min, que estou dispoñible!

 

Xosé María

  

19

¿Subir a Lugo, ou, baixar a Lugo? ¿Segundo o mapa, segundo onde nos criásemos; augas arriba no Miño, ou augas abaixo?

 

A Lugo súbese para estudiar, e de estudiados báixase de Lugo para controlar o rural, para manducar, para mandar! Coido que nos paramos pouco nesta polarización.

 

Os romanos sentaron o precedente de gobernar, de tiranizar, desde aquí; ¡leis que non quedaron escritas, pero que seguen vixentes!

 

O franquismo desfíxose dos Mestres neutralizadores, pero as rapazas, ¡maiormente as rapazas!, subistes a Lugo para ilustrarvos, que é igual a dicir, para ocupar o baleiro cultural que deixaron aqueles mestres, moitos deles expulsados da súa labor docente, pero moitos tamén expulsados da súa función vital, ¡séxase, fusilados! En termos da miña parroquia mataron ao ilustre ilustrador Argimiro Rico Trabada; cando se apague, ou esmoreza, a censura actual, tratarei de facerme coa sentenza que lle aplicaron, que merece un monumento.

 

Nese baleiro dos mestres está o voso futuro, a vosa fortuna, a vosa ocasión; ¡a ocasión que teredes de levantar o país, particularmente as aldeíñas, que é igual a dicir, de achegalas a Lugo, de subilas a Lugo!

 

Detrás das mestras, complementando a vosa función, será moi oportuna unha industrialización do noso campo, que é riquísimo en producións variadas, pero está moi necesitado de engadirlle valores, de perfeccionar subministres, de darse a valer.

 

Do que non hai trazas é de que ás mulleres vos suban ao presbiterio; pero a min iso, polo que a min me afecte directamente, importarame pouco, pois conto con terte a ti para que me perdoes as miñas caídas, as miñas imperfeccións, ¡que xa as procurarei evitar, pola conta que me ten, se quero, ¡e quero!, salvarme.

 

Estes días, que estou no teu Lugo, e podo pasar, e pasear, por diante da túa Normal, séntome..., máis cerca de ti, da miña, potencial, mestriña.

 

Xosé María

20

Sigo en Lugo...; entrei en Lugo, pero Lugo aínda non entrou en min. Vouche contar..., contar, non, relatar, pois os contos son outra cousa: Veu meu pai para comprarse un traxe, que agora que empeza a vestirse ben nas aldeas non se pode ir con traxe de pana ás festas. Fun con el, e entramos nunha tenda da calle General Franco..., ¡de Franco tiña que ser!, precisamente no intre en que lle dicían a outro comprador: -“ Hable en castellano, que no le estoy entendiendo lo que me pide”.

 

O señor, decepcionado por incomprendido, xa se ía sen face-la compra, cando se lle achegou meu pai: -“Agarde un momento, que lle vou ensinar galego a este tendeiro... Rapaz, escóitame, que che vou dar unha lección gratis: Se ti es castelán, e por tanto castelá falante, xa te podes volver para Castela, a segar, que estamos no tempo diso, e os galegos que a están suando na túa terra que se veñan para aquí, a vender tecidos cataláns! Se non lle vendes a este señor, eu tampouco che compro, que tamén son galego. ¿Verdade que me entendiches?

 

O rapaz baixou a vista, e atendeunos, aos dous! Eu tamén aprendín algo: Que é posible, que é máis eficaz, dar tortas, a quen as merece, sen levantar a man que levantándoa, pois non hai arma mellor cós razoamentos.

 

Para intro-inspeccionarnos, que non é igual que intro-verternos..., séxase, para reflexionar, din que a aldea é máis axeitada cás urbes, e iso que tamén din que a “urbanidade” cultivouse precisamente nas urbes! Ese cliente de Lugo gañara, merecera, na súa aldea, aqueles cartiños, aqueles gaños que lles ía deixar aos de Lugo..., e nin con esas! O sabio foi, ¡é!, meu pai, que naceu e se criou nunha aldea, noutra, e nela se fixo sabio. ¿Quen é sabio? Todo aquel que é feliz, bondadoso, sincero cando se expresa, e ademais diso, equilibrado nas súas decisións; por engado, defensor, defensor do pobre, do ígnaro, de quen estea en inferioridade de circunstancias. ¡Eu quero seguir sendo de aldea, aínda que chegue a vivir na cidade; séxase: son, e quero seguir séndoo, aprendiz de sabio!

 

Ti, que estudias en Lugo, ¿verdade que te molesta se te acusan, ou tratan, de paleta? Lugo, dos romanos, non só herdou unha muralla senón, e tamén, un certo aire aristocrático, patricio, pedante, que só poñen por encima deles aos casteláns, equivocándose niso: Casteláns son aqueles herdeiros da Isabel I, aquela reina usurpadora que ordenou ao seu Delegado: “No cejeis en la castra y doma de Galicia”. Isto descubriuno, e ensinoumo, meu pai, pois neses libros de Historia cos que vos aproban na Normal seica non está; ¡nin está, nin estará, mentres non pasemos da Dita dura á Dita branda!

 

Como ves, non só estou aprendendo mecanografía e taquigrafía, senón que, coa vista e coas orellas, tamén aprendo socioloxía. Algún día irei á túa escola; ou mellor dito, porasma no fogar, que así terei un doutorado..., en Ciencias terrestres, amais das espirituais!

 

O teu rapaz, aínda que ti, aínda, non sexas miña,

 

Xosé María

21

Sigo reflexionando... Pero ata sería máis exacto dicir que, ¡flexionándome! Esta muralla, que me fai baixar a cabeza para venerar aos nativos, ¡aos escravos!, que morreron arrincando tantísima pedra aí nas pedreiras de Labio (lappio = pedra, en latín), uns; outros carrexando nela, ou subíndoa e paredando. Pobriños, que por iso se esbarrigou tanto; ¡claro, ao podrecer aqueles cadáveres, a pedra esvarou!

 

A outra é lembrando os mortos do Medullius (Monte da Meda, Monciro), a ara dos que, de secas no verán as súas lagoas dos cumes, ante a acometida final, definitiva, do tal Ciro, envelenáronse.

 

¿Que nos trouxo aquel Ciro? ¡Latixos! ¡E encima diso, de xubilación déronlle as terras da túa parroquia, pero os seus escravos, para disimular, deron en chamarlle “Cirio”, en lugar do seu fundador, Ciro. E, ¿que nos levaron, que nos arroubaron? ¡Ademais dos trigos de Flammoso (flama), Chamoso, que nunca tal viran, aquela marea das espigas, 7.000 libras de ouro e prata que, segundo Plinio, era o que adoitaban levarse, en promedio, cada ano, e máis que levarían se o Finis terrae estivese máis aló, máis aló ou máis arriba! Menos mal que aos poucos veu Santiago e ensinounos, demostrounos, que aqueles deuses dos romanos, igual que antes os gregos, eran..., ¡ídolos!

 

O único que non puideron levarse foi este Miño, que lle dá unhas apertas ben cariñosas á cidade; ¡levalo, non, pero utilizalo para carrexar os seus espolios, si, que, de chegados ao mar, transbordaron! Vou intentar debuxar aquí un daqueles barcos, para que tamén ti os aborrezas:

 

Estes días andei de policía, pero con poucos acertos: O único dos acertos foi o lugar do nacemento de San Froilán, que me dixeron, e incluso me levaron para velo, no Regueiro dos Hortos; unha decepción pois alí, fóra das silvas e das ortigas, lembranza do Santo..., as verbais, e namáis!

 

A outra indagación fíxena para cheirar algo daquela gran figura, Egeria, que seica se recorreu a metade da Terra Santa, e iso que era muller; ¡chegou a onde non chegaban os homes! Pero en Lugo, nin nomeala, que nin homes nin mulleres me souberon dar referencias, e iso que preguntei a novos e vellos; fáltame preguntarlles aos curas.

 

Por quen tamén preguntei foi por María Castaña, e desa si que lle preguntei aos irmáns Rielo, Isaac e Nicanor, que están no Seminario; dixéronme que gardase o secreto, que non dixese que lles preguntei, pois no Seminario, de castañas, as asadas, pero, desoutra, non queren nin oír!

 

As miñas cartas son pequeneiras, pero o meu cariño, a miña adoración ás túas fotografías, vai a máis. ¡Deus, que decepción me vou levar se cando chegue á numero 52 me dás cabazas! ¡As cabazas seica teñen moitas vitaminas, mais, para min, témolles!

 

O teu... ¿O teu, que? ¡O teu futuro, pois iso quero, e a iso oposito..., aínda que só Deus, ti e máis Deus, sabedes a competencia que teño, que teño ou que terei!

 

Xosé María

 

22

Pacta sunt servanda... É o que lles di meu pai aos veciños da nosa bisbarra cando lles fai, cando les redacta, todo tipo de escrituras; ¡pois eu, contigo, tamén!

 

Así que me fun á catedral, e poñendo de testemuña ao Santísimo redactei, in mente, o meu pacto contigo. ¡Mellor xuramento, imposible!

 

Voume rebentar a estudiar para facer o Bacharelato por libre, ¡aquel Bacharelato da beca á que tiven que renunciar, etc.!, nos tres anos que estarei comprometido co Exército, no seu Ministerio. Con iso xa podo facer as oposicións do Banco Exterior de España (doulle máis importancia ao exterior que ao interior), e seguidamente, se para daquela me queres, con fogo nupcial se entende!, casoiro, casoiro sacramental, que é o único válido. Así tamén te libras desas escolas da montaña luguesa, e comigo poderás pedila “da residencia do consorte”

 

¿Que ao final das 52 cartas prometidas aínda non te tes pola miña prometida..., daquela, nese caso, drama ningún, que me vou para Herbón (Padrón), cos franciscanos, para casarme con Deus!

 

¡Mira que cho estou pactando diante do Santísimo, na súa exposición permanente!

 

Teu tío avó, ou bisavó, Díaz Sanxurxo, que o beatifican nestes día, para algún día subilo aos altares, que é o que se merece como mártir que foi, sendo bispo, daquela que lles predicou aos de Tonkín... Pois eu, tamén, a predicar a Tonkín, ao Norte de Vietnam, que alí segue sendo fácil iso de chegar a mártir. Xa no Ceo, cerca do teu parente, recibiremos a túa visita, a da túa alma, e con iso..., casámonos, definitivamente, vestidos de anxos, que para daquela non me vas dicir que non!

 

¡Dixen; agora cúmprase!, que é como din os ditadores ao final das súas arengas. O teu,

 

Xosé María

 

23

Falando de exteriores... Para ser plenamente sincero, transparente, tamén te debo informar dos meus vicios, amén das miñas virtudes:

 

Nin fumo, nin me gustan as mulleres que fuman. Ao terminarse a guerra, ¡a incivil!, unha das cousas que escasearon foi o tabaco; papel si que había, que nolo mandaban de JEÁN, que está aló por Alicante, ou iso creo. Os nosos paisanos deron en suplir o tabaco, ¡aqueles mataquintos do Juán March!, por outros mataquintos, pero da súa invención: Follas secas de tróqueles (Digitalina purpúrea, ou tamén, estalos, estraloques, dedaleiras..., e cen nomes máis). ¡Debe estar o purgatorio cheo daqueles suicidas inocentes!

 

¿Licores? ¡Non os hai mellores que eses sabores, esas emocións, que libo ao contemplar as túas fotos!

 

¿Xogar: ás cartas, á lotería...? Só quero recibir, e ter, a fortuna que saia do meu suor, do suor do corpo pero tamén da mente. Débollo a meu avó, e tamén aos pais, que sempre me dixeron: Gañarás o pan de cada día coa suor da túa fronte, pero nunca coa suor do de enfronte! Esa lección tamén a teño apresa, por días de vida.

 

¿Cobizar a muller do próximo...? Se consigo esa que admiro, esa que tanto me gusta, as outras..., para os meus veciños; iso si: desexándolles que tamén sexan felices!

 

¿Ronco na cama? Miña avoa, que ten o costume de achegarse de noite á miña cama para comprobar se estou ben tapado, di que durmo coma un anxo. ¿Será que estou ensaiando para cando durma contigo?

 

Coido que estas son as miñas virtudes; en canto ás taras ou defectos, por moitos que teña, por moitos que leve ao matrimonio, ¡casándome cunha Mestra..., vacina anticipada, anticipada e segura!

 

¡Ai Deus, canto me fas falar, pero, non se di: Fulano fálalle a Fulana, para significar que están presentándose, coñecéndose? ¡Pois iso: Eu tamén!

 

Xosé María

 

24

¡Cases ben, cases mal, casa con unha do teu igual! ¡Ai, Deus, en que compromiso me vexo! ¿Igualar á miña..., prometida? Prometida aínda non; esperanza diso, si, moita!

 

Como non teño Normal onde me ensinen a normalizarme terei que ser, que facerme, autodidacta. Xa comecei, pero dispóñome a acelerar nos meus exercicios espirituais.

 

Xa sei que é  unha utopía renacer, volver á inocencia bautismal, pero eu, igual que lavo o corpo tódalas mañas tamén quero, tamén farei, lavar a conciencia tódalas noites con un profundo e sincero exame de conciencia. Vouche dicir cal é a miña oración vespertina, para que a aprendas se non a sabes, pois será o que penso dicirlles ás sabas. ¿Cando? ¡Cando as comparta contigo! “Con Deus me deito, e con Deus quero levantarme; que a Virxe María me cubra co seu manto, nesta cama e sempre. Señor, dáme penitencia en vida, e na morte salvación, que se morro esta noite me sirva de confesión. Amén”.

 

Xosé María

 

25

O eclipse, o apagón, a reviravolta da “esculca”. ¡Declárolle a guerra á esculca! Eu, si, eu, que intento demostrarcho.

 

A esculca, da que aínda quedan moitas cicatrices, foi, e aínda é, unha epidemia machista. A rapazas, eran, ¡e aínda sodes!, unha mercadoría que se vende na trastenda. Os homes, os rapaces, e por eles seus pais, estiveron valéndose, século tras século, de persoas da súa confianza que espiaban, ¡que esculcaban!, nos fogares que lles eran familiares, coñecidos, as calidades, de par dos defectos, das mozas casadeiras: moral, vicios e virtudes, esterilidades na familia, e sobre todo..., ¡cartos, dote!

 

Isto, ao meu ver, é humillante. ¿Remedios? Intento poñérllelo. ¿Como? Se me franqueo cunha rapaza, á que pouco máis coñezo que por fotos e por referencias, dándolle ocasión, tempo, información  persoal e directa de quen son, e de como son, estoulle declarando a guerra á escravitude susodita, estoulle cedendo, ¡a ela!, o papel de esculcadora, ¡que xa ía sendo hora diso!

 

Amor..., ¿non te ofendes se te chamo así, dado o aprecio que che teño? Amor, digo, é unha obriga, miña, moral, neutralizadora daquelas desviacións machistas, cambiar en nós aquelas aberracións. Aquí me tes, en coiros; quero dicir, en coiros anímicos, non penses mal, para que me vexas, e para que me peses, tal e como son, presentándome a min mesmo.

 

Este que lo es, este que é tal e como se despelota nas súas cartas,

 

Xosé María

 

26

¿Falaremos de política..., algún día? A min tróuxome aquela Dicta Blanda de Berenguer. Túa nai, daquela, estaba en estado de boa esperanza; pero, como te ías criar nunha república, a cegoña agardou a que pasasen os Reis..., ¡os Magos, por suposto! Como ves, teño boas fontes de información.

 

Podre a monarquía, logo veu unha República, pero durou pouco..., porque estivo mal fundada e peor dirixida. A todo isto, don Hermenegildo, aquel “Comandantín”, que así lle dicía a Asturiana nomeándoo, púxose en plan de apearse do camelo magrebí para subirse ao cabalo, á Babieca, de Mío Cid, aquel que “por Burgos entrove”, cunha diferencia, que o Cid perseguía aos mouros e don Hermenegildo utilizábaos; asustou aos nenos, que nos criamos caladiños, en pleno xaxún, a base de caldo de verzas, e menos mal que os nosos pais tiñan un horto delas! Así que, de política, non sabemos nada, que nada nos dixeron, mortos en vida, mortos de medo.

 

Meu pai, perseguido á morte desde o cuartel de San Cibrao...; o Santo era o lugar, pero o matón creador-fundador daquel cuartel foi o ilustre, José López de Haro y Vara del Rey, futuro laureado. ¡Si, si; laureado, o perseguidor! Durmindo nunha pedreira, envolto nunha trapeira, mecido por sapos e pinchorras, meu pai; algún día farei nela, nesa pedreira, un panteón-vivenda, unha “Casa Nova”, para honor seu e goce teu!

 

Teu pai, algo parecido: escondendo un parente, perseguido, que durmía na vosa pataqueira; etc. Todo iso deixounos marcas, ¿non si?, así que, de momento, mentres dura a Dicta Dura, de política non falaremos. ¿Verdade que non, chatiña?

 

Non nos espera un porvir político moderado. Explicareime: España é unha cocteleira de razas que aínda está en fase de axitación, de asentamento, de maduración. Eu mesmo, co primeiro dos apelidos descendente dun tal Gomá, suevo; e o segundo, que procede de Tarragona, que por iso acaba con un “b” en lugar da “v” que lle queren poñer os meus veciños. ¿Concibes un cóctel sen unha boa axitación?

 

Polo que respecta ás mulleres tedes a desgraza de que convivides cuns homes que levan ao lombo o machismo de sete, case oito, séculos de islamismo, séxase, de nestorianismo. O islamismo, as súas consecuencias, teñen de arma negativa que ese machismo lévaos a unha proliferación que non se corresponde coa riqueza natural nin coa produtividade de moitos dos seus países. ¿Futuro? O islamismo esmorecerá cando as súas mulleres lles collan envexa ás europeas, e se subleven; ¡cando copien de vosoutras!

 

Franco, amigo dos mouros e contrario dos comunistas, ou iso aparenta; casado cunha asturiana presumida e ambiciosa, que se cree neta de don Pelaio, cousa na que se equivoca porque aquel Pelaio tivo as raíces aquí en Galicia, concretamente no Vallis Viridis, vai ter a sorte de que entre os Usas e mailos bolcheviques non hai, nin pode haber, paz, así que Franco terá, logrará, un apoio americano, calculado, porque lles convén aos Usas ter bases militares no terreo intermedio; quero dicir con isto que vai para largo, salvo que nalgunha das súas cacerías un galego dispare ao invisible, que pode ser o mesmo anano, ¡ou á súa filla, cando estea baixando a braga detrás dunha matogueira! Nestas circunstancias, vimos dunha ditadura, e caemos noutra.

 

A República tivo unhas cantas precipitacións liberatorias que ocasionaron desmandos; quixo ilustrar creando miles de escolas, pero o froito delas é lento, ¡hai que cria-los nenos! No 34 votaron a favor das dereitas, por..., ¡por decepción!; e aí comezou a rebeldía dos rebeldes: uns porque non aguantaban que os apeasen dos seus cabalos; e outros polo seu complexo escravista.

 

Neniña, calma, que non están, nin estarán os tempos para falarlles de política aos nosos fillos; cando melloren, cando nos asentemos, ¡ou nos deixen asentar!, será cousa de pensar en listas abertas, para escoller os mellores, cousa que será difícil..., ¡polo que escasearán!

 

Namentres, paciencia, meu amor; ¡a prepararse, para contribuír á preparación deste país que, de ser hesperia (país de coellos), pasou a ser un país de extraperlo e de extraperlistas; por engado, machista, que só ten para as mulleres unha “Sección Femenina”, e para iso, circense,

Xosé María

 

27

Non sei se celebralo ou desgustarme. Aínda o estou rumiando, pero me parece que optarei por esquecelo: Pasei á máquina o meu libro primeiro, e despois fun ao El Progreso e preguntei polo seu Redactor Jefe, don Francisco Leal Ínsua. Este sábado volvín á redacción, e preguntei de novo por don Francisco. Recibiume cos meus folios nunha carpeta, e díxome, así, de entrada, con cara de roñarlle a un neno, que o primeiro dos libros non é publicable, que deben acabar no lume, para non darlle ao público unha mala impresión, séxase, para non comezar desacreditándose.

 

Eu só lle dixen: “Gracias. E perdoe a molestia”.

 

Saín de alí coas follas na man, ben apertadiñas, para que non me caese ningunha. Rompinas diante da Consistorial, e tirei os recortes, todos xuntos, nesa papeleira que hai diante do Concello, que me serviu de cemiterio, ¡para non ir cos folios ao forno da miña casa!

 

Non sei se dicirche o título que lle dera ao meu rollo, pero fareino, que contigo, para ben e para mal, non quero ter secretos; puxéralle: “Non me gusta este mundo ao que me trouxeron”.

 

¿Que dicía nel? Escribín sobre algunhas cousas que me resultaban feas, pero tamén fixen unha comparación coas guapas, incluíndo unhas rimas que lles dedicaba ás roseiras do noso horto de Bergland, pese a que tamén teñen espiñas.

 

Coido que debera dicirlle: -E logo, que fago, que meus pais, ao de hoxe, non poden mandarme á “Escuela de Doloriñas”?

 

 

Non sei por que me parece que don Francisco é dos da “camisa nueva que tu bordaste en rojo ayer...”, pero eu aínda a levo vella, ¡vella e de liño, da tea, pois o algodón está carísimo!

 

Don Francisco escribe en castelán, e como o meu conato de libro ía en galego, no galego do meu Bergland, ¡que é un territorio galego, galeguizado polos suevos!, fáiseme que non me entendeu. Se teño a mesma sorte, ¡a mesma desgracia!, coa primeira noiva na que puxen os ollos, os ollos e maila esperanza, pobre de min, que máis me valera non ter nado.

 

¿Que fago agora? Voume decidir a escribir das cousas guapas, e deixar o mundo que corra, como fai o río Azúmara, que arrastra canto lle botan, así sexa esterco. Di meu pai que a tía Ramona, desde que os Salmerón lle puxeron unha institutriz de francés, “Laissez faire, laisse passer, le monde va de lui même”. ¿Quen son eu para criticar as fealdades que me rodean? En lugar diso mellor será, ¡seguro que si!, loar as belezas, tal que a daquela rapaciña da Normal, esa á que lle estou facendo un libro, outro; pero este, en vez de versos é de besos, de bicos. ¿A quen se lle ocorre comezar a escribir en verso, co difícil que iso é! De escarmentado, xa digo: fareino en prosa. Para poesía xa te teño a ti..., aínda que só sexa en fotografía!

 

Este escritor, ¡pseudoescritor!, que queima os seus libros; ¡todos, menos os que che manda a ti!

 

Xosé María

28

A lingua de namorar. Se ti e mais eu fomos mecidos “en galego” parece lóxico e natural que aceptemos esta herdanza como dote do noso namoramento.

 

Xa sei que aquí en Lugo, neste Lugo dos romanos sodes algo castrapeiros; ¡aquel latín dos romanos mandástelo ao carajo, -dito en castrapo-, e agora todo son vacilacións, dúbidas!

 

Coido que a Normal, nisto, non será anormal, séxase, que acatades á ¿santa? Isabel, tan santa ela que ata falsificou unha bula papal para casarse con un primo, ¡que así lle saíron os descendentes!

 

Eu, o teu pretendente, que quere ser normaliño en todo o que alcance a miña intimidade, ¿como che debo falar? Penso que debo imitar a teus pais, que seguro que non te criaron en alemán, e iso que o fixeron en Rois, no Rois de Lugo, que non é o único, un poboado que pasou do seu castro, celtiña por máis datos, á xunqueira dos suevos. Nesta intimidade comecei, e na mesma quero seguir.

 

Se esqueciches o galego, contaminada destes lucenses, ¡lucidos!, dos estudios oficiais, eu, que tamén son lugués, ¡lugués, que non lucense!, non terei inconveniente en axudarche a recuperar aquela lingua tan agarimosa coa que fuches abalada no teu berce. ¡En galego tamén abalarei, no seu día, os fillos que te dignes darme!

 

No ínterim, a practicar,

Xosé María

 

29

¡Señor, perdón; perdón e clemencia! Señor, moitas cousas che levo pedido, e moitas me concediches, pero eu, ¡desagradecido que son!, poucas veces che teño dado as gracias.

 

Unha delas é por aquel encontro con esa rapaciña de Rois, que levo medio ano escribíndolle cartas, ¡e aínda non mas devolveu; nin mas devolveu nin me escribiu queixosa delas! Penso que me vai admitindo..., e iso é moito de agradecerlle a Deus, pois os casamentos son para toda unha vida, e non convén improvisar!

 

¡Ata soño con ela! O desta noite penso que merece un bo mecanografado: Non sei como apalpei nas sabas e daquela atopei unhas nádegas suaviñas, quentiñas, pero deseguida retirei as mans porque aínda estamos solteiros. Eu díxenme: Esta rapaza veuse para a miña cama para observarme, para oírme, por se ronco. Seguín escoitando, eu a ela, e percibín un alento, tan suave e perfumado coma se estivese cheirando un bo ramo de flores. Nese ambiente de felicidade adormecín tan profundamente que ata tiveron que entrar no dormitorio estas señoras da pensión (que son dúas irmáns do Silva de Gondel), e palpándome os pés, din un salto deses da ximnasia: Xosé María, que vas chegar tarde á túa Academia!

 

¡Son as consecuencias de soñar que xa durmo cunha deusa! A María de Silva deixoume un espertador, así que de aquí en diante podo soñar canto queira, que iso non me retrasará os amenceres.

 

Como ves, como podes comprobar por canto che levo dito, esta enfermidade amorosa, miña, xa non admite remedio: ¡fíxose crónica!

 

Xosé María

 

30

Rezando. Veño da catedral, onde sempre estou, e me sinto, feliz, considerando que o Santísimo Sacramento se non estivese a gusto, e con gusto, cos de Lugo, xa se houbese ido, que por onde andar ten, xa que todo é seu!

 

Cando vexo rapaciñas, na catedral ou ao redor dela, coas saias longas, ¡ata os mesmísimos zapatos!, sen que teña que preguntarlles, xa o sei, xa as coñezo: ¡Son compañeiras túas, alumnas da Normal, futuras Mestras, dispostas a ensinar de todo...; de todo non, pois as pernas ben que as tapan! Se elas rezan, con esa cariña de inmaculada que teñen, todas, todas ou case todas, ¿eu? ¡Pois a imitalas, a imitarvos!

 

Coido que aínda non cho teño dito, pero teño unha promesa que, Deus mediante, cumprireina cando teña diñeiro meu, propio, e se para daquela me acompaña esa virxe de Rois, mellor que mellor:

 

Miña nai pasou dous ou e tres anos morta en vida. O médicos dicíanlle que era tuberculose, e que os fillos fuxísemos dela, que non se nos ocorrese comer nos ataños que ela utilizase, etc. Pero nisto que se lle ocorreu que meu tío Afonso, que de Madrid fóra de vacacións co seu taxi, a trouxese aquí a Lugo, para que a vise o seu parente Luis Vilabella, que é medico. Díxolle que non tiña trazas de ter a tuberculose, pero que mellor a levase a Madrid, ao Hospital da Princesa, que tiñan “moita ciencia ao lombo”. Así o fixeron. En Madrid vírona, e operárona, os Drs. Jiménez Díaz e Duarte. ¡Que tiña un quiste “hidatídico pulmonar monstruoso”, así que a operaron, PERO..., tíñao tan profundo e tan enraizado que a tiveron retida para unha segunda operación. Nisto, as monxiñas da Caridade, preocupadas por aquela gravidade, fixéronlle unha novena á Virxe Milagrosa, e tan ben se portou que, cando o mesmo día de rematar aquela novena volveron a enferma ao quirófano..., ¡as raiceiras do quiste desapareceran, soas, milagrosamente!

 

                        Refire miña nai, ¡esa beneficiada, que algún día pode ser a túa sogra!, que naquelas circunstancias, con tal asombro, ata os médicos se axeonllaron, ¡e rezaron! Pois eu, agradecido que son, que debo ser, pois daquel milagre tamén fun beneficiario, teño o propósito de pasarme algún día polos Padres Paúles, calle García de Paredes, 49, Madrid, e comprarlles unha imaxe da Milagrosa, que a levarei / levaremos para Montecubeiro, pedíndolle, de paso, que bendiga o noso casoiro, e que siga protexendo aos seus devotos.

 

Outro milagre será este de poder asistir á primeira procesión en Montecubeiro, mesmo detrás da súa imaxe.

 

Xosé María

31

Tomeille o pulso a Lugo. Como teño que volver para o meu Bergland, que xa están coas faenas estivais, ¡e eu de xolda!, subín á muralla para outear Lugo, para atusmarlle ao futuro de Lugo.

 

O tren, que non se cansa de ir desde Madrid á Coruña, e viceversa. Os coches de Liña, que son radiais xa que todos parten de xunto, ou de cerca, da súa muralla. O mercado, as tendas, a Delegación de Hacienda... ¡Ai Lugo, Luguiño, que segues recadando..., coma no tempo dos romanos!

 

Pouco fai falta cavilar para decatarse de cal vai ser o noso futuro próximo:

 

Están comezando a chegar remesas das Américas, ¡os minorazos compadecidos da miseria dos maiorazos; ou é á viceversa, iso da miseria?

 

Riadas de xatiños que baixan para a estación, camiño das riquezas, das alleas: Coruña (onde aqueles que requisaban para Franco nas feiras agora teñen matadoiros, e solares! Madrid, Barcelona, Bilbao... ¡E nós a caldo de patacas, das podres, que as outras tamén se venden!

 

Soldadiños das quintas sucesivas, camiño dos cuarteis, onde, ¡de entrada!, serán rapados, ¡ao cero! ¿Coronilla? ¡Non, toda a cabeza, para que lles abrande, para que sexan submisos!

 

Mulleres que soben ás tendas, para mercar refaixos, que llelos vexan nas mallas, ao agacharse, ao espallar.

 

Seminaristas, ¡codeleiros!, que os sacan a paseo para que comproben por si mesmos que Deus está en todas partes, pero maiormente no Seminario; ¡nos dous, xa que Lugo ten dous!

 

¿As industrias, esas fábricas de engadir valores, para exportar, onde están? Mira que ata me puxen a man de viseira, e ollei ata o alto de Garabolos, pero chemineas fabrís só vin..., as de cocer o caldo dos grelos!

 

Mestriñas de Lugo, pídovos: que non só letras, que aprendades, tamén, algo de ciencias, que este pais, esmagado que quedou da guerra, precisa moitos científicos. ¿E de onde saen, de onde poden saír? ¡O seu fermento está en vosoutras, futuras mestriñas!

 

Desde a miña aldea seguirei escribíndoche. ¡Palabra!

 

Xosé María

 

32

Fixeime no noso Lugo, pero, o resto de España? ¡Ai, miña Estrela, que non quero asustarte, pero si precaverte!

 

Meu Avó di que España “está coa regra, e sen bragas”. ¡Sangue, enterros fóra dos cemiterios, casas e fábricas peor que se tivésemos un terremoto de forza máxima, que non sei cal é!

 

Despois da I Mundial tivemos unha boa ocasión de medrar, en tódolos aspectos, de exportar, de sentirnos maiores en idade, dignidade e goberno, pero..., ¡non tivemos Goberno! Os Borbón saíron bribóns, amigos da cama, máis que da Patria. E a Ilustración, cega de nacemento, analfabeta, que por iso a República deu en crear escolas, pero os ilustrados dela chegaron tarde para atallarlle ao bravío desatado co cambio de ¿corte?, quixen dicir, de cuadra.

 

Pero a todo isto, un galego, que non era galego senón Franco, un tanto anano de corpo pero altivo de feitos, para presumir de lexionario..., ¡noivo da morte!, levounos ao matadoiro.

 

Estreliña querida, moito esforzo teremos que facer para levantar un pouco a cabeza, para saír destas pobrezas e destas humillacións. Eu, pola miña parte, penso estudar e traballar a reo, para que nada che falte; do esencial, quero dicir; o resto teremos que pedirllo a Deus.

 

Se Deus nos conserva a saúde, o que outros fagan tamén o podemos facer nós. Eles, os malditos, afundiron España cantando “Arriba España! ¿Cal será o noso papel? ¡Devolverlle a pel a ese touro que temos de mapa..., nas escolas!

 

Ardo en desexos de traballar e de estudar, todo á vez, así que ti, por favor, ¡confía en min!

 

Xosé María

33

¡Outra vez o coche de Trigo! Pasei o domingo en Lugo..., por vago, que así non tiven que subir a costa de Ribón para ir á Misa no meu Montecubeiro; e despois, á tarde, ¡outra vez o coche de Trigo, pasando por Rois!

 

Viña moita xente, así que tiven que vir aló arriba, niso que chaman  “a baca”. De “vacar” non, pois desde aló arriba os ollos non descansan, ¡tanto que hai para ver nesta paisaxe edénica! Vin matinando que nós seguimos no Paraíso, que, de expulsados, o Adán e maila Eva emigraron ao Finisterrae peninsular, que comeza nos Ancares e remata aí onde Noé desembarcou coa lancha do diluvio.

 

A matinación interrompina ao achegarnos a Rois, que se me foron os ollos en tódalas direccións..., ¡pero non estabas, non estabas á vista! ¡Ai, Deus, que quero ser admitido nese lugar edénico, Fillo adoptivo de Rois..., cando teu pai me conceda a túa man! ¡A túa man, pois o corazón teño que facer por merecelo, eu; farei por ser outro San Xosé, pero eu con muller, Deus mediante!

 

En Lugo estabamos cerca, pero aquí, de vacacións ti, e de mallas eu, a proximidade é meirande: Estivemos como árbores transplantadas e de novo enraizadas. ¡Canto nos acordaremos destas terriñas cando teñamos que vivir noutras latitudes, pero tamén é un sino pois a emigración fíxose para os galegos; a nós, a esta xeración, tamén nos expulsarán deste paraíso..., por lei daquela herdanza, pola soberbia, polo desagradecemento en definitiva!

 

Agora, desde Bergland, volverei a poñer os ollos no ocaso solio..., para seguir co astro cando pase polos Campos de Cirio, despedíndose do teu Rois.

 

¿Estaremos máis cerca aquí, agora, no verán? A miña mente sempre a levarás enriba, espiándote, gozando da túa proximidade espiritual, así que, ¡a prepararse para cando o teu crego te ordene de..., de María, non, de esposa!

 

Xosé María

 

34

As espalladoiras. ¿Díxenche que foron a Lugo, par comprar refaixos, e que llelos vísemos nas mallas? Pois, para min, non foi así, que como me vén, agora, feito un medio señorito  por culpa deses meses que estiven en Lugo, mándanme subir ás medas, e tirar os mollos, así que, ata teño que ter coidado para que non lles caían na cabeza ás malladoras!

 

Ás rapaciñas máis fráxiles póñenas na cociña, para preparar os nosos menús, os dos malladores. Iso será o que andes facendo ti, arestora, aló nesa “xunqueira”, nese Rois suevo.

 

Xa me saíron calos nas mans, con isto das mallas, así que agora, acariciar as sabas confundíndoas coas túas perniñas, nin en soños!

 

Estou cansadísimo, pero de mente non, así que, por hoxe, paro de escribir, pero non de acordarme de ti,

Xosé María

 

35

¿Estes veciños meus, ademais de suevos, son samaritanos? Estou desconcertado: Fai agora dez anos, quince mortos, quince fusilados nesta parroquia; e ao de hoxe, tódolos veciños á recíproca, axudándose, particularmente en tódalas mallas da bisbarra. ¿Que pasou; estará actuando, purgando, aquel dito de que “Non hai mal que por ben non veña”?

 

O caso é que, naquela trafulca, Caín mataba e Abel morría; agora, en só dez anos, tal parece que resucitou Abel e que Caín está no purgatorio. ¿Morreu a envexa, ou é que está durmida, amodorrada, arrepentida? Pregunteille a meu padriño; o que exerce de mestre para os de fóra é meu pai, pero o confesor das miñas inquietudes é o Avó, Avó e Padriño:

 

-Padriño, aquí, no 37 mataron quince, e salváronse, tal que meu pai, outros quince, fuxindo ao monte, escapándolles aos cazadores... ¿Esta calma actual que é, medo, ou arrepentimento?

 

-Por se acaso, non te fíes das aparencias, pois a guerra entre Deus e o Demo segue, e seguirá, ata que Deus se canse de sementar misericordias. Satanás é moi hábil para os disimulos, e agora fai que está de parte do ditador, ese Franco que de franco non ten un pelo; mira se disimulan Satanás e Franco que ata enganan aos curas, entrando nas igrexas baixo palio, os dous, ben xuntiños.

 

-Pero..., ¿como disimulan o sangue vertido?

 

-Facendo que nos curan, a estilo samaritano. Pero ti non te durmas, que entre nós aínda quedan Xudas, e coa envexa que nos teñen aos que saímos sinceros, días virán nos que nos tirarán pedras; hoxe axúdannos, e axudamos, a mallar, pero cando se cansen de facelo..., daquela volverán a mallar, pero en nós, paus de envexa, a que agora están acumulando eses caínicos! Temos o precedente na Paixón de Cristo: Sen Xudas, ao que agora lle chaman López de Haro, Poncio Pilato non erixiría aquel cuarteliño de San Cibrao..., e sen cuarteliño nesta bisbarra non habería Paixón!

 

Pola miña parte estou pensando que as cruces son boas para ir ao Ceo con elas ao lombo, así que, armémonos de paciencia para soportar aos fariseos!

 

Este é o mundo que atopamos, un mundo de disimulos, que logo é igual que dicir, “de mulos”. Daquela, ¿que procede? ¡Escoller ben as compañías, e se son do gremio das educadoras mellor que mellor, pois despois do casoiro vén a responsabilidade de educa-los fillos!

Xosé María

 

36

Estou saturado de traballos..., de traballo e de traballos, pero o de escribirlle semanalmente á Musa na que puxen os meus ollos isto non é traballo senón goce, descanso, reposición de forzas. Teño que facer milagres, co meu corpo pero tamén co meu espírito, para alzarme, sequera un pouco, da miña condición plebea; ¡teño que facerme digno do meu sino, da miña Estrela!

 

¿Quen dixo que non se pode traballar e estudiar, todo á vez, por días de vida? Eu, pola miña parte, se non me fallan os tóteles, voucho demostrar; non son, nin serei, capaz de facerte Reina neste país dos trepas, pero comprométome a facerte Reina miña, que non será moito, pero de min, querida e admirada, si, moito!

 

Agora, que mallamos, vou levar ao muíño a fornada, e desde alí, xa dacabalo, subirei esta cartiña ao Correo; curta, polo cansado que ando estes días, pero o meu afecto foi a máis, tanto, que xa collo por lema: “¡Hoxe quérote máis que onte, pero menos que mañá!”.  

 

Xosé María

-.-

 

ADDENDA

 

Hoxe, domingo, fun á Misa a San Cibrao, e á saída recollín o periódico, que meu pai está subscrito, a medias con un veciño, así que pagan a medias pero leno enteiro. Díxome a Manoliña de Celestino, que esa ademais de carteira ten vocación periodística: “-Hoxe tes carta de miña prima...” Foi un milagre, outro, que non me desmaiase ao collela. ¿Que me diría; acaso cabazas? Vouna ler, así en público, para o meu público:

 

Estimado Xosé María, ou, máis ben,”querido”, pois teño que confesarche que das túas cartas cheirei afecto, así que non quero, nin debo, recibir máis, que sería un abuso de confianza pola miña parte se non lles dou resposta, ¡xa, desde hoxe mesmo!

Agora, no verán, nisto que aínda me queda das miñas vacacións, sexa na feira de Mosteiro ou nalgunha das festas parroquiais, onde me vexas, por favor, fálame, que así seguimos cultivando a nosa amizade, e cando pola túa parte me teñas máis coñecida, a título persoal e non só por referencias, daquela será o momento de converter, ou non, esta xa vella amizade nun noivado.

Saúdos afectuosos,

Estrela

 

-oOo-

 

Como esta relación pasou, naquel día, da escrita á oral, non teño nada máis que redactar. O que queira coñecer a evolución daquelas relacións tan afectuosas que pregunte no Rois de Lugo, que por alí aínda quedan parentes e veciños que vos poden informar amplamente.

 

Xosé María Gómez Vilabella